DSpace at VNU: Kiểu tư duy lấy mình làm trung tâm và những hạn chế của nó trong bối cảnh toàn cầu hóa

q p chí K hoa hix: Đỉ IQCÌHN, Khođ học Xà hội và N h â n v5n 24 (2008)81-88

Kiểu tư duy lây mình làm trung tâm và những hạn chê
của nó trong bôi cảnh toàn cầu hóa
N g u y ễn V ũ H ào*

T rư ờ n g D ại học Khoa học X ă hội và N h â n vãn, Đ H Q G H N
336 N<Ịuyễn Trãi, Tlĩanb X tiãn, H à Nội
N h ậ n n g ày 21 th á n g 3 n ắ m 2008

T ó m tắ t. Kiôu tư d u y lấv m ìn h lảm tru n g tâm [ả m ộ t m õ h ìn h tư d u y , tro n g đ ô n g ư ờ i

Ih ư ô n g có

xu h ư ó n g láv rri\ĩ\h làm c h u â n , nKin n h ậ n n h ữ n g n cn v ăn hóa k h ác h o ặc n h ử n p thỏ* giới q u ủ n vản
h ỏ a k h ác chi b ă n g "đ ò i m ă t" của c h ín h m 'ỉnh h ay cùa ch ừ ih cộng d ổ n g vỏn h ỏ a cúă m inh, nói khác
đ i. chi cản cứ v ào các ỉiẽu ch í p h â n biột " đ ú n g " h a y "sai", " đ ẹ p " h a y "xâli", "th iộ n " húy "ác"... của
m ìn h h o ặc cộ n g ttỏ n g v ă n h ỏ a m inh.
Bài viot xom x ét th u y ế t lây cái ìùi làm tru n g tâm và c h ú n g h ía d u y n g à v ả n h ó a vói tín h cíìch là
n ế n tà n g triẻl học cùa kiôU tư d u y nny và lu ậ n glâi VC cách tícp cận d ộ c đ á o của L. W ittgenstein hậu
kỳ đ ô i VỎI n h ừ n g ti Ac trư n g , n h ử n ^ vâVt đẽ, th ậm chí n h ữ n g n g u y cơ cùn k iêu lư d u y này tro n g quá
trin h g ia o tiê'p g iừ ú n í n v ân hi')a h ay giữ a các th e giới q u ữ n v ản hỏa. T ử tiny, bài Vict tà p tru n g
p h á n tích, làm rô n h ừ n g hiìn chí* của kiêu tư đ u y này, đ ạ c biệt tro n g bôì cành toản CẴU h(Sa híộn nav.

C h ú n g tôi m u ô n b ắ ì đ ấ u bâi viêỉ của
rnình Kănp vi»)r m ò ịh m ộ t h ứ c ír.inh hhi
hước. Khi đ ư ọ c hòi: "câ y h o a n à o đ v p nhất?",
m ộ t chú n h ím liển trà lời, rằ n g cây ho a x ư ơ n g
rõ n g là d c p nhất- N g u y ê n n h â n c h ú n h im này

n g ư ò i m à c h ú n g tôi muỏVi b àn đ ê h tro n g bài

lội coi c ây h o a x ư ư n y **<^8
d v p n h ả t, thật
đ o n giàn; bở i vì c ảy ho a x ư o n g rổ n g cỏ
nlìOng đ iê m U íong đ õ n g với cái m à chú cho

(the ego-centric w a y of thinking)''^ đ ư ợ c h iếu

ịh đẹp, cụ thỏ' h a n , lư o n g d õ n g vói ''v c đ ẹ p ''

bc*n ngoài cúti chú. C âu ch u y ộ n cú a co n vật

v ả n hó a k h á c h a y cộ n g đ ổ n g v ă n hỏa khác
x u ấ l p h á t t ừ lập tr ư ờ n g củii m ìn h , củ a n ển

này th ự c ra liên quíìn đOh c âu c h u y ệ n củ a con

v ă n hó a m ìn h , t ừ p h ư ơ n g thức số n g v à thê'

n gu ờ i. K iểu " p h á n x ét'' n à y cù a chú n h ím

gicM q u a n c ủ a m ìn h và c ú a c ộ n g đ ổ n g v ă n

d ư ò n g n h ư c ũ n g có m ộ í cái gi đ ó tư ơ n g tự
vói kiéu t u d u y lấy m ìn h làm tr u n g tâ m ò con

hó a m ìn h với l u cách là "bộ lọc" v ă n hóa.
T r o n g kiêu t ư d u y ấy, n g ư ò i ia th ư ờ n g c ó xu

v iM n à y

T r u ớ c hét, c h ủ n g ta hãy tim h iếu xem:
T h ế n à o là kiốu íư d u y lây m in h làm tr u n g
tám ? Kiêu ìư d u y lây m in h làm tr u n g tâ m
n h ư m ộ t m ô h ìn h tư d u y íh ôn g th ư ờ n g , tro n g
đ ỏ n g ư ờ i ta x em xét và n h ặ n đ in h v ể các n ể n

Chỉnh xác hon, phài gọi lả lõi ìu đuỵ láy cải tôi làm Ining
* DT M-i-5653530

tâ m , n h im g iồ i SỪ d ụ n g I h u ậ t n g ữ " k iê u tu d u y lă*y m ìn h

E-maiỉ; nguycnvuhâoChoímaỉl.com

là m tr u n g t ẳ m '\

81


N^ityvfi Vù

82

Hiìo / Ị'ợp chì Khoíì htỵc DHQ GHN, Khoứ học xỏ hội I*f?

rvt« 2*/ CiWW) Sĩ-SS

h ư ớ n g lấy m ìn h lcìni Iru n g tâ m , lây m in h làm

íhê giói q u a n v ã n h ỏ a cú a m in h h o ặ c cùa

ch u ẩn , n h in n h ữ n g nen v ă n hó a k h á c hoặc
n h ừ n g cộ n g đ o n g v ă n hó a k h á c chi b ẳ n g ''đô i

cộ n g đ ổ n g v ă n h ó a củ a m ình. N h ù n g tiêu chi
đ ó d ư ò n g n h ư đ ư ợ c hin h th à n h m ộ t cách

m ắ t" c ú a ch ín h m in h hay cú a ch in h cộng

k h ỏ n g có ý th ứ c h o ặ c có ý th ứ c n g a y t ừ thời
t h a âu c ủ a m ỏi n g ư ờ i tro n g c h ú n g
g ắ n liến

đ ồ n g v ă n h ó a cù a m ìn h , tứ c là chi c ăn c ứ vào
các Hêu chí p h â n biột " đ ú n g " h a y ''sai",
'đ ẹ p ''

hay

"xau",

hay

" á c ''. . .

