Hoàn thiện công tác quản lý tiền lương trong ngành điện lực Việt Nam

2

L I CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan b n lu n án này là công trình nghiên
c u ñ c l p c a riêng tôi. Các s" li#u và trích d'n trong
lu n án có ngu)n g"c rõ ràng và trung th+c./.
T¸C GI¶

Tr n Th Hùng


3

L I C M ƠN

Trư/c h0t, cho phép tôi thành kính tư4ng nh/ C" GS.TS. T"ng Văn
ðư:ng; c m ơn PGS.TS. Vũ Quang Th@ A Ngư:i ñã toàn tâm, toàn ý hư/ng
d'n tôi vF mGt khoa h@c ñH hoàn thành b n lu n án này.
Tôi cũng xin trân tr@ng c m ơn PGS.TS TrIn Xuân CIu, PGS.TS
Mai Qu"c Chánh, PGS.TS. TrIn Th@ ðLt, TS. ðinh Ti0n Dũng và các
ThIy cô giáo, các cán b , nhân viên khoa Kinh t0 Lao ñ ng và Vi#n ðào
tLo SðH A Trư:ng ðLi h@c KTQD vF nhQng ý ki0n ñóng góp thRng thSn,
sâu sSc và s+ giúp ñU ñIy nhi#t huy0t ñH tôi có thH hoàn thành nhi#m vV
nghiên c u c a mình.
Nhân ñây, Tôi xin gWi l:i c m ơn chân thành nhXt t/i Gia ñình, bLn bè và
ñ)ng nghi#p, nhQng ngư:i ñã kF vai sát cánh và thư:ng xuyên ñ ng viên ñH
hoàn thành b n lu n án này.
Xin trân tr ng c m ơn!


4

M CL C
Ph" bìa
L&i cam ñoan ............................................................................................................... 2

L&i c m ơn ................................................................................................................. 3
Danh m"c các ch+ vi t t-t ........................................................................................... 5
Danh m"c b ng bi.u, bi.u ñ1 ...................................................................................... 6
M2 ð3U

................................................................................................................. 7

Chương 1: CƠ S2 LÝ LU7N V9 TI9N LƯƠNG VÀ QU N LÝ TI9N LƯƠNG
TRONG N9N KINH T@ THA TRƯ NG ..................................................... 17

1.1 Khái ni#m, b n chXt c a tiFn lương ................................................................ 17
1.2. N i dung qu n lý tiFn lương.......................................................................... 32
1.3. S+ cIn thi0t ph i hoàn thi#n qu n lý tiFn lương c a DN............................... 52
1.4. NhQng bài h@c kinh nghi#m qu n lý tiFn lương c a m t s" T p ñoàn
ñi#n l+c trong khu v+c và trên th0 gi/i......................................................... 57
K@T LU7N CHƯƠNG 1................................................................................................................ 65
Chương 2: PHÂN TÍCH THHC TRING CÔNG TÁC QU N LÝ TI9N LƯƠNG
TRONG NGÀNH ðILN LHC VILT NAM (EVN) ........................................ 66

2.1. Vai trò, va trí c a ñi#n l+c vi#t nam trong quá trình công nghi#p hoá,
hi#n ñLi hóa (CNH, HðH) .......................................................................... 67
2.2. NhQng ñGc ñiHm cơ b n trong SXKD c a evn có nh hư4ng ñ0n công
tác qu n lý tiFn lương.................................................................................. 68
2.3. Th+c trLng qu n lý tiFn lương c a EVN....................................................... 88
2.4. NhQng ñánh giá chung ................................................................................ 118

K@T LU7N CHƯƠNG 2 ............................................................................................ 125
Chương 3: QUAN ðIQM VÀ GI I PHÁP HOÀN THILN CÔNG TÁC QU N LÝ
TI9N LƯƠNG NGÀNH ðILN LHC VILT NAM (EVN).................................... 126

3.1. ðanh hư/ng phát triHn c a ñi#n l+c Vi#t Nam............................................. 126
3.2. Quan ñiHm hoàn thi#n công tác qu n lý tiFn lương tLi EVN....................... 131
3.3. M t s" gi i pháp cV thH nhgm hoàn thi#n QLTL tLi EVN .......................... 145
K@T LU7N CHƯƠNG 3 ............................................................................................ 180
K@T LU7N VÀ KI@N NGHA ...................................................................................... 183
DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH ðà ðƯTC CÔNG BV CWA TÁC GI

CÓ LIÊN

QUAN ð@N LU7N ÁN .............................................................................................. 189
DANH M C TÀI LILU THAM KH O ....................................................................... 190
PH L C


5

DANH M C CÁC CHZ VI@T T[T
CNH, HðH

Công nghi#p hoá, Hi#n ñLi hoá

CNTB

Ch nghĩa tư b n

CNXH

Ch nghĩa xã h i

ðGTL

ðơn giá tiFn lương

ðMLð

ðanh m c lao ñ ng

DN

Doanh nghi#p

DNNN

Doanh nghi#p Nhà nư/c

EVN

Tlng Công ty ði#n l+c Vi#t Nam/T p ñoàn ði#n l+c Vi#t Nam

KTQD

Kinh t0 Qu"c dân

KTTT

Kinh t0 tha trư:ng

KTXH

Kinh t0 xã h i

Lmin

M c, tiFn/Lương t"i thiHu

NLð

Ngư:i lao ñ ng

NNL

Ngu)n nhân l+c

NSDLð

Ngư:i sW dVng lao ñ ng

QLTL

Qu n lý tiFn lương

QTL

Qum tiFn lương

SLð

S c lao ñ ng

SXKD

S n xuXt kinh doanh

TBCN

Tư b n ch nghĩa

XHCN

Xã h i ch nghĩa


6

DANH M C B NG BIQU

Bi u 2.1: Cơ cXu Lð theo trình ñ ñưnc ñào tLo c a EVN 2003A2006 ..........86
Bi u 2.2: Tình hình nâng b c lương CNVC c a evn 2003 – 2006..................87
Bi u 2.3: Tình hình th+c hi#n m c lao ñ ng qua các năm 2001A2006 ...........96
Bi u 2.4: K0t cXu m c lao ñ ng năm 2003 ...................................................100
Bi u 2.5: Các phương án huy ñ ng s n lưnng c a EVN...............................109
Bi u 2.6: Qum tiFn lương và SL ñi#n thương phpm qua các năm .................110
Bi u 2.7: Năng suXt lao ñ ng và doanh thu qua các năm..............................120
Bi u 3.1: Các phương án tăng trư4ng kinh t0................................................128

DANH M C BIQU ð\

Bi u ñ 2.1: Cơ cXu lao ñ ng trong EVN........................................................81
Bi u ñ 2.2: Tl ch c ngu)n nhân l+c..............................................................81
Bi u ñ 2.3: S n lưnng, lao ñ ng và lương bình quân c a EVN ....................83
Bi u ñ 2.4: TiFn lương min chung và tiFn lương min c a EVN ...................85


7

M2 ð3U
1. Tính c_p thi t caa ñb tài
TiFn lương là tiFn tr cho vi#c cung ng s c lao ñ ng (SLð), vì v y, vF
b n chXt, tiFn lương biHu tha quan h# kinh t0 giQa ngư:i sW dVng lao ñ ng
(NSDLð) và ngư:i lao ñ ng (NLð). PhLm trù tiFn lương, t+ nó ñã bao hàm
vra là thu nh p, vra là chi phí: Chi phí c a nhà s n xuXt ñH hnp thành chi phí
SXKD; và thu nh p c a NLð.
ðã có nhiFu công trình trong và ngoài nư/c nghiên c u vF tiFn lương.
Tuy v y, tiFn lương và tl ch c tiFn lương trong mô hình t p ñoàn S n xuXt
kinh doanh (SXKD) lLi chưa ñưnc tlng k0t toàn di#n c vF lý lu n và th+c
titn. u Vi#t nam, mô hình t p ñoàn cũng m/i là thW nghi#m, nên hIu như
chưa có công trình khoa h@c nào vF tl ch c và Qu n lý tiFn lương (QLTL)
c a t p ñoàn SXKD, ñưnc ñGt ra và nghiên c u m t cách có h# th"ng.
ði#n l+c là ngành công nghi#p giQ ví trí chi0n lưnc c a nFn kinh t0 qu"c
dân (KTQD). HIu h0t các Qu"c gia ñFu th"ng nhXt cho rgng, ñH có thH
chuyHn m t nFn kinh t0 nông nghi#p, s n xuXt nhv thành nFn kinh t0 công
nghi#p, s n xuXt hi#n ñLi, có nghĩa là làm cho xã h i ti0n thêm m t nXc thang
văn minh m/i, ði#n l+c ph i “ñi trư/c m t bư/c”. B4i vì, m t trong nhQng
ñiFu ki#n có tính tiên quy0t c a công nghi#p hoá (CNH) là ði#n khí hoá. Hơn
nQa, an ninh năng lưnng (mà trư/c h0t là an ninh ñi#n năng) cũng còn là ñiFu
ki#n ñH b o ñ m an ninh Qu"c gia (Bao g)m c kinh t0, chính tra, qu"c
phòng...), là tiFn ñF ñH m t Qu"c gia phát triHn bFn vQng.

