PHÂN BIỆT CATION-ANION-KHÍ - L12-LT VÀ BT

 HÓA HỌC 12- Chương trình chuẩn và nâng cao Năm Học 2008 – 2009 (Học Kỳ II)
CHƯƠNG 8. PHÂN BIỆT MỘT SỐ CHẤT VƠ CƠ –
CHUẨN ĐỘ DUNG DỊCH
A. TĨM TẮT LÍ THUYẾT .
I. PHÂN BIỆT một số ion trong dung dịch :
Ngun Tắc : Người ta thêm vào dung dịch một thuốc thử tạo với ion đó một sản phẩm
đặc trưng như : một chất kết tủa, một hợp chất có màu hoặc một chất khí khó tan sủi bọt, bay
khỏi dung dịch.
NHẬN BIẾT ION DƯƠNG (CATION)
CATION Thuốc thử Hiện tượng Giải thích
Li
+
Đốt cháy hợp
chất trên ngọn
lửa vơ sắc
Ngọn lửa màu đỏ thẫm
Na
+
Ngọn lửa màu vàng
tươi
K
+
Ngọn lửa màu tím hồng
Ca
2+
Ngọn lửa màu đỏ da
cam
Ba
2+
Ngọn lửa màu lục (hơi
vàng)

NH
+
4
Dung dịch
kiềm (OH
-
)
Có khí mùi khai thốt
ra làm xanh q tím
NH
4
+
+ OH
-
→ NH
3

↑
+ H
2
O.
Ba
2+
dd H
2
SO
4
lỗng
Tạo kết tủa trắng
khơng tan trong thuốc

thử dư.
Ba
2+
+ SO
4
2-
→ BaSO
4

↓
dd K
2
CrO
4
hoặc K
2
Cr
2
O
7
- Tạo kết tủa màu
vàng tươi.
Ba
2+
+ CrO
4
2-
→ BaCrO
4

↓
Ba
2+
+ Cr
2
O
7
2-
+ H
2
O → BaCrO
4
↓
+
2H
+
Al
3+
Cr
3+

Dung dịch
kiềm (OH
-
)

tạo kết tủa sau đó kết
tan trong kiềm dư

Al
3+
+ 3 OH
-
→ Al(OH)
3

↓
trắng
Al(OH)
3
+ OH
-
→ [Al(OH)
4
] trong
suốt
Cr
3+
+ 3 OH
-
→ Cr(OH)
3

↓

xanh
Cr(OH)
3
+ OH

-
→ [Cr(OH)
4
]
xanh
Fe
3+
1. dd chứa
ion thioxianat
SCN
-
tạo ion phức có màu đỏ
máu
Fe
3+
+ SCN
-
→ Fe(SCN)
3

(màu đỏ
máu)
2. dung dịch
kiềm
tạo kết tủa màu nâu đỏ

tạo kết tủa màu nâu đỏ

Fe
2+

1.dung dịch
kiềm
tạo kết tủa trắng xanh,
kết tủa chuyễn sang
màu nâu đỏ khi tiếp
xúc với khơng khí
Fe
2+
+ 2OH
-
→Fe(OH)
2

↓
trắng
4Fe(OH)
2
+2H
2
O+ O
2
→ 4 Fe(OH)
3

↓
nâu đỏ
2. Dung dịch
thuốc tím
làm mất màu dung
dịch thuốc tím trong H

+
5Fe
2+
+ MnO
4
-
+ 8H
+
→ Mn
2+
+ 5Fe
3+

+ 4H
2
O
Ag
+
HCl, HBr, HI
AgCl
↓
trắng
AgBr
↓
vàng nhạt
AgI
↓
vàng đậm
Ag
+

+ Cl
−

→
AgCl
↓
Ag
+
+ Br
−

→
AgBr
↓
Ag
+
+ I
−

→
AgI
↓
Pb
2+
dd KI
PbI
2

↓
vàng Pb

2+
+ 2I
−

→
PbI
2

↓

Hg
2+
HgI
2

↓
đỏ Hg
2+
+ 2I
−

→
HgI
2

↓

GV. Thân Trọng Tuấn Tài liệu ôn thi Tốt Nghiệp THPT và Đại Học
Trang 1
 HÓA HỌC 12- Chương trình chuẩn và nâng cao Năm Học 2008 – 2009 (Học Kỳ II)

