Một số biện pháp nhằm phát huytính tích cực của học sinh lớp 4 trường Tiểu học Thị trấn Hương Sơn – PhúBình – Thái Nguyên

CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

BÁO CÁO NỘI DUNG SÁNG KIẾN
Họ và tên: Vũ Thị Phương
Trình độ chuyên môn: Cao đẳng sư phạm
Chức vụ: Phó Hiệu trưởng
Đơn vị công tác hiện nay: Trường Tiểu học Thị trấn Hương Sơn
Phú Bình - Thái Nguyên
1. Lĩnh vực áp dụng của sang kiến: Sáng kiến được áp dụng trong lĩnh
vực Giáo dục
2. Sự cần thiết, mục đích của việc thực hiện sang kiến:
a. Sự cần thiết của sáng kiến
Hiện nay nền kinh tế - xã hội ngày càng phát triển, hội nhập kinh tế ngày
càng mở rộng đòi hỏi nền giáo dục Việt Nam không ngừng cải tiến, đổi mới phù
hợp với thế giới và các quốc gia trong khu vực. Mặt khác, trong bối cảnh đó, nền
giáo dục còn có những bất cập về chất lượng giáo dục, nhiều giáo viên sử dụng
phương pháp dạy học lạc hậu đã gây nên tình trạng thụ động trong học tập của
học sinh dẫn đến hiệu quả dạy học chưa cao. Học sinh ít được lôi cuốn động
viên khích lệ để hứng thú, tự giác học tập, gây nên tình trạng chán học, bỏ học ở
một số bộ phận học lực yếu kém. Cùng với nhiều nguyên nhân, tình trạng này
trở nên khá gay gắt, khó khắc phục.
Dạy học là lấy học sinh làm trung tâm. Người giáo viên là người đi bên cạnh
để định hướng, hướng dẫn, gợi mở cho các em. Để thực hiện được điều đó,
người giáo viên hãy làm đúng như một ngôn từ đã được ban tặng “người mẹ
hiền thứ hai”.Người thầy hãy là người gần gũi, thân thiết, là người bạn để hiểu
1


được nhu cầu của các em; là người “mẹ”để có đủ tình yêu, trách nhiệm giúp các
em bản lĩnh, tự tin bước vào cuộc sống. Và để làm gương, người thầy cũng cần

chủ động, sáng tạo, tích cực đổi mới trong công tác giảng dạy để truyền đến các
em ngọn lửa nhiệt tình, sự thích thú trong học tập Đã có một thời gian dài học
trò chúng ta đến trường chỉ là để được nhồi nhét những kiến thức của các môn
học vào đầu. Các em tiếp nhận kiến thức đó như một hình thức học vẹt để có cái
“trả nợ”cho thầy cô mà không hiểu được nguyên nhân, bản chất như thế nào, tại
sao lại như vậy. Đến lớp, hình ảnh thường thấy nhất là thầy đọc, trò chép. Tất cả
diễn ra như một cỗ máy chạy đều đặn từ ngày này sang ngày khác và cũng đến
một ngày cỗ máy ấy mỏi mệt. Các em sẽ thấy nhàm chán với lượng kiến thức
được nhồi nhét mỗi ngày và sẽ trở nên quá tải. Còn thầy cô giáo cũng không còn
sự hứng khởi, sáng tạo trong giảng dạy.
Đã đến lúc chúng ta có cái nhìn mới về giáo dục. Chúng ta không phải là
nguời đi tìm và đưa kiến thức cho các em vì như thế các em sẽ trở nên thụ động,
chây ì. Chúng ta – những người thầy, người cô phải làm sao để giúp học sinh
cảm nhận được “Mỗi ngày đến trường là một ngày vui”, giúp các em có hứng
thú trong học tập, trong việc tìm hiểu thế giới xung quanh các em. Các em sẽ là
người tự tìm, tự chiếm lĩnh kiến thức cho mình dưới sự hỗ trợ, giúp đỡ, dẫn dắt
của thầy, cô – người mẹ thứ hai của các em. Để phát huy tính tích cực của học
sinh thì người giáo viên phải là người chủ động sáng tạo. Linh hoạt trong hoạt
động dạy học.
Bác Hồ kính yêu của chúng ta đã dạy:
“Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây
Vì lợi ích trăm năm thì phải trồng người”
Lời dạy của Bác thật là đáng quý. Lời dạy ấy đã, đang và sẽ là kim chỉ nam
cho chúng ta và những thế hệ sau tiếp tục thực hiện.Thật vậy, để giáo dục một
con người không phải chỉ một sớm một chiều mà là cả một thời gian dài.Giáo
dục một người không phải chỉ cung cấp cho họ có kiến thức mà còn giúp họ tự
trang bị kiến thức cho mình, có được cái nhìn bao quát về cuộc sống để họ có
thể tự tin, chủ động hội nhập vào cuộc sống đang phát triển từng ngày
2