Trong nhiFu năm qua, Ngành ñi#n Vi#t Nam mà nòng c"t là Tlng Công
ty ði#n l+c Vi#t Nam, nay là T p ñoàn ði#n l+c Vi#t nam (EVN) ñã ñưnc
Chính ph ñGc bi#t quan tâm, tLo ñiFu ki#n ñH nhanh chóng tr4 thành ngành
kinh t0 km thu t “ñi trư/c m4 ñư:ng” cho s+ phát triHn c a các ngành, các
lĩnh v+c khác c a nFn KTQD. Cùng v/i s+ m4 r ng ñIu tư vF ngu)n l+c,


8
EVN ñã trng bư/c ñli m/i mô hình tl ch c, h# th"ng qu n lý ñH nâng cao
hi#u qu SXKD và h i nh p v/i s+ phát triHn c a ngành ñi#n trong khu v+c
và trên th0 gi/i. QLTL là m t trong các khâu c a h# th"ng qu n lý EVN cũng
ñã có nhiFu c i ti0n nhgm thay ñli nh n th c không còn phù hnp vF tiFn
lương c a th:i kỳ bao cXp, nhanh chóng tLo ra nhQng ñòn bpy mLnh mz
khuy0n khích NLð. ðGc bi#t ñH EVN có cơ h i thu hút và tr@ng dVng ñ i ngũ
nhân viên có chXt lưnng cao A m t trong nhQng trV c t vF năng l+c cLnh tranh
c a ngành. Tuy v y, nhQng c i ti0n 4 mGt này, mGt kia trong lĩnh v+c tl ch c,
QLTL c a EVN v'n là chSp vá, thV ñ ng, chưa tLo ra di#n mLo m/i vF chính
sách ñãi ng nhân l+c, ñGc bi#t khi EVN chuyHn sang hoLt ñ ng theo mô hình
t p ñoàn.
Nhi#m vV qu n lý nói chung và nhi#m vV QLTL nói riêng ñang ñGt ra
nhiFu yêu cIu m/i và cXp bách dư/i hình th c tl ch c t p ñoàn kinh t0, các
chính sách vF tiFn lương, phương th c QLTL, quan ñiHm, tri0t lý vF tiFn
lương và ñãi ng NLð...cIn ñưnc nghi#n c u có h# th"ng, toàn di#n. Trên ý
nghĩa ñó, tác gi l+a ch@n ñF tài: “Hoàn thi n công tác QLTL trong ngành
ñi n l c Vi t Nam” làm ñF tài nghiên c u lu n án ti0n sm.
2. Tình hình nghiên ceu
TiFn lương và chính sách tiFn lương luôn luôn ch a ñ+ng trong nó tính
th:i s+ nóng hli, ñưnc nhiFu ngư:i quan tâm và là vXn ñF ñưnc nhiFu nhà
khoa h@c trong và ngoài nư/c giành th:i gian và công s c nghiên c u 4 các
giác ñ khác nhau.

i. Nghiên c"u $ trong nư%c:
Trư/c năm 1992 ñã có m t s" công trình nghiên c u vF tiFn lương,
nhưng nghiên c u có tính tlng thH nhXt, có nh hư4ng khá sâu sSc và tr+c ti0p
ñ0n ngư:i lao ñ ng 4 Vi#t Nam, ñó là ñF tài cXp nhà nư/c ‘’NhQng vXn ñF cơ


9
b n ñli m/i chính sách tiFn lương 4 Vi#t Nam’’. ðF tài ñưnc nghiên c u tr
năm 1991 do PGS.TS. TrIn ðình Hoan làm ch nhi#m. ðF tài ñã tlng k0t
tương ñ"i toàn di#n nhQng vXn ñF lý lu n cơ b n vF tiFn lương trong th:i kỳ
xây d+ng nFn kinh t0 k0 hoLch hoá t p trung và bư/c ñIu ti0p c n các khái
ni#m, ñGc trưng, b n chXt, vai trò... c a tiFn lương trong nFn KTTT, trong ñó
ñGc bi#t chú tr@ng ñ0n vXn ñF Lmin. Trên cơ s4 ñó, ñF tài ñã xây d+ng h#
th"ng thang, b ng lương cho khu v+c hành chính s+ nghi#p, thang, b ng
lương cho DNNN. Tr nhQng k0t qu nghiên c u c a ñF tài, năm 1993 nhà
nư/c ñã ti0n hành ñli m/i h# th"ng tiFn lương trong c nư/c và trong B lu t
lao ñ ng (năm 1995) ñã có nhQng quy ñanh vF Lmin theo cách ti0p c n c a
KTTT. Sau ñó, nhgm ti0p tVc phát triHn nh n th c m/i vF b n chXt, vai trò c a
tiFn lương và cách th c thi0t k0 chính sách tiFn lương theo nhQng yêu cIu c a
kinh t0 tha trư:ng, trong chương trình cXp nhà nư/c KX.03.11 ‘’Lu n c khoa
h@c c a vi#c ñli m/i chính sách và cơ ch0 qu n lý lao ñ ng, tiFn công, thu
nh p trong nFn kinh t0 hàng hoá 4 nư/c ta’’ do c" GS.TS. T"ng Văn ðư:ng
làm ch nhi#m (1994). ðF tài này cũng ñã nghiên c u nhQng vXn ñF lý lu n
cơ b n vF tiFn lương, vF phân ph"i thu nh p, cơ ch0 qu n lý lao ñ ng tiFn
lương và thu nh p trong nFn kinh t0 hàng hoá 4 nư/c ta.
K0 thra nhQng k0t qu nghiên c u trư/c ñó và tính hình th+c t0 nhQng
năm ñli m/i 4 nư/c ta, năm 2000 m t ñF tài cXp nhà nư/c vF tiFn lương ñưnc
nghiên c u là ‘’Lu n c khoa h@c c i cách chính sách tiFn lương nhà nư/c’’
do TS. Lê Duy ð)ng làm ch nhi#m. D+a trên nhQng bài h@c kinh nghi#m
ñưnc rút ra tr các cu c kh o sát, tìm hiHu, h@c t p tLi m t s" nư/c trong khu

v+c và trên th0 gi/i, ñF tài ñã tlng k0t nhQng vXn ñF lý lu n, nhQng quan ñiHm
vF tiFn lương t"i thiHu, nêu lên nhQng ñanh hư/ng cho vi#c hình thành cơ ch0
tr lương trong khu v+c hành chính nhà nư/c, khu v+c DN trong nư/c, khu
v+c DN có v"n ñIu tư nư/c ngoài; ðF tài ti0p tVc làm rõ hơn b n chXt c a