cùa

với "g iáo d ụ c và k h o a học" tro n g k h u ô n khỏ
c ộ n g đ ổ n g v ă n h ó íi n à o đ ó h a y t h ê g iớ i q u a n

v a n h ó a n à o đó. C á c liêu chí n h ậ n d ạ n g

m ìn h h o ặ c cộ n g đ o n g văn h ó a m inh.
N ỏi cụ th ố h ơn, th e o k icu tư d u y n à y Ihì,

(id en tity criteria) đ ó th ư ừ n g có quiìn h ệ chặt

chi n h ữ n g gì p h ù h ợ p vcVi cái m à b ả n th ả n tôi
hoặc c ộ n g đ ổ n g v ă n hóa c ú a íói ch o là đ ú n g ,

ch e vói n h ử n g p h o n g tục ỉặ p q u á n íru y è n
th ống,
vói
“trò
chơi
ngôn
ngũ"

thì m ỏ i là đ ú n g . C ò n n h ử n g gì k h á c lạ, k h ô n g
p h ù h ọ p vái cái h à n th â n tỏi và c ộ n g đ ổ n g

{"S prachspiel"), vói "phu(7ng th ứ c sò n g "
(''L e b e n s ío rm " ) [2], và vỏi n h ừ n g n g u v ê n tẩc

v ă n hó a của íỏi ch o là đ ú n g , ỉhi h ẳ n là saiT ư ơ n g t ự n h ư vậy, chi n h ũ n g gì p h ù h ợ p với

cú a m ộ t c ộ n g đ ổ n g vàn hóa n h ấ t định- C h in h
vì lê d ó , n h ử n g tióu chí p h â n đ ịn h g iữ a

cái m à b à n th ả n tỏi h o ậ c c ộ n g đ ổ n g v à n hóa

cú a tôi cho ch o là đ ụ p , thì m ớ i là đ ẹ p . N h ữ n g

''đ ú n g " và
'"dựp" và "xấu"... nàv
th ư ờ n g chi cỏ giá ìrị tro n g k h u ô n k h ổ cộng

gi k h á c lạ, k h ỏ n g p h ù h ợ p vói cái m à bàn
th ản tôi và cộ n g d õ n g vãn hón cú a lòi c h o là

đ ổ n g v ă n h ó a n h á t đ ịn h . T ro n g ý n g h ĩa ây,
c h ú n g có tín h tư o n g đôì. T h ự c ra v ê lý thuyết,

đọp, thì h ẳ n là XiVu. CCing n h ư vậy, chi n h ữ n g
h à n h đ ộ n g và n h ũ n g lòi nói p h ù h ọ p vớ i cái

đ ế n h ậ n đ ị n h ve m ộ t ngườ i th u ộ c m ộ t cộng
đ ổ n g v ă n hóti nào đó , tỏi k h ô n g Ihỏ’ căn cứ

m à b à n thôn tôi hoặc cộ n g d ỏ n g văn h ó a cùa
tôi c h o là thiện, thi m ớ i Itì thiện. N h ữ n g h à n h

vào tiéu c h u ấ n n h ậ n địnlì củ a c ộ n g đ ồ n g văn

đ ộ n g v à n h ừ n g lòi nói k h á c lạ, k h ố n g p hù
h ọ p với cái b hn th á n tỏi v à c ộ n g đ ổ n g văn

hó a cú a tôi; m h p hải d ự a vào tiêu c h u ẵ n đ á n h
giá cùa c ộ n g đ ổ n g v ả n h óa cú a n g ư ờ i đỏ,
x uất p h á t t ừ n h ừ n g điôm lư a n g đ ổ n g giữa

h ỏ d c u a líu c h o Kì

c ụ n g d ỏ n g V ủ n h o a c u a to i v a c ọ n g d ô n g v o n

till h á n la ác.

N ế n tâ n g u iò \ h ọc cú a kiếu t ư d u y n à v là
th u y ế t lấy cái lỏi làm ư u n g tá m (the cgo-

hó a củ a n g ư à i đ ó c ủ n g n h ư xu ất p h á t từ
n h ử n g n ê n tâ n g nhiín hục p h ố q u á t c h o tât cá

cen trism ) và chủ nghĩii d u y n g ả v ă n hóa

các cộ n g đ ổ n g v ả n hỏiì nói chung-

(cultural solipsismy*^ th e o kiếu " tìm m in h

Tuy

n h iè n , Irê n

í h ụ c tò, k h i p h á i n h ậ n

tro n g n h ử n g n g ư à i k h á c và tr o n g các ỉru y ẽ n
th ô h g v ă n h ỏ a củiì h ọ " n h ư cách nói của
L u d w ig W ittgcnsJein [1]. Đ â y là m ộ t tro n g

đ ịn h v ế m ộ t n g ư ờ i th u ộ c m ộ t n g u ò i Ihuộc
cộ n g đ ồ n g v ả n hóa khác, c h ú n g ta th ư ờ n g có

thói q u e n n h ậ n đ ịn h v ể an h ta h a y chị ía

những

cùa

th ô n g q u a n h ữ n g h à n h đ ộ n g (n g ô n n g ữ hoặc

W ittg en stein h ậ u kỳ.
Khi n h ậ n đ ịn h ve m ộ t n g ư ò i th u ộ c m ột
cộ n g đ ổ n g văn h ó a xa \Ọi n à o đó , c h ủ n g ta

phi n g ỏ n n g ừ ) c ủ a a n h ta h ay chị ta, trê n ca
sở đòì chiêU với n h ừ n g gi m à c h ú n g ta hay
cộ n g đ ổ n g v ă n hó a củ a c h ủ n g ta ch o là c h u ẩ n

th ư ờ n g chi d ự a vào các Uêu chí có đ ư ợ c từ

mực. C h ú n g ta c ô g a n g tìm ở n g ư ờ i k h á c à

điốm

nhấn

quan

trọ n g

n h ữ n g h à n h vi (n g ô n n g ừ và p h i n g ô n n gử)
củ â a n h ta h a y chị ta n h ữ n g gì g iô n g vói

Thu yet lấy d jn tộc m inh lâm ỉrung tảm (othnocentnsm)
cũng cỏ quan hệ gán gũỉ vôi ỉhưỵỏ\ này.

m ình, th e o c h u ẫ n m ự c của m in h , ìh e o tiêu chí


N ^u ụ ỉn Vù Hảo t ĩạp chi Kỉioa học D H Q G H N . Khoứ học Xã hội và N kân wỉ« 24 (2(X)8) S I -88