Tuy nhiên việc giúp các em chủ động, tích cực trong học tập không đơn
giản. Đây quả là một công việc đòi hỏi rất nhiều công sức và tâm huyết ở
người thầy. Người giáo viên phải có tấm lòng yêu nghề, yêu trẻ, phải đặt mình
vào vị trí của học sinh xem các em nghĩ gì, có nhu cầu gì để từ đó có những
phương pháp, hình thức tổ chức hoạt động cho phù hợp, sinh động, lôi cuốn
các em tham gia tìm hiểu bài học và phát huy được tính tích cực ở các em. Đó
chính là sự cần thiết để tôi chọn sáng kiến: “Một số biện pháp nhằm phát huy
tính tích cực của học sinh lớp 4 trường Tiểu học Thị trấn Hương Sơn – Phú
Bình – Thái Nguyên”.
b. Mục đích của việc thực hiện sáng kiến
Là một Phó Hiệu trưởng nhà trường phụ trách chuyên môn, đứng trước
những yêu cầu đổi mới của giáo dục, bằng cố gắng và kinh nghiệm của bản than,
học hỏi từ bạn bè, tôi muốn đưa ra một số biện pháp nhằm phát huy tính tích cực
của học sinh lớp 4. Biến các môn học trở thành một "niềm vui" với các em, giúp
các em yêu thích học hơn.Từ đó góp phần cải thiện và nâng cao chất lượng với
mục đích nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường.
3. Mô tả nội dung của sáng kiến:
3.1 Tính mới:
Như chúng ta đã biết, nói đến học sinh tích cực không phải là mới. Đây
cũng là một trong những nội dung của phong trào xây dựng “Trường học thân
thiện, học sinh tích cực”. Nhưng làm thế nào để phát huy được tính tích cực của
học sinh đó là điều mà tất cả thầy cô giáo đều băn khoăn suy nghĩ, bởi vì không
phải ai cũng hiểu và làm được điều đó. Bởi vì đòi hỏi tính thực tế rất cao, đồng
thời phải phù hợp với đặc điểm tâm lý lứa tuổi của học sinh tiểu học.
Trong năm học này, Sau khi áp dụng sáng kiến mặc dù kết quả cuối năm
chưa thật sự cao nhưng tôi nhận thấy học sinh khối 4 trường tôi có nhiều tiến bộ
rõ rệt. Trong quá trình học, các em đều thể hiện sự cố gắng của mình. Ở mỗi giai
đọan, tôi nhận thấy sự chuyển biến ngày càng rõ hơn. Học sinh khá, giỏi ngày
càng năng động, tự tin, có trách nhiệm cao trong việc học tập và các hoạt động

của nhà trường. Bên cạnh đó, các em còn nhiệt tình hỗ trợ, giúp đỡ các bạn học
3


chậm trong lớp để các em ngày càng phát huy tính tích cực trong học tập của
mình. Điều đó cho thấy nếu được học tập trong một môi trường thân thiện, gần
gũi, làm việc một cách tích cực, sáng tạo sẽ không ngừng giúp các em tiến bộ,
nâng cao năng lực học tập của mình. Nhưng điều làm tôi vui hơn là tôi thấy
được sự biến chuyển tích cực của các em. Các em học sinh của tôi đã mạnh dạn,
tự tin hơn nhiều, kĩ năng giao tiếp cũng được nâng cao. Các em đã không còn
quá nhút nhát, e dè khi muốn trình bày một ý kiến nào đó hay chia sẻ cho mọi
người về một vấn đề thú vị. Dù sự tiến bộ của mỗi em khác nhưng tôi đều ghi
nhận và cố gắng giúp các em chủ động, tích cực hơn trong việc học tập của
mình. Tôi tin rằng trong thời gian tới các em sẽ còn tiến bộ nhiều hơn.
3.2 Tính khoa học
Học không phải là học một cách máy móc thầy nói trò nghe, cũng không phải
học từng phần riêng biệt độc lập. Mỗi bài, mỗi phần đều có sự gắn kết, đều có
mối quan hệ qua lại tác động đến nhau. Trong chương trình lớp 4 các Phân môn
Khoa học - Lịch sử - Địa lý ở trường Tiểu học, học sinh được tìm hiểu về tự
nhiên, về các hoạt động kinh tế xã hội của con người …dựa trên đặc điểm tự
nhiên sẵn có.Vì vậy việc dạy học các phân môn này không thể theo kiểu truyền
thống thầy đưa ra câu hỏi , học sinh trả lời máy móc như sách mà không có sự
mở rộng, không được minh hoạ kiến thức bằng tranh ảnh, lại không phát huy
khả năng vận động của học sinh.Vì thế việc đưa ra “Một số biện pháp phát huy
tính tích cực chủ động của học sinh lớp 4” là một cách hữu hiệu để học sinh
được vận động, được phát huy vốn hiểu biết của mình, qua đó có thể tự mình
kiểm tra kiến thức của bản thân đồng thời thấy rõ mối quan hệ biện chứng của
các môn học. không những thế qua việc đưa ra các hình thức học đổi mới, các
em được rèn khả năng tư duy nhanh, lập luận suy diễn logic,
Trên thực tế, việc học thông qua các hình thức đổi mới: tổ chức các hoạt

động nhóm, xây dựng các tình huống có vấn đề…. được sử dụng trong rất nhiều
ngành nghề, môn học,…Đây là một hình thức giảm tải, tạo không khí vui vẻ
khiến người học cảm thấy nhẹ nhàng, thoải mái, thích thú. Hơn nữa trong việc

4


thay đổi SGK với khối lượng kiến thức phong phú hơn, hay hơn thì phương
pháp dạy học cũng đang thay đổi theo hướng vừa học, vừa chơi là điều cần thiết.
3.3 Tính thực tiễn
Hiện nay ngành giáo dục đang từng bước đổi mới nhiều mặt nhằm nâng cao
hơn nữa chất lượng đại trà cho học sinh. Phải đổi mới thế nào? Bắt đầu từ đâu?
Theo hình thức nào?…còn phụ thuộc vào từng môn học, từng trường, từng lớp,
từng trình độ học sinh. Mỗi phương pháp khác nhau, đều có ưu điểm, nhược
điểm khác nhau. Vì vậy người giáo viên không nên máy móc bài nào cũng đổi
mới phương pháp và hình thức dạy học. Điều này tưởng như dễ nhưng lại rất
khó nhất là trong xu hướng đổi mới dạy học hiện nay. Vì vậy người giáo viên
cần biết lựa chọn phương pháp dạy học sao cho phù hợp để có hiệu quả cao
trong môn học của mình và dễ hiểu với học sinh.
Trong hoạt động dạy học, nhằm đổi mới phương pháp , phát huy tính tích
cực chủ động của học sinh như: xây dựng tình huống có vấn đề, sử dụng các
dạng bài tập, tổ chức hoạt động nhóm… đã được sử dụng ở một số phân môn
nhưng phạm vi còn rất hạn chế
Để khắc phục tình trạng học sinh tiếp thu kiến thức một cách thụ động,
ngành Giáo dục của huyện nhà trong những năm gần đây đã có rất nhiều sự thay
đổi. Sự thay đổi đó thể hiện ở nhiều mặt như thay đổi về phương pháp và hình
thức tổ chức, nâng cao chuẩn của giáo viên. Tổ chức các chuyên đề để giáo viên
cùng tham gia, trao đổi và lựa chọn phương pháp phù hợp hiệu quả nhất.
Tuy nhiên, để giúp học sinh phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong
học tập, người có vai trò quan trọng chính là người giáo viên đứng lớp. Đối với