10
tiFn lương trong cơ ch0 tha trư:ng, vai trò ñiFu ti0t c a nhà nư/c... ðáng chú ý
là ñF tài ñã ñưa ra cơ ch0 tr lương trong các loLi hình DN; xác ñanh Lmin
chung, Lmin cho DN trong nư/c và Lmin cho DN có v"n ñIu tư nư/c ngoài.
Tr các m c lương t"i thiHu này, các DN có thH ch ñ ng xây d+ng thang b ng
lương cho mình...
M t s ñ tài c p b ñư c nghiên c"u v ti n lương là :
A ðF tài cXp b (1997): ‘’Cơ ch0 tr lương và qu n lý nhà nư/c vF tiFn
lương trong DN ngoài qu"c doanh’’, do TS. Nguytn Quang HuF làm ch
nhi#m. ðF tài cũng ñã ñF c p ñ0n nhQng vXn ñF vF Lmin, thang, b ng lương
cho các DN ngoài qu"c doanh.
A ðF tài cXp b (2002): ‘’Cơ ch0 tr công lao ñ ng và tiFn lương, thu
nh p trong các lâm trư:ng qu"c doanh’’, do TS. Nguytn Tín Nhi#m làm ch
nhi#m. Ngoài vi#c nêu nhQng vXn ñF lý lu n chung vF tiFn lương, tác gi ñã
phân tích nhQng ñGc thù trong qu n lý lao ñ ng, tl ch c s n xuXt c a các
nông, lâm trư:ng qu"c doanh, tr ñó ñF xuXt cơ ch0 tr lương cho ngư:i lao
ñ ng trên cơ s4 khoán s n phpm.
A ðF tài cXp b (2004) : ‘’Nghiên c u chi phí tiFn lương trong giá tra
m/i sáng tLo ra trong m t s" ngành kinh t0 ch y0u’’, do ThLc sm Nguytn Tha
Lan Hương làm ch nhi#m. Trên cơ s4 nhQng lý lu n vF tiFn lương, giá tra
m/i sáng tLo ra và giá tra gia tăng 4 cXp ngành, ðF tài t p trung làm rõ th+c
trLng giá tra m/i sáng tLo thông qua ñiFu tra th"ng kê, 150 doanh nghi#p
ngành d#t may và t} tr@ng chi phí tiFn lương trong phIn giá tra m/i ñó. ðây là
cơ s4 ñH ñF tài ñF xuXt v/i nhà nư/c sWa ñli ngha ñanh vF qu n lý tiFn lương

các DN nhà nư/c.
A ðF tài cXp b (2006) c a Nguytn Anh TuXn vF ‘’ðli m/i chính sách
tiFn lương trong b"i c nh kinh t0 tri th c’’. Sau khi nêu th+c trLng tiFn lương
c a nư/c ta hi#n nay và nhQng ñGc trưng c a nFn kinh t0 tri th c trong b"i


11
c nh h i nh p kinh t0 th0 gi/i, tác gi nêu lên nhQng yêu cIu cXp bách ph i
ñli m/i toàn di#n chính sách tiFn lương hi#n hành trên cơ s4 hi#u qu công
vi#c và giá tra lao ñ ng.
A Tác gi Nguytn Anh TuXn còn ch trương nghiên c u ñF tài cXp b
(2006) ‘’Nghiên c u chuyHn ñli h# th"ng tiFn lương tLi các DN cl phIn
hóa’’. ðF tài ñã ñF c p khá h# th"ng các ñGc ñiHm c a DN cl phIn hóa,
nhQng ưu vi#t c a loLi hình DN cl phIn hóa trong nFn KTTT. Tr ñó, ñF tài
t p trung nghiên c u sâu vXn ñF qu n lý lao ñ ng trong các DN cl phIn hóa;
ñ ng l+c c a tiFn lương ñ"i v/i NLð và ñF xuXt cơ ch0 tr lương và qu n lý
tiFn lương trong các DN loLi này.
A ðF tài c a Tác gi PhLm Minh Huân (1995) vF ‘’ðli m/i chính sách
tiFn lương 4 Vi#t Nam ‘’. Trên cơ s4 h# th"ng hóa và tlng k0t nhQng nghiên
c u vF tiFn lương trư/c ñó, tác gi t p trung nghiên c u chính sách tiFn lương
t"i thiHu chung, tiFn lương t"i thiHu cho DN và thang, b ng lương cho kh"i
DN nhà nư/c. ðiHm ñáng chú ý là ñF tài ñã ñF xuXt vF cơ ch0 qu n lý tiFn
lương trong các DN nhà nư/c, theo ñó các DN có thH t+ xây d+ng m c tiFn
lương t"i thiHu c a mình không thXp hơn m c lương t"i thiHu chung c a nhà
nư/c; chính sách và ñ l/n phV thu c vào m c hi#u qu và ngu)n l+c tài
chính c a DN. Trên nFn ñó, các DN có thH ch ñ ng xây d+ng thang lương
cho mình, v/i nhQng ñiFu ki#n như t"c ñ tăng lương không vưnt quá m c
tăng năng suXt lao ñ ng và t} tr@ng lni nhu n trên tiFn lương k0 hoLch trong
năm không thXp hơn năm trư/c ñó. ð)ng th:i Lu n án cũng ñưa ra vi#c áp
dVng lương t"i thiHu cho các DN có v"n ñIu tư nư/c ngoài.

A Trong th:i gian này, ñáng chú ý vF mGt lý lu n và tlng k0t th+c titn
còn có các nghiên c u vF chi phí tiFn lương c a các DNNN trong nFn KTTT
c a NCS.Vũ Quang Th@ (1996). Lu n án này ñã h# th"ng hóa và phát triHn lý
lu n cơ b n vF tiFn lương trong nFn KTTT. Lu n án cũng ñưa ra vXn ñF Lmin


12
DN, cơ ch0 qu n lý tiFn lương và ñGc bi#t vXn ñF hLch toán chi phí tiFn lương
trong chi phí s n xuXt c a DNNN, trên cơ s4 ñó ñanh hình các chính sách tr
lương cho ngư:i lao ñ ng theo hi#u qu công vi#c.
A VF tiFn lương ngành, lu n án ti0n sm c a NCS.Chu Ti0n Quang (1996) :
‘’ðli m/i mô hình tl ch c và cơ ch0 ñli m/i ngành chè’’. Trong lu n án này
tác gi ñã có ñF c p ñ0n cơ ch0 tr lương ñGc thù cho lao ñ ng trong các DN
ngành chè phù hnp mô hình tl ch c s n xuXt m/i.
A Lu n án c a NCS Vũ Văn Khang (2002) : ‘’Hoàn thi#n cơ ch0 tr
lương cho ngư:i lao ñ ng 4 các DN thu c ngành d#t may 4 Vi#t Nam’’.
Trong lu n án này, tác gi ñã h# th"ng hóa lý lu n vF tiFn lương và cơ ch0 tr
lương cho NLð trong phLm vi DN; Kh o sát và phân tích th+c trLng cơ ch0
tr lương cho NLð tLi các DN d#t may và ñF xuXt các quan ñiHm, gi i pháp
nhgm hoàn thi#n cơ ch0 tr lương khi ngành d#t may h i nh p vào KTTT.
A M t lu n án vF tiFn lương ngành khác là c a Nguytn H)ng Minh
(2004) : ‘’ðli m/i mô hình tr lương c a các DNNN ngành nông nghi#p
trong nFn KTTT’’. Theo ñó, tác gi ñã khái quát hóa nhQng vXn ñF lý lu n vF
tiFn lương trong nFn KTTT như khái ni#m tiFn lương/tiFn công; tiFn lương t"i
thiHu; tiFn lương t"i thiHu theo ngành; tiFn lương t"i thiHu theo vùng; cơ ch0
qu n lý tiFn lương DN; b n chXt c a tiFn lương trong nFn KTTT ... Lu n án
ñã nêu n i dung xây d+ng mô hình tr lương m/i c a các DNNN trong ngành
nông nghi#p. Mô hình tr lương này bao g)m xác ñanh tiFn lương t"i thiHu;
xác ñanh h# s" tiFn lương ñH xây d+ng h# th"ng các m c lương tương ng v/i
trng loLi lao ñ ng và công vi#c.

ii. Nghiên c"u $ nư%c ngoài
u các nư/c, vXn ñF tiFn lương, cơ ch0 tr lương ñã ñưnc các nhà khoa
h@c, các cơ quan nghiên c u ti0p c n tr nhiFu giác ñ khác nhau. Có thH nêu
m t s" công trình có liên quan :


