cách viết văn nghị luận xã hội

Rèn kĩ năng viết đoạn nghị luận về một tư tưởng, đạo lí.
15/09/2017 22:38

Rèn kĩ năng viết đoạn nghị luận về một tư tưởng, đạo lí.
*/ Nghị luận về một tư tưởng, đạo lí là bàn về một vấn đề thuộc tư tưởng, đạo đức, lối sống,
nhân cách…của con người.
- Dạng đề này thường lấy một câu danh ngôn , một nhận định, một đáng giá nào đó trong
văn bản đọc – hiểu để yêu cầu người viết bàn luận.
*/ Cách làm bài:
- Mở đoạn: Giới thiệu khái quát vấn đề cần nghị luận, tóm tắt được sự việc hoặc trích dẫn
được ý kiến nhận định…
- Thân đoạn:
+ Giải thích ngắn gọn ý nghĩa của nhận định, câu danh ngôn …để xác định rõ vấn đề cần
nghị luận.
+ Bày tỏ ý kiến: Đưa ra đánh giá về vấn đề (Đúng hay sai?), luận giải bằng lí lẽ và dẫn
chứng (Vì sao?)
+ Bàn mở rộng: Nhận định/ câu danh ngôn khuyên con người điều gì? Phê phán điều gì?
Cần phải hiểu rộng ra như thế nào (nếu có)? Nêu bài học nhận thức và hành động.
- Kết đoạn: Khẳng định lại vấn đề cần bàn luận hoặc nêu trải nghiệm của bản thân.
*/ Một số đề minh họa:
Đề 1:
Đọc đoạn trích:
Nếu bạn không phải là một cái cây, lý gì bạn phải ở yên một chỗ?
Nếu muốn trải nghiệm, việc bạn cần làm là phải không ngừng hành động, không ngừng đặt
bản thân vào thế chủ động và thế sẵn sàng, đi những vùng đất mới, thử những cái mới, làm
những điều mới, học những thứ mới, quen những người bạn mới. Phải thoát ra khỏi vùng
an toàn của mình càng sớm càng tốt. Đừng nói bạn không thể vì chắc chắn bạn có thể, lý
do là vì tôi biết bạn không phải một cái cây. Cái cây đứng một chỗ nhận tất cả những gì nó
cần: ánh sáng, nước, chất dinh dưỡng nhưng bản thân nó vẫn luôn khao khát được vươn ra

xa hơn. Thế nên rễ nó mới dài tủa đi khắp nơi, thế nên tán nó mới vươn rộng và cành
không ngừng vươn cao để nhìn được những vùng đất xa lạ.Bạn may mắn hơn cái cây, bạn
có thể tự dịch chuyển mình đi khắp chốn, thế thì tại sao lại không? Thoát khỏi vùng an toàn
của mình là bước đầu tiên trong quá trình trải nghiệm. Mọi hành trình đều bắt đầu từ một
bước chân. Ngay ngày mai, hãy thử làm những việc bạn chưa từng làm, dù nhỏ bé và đơn
giản nhất thôi: hãy cười với một người lạ cùng tòa nhà, hãy đi một con đường khác tới công
ty, hãy gọi một món ăn nghe tên thật lạ, hãy nghĩ một cách giải quyết khác cho công việc
quen thuộc hàng ngày… Những thứ nhỏ bé này có thể đem đến cho bạn nhiều nguồn cảm
hứng để bắt đầu những trải nghiệm khác to lớn hơn, bắt đầu hành trình lắp ghép cuộc đời
mình bằng những điều mới mẻ và thú vị.
(Không có trải nghiệm, tuổi trẻ không đáng một xu- Phi Tuyết, đăng trên Facebook của
tổ chức cộng đồng Volunteer For Educaition, 07/01/2015)
Hãy viết 01 đoạn văn (khoảng 200 chữ) trình bày suy nghĩ của anh (chị) về vai trò của trải
nghiệm đối với tuổi trẻ.
Gợi ý làm bài:
*/ Mở đoạn: Nêu vấn đề cần nghị luận: vài trò của trải nghiệm đối với tuổi trẻ.
*/ Thân đoạn
- Giải thích:
Trải nghiệm là tự mình trải qua để có được hiểu biết, kinh nghiệm.
- Bày tỏ ý kiến: Trải nghiệm có vai đặc biệt quan trọng đối với con người, đặc biệt là tuổi
trẻ, vì:
+ Trải nghiệm đem lại hiểu biết và kinh nghiệm thực tế; giúp người trẻ mau chóng trưởng
thành về cách nghĩ, cách sống, bồi đắp tình cảm, tâm hồn, giúp tuổi trẻ gắn bó và góp phần
cống hiến cho cuộc đời.
+ Trải nghiệm giúp tuổi trẻ khám phám phá chính mình để có lựa chọn đường đời đúng
đắn.
+ Trải nghiệm giúp người trẻ dấn thân, thử nghiệm để sáng tạo; biết cách vượt qua những
trở ngại khó khăn, tôi luyện bản lĩnh, ý chí để thành công.
+ Thiếu trải nghiệm cuộc sống của tuổi trẻ sẽ nghèo nàn, thụ động, nhàm chán, vô ích…
+ Lấy dẫn chứng về những người trải nghiệm để chứng minh.

