DSpace at VNU: Đặc điểm phân bố một số yếu tố hóa học và môi trường nước vùng biển Quảng Ninh trong mùa hè

TAP CHl KHOA HOC OHQGHN, KHTN & CN, t XIX. N ụ. 2003

ĐẶC Đ I Ể M P H Â N BỐ M Ộ T s ố Y Ế ư T ố H OÁ H Ọ C VÀ M Ồ I T R Ư Ờ N G
N Ư Ớ C V Ù N G B I Ê N Q U Ả N G N IN H T R O N G MÙA H È
Đ o à n Bỏ, T r ị n h Lê Hà
K h o a K h í tượng * Th uỷ v á n v à H ả i d ư ơ n g học
Đ ạ i h ọ c K h o a h ọ c T ự n h iê n , Đ H Q G H à N ộ i

1. Mở đ ầ u
V ù n g b iển Q u ả n g N in h th uộc khu vực b iển đ ô n g bắc nirôc ta, nơi có n h iề u hoạt
độn g kin h t ê v à du lịch biển. N h ữ n g n ă m gần d ây, v ù n g b iể n n à y là đỏi tư ợ n g q u an
tâ m c ủ a n h iê u đề t à i n g h iê n cửu khoa học (N C K H ), dự á n và dầu tư tr o n g nước,
nưỏc ngoài. Bơi v ậ y , n h ữ n g th ô n g tin và h iểu b iế t mọi m ặt, tron g đó có v ấ n đế hoá
học và môi trư ờ ng ở v ù n g biên n à y là cần th iế t.
Bài báo giới t h i ệ u n h ữ n g k ế t quả mói n h ấ t n g h iê n cửu m ột sô đ ặ c tr ư n g hoá
học và môi trường nước biển Q u ả n g N in h n h ằ m c u n g cấp th ô n g tin c ầ n t h i ế t cho các
n g h iê n cứu tiế p th e o ỏ v ù n g b iể n này. Các y ế u t ố hoá học và môi trư ờ n g biển dược
đ ể cập tr o n g n g h iê n cửu n à y bao gồm n h iệ t độ, độ m uôi, O xy hoà ta n , p H , độ đục,
các tnuổì dinh d ư ỡ n g A m ôn i, N itr it, N itr a t, P h ô tp h a t và S ilica t. N g h iê n cứu n à y
được h oàn th à n h vói sự hỗ trợ k in h phí của Hội đ ồ n g Khoa học Tự n h iê n giai đoạn
2 0 0 1 -2 0 0 3 (đế tà i 7 3 1 6 0 1 ) và n g u ồ n tà i liệu của đ ề tà i N C K H độc lập c ấ p N h à nước
KHĐL-CIS-Q1 (ỉo G S Lẻ Đ ức Tô là m chù n h iệm , T rường Đ ạ i học Khoa học Tự n h iên ,
Đ H Q G Hà Nội là cơ q u a n chủ trì.

2. T ả i li ệ u v à p h ư ơ n g p h á p
Các sô liệu hoá học và m ôi trư ởng sử d ụ n g tro n g n g h iê n cứu n à y được tậ p hợp
từ k ế t quả 2 c h u y ế n k h ả o s á t tổ n g hợp v ù n g biển Q u ả n g N in h m ùa hè n ă m 2 0 0 0 và
2 0 0 1 do đê tài K H Đ L -C IS -0 1 th ự c h iệ n tại 261 tr ạ m . Các sô liệu được đo trực tiếp
h o ặ c lấy m ầ u v à p h â n tích ng ay tạ i h iện trường b ằ n g cá c m á y và t h i ế t bị h iệ n đại
n h ư RCM-9, Y SI, D R E L -2 0 1 0 . T rong quá trình xử lý s ố liệ u , đả loại bỏ n h ữ n g sô

liệu kh ông đ á n g tin cậy, là n h ữ n g sô" liệu quá xa g iá trị tr u n g bìn h hoặc th e o kinh
n g h iệ m n g h iên cứ u c ủ a c h ú n g tôi là n h ữ n g giá trị k h ô n g th ể có. Sô s ố liệ u bị loại bỏ
th ư ờ n g k h ông q u á 5% cho mỗi y ế u tô". Các p h ầ n m ề m E xcel, S u rfer dược sừ d ụ n g để
t h ế h iệ n các k ết q u ả n g h iê n cứu. Các n h ậ n xét, k ế t lu ậ n dược rú t ra từ việc p h â n
tíc h tổ n g hợp th e o q u a n điểm H ả i dương học dịa lý.

3.