13
A Meculloch, J.Huston (1981) : ‘’Ti0p c n vĩ mô vF tiFn lương t"i thiHu’’.
Trong tài li#u này, tác gi ñã phân tích nhQng nhân t" kinh t0 vĩ mô nh
hư4ng ñ0n vi#c xác ñanh tiFn lương t"i thiHu, như lao ñ ng, vi#c làm, tha
trư:ng lao ñ ng, vXn ñF lLm phát...
A Abowd,A (1982) : ‘’TiFn lương nh hư4ng ñ0n phân ph"i thu nh p’’.
Trong tài li#u này, tác gi ñã phân tích vXn ñF tiFn lương t"i thiHu, tiFn lương nh
hư4ng ñ0n phân ph"i thu nh p, so sánh vXn ñF này 4 m t s" nư/c khác nhau.
A Ghellab, Youcef (1998) : ‘’TiFn lương t"i thiHu và thXt nghi#p 4 lao
ñ ng trƒ’’. Trong tài li#u này, tác gi phân tích m"i quan h# giQa tiFn lương
nói chung và tiFn lương t"i thiHu nói riêng v/i vXn ñF thXt nghi#p c a lao
ñ ng trƒ. Tác gi ñưa ra nhQng s" li#u lý thú, n0u tiFn lương tr cao sz d'n
ñ0n thXt nghi#p cao 4 nhóm lao ñ ng trƒ...
A Cathrine Saget (2006) : ‘’M c tiFn lương t"i thiHu c ng 4 các nư/c
ñang phát triHn’’. Trong tài li#u này, tác gi ñã phân tích vi#c ñưa ra Lmin
c ng 4 các nư/c ñang phát triHn, trong ñó có Vi#t Nam ñH tr ñó ñF xuXt các
thang, b ng lương là chưa phù hnp, không khuy0n khích tăng NSLð và hLn
ch0 s+ t+ do di chuyHn c a lao ñ ng trong tha trư:ng lao ñ ng ...
Tóm lLi, vì tiFn lương là m"i quan tâm l/n c a toàn xã h i, là chính sách
kinh t0 quan tr@ng c a m t qu"c gia, thH hi#n tri0t lý, quan ñiHm và ngh# thu t
qu n lý NNL c a các ch DN, nên ñã có nhiFu công trình nghiên c u 4 các
phLm vi, cXp ñ và nhQng hư/ng ti0p c n khác nhau. Tuy v y tLi Vi#t Nam,
trong các ngành ñGc thù như ði#n l+c, Bưu chính vitn thông, Dach vV du
lach... hi#n chưa có nhQng công trình khoa h@c nghiên c u toàn di#n, sâu sSc

ñH có kh năng làm rõ th+c trLng cũng như phương hư/ng hoàn thi#n công tác
qu n lý tiFn lương theo yêu cIu c a KTTT. Không nhQng th0, cùng v/i vi#c
hình thành các t p ñoàn kinh t0 tr các Tlng Công ty Nhà nư/c, ñã xuXt hi#n
nhiFu vXn ñF m/i mƒ thu c cơ ch0 qu n lý. Th t v y, gi: ñây, t p ñoàn kinh


14
t0 không ch„ bao g)m các DN thuIn nhXt s4 hQu nhà nư/c mà còn có c s4
hQu tư nhân, s4 hQu h…n hnp…Do ñó cIn có nhQng thay ñli sâu sSc vF tư duy
qu n lý, cơ ch0 ñiFu hành và tl ch c b máy trong ñó có công tác qu n lý tiFn
lương. ðây cũng chính là ñòi hvi khách quan vF ñli m/i công tác qu n lý tiFn
lương trong mô hình t p ñoàn. Vì v y lu n án Hoàn thi#n công tác qu n lý
tiFn lương trong ngành ñi#n l+c Vi#t Nam không ch„ có ý nghĩa vF lý lu n và
th+c titn, mà còn ñáp ng nhQng yêu cIu cXp bách tr vi#c hoàn thi#n chính
sách qu n lý cũng như mô hình tl ch c ngành, trong quá trình h i nh p.
3. M"c tiêu và nhifm v" nghiên ceu
Th" nh&t, lu n án h# th"ng hoá nhQng lý lu n căn b n vF tiFn lương và
QLTL trong nFn Kinh t0 tha trư:ng (KTTT) ñanh hư/ng XHCN. Theo ñó,
lu n án làm rõ nhQng khác bi#t trong nh n th c vF khái ni#m, b n chXt c a
tiFn lương c a KTTT và kinh t0 k0 hoLch hoá t p trung; nghiên c u sâu các
quan ñiHm vF tiFn lương, các chính sách và s+ v n hành chính sách tiFn lương
ñH làm rõ nhQng ñGc trưng cơ b n vF tl ch c, QLTL trong nFn KTTT ñanh
hư/ng XHCN.
Th" hai, lu n án phân tích và ñánh giá th+c trLng công tác QLTL trong
ngành ñi#n l+c mà cV thH là tLi EVN theo các n i dung: Xây d+ng và qu n lý
m c lương t"i thiHu (Lmin); Qu n lý ðMLð và ðơn giá tiFn lương (ðGTL);
L p k0 hoLch Qum tiFn lương (QTL); Quy ch0 phân ph"i và các hình th c
phân ph"i tiFn lương. Nêu b t nhQng thành công và t)n tLi, hLn ch0 trong tl
ch c QLTL tLi EVN và nguyên nhân c a tình hình.
Th" ba, lu n án ñF xuXt nhQng quan ñiHm và gi i pháp nhgm hoàn thi#n

công tác QLTL tLi EVN phù hnp v/i yêu cIu qu n lý c a t p ñoàn kinh t0.
4. ðhi tưing và phjm vi nghiên ceu
A ð"i tưnng: ð"i tưnng nghiên c u c a lu n án là công tác QLTL trong
ngành ði#n l+c Vi#t nam. Tuy v y, xét theo loLi s n phpm tr@ng y0u thì


15
ngành ði#n l+c Vi#t nam là s n xuXt ñơn ngành. ði#n năng là s n phpm ch
ñLo và bao trùm toàn b hoLt ñ ng SXKD c a ngành. M t s" s n phpm, dach
vV khác ch„ là phV trn, nhgm phát huy lni th0 tr s n xuXt ñi#n và ngu)n l+c
s‡n có hoGc phVc vV cho quá trình SXKD ñi#n năng. MGt khác, trên 90%
NNL c a toàn ngành là c a EVN và 90% s n lưnng ñi#n, 100% lư/i ñi#n
(phân ph"i và truyFn t i) là do các công ty thu c EVN s n xuXt và cung ng.
Các công ty s n xuXt ñi#n ngoài EVN hoàn toàn phV thu c vào h# th"ng lư/i
ñi#n c a EVN ñH truyFn d'n ñi#n năng ñ0n h tiêu thV. Chính vì v+y, không
m&t tính t/ng quát có th2 nói r3ng: Qu4n lý ti6n lương c7a ngành ði n l c
Vi t nam chính là qu4n lý ti6n lương c7a EVN và do ñó, ñ;i tưmà Lu+n án t+p trung nghiên c"u là công tác qu4n lý ti6n lương trên toàn
b? dây chuy6n SXKD ñi n năng F v%i tư cách là s4n phHm trIng y=u c7a
T+p ñoàn ði n l c Vi t nam.
A PhLm vi nghiên c u: QLTL c a EVN ñưnc gi/i hLn g)m: Xây d+ng và
qu n lý Lmin; qu n lý ðMLð và xây d+ng ðGTL; xây d+ng và qu n lý QTL;
quy ch0 phân ph"i và các hình th c phân ph"i QTL. Ngu)n s" li#u phVc vV cho
vi#c phân tích các n i dung nói trên ñFu c a EVN, gi/i hLn tr 2001 A 2006.
5. Phương pháp nghiên ceu
A Phương pháp lu n ñưnc sW dVng trong nghiên c u là duy v t bi#n
ch ng và duy v t lach sW.
A Các phương pháp ñH chuyHn t i mVc tiêu, n i dung nghiên c u cV thH
là: Khái quát hoá, H)i c u tư li#u, phương pháp tlng hnp, phân tích, so sánh
ñanh tính, ñanh lưnng; phương pháp quy nLp và n i suy theo s+ v n ñ ng vF tl

ch c h# th"ng và các chính sách qu n lý ngành.
6. Các k t qu ñjt ñưic và nh+ng ñi.m moi caa luqn án
A Lu n án h# th"ng hoá nhQng lý lu n căn b n vF tiFn lương các quan
ñiHm vF tiFn lương, các chính sách và s+ v n hành chính sách tiFn lương ñH