Pb
2+
Na
2
S, H
2
S
PbS
↓
đen Pb
2+
+ S
2
−

→
PbS
↓

Hg
2+
HgS
↓
đỏ Hg
2+
+ S
2
−

→

HgS
↓

Cd
2+
CdS
↓
vàng Cd
2+
+ S
2
−

→
CdS
↓

Zn
2+
dd NH
3
↓
xanh, tan trong dd
NH
3
dư
Cu(OH)
2
+ 4NH
3

→

[Cu(NH
3
)
4
](OH)
2
Ag
+
↓
trắng, tan trong dd
NH
3
dư
AgOH + 2NH
3

→

[Cu(NH
3
)
2
]OH
Mg
2+
dd
Kiềm( NaOH)

↓
trắng
Mg
2+
+ 2OH
−

→

Mn(OH)
2

↓

Zn
2+
↓
trắng
tan trong kiềm dư
Zn
2+
+ 2OH
−

→
Zn(OH)
2
↓
Zn(OH)
2

+ 2OH
−

→

2
2
ZnO
−
+ 2H
2
O
Be
2+
Be
2+
+ 2OH
−

→
Be(OH)
2
↓
Be(OH)
2
+ 2OH
−

→

2
2
BeO
−
+ 2H
2
O
Pb
2+
Pb
2+
+ 2OH
−

→
Pb(OH)
2
↓
Pb(OH)
2
+ 2OH
−

→

2
2
PbO
−
+ 2H

2
O

NHẬN BIẾT ION ÂM (ANION)
ANION Thuốc thử Hiện tượng Giải Thích
NO
3
-
Cu, H
2
SO
4
l
tạo dd màu xanh, có
khí khơng màu (NO)
dễ hóa nâu trong
khơng khí (NO
2
).
3Cu + 8H
+
+2NO
3
-

→
3Cu
2+
+
2NO+4H

2
O
2NO + O
2

→
2NO
2
màu nâu đỏ
SO
4
2-
dd BaCl
2
trong
mơi trường axit
lỗng dư
tạo kết tủa trắng
khơng tan trong axit
Ba
2+
+ SO
4
2-

→
BaSO
4

↓

trắng
Cl
-
dd AgCl trong mơi
trường
HNO
3
lỗngdư
tạo kết tủa trắng
khơng tan trong axit
Ag
+
+ Cl
-

→
AgCl
↓
trắng
CO
3
2-
Dung dịch axit và
nước vơi trong
tạo ra khí làm đục
nước vơi trong
CO
3
2-
+ 2H

+
→ CO
2
+ H
2
O
CO
2
+ Ca(OH)
2
→ CaCO
3
↓
trắng +
H
2
O.
OH
-
Q tím Hóa xanh
Br
-
AgNO
3
↓
vàng nhạt
Br
−
+ Ag
+

→
AgBr
↓
(hóa đen ngồi
ánh sáng)
I
-
↓
vàng đậm
I
−
+ Ag
+

→
AgI
↓
(hóa đen ngồi ánh
sáng)
PO
4
3-
↓
vàng
3
4
PO
−
+ 3Ag
+

→
Ag
3
PO
4
↓
S
2-
↓
đen S
2
−
+ 2Ag
+

→
Ag
2
S
↓
CO
3
2-
BaCl
2
↓
trắng
2
3

CO
−
+ Ba
2+

→
BaCO
3
↓
(tan trong
HCl)
SO
3
2-
↓
trắng
2
3
SO
−
+ Ba
2+

→
BaSO
3
↓
(tan trong
HCl)
2

4
CrO
−
↓
vàng
2
4
CrO
−
+ Ba
2+

→
BaCrO
4
↓
S
2−
Pb(NO
3
)
2
↓
đen S
2
−
+ Pb
2+

→

PbS
↓
GV. Thân Trọng Tuấn Tài liệu ôn thi Tốt Nghiệp THPT và Đại Học
Trang 2
 HÓA HỌC 12- Chương trình chuẩn và nâng cao Năm Học 2008 – 2009 (Học Kỳ II)
2
3
SO
−
HCl
Sủi bọt khí
2
3
SO
−
+ 2H
+

→
SO
2
↑
+ H
2
O (mùi
hắc)
S
2−
Sủi bọt khí
2

S
−
+ 2H
+

→
H
2
S
↑
(mùi trứng
thối)
2
3
SiO
−
↓
keo
2
3
SiO
−
+ 2H
+

→
H
2
SiO
3

↓
II. Nhận biết một số Chất khí :
Ngun Tắc : Người ta có thể dựa vào tính chất vật lý hoặc tính chất hóa học đặc trưng của
nó.
Khí Thuốc thử Hiện tượng Phản ứng
CO
2
(khơng màu, khơng
mùi)
dung dịch
Ba(OH)
2
,
Ca(OH)
2
dư
tạo kết tủa
trắng
CO
2
+ Ca(OH)
2
→
CaCO
3