Kết q u ả n g h i ê n c ứ u
3.1 D ặ c đ i ể m p h à n bô n h i ệ t dỏy cỉộ m u ô i nước biên
T rên p h ạ m vi to à n v ù n g n g h iê n cứu, n h iệ t độ nưỏc tầ n g m ậ t tr o n g m ù a hè

tư ơ n g cỉôi cao, b iế n đổi tro n g k h o ả n g 30,4 đ ến trôn 3 1 ,6 ° c , c h ê n h lệch g iữ a kh u vực
1


9

Đoàrt Bộ, T rịn h Lê Hà

ấm n h ấ t và lạnh n h ấ t d ạ t

l,2 ° c,

g ra d ien n h iệ t độ th e o h ư ớ n g từ bờ ra khơi th ư òng

k h ông vượt qu á 0 ,0 5 nC /k m , th e o h ư ỏn g kinh tu y ế n k h o ả n g

0,01°c/km .

K h ừ n g đặc

điểm này c h o th ấ y n h i ệ t độ tầ n g m ặt v ù n g n g h iê n cửu tr o n g m ù a h è tư ơ n g dôi dồng
nh ất (hình 1 ).

H ì n h 1. P h â n b ố

nhiệt độ nưốc tầng mặt m ù a hè

Tại t ầ n g lOm, n h iệ t độ nưốc biến đổi tro n g giỏi h ạ n 3 0 ,2 đ ế n 3 0 ,8 ° c và g iíỉ
n g u y ê n t ín h đồng n h ấ t tư ơ ng tự tầ n g m ặt. So vói tầ n g m ậ t, n h iệ t độ t ầ n g lOm s u v
g iả m k h ô n g n h iều , th ấ p hơn k h o ả n g 0 ,6 -0 ,8 ° c ở khu vực b iể n ph ía bắc Cô Tô vt\
k h o ả n g 0 ,2 -0 ,4 ° c ở các khu vực khác. T rong lóp lOm nước tr ê n c ù n g , g r a d ie n n h iệ t
độ th eo phư ơ ng th a n g đ ứ n g ỏ h ầ u h ê t các trạ m k h ô n g vượt q u á 0 ,0 6 ° c /m cho th ấ y
sự khác b iệ t k h ô n g n h iề u giữ a n h iệ t độ tầ n g lOm và t ầ n g m ặ t. T ại t ầ n g đáy, n h iệ t
(ỉộ nưóc b iê n đổi vối quy lu à t g iả m d ần ra khơi th e o xu th ê t ă n g d ầ n của độ sâ u đáy
biển: các k h u vực g ầ n bờ có n h iệ t độ 3 0 ,2 -3 0 ,6 ° c , g ia m dần c ò n 2 8 ,8 ° c tạ i các k h u
vực sâ u n h ấ t (trên 3 0 m ) c ủ a v ù n g biển n g h iê n cứu. Đ â y là qu y lu ậ t c h u n g b iến đổi
n h iệ t độ tầ n g đáy ở c á c v ù n g b iển v en bò. So với tầ n g lOm, n h iệ t độ t ầ n g đáy g iả m
k h oả n g 0 ,2 -0 ,4 ° C ở g ầ n bò v à 2 ° c ở ngoài khơi.
P h â n bô độ m u ôi nước b iển tầ n g m ặ t toàn v ù n g n g h iê n cứ u (h ình 2) đươc c h ia
th à n h ba kh u vực v ối các đặc đ iểm là: 1) Toàn bộ khu vực ph ía ng oà i dãy đ ả o ven bd
là khu vực b iể n th o á n g có nưốc biển khơi bắc v ịn h Hắc Bộ c h iế m ưu th ế, độ m uôi cao
28-30%o v à ít biên đổi; 2) Khu vực gần bờ bị c h e c h ắ n bởi các đ ảo có độ muôi khí*
th ấ p , chỉ đ ạ t 22-26%0, tạ i các cử a « ô n g dưới 14%0, tạ o n ê n cá c tiể u khu vực cỏ
gra d ien độ m uối th e o p h ư ơ n g n g a n g rất lớn. T ín h địa phư ơ ng c ủ a độ muôi tron g khu
vực này th ể h iện đặc b iệ t rõ do lưu th ôn g , xáo trộn nước bị c ả n trở bởi hệ th ố n g đảo;
3) Khu vực ph ía n a m v ù n g n g h iê n cứu (đông n a m đảo C át Bà) l à nơi xáo trộn của

f))à(' điẽrn pììâìi bỏ ĩììỏt sỏ yếu tỏ hóa hoe

3

Bạch o à n g , N am T r iệu và củng
ICCÓ th ể từ cửa Văn ú c , T h á i B ình đổ ra. Tại đ âv, độ m u ối b iến đổi từ dưới 20%i> đến
miúìc biển khơi bắc vịnh Bắc Bộ với nước từ các cửa

218%) theo xu t h ế tă n g d ẩn v ê phía dông bắc. G r a d ie n độ m u ối th e o h ư ỏ n g này khá
l.áín, ctạt 0 , l-0,5%o/km t ạ o n ê n khu vực dột bi ôn (lộ m uôi.