16
làm rõ nhQng ñGc trưng cơ b n vF tl ch c, QLTL trong nFn KTTT ñanh
hư/ng XHCN. ðF xuXt quan ñiHm vF QLTL (khái ni#m vF QLTL, n i dung
QLTL...trong nFn KTTT ñanh hư/ng XHCN).
A Lu n án vLch rõ th+c trLng tl ch c, QLTL trong EVN theo 4 n i dung:
Xây d+ng và qu n lý Lmin; Qu n lý ðMLð và ðGTL; L p k0 hoLch QTL;
Quy ch0 phân ph"i và các hình th c phân ph"i tiFn lương; th:i gian tr 2001A
2006. Ưu nhưnc ñiHm và nguyên nhân c a trng ưu nhưnc ñiHm ñó.
A Trên cơ s4 tlng k0t nhQng tính quy lu t phl bi0n c a toàn cIu hoá và
h i nh p kinh t0 qu"c t0 và tác ñ ng c a nó t/i các t p ñoàn kinh doanh; khái
quát nhQng ñGc trưng trong công tác QLTL c a các t p ñoàn ñi#n l+c trong
khu v+c và trên th0 gi/i, lu n án nêu lên nhQng bài h@c kinh nghi#m có thH
tham kh o và v n dVng vào công tác QLTL c a EVN.
A Lu n án ñF xuXt ñưnc h# th"ng các gi i pháp có sơ s4 khoa h@c và th+c
titn, có tính kh thi nhgm hoàn thi#n công tác QLTL tLi EVN phù hnp v/i
yêu cIu qu n lý c a t p ñoàn kinh t0, phù hnp v/i ñanh hư/ng phát triHn ñi#n
l+c trong th:i gian t/i.
7. K t c_u caa luqn án
Ngoài phIn m4 ñIu, k0t lu n, mVc lVc, các b ng biHu, các phV lVc, danh
mVc tài li#u tham kh o, n i dung c a lu n án ñưnc k0t cXu thành 3 chương:
Chương 1: Cơ st lý luqn vb Tibn lương và QLTL trong nbn KTTT.
Chương 2: Phân tích thvc trjng công tác QLTL trong ngành ðifn
lvc Vift Nam (EVN).
Chương 3:Quan ñi.m và gi i pháp hoàn thifn công tác QLTL ngành

ðifn lvc Vift Nam (EVN).


17

Chương 1
CƠ S2 LÝ LU7N V9 TI9N LƯƠNG VÀ QU N LÝ
TI9N LƯƠNG TRONG N9N KINH T@ THA TRƯ NG
1.1 KHÁI NILM, B N CHxT CWA TI9N LƯƠNG

1.1.1 Khái nifm
TiFn lương là 1 phLm trù KTXH, xuXt hi#n ñ)ng th:i v/i các quan h#
thuê và sW dVng lao ñ ng. ðây là loLi quan h# mà quyFn s4 hQu tách r:i
quyFn sW dVng: Ngư:i có SLð, lLi không thH t+ tl ch c quá trình lao ñ ng
cho mình, ñH bi0n quyFn s4 hQu tr+c ti0p ñó thành v t phpm tiêu dùng, ñH duy
trì cu c s"ng. u phía khác, ngư:i có nhu cIu sW dVng SLð, nhưng không
ñưnc quyFn s4 hQu NLð (do NLð ñưnc lu t pháp b o h quyFn t+ do vF thân
thH). Do v y, ñã hình thành quan h# mua – bán quyFn sW dVng SLð, theo
nhQng mVc tiêu lni ích mà m…i bên t+ ñGt ra. Ngư:i s4 hQu SLð, bán quyFn
sW dVng SLð c a mình cho ngư:i cIn SLð. Và ngư:i có nhu cIu sW dVng
SLð ph i tr chi phí cho vi#c sW dVng. TiFn lương chính là kho n chi phí ñó,
là h# qu tXt y0u c a s+ ngã giá vF quyFn sW dVng SLð cho mVc tiêu c a
SXKD. TXt nhiên, tiFn lương không ph i bao trùm tXt c m@i s+ ngã giá trong
vi#c mua – bán này, nhưng nó là ñiFu kho n quan tr@ng nhXt, quy0t ñanh nhXt,
mà n0u như trong các tho thu n khi mua và bán (cho thuê và ñi thuê) SLð,
tiFn lương không nhXt trí ñưnc, thì m@i tho thu n khác ñFu tr4 nên vô nghĩa.
ðiFu này bSt ngu)n tr ñ ng cơ, mVc ñích c a hành vi mua bán SLð, giQa
ngư:i mua và ngư:i bán, giQa quyFn s4 hQu và quyFn sW dVng SLð. Ngư:i
bán SLð không ph i tr+c ti0p vì h@ cIn ph i lao ñ ng, cIn ph i th+c hành cái
ý nghĩa chính tra A xã h i c a hoLt ñ ng lao ñ ng, mà tr+c ti0p vì, khi ti0n

hành nhQng hoLt ñ ng lao ñ ng ñó cho ngư:i mua SLð c a h@, thì h@ sz ñưnc
nh n tiFn tr cho nhQng gi: lao ñ ng c a mình dư/i hình th c tiFn lương, tiFn


18
công. Th0 là, dù xét dư/i giác ñ nào, tiFn công, tiFn lương luôn là giá c a
nhQng gi: lao ñ ng mà ngư:i bán SLð ph i th+c hi#n, theo yêu cIu c a
ngư:i thuê (mua) SLð. MVc ñích hành vi bán SLð là ñH nh n tiFn tr công
mà không cIn bi0t nh hư4ng tr nhQng hoLt ñ ng lao ñ ng Xy ñ"i v/i XH,
ñ"i v/i c ng ñ)ng ra sao. Hay nói cách khác, ñ ng cơ tr+c ti0p c a vi#c cung
ng SLð không ph i vì b n thân n i dung hoLt ñ ng lao ñ ng mà ngư:i cung
ng ph i ti0n hành, mà vì s" tiFn tương ng v/i s" th:i gian làm vi#c mà m…i
NLð ñã th+c hi#n. N0u loLi trr các nhân t" khác, ít nhiFu có liên quan ñ0n
vi#c thuê và cho thuê SLð, nhân t" tiFn lương là tiFn ñF và cũng là mVc ñích
cu"i cùng c a vi#c cung ng SLð; TiFn lương càng cao, càng lôi cu"n và tLo
ra l+c hXp d'n mLnh mz NLð s‡n sàng làm vi#c cho ngư:i có kh năng tr
m c lương cao ñó. Hơn nQa, trong xã h i có s+ chi0m hQu tư nhân vF tư li#u
s n xuXt, ngư:i có SLð ñã ba tách khvi nhQng ñiFu ki#n cIn thi0t ñH sW dVng
SLð c a mình và cho mình, thì, ñH duy trì cu c s"ng c a h@ và gia ñình, h@
ph i bán cái mà h@ s4 hQu (t c SLð). TiFn lương, tiFn công là k0t qu c a
hành vi cung ng ñó, là phIn nh n vF c a NLð, sau khi ñã s‡n sàng nhưnng
quyFn sW dVng SLð cho nhà SX. u m t phía khác, phía nhQng ngư:i s n
xuXt, ñ ng cơ thuê, mua SLð, lLi không ph i vì mu"n giúp NLð có vi#c làm,
mà vì mVc tiêu lni ích sz ñLt ñưnc tr SXKD mang lLi. Không có nhà kinh
doanh nào lLi không mu"n ñ)ng v"n c a h@ sinh l:i; không có nhà s n xuXt
nào, khi thuê (mua) các y0u t" ñIu vào (trong ñó trư/c h0t là SLð) lLi không
mu"n các y0u t" SX ñó phát sinh m t loLi công năng ñGc bi#t, ñó là, tLo ñưnc
kh"i lưnng giá tra gia tăng nhiFu hơn phIn chi phí ñã bv ra cho vi#c thuê
(mua) các y0u t" ñIu vào ñó.
Trong các sách giáo khoa kinh ñiHn, ñã có nhiFu hư/ng ti0p c n vF khái

ni#m tiFn lương, tiFn công. ð)ng th:i nh n th c vF tiFn lương lLi tuỳ thu c
căn b n vào cơ ch0 qu n lý hi#n hành. ChRng hLn, trong nFn kinh t0 KHH t p