- Bàn mở rộng:


+ Khuyên con người, đặc biệt là những người trẻ cần trải nghiệm để khám phá cuộc sống
và chính mình. Cần tạo điều kiện để tuổi trẻ được trải nghiệm cuộc sống tốt đẹp và hữu ích.
- Thực tế, nhiều bạn trẻ chưa coi trọng hoạt động trải nghiệm để bản thân trưởng thành. Đó
là những người chỉ chú ý vào việc học tập, thi cử mà chưa chủ động, tích cực trải nghiệm,
rèn kĩ năng sống. Một số khác lại đắm chìm trong thế giới ảo. Cá biệt, có những bạn trẻ lại
lao vào thử nghiệm những điều có hại, sa vào tệ nạn…
- Nêu bài học nhận thức và hành động:
Cần nhận thức được vai trò quan trọng và cần thiết của trải nghiệm, biết trải nghiệm tích
cực để giúp bản thân trưởng thành, vững vàng và sống đẹp hơn.
*/ Kết đoạn: Khẳng định lại vấn đề cần bàn luận.
Đề 2
Đọc đoạn trích:
“Mỗi người trước sau phải rước một đam mê.
Người không ham thích một cái gì cả là một người bệnh, một người không bình thường,
hay là một người chuẩn bị đi tu, vì đã diệt dục. Nhưng ai dám bảo người tu hành là người
không đam mê? Và đam mê một ý niệm thường mãnh liệt hơn đam mê một cái gì cụ thể.
Những bậc cha mẹ thường hay đón đường đam mê của con cái bằng mớm cho chúng một
đam mê đầu đời: tập cho con thích vẽ, thích đàn và thích nhất là học. Đam mê học hỏi là
niềm đam mê không bao giờ phản bội con người.
Ngày nay, bởi có lắm cám dỗ đầu đời chầu trực ở ngay ngưỡng cửa gia đình và trường
học , muốn cho con mình khỏi rơi vào một “đám muội” tối đen, cha mẹ nào cũng dốc sức
làm lụng kiếm tiền cho con cái tham gia vào một cuộc chơi có ích (chơi tem, sưu tập tranh,
…) hay một môn thể thao (võ thuật, bơi lội, bóng đá,…) mong sao ràng buộc sinh lực và
năng khiếu của đứa trẻ vào cỗ xe đam mê trên đường đời.
Đó cũng là đầu tư vào một đam mê để tránh rơi vào những đam mê khác.
Bản thân tôi đến ngày nay hãy còn vào ra lớp học với một niềm sau mê tươi trẻ, ngay cả
trong những thời khắc không thuận lợi. Ngồi nhẩm lại, tôi làm công việc như thế này đã trên