↓
+
SO
2

(khơng màu, mùi
hắc, độc)
dd brom; iot
hoặc cánh hoa
hồng
nhạt màu
brom; iot; cánh
hoa hồng.
SO
2
+ 2H
2
O + Br
2

→
2HBr +
H
2
SO
4
Cl
2
(màu vàng lục,mùi
hắc độc)
Giấy tẩm dd
KI và hồ tinh
bột
Giấy chuyễn
sang màu xanh

Cl
2
+ 2KI
→
2KCl + I
2
.
NO
2
(màu nâu đỏ, độc)
H
2
O, Cu
Tạo dd xanh
lam và có khí
bay ra
4 NO
2
+ O
2
+ 2 H
2
O
→
4
HNO
3
8HNO
3
+3Cu

→
3Cu(NO
3
)
2
+2NO+
4H
2
O
H
2
S
(mùi trứng thối)
Giấy lọc tẩm dd
muối chì axetat
Có màu đen
trên giấy lọc
H
2
S + Pb
2+

→
PbS
NH
3
(khơng màu, mùi
khai)
Giấy q tím
ẩm

q tím chuyễn
sang màu xanh
NO
- Oxi khơng
khí
Khơng màu
→
nâu
2NO + O
2

→
2NO
2
- dd FeSO
4
20%
Màu đỏ thẫm
NO + ddFeSO
4
20%
→
Fe(NO)
(SO
4
)
CO
- dd PdCl
2
↓

đỏ, bọt khí
CO
2
CO + PdCl
2
+ H
2
O
→
Pd
↓
+
2HCl + CO
2
- CuO (t
0
)
Màu đen
→
đỏ
CO + CuO (đen)
0
t
→
Cu (đỏ) +
CO
2
H
2
- Đốt có tiếng nổ. Cho sản phẩm

vào CuSO
4
khan khơng màu tạo
thành màu xanh
CuSO
4
+ 5H
2
O
→
CuSO
4
.5H
2
O
- CuO (t
0
)
CuO(đen)
→
Cu
(đỏ)
H
2
+ CuO
(đen)

0
t
→

Cu
(đỏ)
+
H
2
O
O
2
- Que diêm đỏ Bùng cháy
- Cu (t
0
)
Cu(đỏ)
→
CuO (đen)
Cu + O
2

0
t
→
CuO
HCl
- Q tím ẩm Hóa đỏ
BÀI TẬP TỰ LUẬN PHÂN BIỆT CÁC CHẤT VƠ CƠ
1. Có 3 dung dịch , mỗi dung dịch chứa 1 Cation : Ba
2+
, NH
4
+

, Al
3+
. Trình bày cách nhận biết
chúng.
GV. Thân Trọng Tuấn Tài liệu ôn thi Tốt Nghiệp THPT và Đại Học
Trang 3
 HÓA HỌC 12- Chương trình chuẩn và nâng cao Năm Học 2008 – 2009 (Học Kỳ II)
2. Có 3 dung dịch , mỗi dung dịch chứa 1 Cation : Ba
2+
, Fe
3+
, Cu
2+
. Trình bày cách nhận biết
chúng.
3. Có 2 dung dịch riêng rẽ chứa các anion : NO
3
2-
, SO
4
2-
. Hãy nêu cách nhận biết từng ion
trong dung dịch đó.
4. Dung dịch A chứa đồng thời các Cation Fe
2+
, Al
3+
, Cu
2+
. Trình bày cách tách và nhận biết

mỗi ion từ dd A.
5. Một dung dịch chứa đồng thời các Cation Ba
2+
, NH
4
+
, Cr
3+
. Trình bày cách nhận biết sự có
mặt của từng Cation trongdung dịch.
6. Một dung dịch chứa đồng thời các Cation Ca
2+
, Al
3+
, Fe
3+
. Trình bày cách nhận biết sự có
mặt của từng Cation trongdung dịch.
7. Một dung dịch chứa đồng thời các Cation Ni
2+
, Al
3+
, Fe
3+
. Trình bày cách nhận biết sự có
mặt của từng Cation trongdung dịch
8. Dung dịch chứa Na
+
, NH
4

+
, HCO
3
-
, CO
3
2-
và SO
4
2-
. Chỉ dùng HCl, BaCl
2
với các ống
nghiệm, đèn cồn phểu lọc thì có thể nhận ra được những ion nào?
9.Dung dÞch A chøa c¸c ion Na
+
, SO
4
2-
, SO
3
2-
, CO
3
2-
, NO
3
-
. B»ng nh÷ng ph¶n øng ho¸ häc nµo
cã thĨ nhËn biÕt tõng lo¹i anion cã trong dungdÞch.'