H ìn h 2. P h â n bô độ m u ỗi (%o) nưỏc tầ n g m ặ t m ù a hè
Tạ. tầ n g 10m , độ m u ố i có g iá trị b iế n đổi từ 2 8 - 3 1%0, ca o hơn tầ n g m ặ t k h o ả n g
1 %0 , , riêng khu vực phía n a m ca o hơn từ 2 -8 %o. P h â n bô độ m u ối ở tầ n g n à y có xu

th ế

t ă ii| 4g dần từ bò ra khơi, k h ô n g x u ấ t h iệ n khu vực có dộ m u ôi th ấ p ở phía đ ô n g nam
đảo

( 'át Bà như tầ n g m ặ t, c h o th ấ y nước lục địa ch ỉ ảnh hưởng ở các lốp p h ía trên.

Tại

tÀng đáy p h â n bô độ muôi hoàn toàn tư ơ ng tự t ầ n g 1 0 m f g iá trị biên đổi từ 29

đến

tr ê n 32%», ca o hơn l%o so với tầ n g lOm.

2.2 Dác đ i ể m p h à n bô Ôxy tioà ta n , p ỉ l và

d ô đ u c ììỉiởc biển

Tại khu vực b iể n th o á n g , n ồ n g độ Ôxv hoà ta n (DO) nước tầ n g m ặ t d a o động
chú

y ê u trong k h o ả n g G,0 -8 ,0 mg0.j/l tương đương 100-120% độ bão hoà (h ìn h 3), ở

t ầ n g ' I0m cá c g iá trị tư ơ n g ứ n g là 6 ,5 -8 ,5 mgO-í/1 và 100-130% . N h ư v ậ y có th ể xem
n ồ n g g độ PO trong k h o ả n g 1 0 m é t nước trên c ù n g là tư ờ n g đôi đồng n h ất. Đ ặc điểm
phAnn bô* n o tại các tầng này gần tương tự nhau, tr o n g đó dải nước có nồng độ DO
cao t t r ê n '■.o mgOo /1 (trê n 1 1 0 % đọ bảo hoà) th u ộ c khu vực g iữ a c h ạ y dọc trục v ù n g
n g h iã ê n cún keo dài từ dông bắc x u ố n g tây nam . P h ía n g o ả i d ả i nước n ày, n ồ n g độ
DO t t u y cc giảm đi s o n g v ẫ n giữ ở mức k h á cao, đ ạ t cờ 6 ,5 -7 ,0 m g 0 2/l tư ơ ng đương
100-1110% độ bão hoà. R iê n g khu vực phía trong hệ th ố n g đảo n ồ n g độ D O th ư ờn g
th ấ p » dưới 6 mgO-,/1, t ạ i các cửa s ô n g dưới \ m g 0 2 /l. S ự t h iế u h ụ t DO ở khu vực này
( < 1 0 0 0 °Ó c!t bão hoà) có t h ể liên qu an đen ô n h iồ m c h ấ t hữu cơ t ừ các s ô n g đ ổ ra.


4

Đoàn

Bộy

T r ịn h Lê Hà

T ìn h h ìn h tư ơ n g tự n à y c ù n g x ả y ra ở khu vực lân c ậ n q u â n đ ả o Cô T ô, nơi DO chỉ
đạt 80-100% dộ bào hoà.