cấp tiểu học, mỗi ngày học sinh đến trường là mỗi ngày học sinh được gặp thầy
cô giáo của mình. Có bao giờ các bạn tự hỏi: có khi nào học sinh cảm thấy nhàm
chán chính thầy cô của chúng không? Có thể lắm chứ nếu như mỗi ngày học
sinh của chúng ta đều được nhìn, được nghe thấy một việc quen thuộc, một câu
lệnh quen thuộc và làm những việc quen thuộc.
Như vậy, muốn học sinh của chúng ta hứng thú, tích cực thì người giáo
viên cũng phải luôn sáng tạo, đổi mới trong những giờ lên lớp. Bên cạnh đó,
5


người giáo viên hãy là người bạn lớn của học sinh để tạo được sợi dây tình cảm
bền chặt với các em, mang đến cho các em sự tin cậy, gần gũi.
Tình trạng học sinh học thụ động, nhồi nhét đã diễn ra một thời gian dài
khi chưa đổi mới giáo dục. Giai đoạn đó, chúng ta vẫn còn sử dụng những
phương pháp truyền thống, cách giáo dục một chiều tức là giáo viên cung cấp,
truyền thụ kiến thức cho học sinh và học sinh tiếp nhận kiến thức đó. Lớp học
im phăng phắc vì thầy giảng, trò lắng nghe và ghi chép. Kiến thức các em đuợc
tiếp thu cũng chỉ gói gọn trong bài học mà không được mở rộng ra cuộc sống
xung quanh. Những gì các em tiếp thu chỉ là kiến thức, còn mặt kĩ năng các em
lại bị thiếu hụt.
*) Vài nét về học sinh khối 4 của nhà trường năm học 2014 – 2015
Tổng só học sinh khối 4: 150 em,

trong đó nữ: 79 em

con dân tộc ít người: 7 em

con gia đình thuộc hộ nghèo: 22 em

học sinh xã ngoài: 17em

học sinh độ tuổi 2003: 5 em
(lưu ban của những năm học trước).

Trong đó có một số em tích cực nhanh nhẹn, tham gia vào các hoạt động
học tập rất tốt. Tuy nhiên có một số em lại rất hiếu động, hay quậy phá trong
lớp. Bên cạnh đó có nhiều em rất ngoan, ngoan đến nỗi nhút nhát, thụ động, ít
tham gia các hoạt động của lớp, của trường không dám chia sẻ, trình bày ý kiến
cá nhân của mình trước mọi người.
KẾT QUẢ KHẢO SÁT ĐẦU NĂM NHƯ SAU
Tổng
số
150

Giỏi

Môn Tiếng Việt
Khá
TB

Yếu

Giỏi

Khá

Môn Toán
TB

SL = %

19 = 12,7

SL = %
SL = %
56 =37,3 66 = 44,0

SL = %
9 = 6,0

SL = %
2 = 1,3

SL = %
31 = 20,7

SL = %
85 = 56,7

Yếu
SL = %
8 = 5,3

Nhìn vào kết quả khảo sát đầu năm tôi thấy rất thấp chính vì vậy tôi tăng cường
công tác kiểm tra dự giờ để nắm bắt tình hình học tập của từng lớp. Qua dự giờ
thăm lớp tôi nhận thấy Đặc điểm của một số em như sau:
Nói chuyện trong giờ học
Làm việc riêng
6

Lơ là, không tập trung nghe cô giảng bài
Nhiều em thụ động, không dám giơ tay phát biểu xây dựng bài. Khi
được thầy giáo mời đọc bài hay phát biểu thì nói nhỏ, không biết trình bày như
thế nào cho đúng.
Ít trao đổi, chia sẻ, trình bày ý kiến cá nhân và phản hồi lại ý kiến của
bạn.
Lười học, không chuẩn bị bài, làm bài trước khi đến lớp.
Hiện nay, chúng ta đang chú trọng đổi mới giáo dục.Vấn đề giúp học
sinh học tập tích cực, chủ động đang được phát huy.Tuy nhiên vẫn còn một số
giáo viên vẫn còn lúng túng trước việc làm thế nào để các em chủ động hơn
trong học tập vì nhiều yếu tố. Một số giáo viên do lớn tuổi nên việc tổ chức lớp
học vui tươi, sinh động cũng là điều họ gặp khó khăn. Bên cạnh đó cũng có thể
họ đã quen với cách dạy truyền thống nên việc thay đổi phương pháp mới cũng
gây nên một số khó khăn nhất định. Một số giáo viên vì một lí do nào đó mà
việc chuẩn bị cho một hoạt động day trên lớp có phần chưa được chu đáo. Có
giáo viên đến lớp lại mang một tâm trạng không tốt sẽ gây ảnh hưởng đến không
khí lớp học. Chính những điều này tác động đến các em, làm các em cảm thấy
không thoải mái, bị ức chế trong các hoạt động học của mình, từ đó tính sáng
tạo, tích cực của các em bị hạn chế.
Xã hội đang ngày càng phát triển, nếu các em chỉ được cung cấp kiến thức
theo một chiều mà không có sự rèn luyện kĩ năng thì khi bước ra xã hội, các em
sẽ bị hụt hẫng, không theo kịp với sự phát triển nhanh chóng của xã hội.Trong
quá trình đổi mới giáo dục, chúng ta cần đảm bảo học sinh được chủ động lĩnh
hội kiến thức, có kĩ năng và thái độ đúng chuẩn.
Với tình hình của các lớp như thế, tôi thiết nghĩ cần đổi mới, cần tạo ra một
không khí lớp học thân thiện để các em cùng hòa đồng, hỗ trợ nhau học tập và
hãy đặt học sinh vào trạng thái “căng thẳng tích cực” để các em được làm việc,
động não, suy nghĩ liên tục. Có như thế các em mới thể hiện được hết khả năng
sáng tạo và năng lực học tập của mình.
3.4 Tính hiệu quả