10 Cã 4 dung dÞch trong st. Mçi dung dÞch chøa mét lo¹i ion ©m vµ mét lo¹i ion d¬ng
trong c¸c ion sau:Ba
2+
, Mg
2+
, Pb
2+
, Na
+
, SO
4
2-
, Cl
-
, CO
3
2-
, NO
3
-
.
a. T×m c¸c dung dÞch.
b. NhËn biÕt tõng dung dÞch b»ng ph¬ng ph¸p ho¸ häc.
11.ChØ cã CO
2
vµ H
2
O lµm thÕ nµo ®Ĩ nhËn biÕt ®ỵc c¸c chÊt r¾n sau NaCl, Na
2
CO

3
, CaCO
3
,
BaSO
4
.Tr×nh bµy c¸ch nhËn biÕt. ViÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng.
12.Dïng thªm mét thc thư h·y t×m c¸ch nhËn biÕt c¸c dung dÞch sau, mÊt nh·n NH
4
HSO
4
,
Ba(OH)
2
, BaCl
2
, HCl, NaCl vµ H
2
SO
4
.
14 NhËn biÕt c¸c dung dÞch sau NaHSO
4
, KHCO
3
, Mg(HCO
3
)
2
, Na

2
SO
3
, Ba(HCO
3
)
2
, b»ng
c¸ch ®un nãng vµ cho t¸c dơng lÉn nhau.
15. Cã 3 lä ho¸ chÊt kh«ng mµu lµ NaCl, Na
2
CO
3
vµ HCl. NÕu kh«ng dïng thªm ho¸ chÊt
nµo kĨ c¶ q tÝm th× cã thĨ nhËn biÕt ®ỵc kh«ng.
16. Chỉ dùng một thuốc thử, hãy phân biệt các khí đựng trong các lọ bị mất nhãn:
a) CO
2
và SO
2

b) Cl
2
và SO
2

c) H
2
S và NH
3

17. Có hỗn hợp khí gồm : CO
2
, SO
2
, H
2
. Hãy chứng minh trong hỗn hợp có mặt từng khí đó.
18. Bằng phương pháp hóa học nhận biết các khí trong các lọ mất nhãn sau:
a. N
2
, Cl
2
, SO
2
, CO
2
.
b. CO, CO
2
, SO
2
, SO
3
, H
2

19. Bằng phương pháp hóa học nhận biết các dung dịch trong các lọ mất nhãn sau:
a/ Na
2
CO

3
, MgCl
2
, NaCl, Na
2
SO
4
b/ NaNO
3
, Na
2
SO
4
, NaCl , Na
2
CO
3

c/ HCl , HNO
3
, H
2
SO
4
, H
3
PO
4
, H
2

O
d/ BaCl
2
, Na
2
SO
3
, K
3
PO
4
, NH
4
NO
3

20. Chỉ dùng H
2
O và CO
2
nhận biết các chất rắn: NaCl, Na
2
CO
3
, Na
2
SO
4
, BaCO
3

, BaSO
4
GV. Thân Trọng Tuấn Tài liệu ôn thi Tốt Nghiệp THPT và Đại Học
Trang 4
 HÓA HỌC 12- Chương trình chuẩn và nâng cao Năm Học 2008 – 2009 (Học Kỳ II)
21.Chỉ dùng dung dịch HCl và H
2
O để nhận biệt từng chất : Ag
2
O, MgO, MnO
2
, Al
2
O
3
, FeO,
Fe
2
O
3
và CaO.
22. Phân biệt các kim loại trong các lọ mất nhãn : Na, Ca, Mg, Fe, Al, Cu
23. ChØ dïng dung dÞch H
2
SO
4
lỗng (kh«ng dïng ho¸ chÊt nµo kh¸c kĨ c¶ nưíc) nhËn biÕt
c¸c kim lo¹i sau : Mg, Al, Fe, Ba, Ag.
24. Chỉ dùng 1 thuốc thử phân biệt các chất rắn sau : Na
2

O, MgO, Al, Al
2
O
3
(
25. Tự chọn một hóa chất thích hợp để phân biệt các dd sau:
a. HNO
3
, H
2
SO
4
, HCl
b. NaOH, HCl, H
2
SO
4
(lỗng)
c. Na
2
SO
4
, NaCl, H
2
SO
4
, HCl.
d. (NH
4
)

2
SO
4
, NH
4
NO
3
, Mg Cl
2
, NaCl.
e. Na
3
PO
4
, Al(NO
3
)
3
, BaCl
2
, Na
2
SO
4
, HCl
26. Khơng dùng thuốc thử hãy Nhận biết các dd mất nhãn sau: NaCl, K
2
CO
3
, Na