H ìn h 3. P h â n bô n ồn g độ Oxy hoà tan (mg/1) nước tầng m ặ t m ù a h è
Tại t ầ n g đáy, k h o ả n g b iế n đổi n ồ n g độ DO khá rộng, từ dưới 4 đến 8 mgO.,/1
(dưỏi 60 đ ến 1 2 0 % d ộ bão hoà) và v ẫ n bảo toà n xu t h ê p h â n bô n h ư các tầ n g nước
phía tr ê n , n g h ĩa là c ủ n g h ìn h th à n h khu vực giữ a c h ạ y dọc trụ c v ù n g n g h iê n cứu có
n ồ n g độ DO c a o tr ê n 6 m g 0 2/l (80 đến trên 100% độ bão hoà). S o vối các t ầ n g nưốc
phía tr ê n , n ồ n g độ D O tầ n g đáy g iả m đi k h o ả n g 0 ,5 -1 ,0 m g 0 2/l ở dải nước v e n bở và
g iả m đi d á n g k ể â k h u vực xa bờ th e o sự tă n g d ầ n c ủ a độ s â u dáv b iể n . Sự th iế u h ụ t
DO ỏ t ầ n g đ á y , n h ấ t là kh u vực g ầ n bờ và b iên phía n g o à i của v ù n g n g h iê n cửu
(<80% độ bão hoà) c h o th ấ y đây là nơi tiêu thụ Ôxy, kh ả n ă n g n ày có th ể do c h ín h
tạ i nơi đ â y là v ù n g tíc h luỹ v ậ t c h ấ t hữu cơ [ 1 ]
Nước b iể n v ù n g n g h iê n cứ u m a n g đặc trư n g k iề m y ế u vối trị s ố pH tư d ng đối
ổn đ ịn h , dao đ ộn g c h ủ y ê u tro n g k h o ả n g 7 ,8 -8 , 2 . G iá trị n à y nhỏ hơn so vỏi nưốc
b iể n khơi n h ư n g lỏn hơn so với nước v ù n g cửa s ô n g v e n bờ [2,3]. P h â n bô pH tạ i các
t ầ n g k h ôn g b iể u h iện quy lu ậ t nào mà hình t h à n h các t â m ca o th ấ p x e n lẫ n nh au.
R iông tạ i t ầ n g đáy k h u vực b iển sâ u (các trạm xa bờ), pH có giá trị kh á th ấ p (7,88,0). Đ ậc đ iểm n à y c ũ n g c h ứ n g tỏ tại đây là nơi tích luỹ v ậ t c h ấ t h ừ u cơ. N h ậ n định
n à y th ố n g n h ấ t với n h ậ n định r ú t rá từ việc x em x é t p h â n b ố DO tạ i t ầ n g đáy các
tr ạ m xa bờ đả n ê u t r ê n , th e o đó khi c h ấ t hữu cơ bị ôxy h o á hoặc p h â n huỷ sè làm
g iả m n ồ n g độ D O và t ă n g n ồn g độ khí C 0 9 hoà t a n [ 1 ].
Khu vực p h ía n a m v ù n g n g h iê n cứu c ũ n g là nơi có pH th à p , th ư ờ n g c h ỉ đạt giá
trị 7 ,8 - 8 , 1 ở cả 3 t ầ n g , tro n g kh i đó, nước biển tron g v ịn h Hạ Long và Bái Từ Long


D á c đ i ể m p ỉ i à ì i b ô r t i õ t s ò v c i i / ò Ì ì i ì d h o c ...

( ó Ị)ỉ I khá cao, lịạt I y i ' ì ) s, i
vịnh

K h u v ực t r u n ^ t â m

v u n g n i í h i r p <'\i\ 1 x u n g q u a n h CỊUíUi d a o c ỏ T ô , c h ù y ế u là

m iến phía táy n a m , <;ìv VM t;i\' bric (kéo dài tới đào (Vu ('h iê n ) là nơi có pH khá cao,
thưùng x u y ẽ n (lạt tri s ố trôn 7,9, (la phẩn trẽn 8 .0 và n h iê u chỗ đạt 8 ,1 -8 ,2 , là
n h ù n g trị s ô p ỉl cao nh át cúa v ù n g biển n g h iên cứ u . t)ậc đ iể m này x u ấ t h iện ư mọi
tầ n g nước và tr ù n g h ợ p với khu vực có n ồ n g độ DO cao, do v ậy nó c ũ n g có n g u y ê n
n h â n từ q u a n g hộp c ủ a thú< vạt, th e o đó khi th ự c v ậ t q u a n g hợp m ạ n h s ẽ giài
p h óng n h iều O xy và tiê u tlv n h iề u CO- tự do.
Độ đục nước v ù n g biên n g h iê n cứu có giá trị n ằ m tr o n g giói h ạ n từ 1 đ ên trên
20 mg/1, nh ỏ hơn và b iê n dộn g hờn so với độ đục v ù n g b iể n B a L ạt-B ạch L ong Vĩ (182 0 mg/1) [2]. P h â n bô (lộ ciục có đạc đ iểm là giữa t ầ n g mặt và tầ n g lOm k h ô n g khác