7


Để phát huy tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh thì trước hết chúng ta
cần phải hiểu học sinh, lắng nghe xem học sinh suy nghĩ gì, mong muốn gì. Tìm
hiểu xem bản tính của các em năm học trước như thế nào, các em hiếu động kiểu
nào, thụ động ra sao. Hãy quan sát học sinh trong các giờ học, chúng ta sẽ thấy
tất cả hiện lên trong từng ánh mắt, hoạt động của các em. Các em: thích thú?
chán? mệt mỏi? đang tò mò muốn xem cô(thầy) của chúng đang chuẩn bị làm
gì? ở lứa tuổi tiểu học rất khác với người lớn chúng ta. Chúng không thể ngồi
yên một chỗ suốt nhiều giờ liền và chỉ làm một việc lặp đi lặp lại. Điều đó dễ
gây nên sự nhàm chán nơi hoc sinh. Lứa tuổi học sinh tiểu học là lứa tuổi vẫn
còn rất hiếu động. Chúng thích được chạy nhảy, thích được trò chuyện, thích
được làm một việc gì đó chứ không phải là ngồi yên một chỗ. Như vậy có thể
thấy là các em thích được hoạt động.Vậy tại sao chúng ta không tạo nên sự ham
thích cho các em, sự khám phá của các em bằng việc tự tin giao quyền chủ động
cho các em, tạo cho các em những hoạt động mà ở đó các em được tham gia,
được khám phá. Thật thú vị biết bao khi tự mình phát hiện, tìm tòi ra một điều gì
mà mình chưa biết.Trong giờ học, thường xuyên đặt ra những tình huống có vấn
đề, tổ chức cho các em thảo luận, hợp tác, chia sẻ để tìm hiểu vấn đề ấy. Có
những vấn đề các em tự khám phá được và cảm nhận được niềm vui, sự tự hào
trong đôi mắt các em. Có những vấn đề khó các em cần có sự hướng dẫn và gợi
mở của giáo viên nhưng khi tìm được kết quả, tôi nhận thấy sự thích thú ở các
em khi các em được tự mình hoạt động để tìm kiếm tri thức
Trong năm học này tôi vân dụng một số biện pháp phát huy tính tích
cực của học sinh lớp 4. Chính vì vậy kết quả tham gia các cuộc thi cấp huyện
cấp tỉnh của khối 4 của trường tương đối cao cụ thể :
Hội thi “Rung chuông vàng” cấp huyện 3/3 em đạt giải
Thi giải toán trên mạng cấp huyện 12 em đạt giải,
Thi giải toán trên mạng cấp tỉnh 3 em đạt giải.

Thi giải toán Tiếng Anh trên mạng cấp huyện 4 em đạt giải
Thi giải toán Tiếng Anh trên mạng cấp tỉnh 2 em đạt giải;

8


Thi giải toán Tiếng Anh trên mạng cấp Quốc Gia 1 em đạt huy
chương bạc.
Thi viết chữ đẹp cấp huyện 7/7 em đạt giải
Thi Tiếng Anh trên mạng cấp huyện 9/9 em đạt giải
Thi Tiếng Anh trên mạng cấp tỉnh 2 em đạt giải.
Kết quả kiểm tra định kỳ và kết quả thi đua cuối năm đều vượt chỉ
tiêu.
Để đạt được kết quả như trên, là người cán bộ quản lý tôi đã triển khai tới
giáo viên một số biện pháp nhằm phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh
lớp 4 như sau:
Trước hết, người giáo viên phải soạn bài chu đáo, khi lên lớp, nhất thiết
phải có giáo án trên giấy, ngay cả khi sử dụng máy chiếu Projector. Khi giảng
bài, giáo viên phải làm rõ trọng tâm và mối quan hệ lôgíc nội tại của mạch kiến
thức bài học, sắp xếp hợp lý hoạt động của giáo viên và học sinh; chuẩn bị hệ
thống câu hỏi phát huy trí lực và phù hợp với khả năng tiếp thu của học sinh,
(nhất là đối với bài dài, bài khó, nhiều kiến thức mới). Bồi dưỡng kỹ năng vận
dụng sáng tạo kiến thức, hạn chế ghi nhớ máy móc, thay việc sửa lỗi bằng cách
hướng dẫn học sinh tự trả lời câu hỏi: do đ âu dẫn đến kết quả sai?
Thứ hai: Giáo viên phải là người làm chủ lớp học, thiết lập bầu không khí
thân thiện tích cực, chủ động giải quyết mọi tình huống bảo đảm yêu cầu sư
phạm.
Thứ ba: Sử dụng hợp lý sách giáo khoa (không đọc chép, hướng dẫn học
sinh chỉ ghi theo diễn đạt của giáo viên, không để học sinh đọc theo sách giáo
khoa để trả lời câu hỏi) và sử dụng có hiệu quả thiết bị dạy học, phương tiện trực

quan, phương tiện nghe nhìn; ứng dụng hợp lý công nghệ thông tin, thực hiện
đầy đủ thí nghiệm, thực hành. Ở một số bài phải làm rõ mối liên hệ dọc theo
mạch kiến thức môn học và mối quan hệ môn với các môn học khác để khắc sâu
kiến thức.