19
trung d+a trên ch0 ñ s4 hQu công c ng vF tư li#u s n xuXt và kinh t0 nhà
nư/c chi0m ưu th0 tuy#t ñ"i, hoLt ñ ng qu n lý lao ñ ng và tiFn lương vF cơ
b n ba chi ph"i b4i tính KHH c a cơ ch0 qu n lý. Trong mô hình Xy, tiFn
lương ñưnc quan ni#m “là m t phIn thu nh p qu"c dân, biHu hi#n dư/i hình
th c tiFn t#, ñưnc Nhà nư/c phân ph"i có k0 hoLch cho công nhân, viên ch c
phù hnp v/i s" lưnng và chXt lưnng lao ñ ng mà c a m…i ngư:i ñã c"ng hi0n.
TiFn lương ph n ánh vi#c tr công cho công nhân viên ch c, d+a trên nguyên
tSc phân ph"i theo lao ñ ng nhgm tái s n xuXt s c lao ñ ng ”[45]. Khái ni#m
này hàm nghĩa, tiFn công, tiFn lương ñưnc thi0t k0 trư/c khi ti0n hành các
hoLt ñ ng SXKD, ñưnc d+ ki0n trong k0 hoLch c a Nhà nư/c. Và “ Vì không
coi SLð là hàng hoá, nên tiFn lương không ph i là tiFn tr theo ñúng giá tra
c a SLð, không ph i là ngang giá c a SLð theo quan h# cung, cIu. Do v y,
nhQng năm t)n tLi mô hình kinh t0 m#nh l#nh, ñã phl bi0n hi#n tưnng phân
ph"i theo ch nghĩa bình quân. Tha trư:ng SLð, vF danh nghĩa, không t)n tLi
trong nFn KTQD. Các quan h# thuê mư/n lao ñ ng dù manh nha 4 m t s" ñaa
phương, khu v+c, nhưng cũng chưa thH nói rgng, s c lao ñ ng ñưnc coi là
hàng hoá ” [30]. Chính ñiFu ñó ñã làm mXt ñi vai trò ñ ng l+c, vai trò khuy0n
khích ñ"i v/i lao ñ ng, v"n dĩ là b n chXt c a y0u t" tiFn lương, tiFn công.
ð)ng th:i tiFn lương, tiFn công không còn là ngu)n ñH khơi d y NSLð c a
m…i thành viên cũng như c a toàn xã h i.
Trong nFn KTTT, SLð ñưnc coi là hàng hoá “Giá c SLð biHu hi#n ra
dư/i hình thái chuyHn hoá là tiFn công, nên 4 c+c ñ"i l p, giá tra thGng dư biHu
hi#n ra dư/i hình thái chuyHn hoá là lni nhu n” [9]. ðiFu ñó làm thay ñli căn
b n nhQng tiFn ñF c a cơ ch0 qu n lý và ñiFu hành nFn kinh t0, khái ni#m, b n
chXt, vai trò c a tiFn lương ñã có s+ bi0n ñli sâu sSc. Dư/i giác ñ hLch toán

chi phí SXKD, tiFn lương là m t b ph n trong tlng phí mà ch DN ph i tr
cho NLð theo s" lưnng th:i gian và chXt lưnng lao ñ ng mà NLð ñã cung


20
ng. V/i nh n th c như v y, chi phí vF tiFn lương cũng bình ñRng như chi phí
cho các y0u t" v t chXt khác (như chi phí thuê nhà xư4ng, mua thi0t ba, chi
phí tr v"n vay ngân hàng, chi phí mua nguyên v t li#u…). DN sz hLch toán
phIn tr lương dư/i hình th c m t kho n chi phí, vào giá thành c a hàng hoá
và dach vV, do ñó tiFn lương ch„ còn vai trò là chi phí c a m t ñIu vào trong
các ñIu vào mà DN ph i thuê, mua. Vì có s+ g p chung vF tính chXt c a các
loLi chi phí như v y nên ngư:i ta sz khó ch„ ra ñưnc ñâu là b n chXt xã h i
c a tiFn lương. Vai trò s n sinh ra các giá tra gia tăng cho ch DN cũng không
có s+ nhXn mLnh vF lao ñ ng hay vF bXt kỳ m t y0u t" ñIu vào nào, vì tXt c
ñFu là chi phí. V/i quan ni#m như trên, ch DN ñưnc toàn quyFn sW dVng y0u
t" SLð như ñã trng sW dVng các y0u t" v t chXt khác, h@ ñFu mu"n nhQng chi
phí ph i tr là thXp nhXt và lni ích có thH tLo ra lLi là l/n nhXt. “Lni nhu n c a
SXKD, là m t hình thái biHu hi#n c a giá tra thGng dư, t c phIn giá tra dôi ra
ngoài tiFn công, do Lð làm thuê tLo ra. Trong nFn s n xuXt xã h i có s+ ñ"i
l p giQa ch DN và ngư:i làm thuê, lni nhu n biHu hi#n mâu thu'n vF quyFn
lni kinh t0 giQa ch và gi/i thn, biHu hi#n quan h# bóc l t và nô dach lao
ñ ng”[54]. Lni nhu n và tiFn lương có m"i liên h# m t thi0t v/i nhau. “TiFn
công và lni nhu n t} l# nghach v/i nhau. PhIn c a tư b n t c là lni nhu n,
tăng lên theo t} l# mà phIn c a lao ñ ng, t c là tiFn công sVt xu"ng và ngưnc
lLi. Lni nhu n tăng lên theo m c ñ mà tiFn công sVt xu"ng và gi m xu"ng
theo m c ñ tiFn công tăng lên ”[10]. u khía cLnh khác, có thH nói: “Lni
nhu n tăng lên không ph i vì tiFn công ñã sVt xu"ng, nhưng tiFn công sVt
xu"ng vì lni nhu n tăng lên ” [10].
Dư/i giác ñ c a kinh t0 h@c, tiFn lương ñưnc xem xét v/i phLm vi r ng
hơn bao g)m c tính chXt kinh t0 và tính chXt xã h i. Kinh t0 h@c cũng quan

ni#m tiFn lương là m t loLi chi phí, nhưng là chi phí cho con ngư:i – y0u t"
ñ ng nhXt, có vai trò l/n nhXt trong tXt c các y0u t" s n xuXt mà DN sW dVng.


21
Theo h@, tính chXt quan tr@ng c a s" tiFn tr cho y0u t" SLð (t c tiFn lương),
phV thu c vào vai trò có tính quy0t ñanh c a y0u t" SLð. Con ngư:i không ch„
xác ñanh mVc tiêu c a SXKD, thi0t k0 các quy trình s n xuXt, mà còn tr+c ti0p
sW dVng các y0u t" v t chXt khác và ñiFu hành toàn b gu)ng máy c a SXKD.
Vì v y nhQng chi phí ñH sW dVng nhân l+c cIn ñưnc phân tích và xem xét toàn
di#n, tùy thu c vào vai trò c a y0u t" SLð trong gu)ng máy SXKD ñó.
N0u ti0p c n dư/i giác ñ lu t pháp, tiFn lương xác ñanh quyFn lni và
nghĩa vV giQa các bên trong quan h# lao ñ ng. B lu t lao ñ ng c a nư/c
C ng hòa XHCN Vi#t Nam, chương 6 ðiFu 55 ghi rõ: “TiFn lương c a NLð
do hai bên thva thu n trong HðLð, chXt lưnng và hi#u qu công vi#c…” Rõ
ràng tiFn lương là m t trong nhQng n i dung quan tr@ng c a hnp ñ)ng thuê,
sW dVng Lð giQa nhQng ngư:i thuê Lð và nhQng ngư:i cung ng SLð. Lu t
pháp nhXn mLnh khía cLnh thva thu n ngang giá, dân ch , giQa bên thuê và
bên cho thuê. Ngư:i nh n lương và ngư:i tr lương ñFu có quyFn lni và nghĩa
vV ngang nhau khi ñã nhXt trí ký vào các b n HðLð. ðgng sau s+ ràng bu c
vF trách nhi#m ñã hàm ch a quyFn lni c a m…i bên: Ch DN, nhQng ngư:i
thuê Lð, có quyFn sW dVng s" Lð mà h@ ñã thuê ñưnc, ñH ti0n hành các hoLt
ñ ng ñem lLi lni ích cho h@; Ngư:i cung ng SLð, có quyFn ñưnc nh n tiFn
công, tiFn lương (ñưnc pháp lu t b o h ), nhưng ñ)ng th:i h@ ph i có nghĩa
vV cung ng ñúng vF chXt lưnng, ñ vF s" lưnng th:i gian lao ñ ng theo
nhQng thva thu n mà hai bên ñã ký.
Theo chúng tôi, ñH có ñưnc nh n th c toàn di#n, khái ni#m tiFn lương,
tiFn công c a NLð trong khu v+c SXKD cIn bao quát ñưnc c ý nghĩa kinh
t0, nhQng ràng bu c vF lu t pháp, xâu chu…i các quan h# xã h i, thu g p c
b n chXt là chi phí và ñ)ng th:i là thu nh p c a quan h# thuê và sW dVng lao