nh au n h iề u v ê giá trị, xu th ê p h ả n bô tả n g cỉan từ bắc x u ô n g n am , từ bò ra khơi. I)ộ
dục* nước biển khu v ự c phía nam v ù n g n g h iê n cứu có g iá trị cao n h ấ t, đ ạ t 1 2 đôn
tr ẽ n 20 mg/1 do ảnh h ư ơ n g c ù a nước v ù n g g ần bờ p h ía ỉ)ồ Sd n-H ải P h ò n g , khu vực
giiìa có giá trị 8 -1 6 mg/1, khu vực phía hăc có giá trị th ấ p n h ấ t 4 -1 2 mg/1. Tại tầ n g
đ áy, tu y giá trị độ đ ụ c à các trạm xa bò g iả m đi k h o a n g -1 m g / 1 so với các t ầ n g nưóc
p h ía tr ê n so n g xu t h ê p h à n bô vẫn được bảo toàn.

2.3 D ặ c đ i ể m p h ả n bô cá c m u ố i d i n h d ư ỡ n g vô cơ
N ồ n g độ A m o n i (NII / ) ở các k h u vực và các tầ n g tướng đôi dồng n h ấ t, biến dổi
từ 0 ,0 2 -0 ,0 4 mgN/1 ớ t ầ n g m ặt, 0 ,0 1 -0 ,0 2 m gN /l ờ t á n g lOm v à 0-0,03 m gN/1 ở tầ n g
đ á y . R iêng tại tầ n g m ặ t khu vực ph ía n a m v ù n g n g h iê n cứ u là nơi có n ồ n g độ N H /
đ ạ t giá trị cao ( 0 , 0 2 d ê n 0 , 1 0 mgN/1) và b iế n đoi m ạ n h do ả n h hương c ủ a nước v e n
bò (h ìn h 4).

H ỉn h 4. P h ả n bô nồn g cỉộ A m o n i (mgN/1) nước t ầ n g mật m ù a hè

Đ o à n Bộ, T r ịn h Lê Hà

6

N ồ n g cỉộ N itr it ( N O , ) th ư ờ n g n h ô hơn k h o ả n g 10 lầ n so vỏi N H 4\ N it r it là sả n
p h ẩ m tr u n g g ia n c ủ a q u á tr ìn h đ ạ m hoá n ên có lõ đã c h u y ể n h ầ u h ê t t h à n h NO
[ 1 ]. Xu th ê p h â n b ố N O

Ị

c ũ n g tương tự N H , \ n g h ía là trừ t ầ n g m ộ t kh u vực phía

n a m v ù n g n g h iê n cứ u c ó n ồ n g cỉộ NO

c a o và b ấ t ôn địn h (0,00-1 đ ê n 0 , 0 1 6 mgN/1),

các kh u vực k h á c có n ồ n g độ N O ; ít b iến đổi (t ầ n g mật; 0,00-1-0,006 mgN/1, tầ n g
lOm: 0 ,0 0 3 - 0 ,0 0 6 m gN /1, t ầ n g đáy: 0 ,0 0 5 - 0 ,0 0 8 mgN/1).
N ồ n g độ N it r a t (NO;i') có g iá trị tư ơ ng đ ư ơ n g n ồn g độ N H . , \ đ ạ t 0 ,0 4 -0 ,1 6
mgN/1 ở tầ n g m ặ t, 0 ,0 2 * 0 ,0 8 mgN/1 ờ t ầ n g lOm v à 0,02 *0 ,0 9 mgN/1 ở t ầ n g đáy. Tại
t ầ n g m ặ t, n ồ n g độ N O ; đ ạ t g iá tr ị c a o ỏ kh u vực p h ía n a m v ù n g n g h iê n cứ u (0,0-10 ,0 8 m g N /1 v à ca o hdn) do ả n h h ư ở n g c ủ a nưỏc v ù n g v e n bò, cao n h ấ t ở k h u vực phía
bắc (0 ,0 8 -0 ,1 6 mgN/1) - c h ư a rõ n g u y ê n n h â n và th ấ p n h ấ t ủ khu vực g iữ a v ù n g
n g h iê n cứu (dưới 0 ,0 4 mgN/1) - h ìn h 5. T ại tầ n g lOm và tầ n g đ á y , xu th ê phân bô
NO t c ủ n g tư ơ n g tự t ầ n g m ặ t, tr o n g đó kh u vực có n ồ n g độ th ấ p n h ấ t á g iữ a v ù n g
n g h iê n cứu th ế h iệ n k h á rõ (0 ,0 2 -0 ,0 4 mgN/1). H iệ n tư ợ n g n ồ n g dộ N O 3 g iả m th ấ p ở
t ấ t cả các tầ n g kh u v ự c giữ a v ù n g n g h iê n cứu là do nó đà bị tiê u th ụ m ạn h bởi
q u a n g hợp c ủ a th ự c v ậ t phũ đu. N h ậ n đ ịn h này th ô n g n h ấ t với n h ậ n đ ịn h rú t ra từ
việc x e m x é t sự p h â n b ố pH v à DO đà n êu tr ê n và c ũ n g được lặ p lại khi x e m x é t sự
ph ân b ố p h ô tp h o v à S il ic vô cơ ỏ p h ả n dưới đây. T ron g khi nồn g độ N ỉ ỉ / v à NO , ít