9


Thứ tư: Cần phải tích luỹ, khai thác sử dụng hồ sơ chuyên môn, liên hệ
thực tế sinh động để làm sâu sắc thêm bài giảng, giao bài tập, chủ đề nguyên
cứu, sưu tầm về nhà để rèn luyện kỷ năng tự học, tự nghiên cứu cho học sinh.
Thứ năm: Giáo viên nêu vấn đề và hướng dẫn học sinh giải quyết, dẫn dắt
học sinh tự đưa ra kết luận cần thiết. Dạy phải sát đối tượng, coi trọng bồi dưỡng
học sinh khá giỏi và kiên trì giúp đỡ học sinh học lực yếu kém.
Ngoài ra, giáo viên chuẩn bị thiết bị dạy học, học liệu, chủ động sưu tầm
chọn lọc tư liệu liên hệ thực tế, nắm bắt các kỹ năng và kỹ thuật dạy học cần
thiết (kỹ năng sử dụng thiết bị, viết bảng, vẽ hình, kỹ năng diễn giải, kỹ năng lôi
cuốn chú ý, kỹ năng thao tác mẫu…kỹ năng tiến hành các hoạt động dạy học cụ
thể; dạy học vi mô, dạy học theo nhóm, dạy học theo dự án, dạy học nêu vấn đề,
trình bày theo cấu trúc…)
Đối với các môn học khoa học xã hội: giáo viên chú ý trọng bồi dưỡng
năng lực cảm thụ để nắm vững từng chủ đề, rèn kỹ năng diễn đạt bằng lời nói,
chữ viết, hình vẽ.
Đối với các môn học tự nhiên: giáo viên cần chú trọng rèn luyện kỹ năng
tư duy lôgic, tự hệ thống hóa kiến thức, ghi nhớ có ý nghĩa (hạn chế ghi nhớ
máy móc), rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức để giải quyết vấn đề.
Tuy nhiên, tuỳ vào môn học, đối tượng học sinh, hoàn cảnh thực tế, điều
kiện vật chất người dạy và người học cần làm tốt những dấu hiệu cơ bản sau:
- Giáo viên có hành vi chuẩn mực, thái độ thân thiện, biết khích lệ tình
cảm hứng thú và tinh thần tích cực chủ động trong học tập cho học sinh.

- Giáo viên bám sát chuẩn kiến thức kỹ năng của chương trình, biết nêu
vấn đề và hướng dẫn học sinh tự giải quyết, bảo đảm kiến và kỹ năng, giáo viên
“khai thác thác lỗi” để rèn luyện phương pháp học tập, giảm thời lượng thuyết
trình của giáo viên đến mức thấp nhất, tăng hoạt động tìm tòi, tăng tính chủ
động, tham gia xây dựng bài của học sinh.
- Giáo viên hướng dẫn học sinh sử dụng hợp lý sách giáo khoa trên lớp.
10


- Giáo viên khai thác thiết bị dạy học (trong đó có công nghệ thông tin)
tăng cường thí nghiệm, thực hành trực quan (kênh chữ, kênh hình) để nâng cao
hiệu quả dạy học và gắn bài giảng sát với thực tế của cuộc sống.
- Học sinh kết hợp học tập cá nhân với học tập tương tác, hợp tác, huy
động mọi nhóm trình độ (giỏi, khá, trung bình, yếu, kém) tham gia xây dựng bài.
- Học sinh hứng thú, tích cực, chủ động xây dựng bài.
- Học sinh tự thực hành trực quan, và tự liên hệ với thực tế cuộc sống.
- Học sinh biết cách tự đánh giá, kết hợp với đánh giá của thầy với của trò
theo các mức độ (biết, thông hiểu, vận dụng).
- Học sinh rèn luyện phương pháp tự học, tự nghiên cứu để hoàn thành thói
quen học suốt đời.
Việc đổi mới phương pháp dạy học là một giải pháp quan trọng để nâng
cao chất lượng dạy học nói riêng và chất lượng giáo dục nói chung. Trong đó
hoạt động dạy và hoạt động học có tính độc lập tương đối nhưng là hai mặt của
một quá trình, người giáo viên truyền đạt kiến thức, kỹ năng và hình thành nhân
cách; học sinh làm chủ kiến thức kỹ năng theo chuẩn kiến thức kỹ năng quy
định ở các bậc học. Tuy nhiên, đổi mới phương pháp dạy học không có nghĩa là
gạt bỏ các phương pháp truyền thống mà phải vận dụng một cách có hiệu quả
các phương pháp dạy học hiện có theo quan điểm dạy học tích cực kết hợp với
các phương pháp hiện đại
Ngoài ra để phát huy tính tích cực của học sinh tôi thường tổ chức các buổi

hội thảo,chuyên đề để các đồng chí giáo viên trường tôi biết:

*)Lắng nghe học sinh
“ Ngày còn bé, khi còn học tiểu học, tôi rất ngại khi phải đứng trước mặt
thầy cô của mình.Tôi ít giơ tay phát biểu vì sợ nếu nói sai thì cô sẽ la mắng, sẽ
trách phạt mình. Dần dần tôi thu mình vào vỏ ốc mặc cảm, thụ động. Nhưng cô
giáo đã làm thay đổi tôi. Cô là người nhẹ nhàng, thân thiện.Vào lớp cô hay trò
11


chuyện với chúng tôi, hỏi thăm học trò của mình.Và khi chúng tôi nói cô đều tỏ
thái độ muốn nghe. Tôi dần trở nên tự tin hơn. Tôi đã mạnh dạn phát biểu nhiều
hơn trước” Và bây giờ, tôi cũng đang cố gắng thực hiện điều đó với học sinh của
mình. Tôi luôn tìm biện pháp giúp các đồng chí giáo viên trường tôi luôn tỏ thái
độ muốn lắng nghe những điều các em muốn trình bày. Nếu được bày tỏ điều
mình suy nghĩ và có người lắng nghe mình, các em sẽ dần mạnh dạn hơn, hăng
hái thể hiện bản thân mình, chủ động hơn trong việc học tập. Hãy để các em
được trình bày, được suy nghĩ, được thể hiện bản thân mình, điều đó sẽ giúp các
em phát triển kĩ năng giao tiếp của mình trong cuộc sống, mang lại cho các em
sự chủ động, tự tin trong mọi việc.