ñ ng. MGt khác trong nFn KTTT, b n chXt c a tiFn lương là ngang giá c a chi
phí vF y0u t" SLð và cũng chau s+ tác ñ ng c a cung, cIu, quy lu t cLnh


22
tranh, tính ñ c quyFn hay không ñ c quyFn c a tha trư:ng lao ñ ng. Trong
ñiFu ki#n toàn cIu hóa và h i nh p kinh t0 qu"c t0, khái ni#m tiFn lương còn
ph i thH hi#n ñưnc tính liên thông giQa các tha trư:ng lao ñ ng trong nư/c và
qu"c t0, s+ lên xu"ng vF giá c giQa các loLi lao ñ ng khác nhau, vai trò và
kh năng can thi#p c a các chính ph … V/i quan ñiHm trên, tác gi lu n án
ñ)ng tình v/i nhiFu ý ki0n cho rgng: “TiFn lương trong DN là biHu hi#n bgng
tiFn c a giá tra SLð mà ch DN thva thu n tr cho NLð căn c vào trình ñ ,
km năng, kinh nghi#m và s" lưnng th:i gian mà trng NLð s‡n sàng cung ng,
căn c vào giá thuê SLð trên các tha trư:ng tương ñương và nhQng quy ñanh
hi#n hành c a lu t pháp”.
Xung quanh khái ni#m vF tiFn lương, trong SGK kinh ñiHn còn có nhQng
khái ni#m bl sung như: (m c) TiFn lương t"i thiHu (Lmin), tiFn lương linh
hoLt, tiFn lương danh nghĩa, tiFn lương th+c t0.
Tibn lương thi thi.u là giá t"i thiHu c a hàng hoá SLð mà bXt kỳ m t
ch DN nào khi mua, cũng như bXt kỳ m t NLð nào khi bán, cũng ph i th"ng
nhXt thva thu n, không ñưnc thXp hơn m c giá t"i thiHu này. “Lmin… là m c
lương ñH tr cho NLð làm công vi#c ñơn gi n nhXt (không qua ñào tLo) v/i
ñiFu ki#n lao ñ ng và môi trư:ng lao ñ ng bình thư:ng” [5].
Ngay trong th:i kỳ bSt ñIu cu c cách mLng công nghi#p, khi chuyHn nFn
kinh t0 phong ki0n v/i ch0 ñ nô dach, cưUng b c lao ñ ng, thành nFn KTTT
TBCN, ñH tránh tình trLng bóc l t quá m c vF lao ñ ng, các nhà hoLt ñ ng xã
h i, các nhà kinh t0 ñã kêu g@i chính ph có thH và cIn ng h cơ ch0 b o h
bgng lu t pháp cho Lmin c a qu"c gia. Theo h@, khi có lu t vF Lmin, sz hLn
ch0 khá hi#u qu

nh hư4ng tiêu c+c c a ñ c quyFn mua trên tha trư:ng lao

ñ ng, t c hLn ch0 nhQng áp ñGt “ñ)ng lương ch0t ñói” c a các ch ñ)n ñiFn,
công xư4ng ñ"i v/i NLð làm thuê. Có thH cho rgng, ñây là nhQng bi#n pháp
có tính hành chính ñH b o v# quyFn lni c a nhQng ngư:i bán SLð. Các Mác


23
cũng ñã ñF c p ñ0n khá nhiFu vF khái ni#m Lmin và ông g@i nó dư/i thu t
ngQ “M c lương xã h i t"i thiHu”. Mác cho rgng “M c lương xã h i t"i thiHu”
là s" lưnng tiFn t# mà ch tư b n tr cho ngư:i công nhân, và ngư:i công
nhân có thH mua ñưnc nhQng hàng hoá dach vV tiêu dùng tr s" tiFn lương ñó
ñH thva mãn các nhu cIu xã h i t"i thiHu (như ăn, mGc, 4, ñi lLi, duy trì nòi
gi"ng, ñáp ng nhQng nhu cIu văn hóa t"i thiHu …). Cũng theo Các Mác, nhu
cIu xã h i t"i thiHu trên c a ngư:i công nhân lLi tùy thu c vào m c s"ng t"i
thiHu, t c m c s"ng ñGng cho ngư:i công nhân ít nhXt có ñ kh năng tái s n
xuXt gi n ñơn SLð. Do v y m t khi trình ñ phát triHn KTXH cao hơn, nhQng
ñiFu ki#n v t chXt ñH thva mãn nhQng nhu cIu t"i thiHu c a NLð tăng lên,
nhXt thi0t Lmin cũng sz ñưnc quy ñanh tăng lên. Trong ñiFu ki#n Lmin ñã
ñưnc lu t hóa, thì chính ph cũng sz có quyFn hLn và trách nhi#m b o ñ m
giá tra th+c t0 c a tiFn lương và ñiFu ch„nh m c lương này 4 m…i th:i kỳ. ðiFu
56, chương 6 B Lu t Lao ñ ng nư/c C ng hòa XHCN Vi#t Nam ñã ghi:
“M c Lmin ñưnc Xn ñanh theo giá sinh hoLt, b o ñ m cho NLð làm công vi#c
gi n ñơn nhXt, trong ñiFu ki#n lao ñ ng bình thư:ng, bù ñSp SLð gi n ñơn và
phIn tích lũy tái s n xuXt SLð m4 r ng và ñưnc dùng làm căn c ñH tính các
m c lương cho các loLi lao ñ ng khác … Khi ch„ s" giá sinh hoLt tăng lên
làm cho tiFn lương th+c t0 c a NLð ba gi m sút, thì chính ph ñiFu ch„nh
Lmin ñH b o ñ m tiFn lương th+c t0” [39]. Nói chung nhQng ngư:i hoLch
ñanh chính sách vF tiFn lương, coi Lmin như m t công cV quan tr@ng, không
ch„ ch"ng lLi nguy cơ bóc l t quá m c NLð, hLn ch0 s+ phân hóa xã h i vF

thu nh p, ch"ng ñói nghèo trong tIng l/p nhQng ngư:i làm công ăn lương, mà
còn là “tXm lư/i” b o v# vF mGt xã h i, giúp cho nhQng ngư:i bán SLð có thH
ñòi ñưnc giá ñ m b o t"i thiHu c a SLð trên tha trư:ng v"n có s" cung nhiFu
hơn s" cIu. Lmin cũng tLo ra s+ ñan k0t, liên thông tha trư:ng lao ñ ng 4 các
vùng miFn khác nhau c a qu"c gia, cũng như tha trư:ng lao ñ ng giQa các