có sự biến động thì sự giảm thấp NO ị ở khu vực quang hợp m ạnh giữa vùng nghiên
cứu cho th ấ y , tr o n g 3 lo ạ i d in h dư ỡng N itơ vô cơ th ì n h u cầu N itơ c ủ a N itr a t cho
q u a n g hợp c ủ a th ự c v ậ t có tý lộ cao hơn.
10»C
O

t c t 7*.

H ì n h 5. P h â n b ố n ồ n g độ N it r a t (mgN/1) nước tẩ n g m ặ t m ù a hè


7

ỉ ) á c dỉểtìì p h â n b ỏ lì ì ô t sô y ê u t ô h ỏ n h ọ c

P h ả n bô P h ô t p h á t (PO; s) t ầ n g m ặ t (h ìn h 6 ) c ũ n g tư ơ n g tự p h â n bõ* N O 3 với 3
khu vực có n ồ n g độ c a o th ấp k h ác n h a u tư ơ n g ứ n g vối các n g u ồ n bố s u n g và tiê u thụ
c h ú n g . Khu vực p h ía n a m v ù n g n g h iê n cứ u có n ồ n g độ P O 4 J cao n h ấ t (0 ,1 0 -0 ,2 5
m g P O , /1) d o liê n q u a n đên n g u ồ n nước từ v e n bờ đưa ra, k h u vự c giữ a và cà khu
vực phía hiìc v ù n g n g h iề n cử u có n ồn g độ PO ,
m gP O ị /1) lien

(Ịiian

th ấ p nhát (cỉưới 0 , 0 0 đôn 0 , 1 0

xién hoạt d ộ n g q u a n g hợp c ủ a th ự c vật ph ù (lu.

H ìn h 6. P h â n bỏ n ồn g độ F h ôt p h á t (m gP O l-3/l) nước t ầ n g m ặ t m ù a hè
T ại t ầ n g lOm v à tầ n g đ áy, n ổ n g (!ộ FOj

t ă n g lê n đ á n g k ể ở các k h u vực giữa

v à p h ía bắc v ù n g n g h iê n cử u, đ ạ t 0 ,1 0 -0 ,3 0 m g P O , 71 ờ t ầ n g lOm v à 0 ,1 0 -0 ,5 0

mgPO.ị 'VI đ t ầ n g đáy. T rong khi đó, các lớp nước từ 7 -1 0 m tr ỏ x u ố n g ở k h u vực phía
n a m k h ôn g cùn c h ịu ả n h hưởng của nưỏc v e n bờ (a n h h ư ở n g n à y ch ỉ có ở lốp nước
m ỏ n g s á t m ạt) n ên n ồ n g c!ộ PO ,

lại g iả m đi so với t ầ n g m ặ t, ch ì đ ạ t 0 ,1 0 -0 ,1 5

m g P O , 71. Sự tá n g c a o n ồ n g độ PO.ị i th e o độ s â u t ại k h u vự c g iữ a và p h ía bắc v ù n g
n g h i ê n cứu, n h ấ t là đ ố i với các tr ạ m xa bò có độ s â u lớn c h ắ c c h ắ n có liê n q u a n đên
q u á tr ìn h p h â n huý c á c hợp c h ấ t hữu cớ ở cá c lớp nước này. Đ â v c ũ n g c h ín h là khu
v ự c có p li và DO t h ấ p n h á t với c ù n g n g u v ê n n h ã n .
P h â n bô Silic v ô cơ (SiO j 2) tại tá t cả các t ầ n g đ ê u có XXI t h ê tư ơ n g tự n h a u vói
đ á c điểm c h u n g là t ã n g từ bờ ra khơi. Tại t ầ n g m ậ t k h u vực p h ía n a m v ù n g n g h iê n
c ứ u có nồng c!ộ SiO.; ~ c a o n h ấ t (0 ,8 0 - 1 .1 0 mgSi/1) clo được bổ s u n g từ nước v e n bờ,
kh u vực phía bác c ù n g có n ồn g độ ca o tư ơ ng đ ư ơ n g (0 ,8 0 (lên tr ê n 1,0 mgSi/1) • chư a
rõ n g u y ê n n h â n và k h u vực giữ a v ù n g n g h iê n cử u có n ồ n g độ th ấ p n h ấ t (0 ,2 0 -0 ,8 0
mg Si/1) đo được th ực v ậ t sử d ụ n g tr o n g q u a n g hợp.