83

cùa c ộ n g đ o n g v ă n hóti cú a m in h . T r o n g tác

các cộ n g đ õ n g v ả n hóa, các t h ế giỏi q u a n - đ ó

p h í m N h ĩm ^ rĩỊỊhiẽìỊ cử u tr iĩl học, VViUgenstein
viết: ''C h ú n g ta nói v ế ĨX\ỘÌ n g ư ờ i r a n g c h ú n g
ia có th e h iếu đ ư ợ c n g ư ờ i này. N h ư n g cái

là k iếu tư d u y lây m in h làm c h u ẩ n , iằ y tiêu
chí cù a cộ n g đ ổ n g v ả n hóa m in h làm c h u ẩ n
đ ê n h ậ n d ạ n g , n h ậ n đ ịn h h a y p h á n xét vẽ

q u a n tr ọ n g đôì với viộc n à y là ở chổ^ m ộ l

n h ữ n g người thuộc cộng đ ổn g văn h óa khác [3].

n g ư ò i có t h ể là m ộ t đ iể u bí ân h o à n to à n đỏì
vứi m ộ t n g ư à i khác, c ỏ thc’ n h ậ n Ihdy: Khi

X em xét kiếu íư d u y lấy m in h làm tru n g

tâm^ lây niìiìh là m clìuan, c h ú n g Id cỏ I h ế d ư a

n g ư ò i ta đ ế n m ộ t n ư ớ c xn lạ v ớ i n h ử n g

ra m ộ t s ố đ ặ c tr ư n g co b á n cúa n ó n h ư sau:

tru y c n th ố n g h o h n to à n xa lạ, kô cá khi n g u ờ i

T h ứ n h â 't kic’u t ư d u y này có tín h châ't phi
đ ô i xứng^ bòi vì n ó g ẳ n liến vỏi m ộ t m ò h ìn h

ta n ắ m đ ư ọ c n g ô n n g ù cú a n ư ó c này, thi

tư d u y , tro n g d ỏ ch ù thô lư d u y nh'in n h ậ n

n ^ u ờ i ta v ẫ n k h ỏ n g h iêu co n n g ư ờ i ò đày
(k h ô n g p h á i vi n g ư ò i ta k h ô n g biô*t h ọ nói gì

các s ự vật; h iệ n lu ợ n g , đ á c biộl là các s ự v ậ t

vởi n hau). C h ú n g

h iệ n tu ọ n g xà hội, n h ìn n h ậ n các đ ạ i d iệ n cú a

k h ỏ n g th ê tim th â y m in h

o ư o n g h ọ " [l |.
N g u v ê n n h â n cú a viộc " c h ú n g
khòng
th e tìm th â y m in h ò tro n g h ọ " VC c o bán

k h ô n g p h a i ó chồ c h ú n g tiì k h ỏ n g h ic u n gô n
n g ù củn h ọ (niặc iiù bấl đ o n g n g ỏ n n g ừ có
thỏ là trớ ng ại lón d ẩ u tiên c h o vivc hiỏu n h a u
giửa các d ạ i biêu cún các c ộ n g đ ổ n g v ả n hóa).
N g u y c n n h ã n co b á n ch ín h là ỏ nC'ti tâ n g văn

các cộ n g đ ổ n g v a n hó a chi từ m ộ t phía, chi
ih õ n g q u a " b ộ lọc'' h a y ''lă n g k ín h '' c ù a riẻng
m ìn h và c ộ n g đ ổ n g v ả n hóa c ú a m in h , k h ô n g
biết hoặc k h ô n g c ẵn bict đ en các Hêu chí n h ậ n
đ ịn h nào k h á c ng o ài Hôu chí n h ạ n đ ịn h của
m ìn h hav cộ n g đ o n g v ă n hó a củ a m ìn h . C ác
đ ạ i b iếu củ a m ộ l Ihe giới q u nn v ă n hó a nào
đ ó chi bic't đ ô h các n g u y ôn tắC; n h ữ n g q u a n

giói q u a n v ả n h ó a k h á c n h a u ờ m ỗ i cộ n g

đ iếm ; n h ữ n g g iáo lý đ ư ọ c coi là c h u ấ n m ự c
cù a cộ n g đ ổ n g v ãn hó*i cú a m in h . H ọ k h ò n g

đ ố n g . C h ú n g ta k h ô n g th ê d á n h giá đ ú n g

chú ý hay k h ô n g quiin lâm d ú n g m ứ c đ ê h các

(hny h iế u đ u ợ c ) n h ừ n g h à n h vi v à lòi nói của
m ộ i n g ư ờ i th u ộ c m ộ t c ộ n g đ ô n g v ả n hóa
khác hay m ộ t thỏ giỏi q u a n v ã n h ó a k h á c chi

n g u y e n t ắ c n h ũ n g q u a n đi ém, n h ữ n g g iá o lý
thu^x: the gicn qutin cua e\>ng d o ng vàn hoa khac.

T h ứ haL kióu l ư d u y làV m in h làm tr u n g
tâ m có Íính ch ủ q u ủ n , m ặc d ù n ó c ù n g có th ế

hóa, ờ '"p h ư ơ n g th ứ c sô h g " v ă n h ó a v à thô'

b ã n f, "đ ỏ i m ắ ỉ" h a y th ô n g quíi " b ộ lọc" ciia

riêng m ìn h h ay c ô n g đ õ n g vãn h ó a c ù a m ình.
T h ố giói nội tìm , th ê 'g iỏ i c ủ a n h ữ n g c à m xúc,
cún n h ữ n g tình câm và cú a n h ữ n g t ư tướng,

tự c h o m in h là có tin h khách q u a n h a y tính
k h o a học, bởi vì n ó dựíi ÌT Ò n m õ h ìn h s u y
lu ậ n d ự a trên n h ử n g đ ịn h đ ể nhâ't đ ịn h , tro n g

the giới m à chi có c h ú the củn n ỏ c ả m n h ậ n
đ ư ợ c m ộ t cách trự c tiỏp, k h ỏ n g d ỗ d à n g đ ư ợ c

đ ó n g ư ờ i ta íh ư ò n g n h ậ n đ ịn h v ể các s ự v ậ t
hiộn tư ợ n g đ ặc biột là các sự vật, hiện tư ợ n g

chia SC h a y đ ư ợ c c àm th ô n g bôi n h ừ n g n g ư ò i
khác í ro n g c ù n g m ộ t non v ă n hỏíì, h u ố n g hổ

xã hội h a y vản hỏn, m à k h ô n g x u ất p h á t từ
b ả n th â n s ự v ậ t hicii lu ợ n g dỏ, k h ô n g q u a n