*) Làm người bạn lớn của các em
Chúng ta cứ nghĩ nhiệm vụ của chúng ta khi đến lớp là giảng dạy, truyền đạt
đến các em tất cả những kiến thức kĩ năng cần thiết, tạo dựng một lớp học nề
nếp, trật tự. Thế thôi vẫn chưa đủ. Chúng ta cũng cần phải hiểu, ngoài việc học,
khi đến lớp các em cũng cần được giao tiếp, được chia sẻ những tâm tư tình
cảm với bạn bè và đặc biệt là với chính thầy cô giáo của chúng. Đứng trước học
trò, người giáo viên thường tạo ra một khoảng cách khiến học trò không dám
gần gũi để bày tỏ tình cảm, chia sẻ những tâm tư nguyện vọng với thầy cô của
12

chúng. Với điệp khúc mệnh lệnh, học sinh của chúng ta sẽ làm như một cái máy
quen thuộc.Và khi không vừa ý với việc làm của học sinh như: không thuộc bài,
chưa làm bài, làm mất vở, quên mang sách, quên mang đồ dùng…thì lập tức học
sinh sẽ được nghe những câu la mắng. Không khí lớp học sẽ thật căng thẳng.
Bản thân giáo viên chúng ta lúc ấy như thế nào? Chúng ta còn hào hứng để dạy
nữa không khi vừa la mắng học trò của mình.Và học sinh của chúng ta, dù là các
em không bị phạt, bị mắng thì các em có còn tâm trạng hứng khởi để bắt đầu bài
học hay không? vì vậy Chúng ta hãy nhẹ nhàng nhưng nghiêm khắc. Cố gắng
làm sao để tạo được một không khí thật vui, thật dễ chịu khi chúng ta và học
sinh bước vào lớp. Hãy làm sao để học sinh cảm nhận thấy “Mỗi ngày đến
trường là một ngày vui”.

Giáo viên hãy là người quan tâm, chia sẻ với các em, lâu dần các em sẽ tin
tưởng và chia sẻ với chúng ta. Mối dây tình cảm sẽ gắn bó thân thiết hơn. Điều
này rất thuận lợi cho giáo viên và học sinh.
13


*) Tạo môi trường học thân thiện với học sinh
Quan tâm, chia sẻ tạo một môi trường học thân thiện với học sinh sẽ càng
ngày càng thắt chặt tình thầy trò. Hãy để cho các em được nhìn ngắm những sản
phẩm do chính tay mình làm ra. Sau mỗi giờ học, đặc biệt những môn có sản
phẩm như Mĩ thuật, kĩ thuật cho học sinh trưng bày sản phẩm ở quanh lớp. Mỗi
ngày các em đều được nhìn ngắm sản phẩm của mình và của bạn nên học hỏi
được những cái hay từ bạn. Bên cạnh đó, những em có sản phẩm tốt đều cảm
thấy rất vui nên càng thể hiện sự cố gắng ở những bài sau. Dưới lớp, dành cho
các em một góc sưu tầm. Tranh, ảnh, tư liệu sưu tầm cũng được các em đính vào
đó như một góc học tập và trang trí lớp. Từ đó đã tạo cho các em hứng thú và

tích cực học tập.

14


Dưới đây là một số hình ảnh sinh động được trang trí trong một số lớp học vơí
mục đích tạo cho học sinh sự gần gũi thân thiện nhằm phát huy tính chủ động,
tích cực, sáng tạo của học sinh. Phát huy có hiệu quả phong trào:” Trường học
thân thiện học sinh tích cực” :

15


16


17


Ngoài ra, còn phát động phong trào môi trường xanh - sạch - đẹp. Các em
mang cây xanh để tạo mảng xanh cho lớp và chia tổ để chăm sóc, tưới nước cho
cây. Lớp học với không khí trong lành, xanh mát của những cây xanh quanh lớp
sẽ giúp cho học sinh vơi bớt những căng thẳng mệt mỏi. Hơn nữa, việc chăm sóc
tưới nước cho cây cũng rèn cho học sinh ý thức tự giác thực hiện, biết yêu quý
môi trường và yêu lao động. Tổ nào c ó nhiều cây xanh và chăm sóc tốt sẽ được
tặng bông hoa điểm thưởng. Do có sự thi đua nên các em thực hiện việc này rất
hào hứng.
Trong một lớp học, không phải em nào cũng học khá giỏi như chúng ta
mong muốn. Bên cạnh những em học tốt cũng có những em học chậm. Giáo
viên nên nhẹ nhàng, hướng dẫn các em để các em có sự tự tin trong học tập.

Ngoài ra giáo viên cần có sự động viên, khen ngợi kịp thời khi thấy các em tiến
bộ dù chỉ là một bước nhỏ. Nếu chúng ta trách phạt thì sẽ tạo nên áp lực lớn ở
các em. Khiến các em càng ngày càng thụ động và chui vào“vỏ ốc” của mình,
không dám thể hiện bản thân mình, không còn sự chủ động và tích cực nữa.
Tuy nhiên, đã có khen thưởng thì cũng có phạt. Nhưng phạt như thế nào để
học sinh nhận ra lỗi và dần sửa chữa được lỗi đó là điều quan trọng. Người giáo
viên nên biết sử dụng các biện pháp thay thế. Nên hướng dẫn để học sinh tự đề
ra nội quy của lớp. Cho các em tự thảo luận nêu ý kiến để xây dựng bảng nội
quy lớp. Sau đó cho các em tự đề ra biện pháp xử lí theo sự định hướng của giáo
viên. Các em sẽ hào hứng khi tự mình đề ra nội quy riêng cho lớp mình. Từ đó,
các em ngoan và chăm hơn, nhiều em ít quậy phá và đã biết chuẩn bị bài trước
khi đến lớp. Có lẽ các em đã ý thức được mình cần tuân thủ những nội quy do
chính mình đề ra. Các em là người tự đưa ra nội quy và cách xử lí thì các em sẽ
là người cố gắng thực hiện các điều quy định đó.
Vào những giờ ra chơi, những khi rảnh rỗi giáo viên nên chủ động hỏi
chuyện các em, đặc biệt là những em nhút nhát trong lớp, hỏi thăm về thầy cô
cũ, về gia đình của các em. Dần dần các em trở nên thân thiết hơn với thầy cô,
thích trò chuyện và mạnh dạn bày tỏ nhiều ý kiến hơn. Khuyến khích các em
viết thư vào hộp thư “Những điều em muốn nói” để cuối tuần vào giờ sinh hoạt
18