bốn mươi năm. Tôi bỗng nhiên tự hỏi: “cái tôi” năm xưa và “ cái tôi” năm nay vẫn là một
chăng? Hóa ra bộ máy người còn bền hơn bộ máy cơ khí ư? Dẫu mỡ thường xuyên nhỏ
vào chiếc máy người là niềm khao khát biết thêm, biết hơn, hoàn toàn phi vật chất và
những tế bào não bộ sẵn lòng bổ sung cho nhau trong một trường luân vũ thường xuân.
Giá như, do một trớ trêu nào đó của hoàn cảnh, tôi đam mê cờ bạc trong suốt thời gian ấy
thì giờ đây ra sao? Rất có thể tôi đang mặc một chiếc áo ren vàng, rua bạc, rủng rẻng dây
kim khí hoặc có thể bây giờ tôi đang co ro vì gió lừa qua lỗ rách.


May quá, tôi chỉ đam mê nghề dạy học. Tài sản mà tôi để lại gồm toàn giấy trắng mực đen
và những nét chữ.
Đam mê là một ngọn lửa mà các thế hệ nối tiếp truyền cho nhau. Khổ nỗi, phần phật bốc
cao cùng một lúc là ngọn lửa sinh tồn và ngọn lửa hủy diệt. Cả hai quấn quýt lấy nhau bao
nhiêu là để sớm loại trừ nhau bấy nhiêu. Sống chết đều bằng một ngọn lửa do ta đốt lên
mà thôi”.
(Theo Bửu Ý, Tạp chí Tia sáng, tháng 9-1999)
Hãy viết 01 đoạn văn ngắn (khoảng 200 chữ) trình bày ý kiến của anh/ chị về chủ đề: “Đam
mê học hỏi là niềm đam mê không bao giờ phản bội con người”
Gợi ý làm bài:
*/ Mở đoạn: Nêu vấn đề cần nghị luận: Tác dụng của đam mê học hỏi.
*/ Thân đoạn
- Giải thích:
+ Đam mê: Sự ham thích một thứ/một việc gì đó mà quên hết những thứ khác.
+ Đam mê học hỏi: Sự ham thích học hỏi
=> Tác dung của sự ham thích học hỏi
- Bày tỏ ý kiến: Ý kiến là một lời khuyên quý báu, vì
+ Một người có thể có nhiều đam mê, trong đó có đam mê hữu ích nhưng cũng có những
đam mê hủy hoại con người…
+ Đam mê học hỏi là niềm đam mê cần thiết và rất hữu ích vì:
Sự hiểu biết và kĩ năng của con người là hữu hạn, con người cần không ngừng tích lũy, bổ

sung. Đam mê học hỏi giúp con người làm được việc đó dễ dàng. Hơn nữa, sự hiểu biết và
kĩ năng lại là những nhân tố quan trọng đánh giá con người.
Đam mê học hỏi sẽ giúp con người có thêm ý chí, nghị lực để vượt qua những khó khăn
trên con đường khám phá tri thức… để thành công.
Đam mê thổi bùng lên những ý tưởng mới mẻ, khơi nguồn sự sáng tạo. Đó là những nhân
tố quan trọng để thành công.
+ Lấy dẫn chứng chứng minh


- Bàn mở rộng:
+ Khuyên mỗi người cần có đam mê học hỏi, đó là yếu tố quan trọng để gặt hái được
những thành công.
+ Phê phán những kẻ lười nhác học hỏi hoặc những kẻ luôn cho mình là giỏi giang, không
thềm học hỏi. Mặt khác cũng cầm phê phán những người có đam mê mù quáng, sớm
muộn cũng bị hủy diệt.
- Nêu bài học nhận thức và hành động:
+ Mỗi người cần hiểu được tác dụng to lớn của đam mê học hỏi, từ đó nuôi dưỡng niềm
đam mê ấy cho mỗi con người.
+ Nỗ lực biến đam mê ấy thành hiện thực bằng những việc làm, hành động cụ thể.
*/ Kết đoạn: : Khẳng định lại vấn đề cần bàn luận.
Đề 3:
Đọc đoạn trích:
Đứng một mình không dễ. Không những nó có thể làm ta không được ưa thích, khi một
mình, nhà văn Đan Mạch Dorthe Nors viết, chúng ta phải đối diện với cảm xúc của ta, quá
khứ của ta, cuộc đời của ta, những vấp váp, sai lầm của ta, ta sẽ cảm thấy mình nhỏ bé.
Cần lòng dũng cảm để không lẩn tránh chúng. Đổi lại, điều ta nhận được là một sự vững
vàng mà không phải bám víu vào sự tung hô của người khác. Một mình nhưng không cô
đơn. Triết gia thế kỷ 19 Henry David Thoreau viết: “Tôi không cô đơn hơn một cây mao nhị
hay bồ công anh trên một đồng cỏ, hay một lá đậu, hay một cây chua me đất, hay một con
mòng, hay một con ong nghệ. Tôi không cô đơn hơn ngôi sao Bắc Đẩu, hay một ngọn gió