Va bòi n h ừ n g n g ư ơ i th u ộ c m ộ t n e n v ă n hó a

tâ m đ ú n g m ứ c tói các đ ặ c ihù k h á ch q u a n củ a

khác. C h ín h th u y ê l lâv cái tỏi là m tr u n g lâm

c á c s ự v ậ l h iộ n t u ọ n g đ ó . C á c đ ạ i b iể u c ủ a

và chú n g h ĩa d u y ngà v ă n h ó a đ â t r à th à n h
cơ sờ triêt h ọ c c h o cách n h ìn n h ậ n , cách đ á n h

m ộ t th e giói q u a n v ă n hó a nào đ ó t h ư ờ n g tự

giá của n h iốu n g ư ò i m h c h o đ ế n n a y v ấ n còn

d iệ n ch o xu th ê v ậ n đ ộ n g k h á ch q u a n , k h o a
họ c v à tiên tiến c ú a n h ă n loại, v ư ợ t lẽn trên

k há th ịn h h à n h tr o n g uVt cá các n ể n v ă n hóa.

coi các lậ p lu ậ n c h ủ q u a n củ a m ìn h là đ ạ i


M

N guyền Vũ ỉhio / Tap chi Khoa học D H Q G ỈiN , Khoa học Xâ hội

tà't c á các thò g iói q u a n cú a các c ộ n g đ ổ n g v ãn
hóa khác.
T h ứ ba, lôì tư d u y liVy m in h làm c h u á n có
xu h ư ó n g p h ổ q u á t hóa. T ro n g iỏì tư d u y ày,
các đại d iện cú a m ỗ i n ến v á n h óa h a y cộ n g
đ õ n g v ă n hó a th ư ờ n g có xu h ư ó n g p h ổ q u á t

Nhân vổn 24 Í20()8ĩ ỒĨ-88

h ư ó n g tự n h iê n c ù a co n n g ư ò i ớ m ộ t trìn h đ ị
n h ấ t định- Kiểu t ư d u y chú q u a n Iheo thuye'
lây cái tôi làm t r u n g tâm n à y t h ư ò n g đ ư ợ í
v ậ n d ụ n g , khi trin h đ ộ nh ặn th ứ c v à th ụ c ỉiềr
liên v ả n h óa còn bị h ạn chô' khi c o n n g ư ờ

h ó a h ì n h t h ứ c s ố n g c ù a m ì n h , t h ế g iớ i q u a n

v ẫn bị " g ia m c ẩ m '' íro n g ìôì íư d u y c h ủ q u a n
p hi đ ô ì x ú n g th e o k iêu lây m in h là m tr u n ị

văn h ó a củ a m in h , các g iá trị v ả n h ó a cúa

tâm, lảy m ìn h là m ch u ẩn , khi n g ư ò i ta ch:

m in h và các ''trò ch oi n g ô n n g ữ " cù a cộ n g

m ó i biê't đ ê h m ộ t thê giái q u a n v ă n hóa, khi

đ ổ n g v ả n hóa m in h , và biến các tiêu chí p h â n
đ ịn h củ a nó v ể " đ ú n g " h a y ''sai", ''p h ả i'' hay

n g ư ò i ta p h á n x é t n g ư ờ i k h á c c ộ n g đ ổ n g v ă r
h óa k h á c ò trìn h đ ộ "ôch n gổi đ á y g iê n g " •

"trái'', "th iộ n " h a y "á c", " đ ẹ p " h a y "xấu''...

n h ư th e o cách nói cửa ng ư ò i Việt - c h ư a đù
lẩ m đ ế có Ih ế d ạ t đ ư ọ c kiểu t ư d u y khách

ih àn h các tiêu chí c h u n g có lín h n h â n loại,
Ihành n h ữ n g c h u ấ n m ự c m a n g tín h p h ố biến.
H ọ m u ô n n h ữ n g đại d iệ n c ù a cộ n g đ ổ n g văn
hóa k h á c ph ải h ọc hòi, noi th e o g ư ơ n g họ. H ọ

q u a n , đôi x ứ n g d ự a tren c ơ s ở h ie u bic't các
n ể n v ả n h ó a k h á c n h a u và d ự a trê n c o sở đòì
thoại g iữ a các th ê 'g ió i q u a n v ă n h ó a h a y giửa

m u ố n khai p h á " v ă n m inh'" h a y tr u y ế n bá
" v à n m in h '' ch o các c ộ n g đ ố n g v ă n h óa khác,

các n ể n v ă n h ó a b ìn h đ a n g vói n h a u .
D o vậy, c h ú n g ta k h ỏ n g t h ể k h ô n g nói

m u ố n đ ổ n g hóa, m u ô h n h ấ t t h ế hóa các cộ n g
đ ổ n g v ă n hó a kháC; các d â n tộc k h á c v à cá

đ ê h m ộ t đ ặ c tr ư n g n ử a cú a k ieu t ư d u y láy
m in h là m tr u n g lâ m là lín h th ịn h h à n h

n h â n loại th e o tiêu chí cú a mình^^l H ọ c ũ n g

(p o p u la rity ) và tín h khó v u ọ t q u a c ủ a n ó ỏ
h ã u h ê ỉ n h ừ n g n g ư ờ i dại diộn th u ộ c VC các
n ể n v ă n h ỏ a khác n h a u và các t h ế giớ i q u a n

Ih ư ờ n g '"quẻn" m ấ t rang, n h ữ n g cộ n g đ ổ n g
văn hó a khác c ũ n g d ò i hỏi p h ả i g iừ g ìn bàn
sắc v ả n h ó a cù a c ộ n g đ ổ n g m ìn h hoặc th ậ m
chí c ù n g cỏ th ể có đ ò i hói tư ơ n g tự: p h ố q u á t
lìóa p h ư ư n g tim e bo n g cửd m in h , I h ế giới
q u a n v ă n hóa cú a m ìn h c ũ n g n h ư các giá trị
văn h ó a cúa m ìn h . T h à n h thử^ đ ặ c tru tig này
cúa kiêu tư d u y lây m ìn h là m c h u ẩ n c h ứ a
đ ụ n g n h ữ n g n g u y c o tiếm ẫn c h o các cuộc
x u n g đ ộ t v ă n h óa g a y g ắ t tro n g n h ữ n g đ iễ u
kiện lịch s ử n h ả t đ ịn h , đ ặ c b iệ t tro n g kỷ
n g u y ê n to àn c ẩu [4-6].
T u y nh iên , c ũ n g p h à i th ừ a n h ậ n rằng;
việc p h ố q u á t hó a q u a n đ iể m c ú a m ìn h và
n hìn n h ậ n đại b iểu c ù a c ộ n g đ ổ n g v ă n hó a
k hác th e o cảc ticu chí c ú a m ìn h v à cú a cộ n g

k h á c n h a u trê n thê' giới; bỏi vi h ọ c h ư a có cơ
hội biêi đ è h n ể n v ă n hó a n à o khác, th ê 'g iớ i
qudik vân h ỏ a n á o k h d c ngudi n e n v â a hur)
c ủ a m ìn h v à th ê 'g iớ i q u a n v à n h ó a c ú a m ình,
và đ ặ c biệt bởi vì chi tro n g m ộ t " trò chai
n g ò n n g ữ " v à thê' g iớ i q u a n cú a c ộ n g đ ổ n g
v à n h ó a n h ấ t đ ịn h , n g ư ờ i ta m ớ i có t h ể so
s á n h các " trò c h a i n g ô n ngữ"', các " h ìn h thức
số n g '', các t h ế giới q u a n v ă n h ó a k h á c n h a u
và lu ậ n giải v ể n h ữ n g tưcrng đ ổ n g v à dị biÍỊt
củ a c h ú n g th e o c ách riêng c ủ a m ìn h . C h o đ ế n
nay; s ự íh ịn h h à n h c ú a kieu t ư d u y iâ'y m ìn h
làm tr u n g tâ m này v ẫ n là m ộ t th ự c tê"ớ lâ't cả