24
qu"c gia trong khu v+c và trên th0 gi/i. Theo kinh nghi#m c a ILO, các chính
ph cIn ñưnc khuy0n khích ñưa Lmin vào nhQng quy ñanh c a lu t pháp, ñH
nhQng NLð ñưnc hư4ng chung s+ b o v# quyFn lni tr phía chính ph , và các
nghi#p ñoàn sz có trong tay vũ khí mLnh mz ñH th+c hi#n s m#nh: Ngư:i b o
v# quyFn và lni ích hnp pháp, chính ñáng cho công nhân, lao ñ ng. Song cũng
vF mGt kinh t0, tiFn lương v/i tính cách là chi phí cho vi#c thuê, sW dVng lao
ñ ng nên m t khi chính sách Lmin mXt ñi tính linh hoLt, do s+ b o h quá
c ng tr phía chính ph , sz làm cho giá công lao ñ ng trên tha trư:ng tr4 nên
c ng nhSc, các DN không có s+ hXp d'n vF vi#c tăng m c thuê lao ñ ng. H@
sz chuyHn sang các phương án sW dVng loLi công ngh# tiêu t"n ít lao ñ ng
hơn. H# qu là cIu lao ñ ng sVt gi m, m t b ph n lao ñ ng có thH ph i r:i bv
dây chuyFn s n xuXt, t} l# thXt nghi#p có nguy cơ tăng cao. ðây cũng là
nguyên c/ ñH m t s" nhà kinh t0 ngIn ngLi trư/c vi#c áp ñGt chính sách b o
h c a chính ph vF Lmin. Cũng theo kinh nghi#m c a ILO, tiêu chupn ñH
xác ñanh m t m c Lmin kh dĩ hnp lý, có thH d+a vào nhQng dXu hi#u sau :
1. M c Lmin d+a trên nFn m c s"ng t"i thiHu c a xã h i.
2. Trình ñ có thH ñLt ñưnc c a nFn kinh t0 làm cho m c s"ng t"i thiHu
có thH v n ñ ng và ñưnc c i thi#n tăng lên, do s+ tăng trư4ng c a KTXH.
3. NhQng thông tin vF cung và cIu trên tha trư:ng lao ñ ng và kh năng
chXp nh n giá ñIu vào (trong ñó có y0u t" SLð) c a các DN . ðây có thH xem
là tiêu chí quan tr@ng ñH Lmin tr4 nên uyHn chuyHn hơn.
4. S+ bi0n ñ ng vF m c giá c a nFn kinh t0, ñGc bi#t là m c giá tiêu

dùng. Thông thư:ng khi m c giá thay ñli (tăng lên) các chính ph bu c ph i
ñiFu ch„nh ñH tăng Lmin, nhgm giQ cho s c mua tr các kho n thu nh p bgng
tiFn lương c a NLð ít ba xâm phLm.
5. Trong ñiFu ki#n toàn cIu hóa và h i nh p, vi#c thi0t k0 Lmin cũng
không thH không tính ñ0n giá công trên tha trư:ng lao ñ ng c a khu v+c và


25
th0 gi/i, ñGc bi#t là giá công lao ñ ng tLi các tha trư:ng khá gi"ng nhau vF các
hàng hoá dach vV SLð, vF nhu cIu, vF s c mua tr thu nh p bgng lương…
ðiFu này góp phIn làm gi m b/t s+ chia cSt giQa các tha trư:ng lao ñ ng
không ch„ trong n i b qu"c gia mà c trong phLm vi n i b khu v+c và toàn
th0 gi/i.
Tibn lương linh hojt là m t khái ni#m xuXt hi#n gIn ñây, d+a trên cơ s4
các phương th c tl ch c và sW dVng lao ñ ng linh hoLt. TiFn lương linh hoLt
dư/i cách nhìn ñơn gi n nhXt, tlng quát nhXt, là m c lương tr cho NLð
không theo m t khuôn m'u ñanh s‡n, mà ch y0u tùy thu c vào cách ñánh giá
c a NSDLð vF lni ích và hi#u qu tr nhQng thva thu n, thương lưnng vF tiFn
lương cao hơn m c tiFn lương bình quân c a tha trư:ng lao ñ ng, nhgm ñLt
ñưnc s+ s‡n sàng cung ng SLð như yêu cIu c a DN. ðGc tính cơ b n c a
tiFn lương linh hoLt là cơ ch0 “thu n mua vra bán”, trong ñó quan tr@ng nhXt
là NSDLð s‡n sàng chXp nh n m c lương cao hơn, ñH ñLt ñưnc s+ cung ng
t"t hơn tr phía NLð. ð"i tưnng ñưnc ñiFu ch„nh b4i tiFn lương linh hoLt,
phIn l/n là nhQng loLi lao ñ ng có chXt lưnng cao A t c nhQng loLi lao ñ ng
có s" cung khá hLn ch0 và hIu như khó ñáp ng ñưnc s+ tăng trư4ng mLnh
mz vF nhu cIu c a các t p ñoàn kinh t0. Trong ñàm phán và thương lưnng vF
lương, các ch sW dVng lao ñ ng thư:ng ph i chXp nh n nhQng nhân nhưnng
nhiFu hơn, hoGc giQa h@ xuXt hi#n nhQng áp l+c cLnh tranh ñH có thH thu dVng
ñưnc ñ s" lưnng, chXt lưnng loLi lao ñ ng h@ ñang cIn. u m t khía cLnh
khác, tiFn lương linh hoLt sz ñưnc các ch DN sW dVng như m t loLi công cV

hQu hi#u ñH khuy0n khích tăng năng suXt và ñF cao k} lu t lao ñ ng. Vì trong
nhQng trư:ng hnp này, tiFn lương linh hoLt bao g)m 2 phIn : PhIn c ng –
như các m c lương thông thư:ng trên tha trư:ng; Còn phIn linh hoLt, ch y0u
là tiFn thư4ng, tiFn khuy0n khích vF sáng ki0n, NSLð, lòng trung thành và s+
gSn bó t n tVy c a NLð v/i DN. Nhìn chung tiFn lương linh hoLt không ch„


26
bSt ngu)n tr linh hoLt trong vi#c tr lương, linh hoLt trong vi#c tl ch c và
qu n lý nhân s+, linh hoLt trong vi#c sW dVng các thư/c ño vF chi phí lao
ñ ng, mà còn linh hoLt c vF quan ñiHm, tri0t lý trong vi#c tr lương, trong
vi#c ñánh giá k0t qu lao ñ ng, trong vi#c sW dVng nhQng bi#n pháp cl vũ
phong trào thi ñua, s+ c" gSng giQa các thành viên trong m t tl ch c. TiFn
lương linh hoLt cho chúng ta cách ti0p c n phương th c ñánh giá và xem xét
con ngư:i luôn là nhân t" trung tâm c a tXt c các hoLt ñ ng SXKD.
Tibn lương danh nghĩa lLi cho chúng ta m t nh n th c vF m t khía
cLnh khác c a khái ni#m tiFn lương. “TiFn lương danh nghĩa là tiFn lương
biHu hi#n bgng tiFn, là s" tiFn công nhân lĩnh ñưnc do bán SLð cho nhà tư
b n“

. Trong nFn KTTT, TiFn lương danh nghĩa ñưnc hiHu là s" lưnng

tiFn t# mà NSDLð tr cho ngư:i cung ng SLð, căn c vào hnp ñ)ng thva
thu n mà hai bên ñã ký. Trên th+c t0, tlng s" tiFn mà m…i NLð nh n ñưnc,
ñFu là tiFn lương danh nghĩa, vì nó chưa loLi bv tác ñ ng c a y0u t" giá c ,
ñGc bi#t là giá c hàng hoá dach vV tiêu dùng, t c là, chưa ch„ rõ ñưnc kh"i
lưnng hàng hoá, dach vV sinh hoLt mà m…i NLð có thH mua ñưnc tr tiFn
lương c a mình. Thông thư:ng m c lương danh nghĩa sz ba chi ph"i tr 2
nhân t": i: là m c lương thva thu n theo hnp ñ)ng giQa ch DN và NLð; và
ii: là m c giá (hay m c lLm phát) hi#n hành c a nFn kinh t0 .

MGc dù tiFn lương danh nghĩa xuXt hi#n trong các HðLð, xuXt hi#n
trong vi#c ngã giá giQa NSDLð và ngư:i cung ng SLð, nhưng nó lLi không
ph i là mVc tiêu và ñ ng l+c lni ích ñích th+c c a c ng ñ)ng nhQng ngư:i bán
SLð. NLð s4 dĩ ph i bán SLð c a mình, vì h@ cIn có thu nh p tr hành vi
bán Xy ñH trang tr i cho các chi phí tr cu c s"ng. Mà nhQng chi phí ñH duy trì,
phát triHn ñ:i s"ng c a h@, lLi tùy thu c rXt l/n vào giá c c a hàng hoá, dach
vV sinh hoLt mà h@ có thH mua ñưnc tr tiFn lương c a mình. Hay nói cách
khác, lni ích tr+c ti0p mà NLð nh n ñưnc tr vi#c sW dVng s" tiFn lương c a