8

Đ o à n Iiỏ, T r in h Lô Hả
Tại tầ n g lOm và tầ n g đáy, n ồ n g độ SiO J2 tă n g lê n ở kh u v ự c g iữ a v ù n g n g h iê n

cửu, đ ạ t 0 ,2 0 -1 ,4 0 mgSi/1 ở tầ n g lOm, 1 ,0 0 -1 ,6 0 mgSi/1 ở t ầ n g đ áy, p h ù hợp vối
nguồn bô su n g từ qu á tr ìn h ph ân huý ch ấ t hữ u cớ, n h ấ t là ờ các tr ạ m xa bò có độ

sâu lỏn. R iêng k h u vực phía n am v ù n g n g h iê n cứ u, n ồn g độ S i O } 2 tầ n g lO m g iả m đi
so vỏi tầ n g m ặ t (đ ạt 0 ,8 0 -1 ,0 0 mgSi/1) do k h ô n g ch ịu ảnh h ư ở n g c ủ a nước v e n bờ,
t ă n g lên m ột c h ú t ỏ t ầ n g đáy (trên dưới 1,0 mgSi/1) cỉo được bổ s u n g từ quá trình
p h ân huỷ c h ấ t hừ u cơ.

4.

Kêt l u ậ n
V ào m ù a hè, lốp nưốc tầ n g m ặ t có n h iệ t độ biôn đổi c h ủ y ế u tr o n g k h o ả n g

3 0 ,4 -3 1 ,6 ° c , độ m uôi 20-28%o ở v ù n g gần bờ, cử a sôn g, tr ê n 30%o ở xa bờ, Ò xy hoà
ta n 5 ,5 -8 ,5 mgOv/1, pH 7, 8 -8 ,2, độ đục 4-20 mg/1, A m oni 0 ,0 2 - 0 ,0 6 mgN/1, N itr it
0 .0 0 4 .0 ,0 0 6 mgN/1 (v ù n g cử a sô n g 0 ,0 0 4 -0 ,0 1 6 mgN/1), N it r a t 0 ,0 4 - 0 ,0 8 mgN/1,
P h ô tp h a t 0 ,0 5 -0 ,2 0 m g P 0 4 3/l v à S ilica t 0 ,2 0 -1 ,0 mgSi/1.
Các yiYu tô th u ý hoá và môi trường biến Q u ả n g N in h , n h ấ t là clộ m u ối, độ đục
và các muối din h d ư ỡ n g ch ịu ả n h hưởng m ạ n h của tư ơ n g tá c b iể n -lụ c địa. Ảnh
hưởng n à y b iểu h iệ n rõ n h ấ t tạ i k h u vực phía n a m v ù n g n g h iê n cứ u , th e o đó nước từ

các cửa Bạch Đằng, Nam Triệu và củng có thể từ cừa Vãn úc, Thái Bình đổ ra đà
làm g iả m độ m u ố i, p H và làm tă n g độ đục v à n ồ n g độ cá c m u ối din h d ư 3 n g vô cơ.
Tuy n h iê n , ản h h ư ở n g n à y ch ỉ thô h iệ n ở lốp nưốc m ỏ n g g ầ n m ặ t th u ộ c k h u vực p h ía
nam v ù n g n g h iê n c ứ u . C à n g lên phía bắc, ảnh h ư ở n g này c à n g m ấ t dần.
S ự ' t ă n g c a o n ồ n g độ DO, pH và g iảm th ấ p n ồ n g độ c á c m uối din h dưõn g tại
khu vực g â n bờ giữa v ù n g n g h iê n cứu có liê n q u a n dến h o ạ t độn g q u a n g hợp của
thực v ậ t p h ù du. N gược lại, sự g iả m nồng độ DO, pH và t ă n g cao nồn g đ ộ các muôi
dinh dưỡng ở các lớp nước s â u và đáy các tr ạ m x a bờ có n g u y ê n n h â n do các quá
trình p h â n h u ỷ c h ấ t h ữ u cơ tại các tầ n g nước này.

Tài li ệ u t h a m k h ả o
1.

2.