đ ổ n g v ă n h ó a m in h , c ũ n g là m ộ t k h u y n h

các nước, các d ầ n tộ c trê n t h ế giới.
T ro n g suô't h à n g n g à n n ả m lịch s ừ n h â n
loại, k iếu t ư d u y lấy m in h là m t r u n g tâ m , lây

Tấl nhicn, khỉ đó họ ứìưởng không nói rỗ rẳng, họ cỏ lợi
ich kinh lế. chỉnh tri Hay lợ] ích cụ thế nào khác dửng đảng
sau những "Ihỉện ý" của minh-

m ìn h làm c h u ẩ n â y n g ự trị ở các t h à n h viên
c ủ a tấ t cả các c ộ n g đ ổ n g v ă n hó a v ó i n h ữ n g


N ^u ự ằ t Vii Hảo / Tợp chi K}ioa học ÌV ỈQ G ỈÌN , Khoa học Xâ hội vá Nhản Ifđn 24 (20Ồ3) S ĩ -88

85

t>icu h iộ n m u ô n miìu m u ô n v ẻ c ú a nó. N g ư ời
Trung Q u ô c • th e hiựn k iêu t ư d u y lấy m ình

các n ư ó c các c h â u lục Irèn th ê 'g ió i c ũ n g ỉh ế
hiộn lôì t u d u y n à y ỏ các m ứ c đ ộ k h á c n h a u

làm t r u n g lâm - đ ã từ n g th ò i kỳ iự coi nướ c

n h ằ m k h ă n g đ ịn h s ự ỉổn tại đ ộ c !ập cúa

m ình là íru n g tâ m củ a ỉhe giói, coi triếu d in h

Trung H o a hì T h iê n ư ic u , coi các n ư ó c n h ỏ
hơn c h i là các n u ó c c h ư h ẵ u c ó nghĩii vụ phải
th ư ờ n g xuycn c ô n g n ạ p c h o 'T h i ê n tricu", coi

m in h , d u y tri v à p h á t h u y
cú a c ộ n g đ õ n g m in h c h ố n g
củ a ch ù n g h ĩa th ự c d â n
p h ư o n g Tây.
C h o đ ỏ h hiộ n nay, kiêu

:ác d ả n ịộ\. khác, các n ế n v ã n hóa khác chi là
"Bắc d i" , "Ncim d i ' hay ' T â y d i". H ọ luỏn
p h ố q u á t các các giá trị v ã n h ó a củ a m in h n h ư
là Uim gưcrng c h o các d â n ìộ c khác. T ro n g ý
n^hìci đ ó , có thời kỷ h ọ đ â thê’ hiện kic’u tư
d u v lây T r u n g Q u ỏ c Kìm tr u n g tnm (Chinacentrism ).

b ả n sắc v ă n hóa
lại s ự c h in h p h ụ c
và c ư ờ n g q u ố c
tư d u y LVy m ình

làm c h u ấ n c ủ n g th ư ò n g th ế h iện Irong cuộc
s ố n g t h ư à n g ngày: tro n g các gia đ ìn h , trong
n h ữ n g nh à m áy, xí nghiệp; cô n g sò; trong
n h ừ n g cơ s ò đ à o tạo và nghiòn cứu, ò các
v ù n g n ô n g t h ò n h ay th à n h ìhị, ò c á c c â p địa
p h ư ơ n g lại n h iể u n ư ớ c trê n t h ế giói..., nơi m à

T r o n g ih u y c t hVy c h á u A u làm Iru n g tâm

m ộ t vị t h ù t r ư ô n g đoT\ vị h a v m ộ l c á n h â n

(E u ro-cenírism ) nhcVt là kê t ừ ih ò i kv Khai
sáng, n g ư ừ i c h áu Á u tro n g m ộ t nghlti n à o đ ó

n à o đ ó tro n g m ộ t m ỏì q u a n hộ nhiVt đ ịn h đòi

củng đ ã thỏ hiộn kiêu tư d u y IcVy m in h Lìm
trunịỊ tàm , coi c h âu à u [à í â m điỏm cú a vãn

hỏi n h ừ n g n g ư ờ i k h á c b u ộ c p h ả i tu â n theo
n h ữ n g tiêu chí m à n g ư ò i đ ó ch o là ''c h u ẩ n
m ự c '' là cỏ tính p h o q u á t. Đặc b i ộ t kiểu tư

m inh n h n n loni, khi họ đ ể cao, p h ổ q u á t hóa
các tư t ư ở n ^ các giá trị củ a m in h và tiêh

d u y LVy m ìn h lòm ch u an c ũ n g có thcy bièu
h iện k h ô n g chi ỡ tă m q u ô c giíi, trtà còn ò tấm

h à n h tru yến bá c h ú n g c h o các d ẳ n tộc khác,
công c u ộ c th u ộ c đ ịa hỏa, c h in h p h ụ c c.íc n u ác

q u ô c te.
H iện nay, vói n h ữ n g th àn h t ụ u vì đại cùa
n h ả n loại vỏ k h o a học và cò n g n g h ộ hiộn đại,

khác d ư ỏ ì c h iêu bài khai p h á " v ă n m in h ".
N g à y nny. kJt’U t ư d u y nay v â n co n n g ự trị o

nhií‘U n g ư ờ i c h â u Au c ủ n g n h ư n g u ò i M ỹ
(gôc chiSu Ảu), n h ù n g n g ư à i van lự coi chảu

đ ạc biột là internet, đ iộn thoại d i đ ộ n g , ỉru y ế n
h in h q u o c ic, ky ih u ạ i h a n g khong..., trcìi đcit
cú a chÚHị^ Lì trờ n ê n bó nhò, các CCT hội giao
lưu g iữ a các đại b iêu cúii các nen v ă n hón và

A u và M ỹ là tr u n g lám s ố m ộ t CLK1 nôn vản

các c ộ n g d õ n g vản hỏ a

m in h lhC‘ giới, có sú m ọ n g lõnh d ạ o thỏ giói.

k h ắ p h à n h tinh- T o à n cẩu hỏ a trô llìành m ột

H ọ đ õ n g nhiVt tOiìn cSii h ó a v ớ i p h ư ơ n g Tãy

xu th ê 'lịc h s ú k h ô n g th ê trán h khỏi, iôi cuồn
tất cá các d ả n tộc, các nèn vãn hóa trê n the

cát* (ìo n v à n h ó a k h á o đ<ìc b i v t đ iĩ í h ự c h iệ n

hóiì và M ỹ hỏii.