các em lại trao đổi cho nhau nghe. Những tâm sự, mong muốn của các em sẽ
được truyền tải qua những cánh thư mà có thể là khi trình bày bằng lời các em sẽ
gặp một số khó khăn.
*) Khơi gợi tinh thần trách nhiệm ở học sinh
Bản thân mỗi học sinh cần luôn thể hiện được tinh thần trách nhiệm của mình
trong cuộc sống, trong học tập. Có như vậy, các em mới chủ động trong mọi
việc. Có nhiều em học sinh ngay từ bé đã được gia đình quá yêu thương, chiều
chuộng nên dần có tính ỷ lại, dựa dẫm. Vì thế nên cho học sinh tự thảo luận, nêu

lại những việc làm thể hiện tinh thần trách nhiệm của người học sinh và gắn vào
góc học tập của lớp. Mỗi ngày đến lớp, khi nhìn thấy bảng “Tinh thần sống có
trách nhiệm”các em sẽ cảm nhận được rõ hơn và có ý thức trong từng hành vi,
cách ứng xử của mình.Và với tinh thần trách nhiệm cao, các em sẽ tự chủ, linh
động hơn trong học tập, luôn mong muốn mình hoàn thành công việc ở mức tốt
nhất.

19


*) Tạo điều kiện cho học sinh thể hiện kĩ năng cộng tác và giao tiếp
Hiện nay, trong các hoạt động dạy học, người giáo viên luôn cố gắng tổ
chức lớp học, tổ chức các hoạt động học tập sao cho học sinh được làm việc để
tự tìm kiếm tri thức. Các hoạt động có thể là thảo luân, học nhóm, thi đua… Tuy
nhiên, trong quá trình thực hiện, có thể giáo viên chưa bao quát hết nên sẽ có
20


những trường hợp có học sinh được làm việc, có học sinh lại quá thụ động,
không dám trình bày ý kiến, có học sinh không muốn tham gia cùng các bạn.
Với những trường hợp này cần đặc biệt lưu ý, tìm hiểu kĩ nguyên nhân để có
cách giải quyết phù hợp
Người giáo viên cần làm sao để tất cả các em thấy được quyền và trách
nhiệm của mình trong mỗi hoạt động học tập đó. Đồng thời cần nhẹ nhàng, khơi
gợi để các em tự tin trình bày ý kiến, thể hiện quan điểm của mình và có ý kiến
phản hồi tích cực với bạn mình, từ đó sẽ nâng cao được kĩ năng giao tiếp nơi các
em. Đây là một kĩ năng rất quan trọng để sau này các em dễ dàng hòa nhập vào
xã hội. Việc làm này đòi hỏi nhiều thời gian và sự khéo léo của người thầy để
mang lại sự tự tin trong học tập cho các em.
*) Chủ động, sáng tạo trong việc lập kế hoạch dạy học

Mỗi ngày đến lớp người giáo viên đều chuẩn bị cho mình một kế hoạch bài
học đầy đủ. Với sự chuẩn bị chu đáo, chúng ta sẽ là người chủ động dẫn dắt các
em trong từng hoạt động.
Hiện nay hoạt động nhóm có nhiều ưu điểm nổi bật, giúp học sinh phát huy
tối đa tính chủ động, tích cực trong giờ học. Thực tế ở các nước phát triển ta
thấy hoạt động nhóm tổ chức tốt thì sẽ giải quyết được nhiều vấn đề trong giờ
học, học tập có chất lượng, rèn được kĩ năng nói , viết cho HS . Khi cho học
sinh hoạt động theo nhóm, tùy theo bài mà GV có thể phân ra các nhóm nhỏ, lớn
để thu hút HS giải quyết vấn đề có hiệu quả.
Các bước tiến hành:
B1: Hình thành các nhóm làm việc: tổ chức nhóm, chỉ định vị trí làm việc
của các nhóm, giao nhiệm vụ cho các nhóm.
B2: Các nhóm thực hiện công việc: thảo luận , trao đổi ý kiến, đưa ra kết
luận chung, cử đại diện trình bày kết quả của nhóm trước lớp.
B3: Tổng hợp kết quả của các nhóm: đại diện các nhóm trình bày, các
nhóm khác nghe và nhận xét, bổ sung.
B4: GV tóm tắt ý kiến phản hồi của các nhóm sau đó cùng cả lớp chốt lại

21


nội dung chủ yếu của bài học. GV nhận xét kết quả làm việc của từng nhóm và
tổng kết lại kiến thức toàn bài
*) Kết hợp sử dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy
Chúng ta đã quá quen thuộc với cách dạy truyền thống đó là thầy và trò gắn
liền với bảng đen và phấn trắng. Nhưng nếu thay bảng đen bằng màn hình, thay
dòng chữ và tranh ảnh cứng nhắc bằng những hình ảnh, những đoạn phim ngắn
sinh động, phong phú kết hợp với âm thanh vui nhộn thì học sinh của chúng ta
sẽ thích thú. Học sinh tiểu học dễ nhớ nhưng mau quên. Những bài học có điều
gì mới lạ sẽ ghi sâu vào tâm trí của các em hơn. Dẫu biết rằng để thực hiện một

bài giáo án điện tử không phải là dễ dàng. Chúng ta phải bỏ ra rất nhiều công
sức để tìm kiếm tư liệu. Bên cạnh đó có một số thầy cô đôi khi hạn chế về khả
năng sử dụng máy vi tính. Tuy nhiên, nếu có điều kiện để thực hiện một bài học
bằng giáo án điện tử, tôi tin chắc học sinh của chúng ta sẽ rất thích thú, say mê.
Tuỳ vào điều kiện chúng ta có thể thực hiện được nhiều hay ít. Nhưng chỉ cần có
một chút thay đổi sáng tạo trong bài học là học sinh của chúng ta sẽ tích cực hơn
trong học tập.
Để thực hiện một kế hoạch giảng dạy có ứng dụng công nghệ thông tin,
người giáo viên cần lưu ý:
Lựa chọn bài phù hợp để thực hiện giáo án điện tử.
Không phải bài học nào khi ứng dụng công nghệ thông tin cũng mang lại
hiệu quả cao.Chúng ta phải biết chọn lọc, xem bài nào có nội dung phù hợp, nếu
ứng dụng công nghệ thông tin sẽ tác động tích cực.
*) Thực hiện làm đồ dùng dạy học
Là người lớn chúng ta rất thích sử dụng những đồ dùng đẹp. Học sinh của
chúng ta cũng thế thôi. Các em cũng rất thích thú khi cầm trên tay mình một đồ
dùng nào đó xinh xắn đáng yêu.Việc làm đồ dùng không những giúp chúng ta
rất nhiều vào việc tổ chức các hoạt động trên lớp mà còn khơi gợi sự thích thú
của học sinh trong học tập. Ngoài việc sử dụng, các em còn biết cần phải giữ gìn
bảo quản để có thể được sử dụng nhiều lần. Ở lớp, trong một số giờ ngoại khóa,
nên tổ chức cho lớp cùng làm đồ dùng học tập. Sau khi thực hiện, có những đồ
22