2
SO
4
,
Ba(NO
3
)
2
, HCl
27. Có hỗn hợp bột gồm 3 kim loại Al, Fe, Cu. Chứng minh sự có mặt của từng Kim loại trong
hh.
28.ChØ dïng q tÝm h·y ph©n biƯt c¸c dung dÞch sau:BaCl
2
; NH
4
Cl; (NH
4
)SO
4
; NaOH;
Na
2
CO
3
29.Ba cèc ®ùng 3 dung dÞch mÊt nh·n gåm FeSO
4
; Fe
2
(SO
4

)
3
vµ MgSO
4
. H·y nhËn biÕt.
30. Cã 3 lä ®ùng hçn hỵp d¹ng bét (Al + Al
2
O
3
); (Fe + Fe
2
O
3
) vµ (FeO + Fe
2
O
3
). B»ng ph¬ng
ph¸p ho¸ häc nhËn biÕt chóng.
31. ChØ dïng q tÝm nhËn biÕt 3 dung dÞch cïng nång ®é sau HCl, H
2
SO
4
vµ NaOH.
32. Cho c¸c ion sau: Na
+
, NH
4
+,
Ba

+
, Ca
2+
, Fe
3+
, Al
3+
, K
+
, Mg
2+
, Cu
2+
, CO
3
2+
, PO
4
2+
, Cl
-
, NO
3
-
,
SO
4
2-
, Br
-

. Tr×nh bµy mét ph¬ng ¸n lùa chän ghÐp tÊt c¶ c¸c ion trªn thµnh 3 dung dÞch, mçi
dung dÞch cã cation vµ 2 anion. Tr×nh bµy ph¬ng ph¸p ho¸ häc nhËn biÕt 3 dung dÞch nµy.
33. Cã c¸c lä mÊt nh·n chøa dung dÞch c¸c chÊt AlCl
3
, ZnCl
2
, NaCl, MgCl
2
. B»ng ph¬ng
ph¸p ho¸ häc h·y nhËn biÕt, viÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng.
34. Hoµ tan hçn hỵp gåm Fe
2
O
3
vµ Al
2
O
3
b»ng dung dÞch H
2
SO
4
. H·y chøng minh trong
dung dÞch thu ®ỵc cã ion Fe
2+
, Fe
3+
vµ Al
3+
.

35. NhËn biÕt c¸c dung dÞch sau mÊt nh·n.NH
4
HCO
3
, (NH
4
)
2
CO
3
, NaHCO
3
, NH
4
NO
3
, BaCO
3
,
Na
2
CO
3
, HCl, H
2
SO
4
.
36. Cã 5 dung dÞch 0,1M ®ùng trong 5 lä mÊt nh·n Na
2

Co
3
; Ba(OH)
2
, NaOH, KHSO
4
, KCl.
NÕu kh«ng dïng thªm thc thư cã thĨ nhËn biÕt ®ỵc dung dÞch nµo.
37. Có dung dịch chứa các anion : CO
3
2-
và SO
4
2-
. Hãy nêu cách nhận biết từng ion trong
dung dịch.
38. Có dung dịch chứa các anion : CO
3
2-
và NO
3
-
. Hãy nêu cách nhận biết từng ion trong dung
dịch.
39. Cã 6 lä kh«ng nh·n ®ùng riªng biƯt tõng dung dÞch sau: K
2
CO
3
, (NH
4

)
2
SO
4
, MgSO
4
,
Al
2
(SO
4
)
3
, FeSO
4
vµ Fe
2
(SO
4
)
3
. ChØ ®ỵc dïng xót h·y nhËn biÕt.
40. Cho 3 b×nh mÊt nh·n lµ A gåm KHCO
3
vµ K
2
CO
3
. B gåm KHCO
3

vµ K
2
SO
4
. C gåm
K
2
CO
3
vµ K
2
SO
4
. ChØ dïng BaCl
2
vµ dung dÞch HCl h·y nªu c¸ch nhËn biÕt mçi dung dÞch
mÊt nh·n trªn.
41. B»ng ph¬ng ph¸p nµo cã thĨ nhËn ra c¸c chÊt r¾n sau ®©y Na
2
CO
3
, MgCO
3
, BaCO
3
.
42. ChØ dïng mét axit vµ mét baz¬ thêng gỈp h·y ph©n biƯt 3 mÉu hỵp kim sau:
GV. Thân Trọng Tuấn Tài liệu ôn thi Tốt Nghiệp THPT và Đại Học
Trang 5