Đ oà n Hộ, ỉ ỉ o á h ọc biển, N xb. ĐHQG Hà Nội, 20 0 1 , 170 tr.
Đ oà n Hộ, P h ù n g Đ ã n g lỉiê u , N g h iê n cửu n ã n g s u ấ t s in h học sơ cấp c ủ a thự c vật
nổi v ù n g b iể n v e n bờ tây v ịn h Bắc Bộ, T u y ể n tậ p H ộ i n g h ị k h o a học T r ư ờ n g Đ ại
h ọ c K h o a h ọ c T ự n h iê n , Đ H Q G Ỉ Ỉ N l ầ n t h ứ h a i, H à N ộ i 2 3 - 2 5 t h á n g 11 n á m

2 0 0 0 , C h u y c n n g à n h K h í tư ợ n g -T h u ỷ v á n - H ả i d ư ơ n g h ọ c , Nxb. G iao th ô n g , Hà
N ộ i, 2 0 0 1 , tr. 3-6.
3.

Lưu V ăn D iệ u , N g h iê n cứu d ặ c đ iể m th u ỷ h o á và c h ấ t lư ợ n g nước v ù n g biển ven
b ờ Q u à n g N i n h - ỉ ỉ c ì i P h ò n g ( từ v ịn h H ạ L o n g đ ế n b á n d à o Đ ồ S ơ n ),

P T S k h o a học H oá học, ĐH KHTN. Đ H Q G H N . 1996 158 tr

Luận án


Dác điềm ph án bô ìììôt sỏ yếu tô hóa hoc ...
VNU JO U R N A L 0 F S C IE N C E , Nat . Sci

& Tech

9

T XIX. N01. 2003

C H A R A C T K R IS T Ics O F D IS T R IB U T IO N O F SO M E

H Y D R O C H E M IC A L AND ENVIRONM ENTAL ELEM K N TS
IN Q U A N G NINH S E A A R E A
I )o an Ho, T rin h Le Ha
D e p a r tm e n t o f ỉ l y d r o M eteoro log y a n d O ceanology
C oỉlegc o f Science, V N U
D u r in g t h e s u m m e r , t h e s e a s u r ĩa c e te m p e r a tu r e r a n g e s fro m

30.1 ( ’ to

31,6''C» s a lin it y varv from a b o u t 2 0 -2 8 ppt in Coastal r eg ion and e s t u a r ie s a n d uppcr
30 ppt in o ffsh o r e r e g io n , D O r a n g e s o f Õ.Õ-5.8 mgO ./l; pH o f 7.8-8.2; T u v b id itv 0 f 4*
2 0 mg/1; A m m o n iu m o f 0 .0 2 - 0 .0 6 mgNVl; N itr ite o f 0 .0 0 1 - 0 .0 0 6 mgN/1; K itr a te o f
0 .0 4 -0 .0 8 mgN/1; P h o s p h a t e o f 0 .0 5 - 0 .2 0 m gP O ị ‘71 a n d S ilic a te o f 0 .2 -1 .0 mgSi/1.
1

ỉy d r o c h e m ic a l a n d e n v ir o n m e n t a l c le m e n ts , e s p e c ia llv s a lin it y ,

tu rb iditv,

n u tr ic n ts o f Q u a n g N in h s e a a r e s tr o n g lv in ílu e n c e d bv in te r a c tio n bc*twcen ocean

and continent. These signals are considerably shown in the near

surf;icc waters of

th e Southern r egion w h e r e t h e r e is river p lu m e from B ach D a n g ,

N a m Trieu

c s t u a r ie s a n d s o m e o t h e r s su c h a s V a n ư c , T hai B in h , tho s a lin it y an d p H docrease

vvhile

tu r b id ity

and

in o r g a n ic

n u t r ie n t s

in c r ea se .

U e sid es,

tlie

p r o c ess

of

p h y to p la n k to n p h o t o s y n t h e s is r e s u lt s in in c r e a s in g t h e 1 )0 , pH and d e c r e a s in g the
n u t r ie n t s in th e C oa sta l r e g io n s. In th e d e e p e r la y e r s a n d bottom , t h e process C)f
ciisso lvin g o r g a n ic m a t e r ia l c a u s e s t h e d e c r e a s e o f t h e DO. pH and t h í 1 in c r e a s o o f
n u tr ie n ts .
T h is wơrk w a s s u p p o r t e d by th e N a tu r a l S c ie n c e C ouncil o f V i c t n a m (20022 0 0 3 ) a n d in v e s t ig a t i v e d a t a o f K H D L -C IS -0 1 Project ( 2 0 0 0 - 2 0 0 1 ).