Ciing lón trôn

Các lỏn g iáo trôn the giới, các hộ t ư tư ò ng ,
các h ọc íh u y ô i triôt học đ ư ơ n g đại, có iinh

giới. S ự g ia o tie p lièn vản hóiì có xu h ư ớ n g

h ư á n g c ũ n g k h ô n g trnnh k h ò i lcVỉ Ui d u v lảy
m in h l«ìm tr u n g tâm, khi cò" gíing tru v ế n bá
a n h h u á n g cú a m in h , p h ổ q u á t hỏ a nhừnj» lu
tư ò ng , thô* giói q u a n cù a m ìn h c h o các cộng

n h à cú a m ình, n g a y tr o n g gia đ in h cú a m inh,
khi các th à n h v iên m ứi là n g u ờ i n ư ớ c ngoài
h o ặ c đ ế n từ c ộ n ^ đ ổ n g văn h óa khác, n g ay
tro n g các n h à m áy, xí n g h iệ p có đ a u tu n ư ớ c

đ ố n g v ãn h ỏ a k h á c trên k h ắ p th è'gió i. C á c bộ
lạc, các lộc njỊuời, các d â n tộc k h á c n h a u với

ngoài, n g a y các c a q u a n kh o a họ c và g iả o d ụ c
có h ọ p tác quô*c iế, n g a y trong các c h u y ê h d u

các thô' giới q u a n v à n h ó a đ ặ c ihix cú a h ọ ò

lịch tro n g v à n g o à i nước...

g ia tă n g m ạ n h m ẽ th ậ m chi n g a y Iro n g ngỏi


N-^ìiịỉỉĩĩ Vù iỉáo / Tfí}f chi Khoa học DHQ GHN, Khoa ÍIỌC Xà hội

86

Nhátt vàn 24 i2iH)S)SÌ SS

T u y nhiên, tron^Ị kỳ n g u y ê n ío àn c ấu hiộn
n a y , kieu Ur d u y liVy m ìn h làm tr u n g tà m , lấy

C u ộ c x u n g clột n à y trò nùn c ự c kỷ
h iế m íro n g t r ư ờ n g h ợ p c ự c đ o a n , khi m ộ t bêr

m in h làm c h u ẫ n đ ầ bộc lộ rỏ n h ử n g h ạ n c h ế

k h ó n g d ừ n g lại chi ở viộc th u y ế t p h ụ c p h Í 2

rấì lón, n h ử n g

b ên kia m ộ t cách h o à b in h ve tinh đ ú n g đ ắ r
c ủ a t h ế giới q u a n củ a m ìn h , m à c ò n đ ỉ XB

n g u y c ơ k h ô n g th ê xem

th ư ờ n g , trô th à n h n g u y ê n n h ả n gây ra n h ữ n g
b ấ t ổ n và tỉn h trạ n g c ả n g th ẳ n g tro n g q u a n hệ
g iừ â cảc c ộ n g đ ổ n g v ă n h óa, gi ủ a các d á n lộc,

h ơn, s ử d ụ n g biộn p h á p c ư ỗ n g b ứ c cự c đoan,
kẻ cá p h ư cm g

ìiệ n

bạo

lự c , q u â n s ự , k h ủ n ^

g iữ a các q u ố c gia trẽ n th ế g iớ i.
H ậ u q u á đ a u ticn cúd kiếu ìư d u y n à y là
m ộ t b ử c tra n h p h iôh diộn, k h ủ n g đ ẩ y đú;

bô^ Ih ậ m chí cà c h iế n trcình h ú y d iệ l từ mội
p hía. Khi đ ỏ , b ộ p h ậ n tr u n g kiẻn n h á t (hay

t h ậ m chí sai ISm v ổ c àn b ả n v ể các n ể n vàn

lại m ộ t cách g a y g ắ t b ằ n g n h ũ n g h à n h đ ộ n g
(rà d ũ a , th ậ m chí b ả o th ù đ ô b á o vệ d a n h d ụ

h ó a khác h a y v ể c ộ n g đ õ n g v ă n h ó a k h á c khi
m ộ t nến v ă n hó a h a y m ộ t cộ n g đ ổ n g v ă n hó a
chi cản c ứ v à o tièu chí cù ã m in h đ ư ọ c x e m là
n h ữ n g tièu chi có tín h n h â n loại đ e n h â n địiìh
h a y p h á n xét v ẽ các n ê n vản h óa k h á c h a y cảc
c ộ n g d õ n g v ă n h ó a khác. Sự hiếu sai n à y có

c u ổ n g tín n h ã l) c ủ a p h ía b ô n kia sẻ p h á n ứn g

v à các giá ỉrị c ú a các n g u y ê n ú c t h ế giói q u a n
v ă n h ó a cú a c ộ n g d õ n g m ìn h . C ứ n h ư vậy.
th ậ t k h ô n g d ể gi cỏ th e th o á t ra k h ỏ i v ò ng
xoáy b ạ o lực. N g h iê m trọ n g hơn, đ iế u này

t h ế là vô tin h d o yêu tô^ k h á ch q u a n , c h ẳ n g

th ậ m chí có th e d ẫ n đ c n các c u ộ c đ ấ u tranh

k h ô n g k h o a n n h ư ợ n g g iữ a các n ê n văn hỏ a

h ạ n d o ìhÌQU th ô n g tin đ ã y đ ú sâu sắc v ể cộng

h o ặ c d ẫ n đ ế n " s ự đ ụ n g đ ộ cú a các n ên vãn

đ ổ n g văn h ó a n à o đ ó , n h ư n g c ũ n g có th ể là
cô tinh d o thicu lò n g k h o a n d u n g v ăn hóa; d o

m in h '' trê n p h ạ m vi toàn th ê 'g iớ i n h ư Sam uel
H u n tin g to n đ ã c ả n h báo. M ộ t khi các đ ại diộn

thỏi q u e n tòn s ù n g g iá trị v ăn h ó a củ a m ìn h
v à hạ th â p các giá trị v ă n hó a cú a c ộ n g đ ố n g