nam, hay một cơn mưa tháng tư, hay băng tan tháng giêng”.
Cuối cùng, một mình không có nghĩa là tách khỏi người khác một cách vật lí. Một
mình là một quan điểm sống, một trạng thái tinh thần độc lập, nó không được đo bởi
khoảng cách vật lí giữa một cá nhân với những người xung quanh. Các ẩn sĩ hiện đại
không cần thiết phải lên núi. Họ vẫn ở trong xã hội, yên lặng, quan sát và tìm hiểu thế giới.
Họ tự do trước những con sóng của đám đông để có thể quan tâm đến cộng đồng một
cách sâu sắc hơn, đóng góp cho cộng đồng một cách hiểu biết hơn. Vẻ đẹp của người
đứng một mình là vẻ đẹp tự tại, với một niềm vui tự thân. Niềm vui mà như nhà tu hành
David Steindl – Rast diễn tả, không phụ thuộc vào những điều đang xảy ra.
(Đặng Hoàng Giang, Bức xúc không làm ta vô can, NXB Hội Nhà văn, 2016, tr 79-80)

“Đứng một mình” – nên hay không nên?


Trả lời câu hỏi trên trong một đoạn văn khoảng 200 chữ.
Gợi ý làm bài:
*/ Mở đoạn: Nêu vấn đề cần nghị luận: Sự lựa chọn lối sống – Đứng một mình.
*/ Thân đoạn
- Giải thích: “Đứng một mình” là trạng thái tinh thần độc lập, nó không được đo bởi khoảng
cách vật lí giữa một cá nhân với những người xung quanh. Đứng một mình cũng không phải
là tách biệt với xã hội hoặc cố tình tạo ra sự khác biệt nhằm khẳng định cá nhân một cách
cực đoan
- Bày tỏ suy nghĩ:
+ “Đứng một mình” có nhiều ưu điểm song cũng có nhiều hạn chế. Ưu điểm là, con người
không bị lệ thuộc vào đám đông, có nhiều cơ hội để suy nghĩ, nhận thức thấu tháo về một
vấn đề; tạo thói quen tư duy độc lập; tạo cơ hội sáng tạo và thành công. Hạn chế là, con
người có thể phải đối diện với sự cô đơn, thành kiến của xã hội, thói đố kị và sự kì thị…
+ “Đứng một mình” nên hay không nên tùy thuộc vào khả năng của mỗi người. Nếu cảm
thấy “đứng một mình” vẫn có thể thành công, cần đứng một mình để suy nghĩ, đưa ra
những quyết định hệ trọng… thì nên đứng một mình. Còn nếu công việc cần sự hợp tác, hỗ

trợ của người khác … thì không nên đứng một mình vì một thực tế là: “Một cây làm chẳng
nên non/ Ba cây chụm lại nên hòn núi cao”
- Bàn mở rộng: Phê phán những con người có thói quen hùa theo đám đông một cách dễ
dãi, hời hợt, thiếu suy nghĩ,…bởi điều đó có thể nguy hại cho công đồng và cản trở sự phát
triển của xã hội. Đồng thời cũng phê phán những kẻ luôn tách mình ra khỏi xã hội, sống
“cuộc sống không biết gì hết ở bên ngưỡng cửa nhà mình”
*/ Kết bài: Nêu bài học nhận thức và hành động: Hãy sáng suốt lựa chọn lối sống phù hợp
cho mình.