dùng được sử dụng ngay, có những đồ dùng chưa sử dụng giáo viên cho các em
treo chung quanh lớp để trang trí. Nhìn lớp học thật sinh động và đẹp. Các em
nhìn thấy sản phẩm do chính mình làm ra nên rất thích thú và cùng chung sức
giữ gìn, bảo quản. Như vậy chúng ta có thể phát huy được sự sáng tạo của học
sinh trong việc học và hành.
*) Tổ chức các hình thức học nhóm, thi đua và trò chơi học tập

Tâm lí của giáo viên thường sợ mất thời gian. Khi gặp một bài tập khó, một
vấn đề phức tạp mà giáo viên nghĩ rằng vượt quá sức học sinh thì giáo viên
thường chủ động nêu hướng giải quyết hoặc trả lời giùm các em. Có giáo viên
lại sa đà vào giảng giải. Chúng ta hãy mạnh dạn giao việc cho các em để các em
tự thực hiện, khi nào thấy các em thật sự gặp khó khăn, giáo viên hãy là người
hướng dẫn, gợi ý giúp học sinh đi đúng hướng. Đối với những hoạt động yêu
cầu mức độ cao, một học sinh không đủ sức để thực hiện, giáo viên hãy tổ chức
cho học sinh học tập theo nhóm nhỏ. Như vậy các em sẽ được thảo luận, được
trình bày ý kiến, được tự mình tìm tòi ra vấn đề một cách chủ động. Trong giờ
học, nên tổ chức cho các em học theo nhóm, trao đổi thảo luận với nhau. Các
em hiếu động giờ trở nên nhanh nhẹn hơn; các em e dè, nhút nhát đã tự tin,
mạnh dạn trao đổi với các bạn và trình bày ý kiến trước lớp.
Bên cạnh đó, giáo viên nên thường xuyên tổ chức các hoạt động thi đua cá
nhân, nhóm, tổ để tăng thêm sự hào hứng, thích thú trong học tập của các em.
Và sau mỗi họat động thi đua, giáo viên cần có sự khen thưởng kịp thời để ghi
nhận sự cố gắng của các em.Việc khen thưởng cũng có thể thực hiện đơn giản
bằng cách tặng hoa, phiếu ghi nhận, thẻ tuyên dương, lời khen…Việc khen
thưởng tuy nhỏ nhưng mang tính khích lệ và khuyến khích các em rất cao.

23


Mức tập trung chú ý của học sinh tiểu học thường không cao. Các em sẽ dễ
mệt mỏi khi học tập liên tục trong một thời gian dài. Hãy thay đổi không khí lớp
bằng cách cho các em thư giãn bằng một bài hát, một trò chơi nho nhỏ. Bên
cạnh đó, chúng ta có thể lồng ghép vào bài học một hoạt động trò chơi học tập
phù hợp. Học mà chơi – chơi mà học. Chơi nhưng lồng ghép vào đấy kiến thức
của bài học sẽ giúp học sinh tiếp nhận kiến thức một cách chủ động và sáng tạo.
24

Hãy nhìn vào đôi mắt sáng, lanh lợi của học sinh khi được tham gia vào một
hoạt động trò chơi của bài học, chúng ta sẽ thấy các em nhanh nhẹn, tích cực
hẳn lên.
4. Phạm vi áp dụng:
Phạm vi áp dụng của sáng kiến này là học sinh khối 4 và các khối học khác
của trường tiểu học Thị trấn Hương Sơn – Phú Bình - Thái Nguyên. Bước đầu
đạt hiệu quả đáng phấn khởi.
5. Kết quả, hiệu quả mang lại:
Sau khi áp dụng “ Một số biện pháp nhằm phát huy tính tích cực chủ
động của học sinh lớp 4 trường Tiểu học Thị trấn Hương Sơn – Phú Bình – Thái
Nguyên” tôi đã thu được những kết quả sau:
* Đối với học sinh:
Các lớp dạy học không sử dụng các biện pháp phát huy tính tích cực chủ
động của học sinh: Tỷ lệ bài kiểm tra trên trung bình đạt 55 đến 60% ở những
lớp này thường không sôi nổi. Các em chỉ học và trả lời những kiến thức có sẵn
trong sách, khả năng tư duy và tìm tòi kém. Những câu hỏi mở rộng được giáo
viên đưa ra các em trả lời đúng nhưng chưa đầy đủ, chưa có sự sáng tao. Thái độ
đối với học tập không hào hứng, nhiệt tình, mang đậm tính sách vở, nhiều khi
còn học vẹt, đối phó trong các giờ kiểm tra nên tỷ lệ học sinh giỏi ít vì vậy việc
học trở nên nhàm chán, ít cuốn hút các em.
Các lớp dạy sử dụng Một số biện pháp nhằm phát huy tính tích cực chủ
động của học sinh lớp 4 trường Tiểu học Thị trấn Hương Sơn – Phú Bình –
Thái Nguyên ở trên giúp các em nhìn thấy rõ các mối quan hệ. Vì thế sau khi áp
dụng dạy học bằng các biện pháp này kết quả tỷ lệ bài kiểm kiểm tra trên trung
bình đạt 75 đến 86 %.
Ý thức học tập của học sinh tiến bộ rõ rệt, học sinh chăm học, chịu khó
nghe giảng hơn trước đây.
Khả năng quan sát sự vật hiện tượng của học sinh tốt hơn. Các em đã
chịu khó quan sát những hiện tượng xảy ra xung quanh.

25