cù a m ộ t bẽn c ả m th â y bị '\1ổn v à o c h ản

khác.
Đ ặc b i ộ t kiéu t ư d u y iằy m ìn h làm tru n g
lả m nay có th é đ ư a ilc h càc c u ộ c x u n g d ọ ỉ
g a y gắt g iữ a cảc n g u y ê n tắc k h ô n g d u n g h ọ p

v à n hó a và h in h th ứ c s ô n g c ủ a c ộ n g đ ô n g

v ó i nhau, g iừ a các thê' giới q u a n v ă n hóa
h o à n toàn k h á c nhciu, khi m ộ ỉ c ộ n g đ ổ n g văn
h ó a chi d ự a v à o các tiéu chí c ủ a cộ n g đ ổ n g
v ă n hó a m ìn h dô p h è p h á n các đ ạ i b iểu của

t ư ờ n g ' ' v à c ả m t h â y n g u y CC7 l ớ n đ o d ọ a n ế n

m ìn h , thì h ọ sần s à n g s ử d ụ n g m ợi b iệ n p h á p ,
ke ca n h ư n g b iọn p h n p k h u n g b o m a n rợ de
b ả o vộ m ộ t cách ư iộ t đ ê n h ấ t (hay c u ổ n g tín
n h ấ t) n ể n v ă n h ó a và các g iá trị cú a họ, m à
k h ô n g c ản n h ắ c đ ê h liệu đ ỉe u đ ó đ ú n g hay
sai, đ ạ o đ ứ c h a y p h i đ ạ o đ ứ c có n h â n tinh
h a y p h i n h â n tín h . H ọ sẵn s à n g hy sin h tính

c ác cộ n g đ ổ n g văn h ỏ a k h á c và b ác b ò các
n g u y ê n tắc cú a họ. Đ à y là m ộ t tro n g n h ữ n g

m ạ n g củ a m ìn h c h o cái m à h ọ coi lâ n h ữ n g

cao đ iế m củ a cuộc x u n g đ ộ t g iữ a các n g u y ê n

k h ô n g k h o a n n h ư ợ n g cú a các nen v ă n hóa.

tắc c h ô n g lại n h a u , tro n g đ ó m o i b ê n t ự ch o

C h ủ n g h ĩa k h ìin g b ố q u ò c tc tro n g bôì cảnh
to àn cẩu h ó a h iệ n n a y là m ộ t tro n g n h ử n g
m in h c h ử n g cho đ iể u này.

m in h là ch ín h th ô n g , là c h ín h n g h ĩa v à coi
p h íâ bẻn kia là k h ô n g c h ín h thống, là phi
n g h ĩa h o ặ c là k h ô n g b ìn h thưòng^^^

T ro n g tác p h ầ m " B à n v ố x á c íỉn " , ỏ m ụ c 611, V V iíỉgensteừi
viề^;

nơỉ

g ỉ p g ỡ th ự c s ự c iia h a i n g u y ê n tắ c k h ô n g th ế

m ụ c tiêu th iê n g liên g tro n g c u ộ c đả'u tranh

T h eo c h ú n g tôi, tro n g then đại to an cẩu hóa,

d u n g h ợ p n h a u ^ m ả i b ê n COI p K i a b ê n

h a y kẻ
k ỉa l à r i i ị ư ờ i n g u x u ầ n


N ^u y ỉn Vũ Ị ỈIÌO / ĨỌỊỈ chi Khoíĩ học D H Q G ỈiN . Khoa học Xả hội và NHán vãn 24 (200Ồ) 81 '88

đ ặ c biột tro n g thòi d ạ i cú a v ũ k h í hiỊl n h â n
hiộn nay, kiêu t ư d u y lảy m ì n h là m tr u n g tâm
vtVi n h ữ n g biện p h á p c ư ờ n g b ứ c cực đ o a n là
k h ò n g cò n thích h ợ p n ữ a , k h ò n g c ỏ tác d ụ n g
và k h ô n g Ihé chã*p n h ậ n đ ư ợ c . C h ú n g ta cần
n h ậ n ihứ c lại lòì lập lu ậ n và ứ n g x ứ d ự a trẽn
s ứ c m ọ n h này, bói vi n ỏ k h ỏ n g n lìữ n y k h ủ n g
giiìi q u y e t đ u ợ c VtVn de, m à c ò n c h ứ a đ ự n g
n h u n g n g u v co d e d ọ a s ự tổ n v o n g c h u n g cúa
nõn văn m in h n h â n loại.
T h ê giói sẽ trò n ỏn b

87

n ê n giáo d ụ c c h u y ê n biộl h ư ớ n g ìới đó- Đ ó là
q u á ỉrinh lâu dài, cực kỳ khó k h ă n v à p h ứ c
íạp, tro n g đ ỏ k h ô n g th ê th iêu nhũTìg n ố lực
h ợ p tác ỉ ư a n g h ỗ củ a các đại d iệ n cú â tât cá
ihẻ giới q u a n vản hóa, b òi vì việc th iêt lặp
m ộ t th ô 'giói q u a n văn h ó a toàn cẩu h iế u th eo
n g h ía n à y khùng d iễ n ra m ộ t c á c h t ự đ ộ n g .
Q u á trinh n à y đ ò i hòi thự c hiộn m ộ t loạt
n h ữ n g giải p h á p và b ư ó c di thích h ọ p , c h ả n g
h ạ n d ỏ ỉ ỉhođi g iử â các nen văn hóa^ g iử â các
tôn giáo, g ia o lư u và h ợ p tác p h á ỉ triển g iử a
d á n t ộ c g iữ a các các c ộ n g đ o n g v ă n hóa, g iữ a

trinh toàn câu hoii hiộn nciy bị đ ổ n g nhả't với
Thy p h ư ơ n g hóci h a y M ỹ h ó a d o kết C|U*Ì cùa

các trà o lưu ỉư tư ở n g xã hội, g iừ a các n h à Iriôi

kiô‘u t ư d u y LVy m ìn h là m t r u n g tâ m cúa

h ọ c p h ư ơ n g Đ ô n g và p h ư ơ n g Tây, n h ậ n íh ủ c

p h ư ơ n g Tãy hay c ú a M v. K iê u t ư d u y n à y đ ã

lại vai

b ộ c lộ rõ n h ù n g biVt c ặ p lớ n k h ò n g thê khắc

biột n h ậ n Ihức lại vai trò cù a íriet h ọc tro n g
kỷ n g u y ê n to à n cẩu. C ác giải p h á p v à b ư ó c

p h ụ c đ u ọ c , khi trìn h đ ộ n h ậ n th ú c và th ự c
tiễn liên v ă n hỏa cún n h â n loại đ à đ ư ợ c n â n g
\0n. Đ ã đ ê h lúc c an phiìi c h ấ m d íit kiếu iư

ÌT Ò

và c o c ấu c ú a Liên h iệ p quố c, đ ặc

đ i có tính chiêh lược nòy cẩn đ ư ợ c trìn h bày
tr a n g các bài viết riéng.

ciuy này tro n g ký n g u y ê n to à n cẵu.
Thay cho lòi kôt; tôi m u ố n đ ể c ậ p d è h khá
n ă n g th ay í hê* kiêu tu d u y lấv m ì n h tàm í r u n g
liim b a n g ki cu íư d u y k h á c ' m à W ittg e n ste in
hcịu kỷ đ à đUiì ra • kicu t ư d u y k h á c h qu an ,
đỏl xu nj; và có tin h p h ò q u á t, d ự a trên c a sỏ
d('i thoại g iừ a ctic thi.* giui q u a n Viin hoa, cữc
rộ n g đ o n g v ăn hỏa, h o à n to à n b ìn h đăng-

Tài liệ u th a m k h ả o
|1 | Ludvvig W ittgenstein, N h ủ n g n g h iê n c ứ u ưiỏt
học.
tro n g : L u d w ig \V íttj;cnstcin, Tâc phãm ÍỞỊĨ
r J.h.in Ì l Ỳ l rra n k fi.i t .im KXaux
|2) N ^ u y c n V ù Mào, G)/ĩ ti^uíri UÀ
liục tron*ỉ trìêì

học hậu kỳ cùíỉ Witt<^i'nslcin, NX 13 T ectum ,
M arb u rg , 2000, 7-12 (tiên g Dức).

Toàn cẩu h ó a k h ò n g the d ự a trê n co sò sự
o ư õ n g b ứ c hay n u ô t chúTig c ú a m ộ ỉ s ố nen
văn hón đ ỏ i vói các nên v ă n h ó a khtíc. N ó

Ị3] W ilhelm L u etterfcld s, Miou licn v ản h ó a tro n g
qutin ni cm cú a W ittg en stein v ẽ trò ch o i n g ô n
n g ừ , th ê giớ i q u a n vá p h m in ^ ih ử c só n g , In
ỉ rong: vv, L u etter folds, A. Roscr, R, R aat/.sch

không c h á p nhcịn s ự n g ạ o m ạ n c ủ a m ộ t nên
\ ầ n h ó a Vci s ự r ó r ủ n g c á c n e n

v ă n h ó a khác,

(lỉrsR .)'
- lahrhuch 2000, F ran k fu rt
am Ma ín/Borl jn/B ruxo IIos/Nl'w Y<>rk/ữx fortAV 1cn,
2001 (tiỏng Đức).

l oàn cầu h ỏ a chi có Ihó th ụ c hiộn đ ư ợ c th ôn g
q u a dòì thoại đ ư ợ c the c h ê 'h ó a (trư ớ c hẽ't bởi
(.iôn h iệp q uố c) g iủ a các n e n v ã n h ỏ a khác
n h ỏ u v à b in h đ á n g vứ i n h a u , t h õ n g qu ii c h á t

lọc n h ũ n g g iá trị n h â n v ã n v à n h ù n g tin h ho a
đ u ọ c t h ể h iệ n tro n g uVt cả các n ể n v ă n hóa
h ay các c ộ n g đ ổ n g vản h ó a . M u ỏ h vậy, các

đ ạ i biếu c ủ a m ỗi cộ n g đ ổ n g v ă n h ó a ph ải học
cách trò th à n h cỏ n g d â n t h ế giới tro n g m ộ t

|4J

N g u y c tì Vũ H ảo,
r/íộr/ỉ v ẽ con ngĩàri trOĩíỊị
triêì học tỊỊ^Ỏn n g ữ cùíĩ W itt^tnsiein • N h ừ n ^ n ín
tònịỊ nhàn học cho gtào íiục
hiểu ĩiên
ÍIÍV?.
NXB TS, K ovac, H a m b u rg , 2002, 221-230 (tiêhg
Đức).

[5| P- D avies, R em ark s o n W ittg en stein 's R em ark
o n F ra z e r's "T he G o ld en B o u g h ". In King's
Theoio^ical Review 6 (1983) 10 .


N< ịuyỉn V ù H ảo I TiĩỊĩ chi Khívĩ học fW Q G H N , Khofí h ọ i' X â h ội tw N hâu v ă n 24 {2(X}8} S Ĩ SS

gg

|6 | D.

H undorson,

W iUị»cnstoin'5

D cscriptjvist

(7| W ittgenstein, L u d w ig , B àn vỏ' xác tin, ín tro n ^

A p ro ach io Uncicr.slan d in g : Is T h ere ti i’lacc for

Wt:rkứusgah€, Bti. 8, F ra n k fu rt a m Milin, 1989, 61

E x p b n jtio n

(ỉỉL'rig Dửc).

in

In te rp re tiv e

A ccounts?,

ĩn:

D ỉflíffí/frt42(1988) 103,

The ego-centric way of ữiinkmg and its limitations in the
context of globalization
Nguyen Vu Hao
Colle<Ịe o f Social S a en ces and H u m a m ties, V N U

336 N g u y e n Trai, T hanh X u a n , Hanoi, V ietnam

The ego-centric w a y o f th in k in g is a m o d e l of th in kin g, in w h ic h o n e te n d s to reg ard him sell
as s ta n d a r d a n d to ju d g e o th e r c u ltu re s o r o th e r c u ltu ra l w o rld o u tlo o k s o n ly w ith h is ow n

" e y e s " o r th ro u g h " e y e s " of h is c u h u ra l c o m m u n ity , in o ỉh e r w o rd s, o n ly b a s in g on his o w n
criteria o r o n criteria of his cultu ra l c o m m u n ity for d is tin g u is h in g b e tw e e n co rrectness'' or
'In c o rre c tn c s s" , " rig h tn e s s '' o r 'V r o n g n e s s " , ''g o o d n e s s'' o r " b a d n e s s" , " b e a u ty " o r "u glin ess".
The p a p e r c o n sid e rs th e e g o - c e n lris m a n d cu ltu ra l solip sism as p h ilo s o p h ic a l fo u n d a tio n s for
th is w a y o f ih in k in g a n d e x p la in s the p a rtic u la r a p p ro a c h of L ater W ittg e n s te in to characteristics,
p ro b le m s, e v e n risks o f th e e go-centric w a y o f th in k in g in th e c o m m u n ic a tio n s b e tw e e n c u ltu re s
o r b e tw e e n cu ltu ral w o rld outloo ks. In this view , th e p a p e r a n a ly z e s a n d clarifies lim itatìon s of
th is w ay 0 Í thin k ing , especially in the c o n te m p o ra r y co n tex t o f globalization.