Tuần 33. Giá trị văn học và tiếp nhận văn học

A/ Các giá trị văn học:
I/ Giá trị thẩm mĩ:
***Xét ví dụ sau:
a) “Ôi! Những cánh đồng quê chảy máu
Dây thép gai đâm nát trời chiều.”
(Đất nước-NĐT)
-> Em cảm nhận được những gì từ hình
ảnh trong câu thơ trên?
-> Câu thơ có làm cho em thấy rung
động trước nổi đau khi quê hương bị
giặc giày xéo không?


+ Vậy điều gì làm cho văn
học nghệ thuật có sức hấp
dẫn đối với người đọc?
-> Đó là những hình tượng cụ thể, gợi
cảm, những chi tiết tình huống mới lạ,
hấp dẫn, bất ngờ. Những phạm trù
mang các giá trị thẩm mĩ đa dạng
như cái đẹp, cái cao cả, cái hài, cái
bi…


b) “Mọc giữa dòng sông xanh

Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim Chiền Chiện
Hót chi mà vang trời.”
(Thanh Hải)
-> Em cảm nhận nét đẹp của câu thơ trên bởi

những giác quan nào?
-> Bức tranh mùa xuân hiện lên với những vẻ
đẹp như thế nào? Vẻ đẹp đó có thỏa mãn
được nhu cầu của người đọc không?


* Câu hỏi thảo luận:
+ Vậy những giá trị nào được gọi là giá trị thẩm mĩ?



Những giá trị mà chúng ta chỉ có
thể cảm nhận trước hết bằng
giác quan, trực cảm làm thỏa
mản tình cảm yêu cái đẹp của
con người.


+ Các giá trị cụ thể trong thực tế
nhiều, vậy tại sao con người
phải tìm đến nghệ thuật?
• Bởi vì trong nghệ thuật các giá trị thẩm mĩ
được thể hiện tập trung, lôi cuốn, gây ấn
tượng khó phai, còn trong thực tế các giá
trị ấy phân tán mờ nhạt…


II/ Giá trị nghệ thuật:
*** Xét ví dụ sau:
“ Trên dòng Hương Giang

Em buông mái chèo
Trời trong veo
Nước trong veo
Em buông mái chèo
Trên dòng Hương Giang”(Tố Hữu)
+ Giá trị thẩm mĩ của đoạn thơ trên do yếu tố
nào tạo ra?
+ Vậy, giá trị nghệ thuật là gì? Em hãy phân
tích giá trị nghệ thuật của đoạn thơ trên?


+ Giá trị nghệ thuật là toàn bộ cách kể,
cách dùng từ, hình ảnh, chọn lựa chi tiết,
cách miêu tả nhân vật…làm nên giá trị
thẩm mĩ của văn học.
* Phân tích giá trị nghệ thuật của đoạn thơ sau:
“ Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời”
(Quang Dũng)


III/ Giá trị nhận thức:
Câu hỏi thảo luận:
* Sau khi học xong “Truyện Kiều” em hiểu thêm
được gì về xã hội Phong Kiến đương thời, về
thân phận người phụ nữ và tấm lòng của
Nguyễn Du?
* Qua hình tượng Đất nước trong đoạn trích “Đất
nước” (Nguyễn Khoa Điềm) em nhận thức được điều
gì?

Vậy thế nào là giá trị
nhận thức?
* Văn học giúp nhận thức hiện thực của cuộc
sống và ý nghĩa của các hoạt động đời
sống(chủ đề, đề tài). Đặc biệt qua hoạt động
nhân vật giúp nhận thức những giá trị của con
người, sự phong phú của tâm hồn, những biểu
hiện của nhân tính…


+ Giá trị nhận thức của văn học
khác với giá trị nhận thức của
khoa học tự nhiên như thế nào?
* Ví dụ:
Môn Toán, lí, Hóa, Sinh-> Nhận thức
về lí trí, trí tuệ về khoa học tự nhiên.
Môn Văn học-> Nhận thức về những
giá trị nhân văn, những giá trị về tâm
hồn.


IV/ Giá trị giáo dục:
*Ví dụ: Sau khi học xong tập thơ “Nhật kí
trong tù” của Hồ Chí Minh, em học tập
được gì từ đạo đức, từ tư tưởng của
Bác?
+ Văn học có thể giáo dục cho con người
điều gì?

+ Văn học giáo dục cảm hứng như thế
nào?


* Văn học giáo dục sự đồng cảm, kích
thích khát vọng vượt lên cái hữu hạn, tầm
thường. Văn học giáo dục lòng nhân đạo,
lòng vị tha, tình yêu cuộc sống, yêu quê
hương đất nước…
* Văn học giúp coi người tự soi mình, tự
giáo dục để hình thành nhân cách.


B/Tiếp nhận văn học:

I/ Ý nghĩa, nhu cầu và quá trình tiếp
nhận văn học:
* Câu hỏi thảo luận nhóm:
+ Tiếp nhận văn học là gì?
+ Vì sao người đọc phải tiếp nhận văn
học?
+ Tiếp nhận văn học có cần thiết
không?


-Tiếp nhận văn học là hoạt động
nắm bắt thông tin. Không tiếp
nhận thì không cảm thụ được văn
học.
- Là hoạt động biến văn bản thành thế giới hình tượng

sinh động mang ý nghĩa cuộc sống trong tâm trí người
đọc.
* Ví dụ: Khi đọc tác phẩm “Dế mèn phiêu lưu kí” ta tưởng
tượng ra một thế giới loài vật thật sống động. Đó là nhờ
quá trình tiếp nhận thông tin và hình tượng văn học.


Đọc tác phẩm văn chương
nhằm mục đích gì?

+ Đọc tác phẩm văn chương vì nhu
cầu tiếp nhận văn học ( có thể bắt
đầu bởi nhu cầu giải trí, kiếm tìm
những điều thú vị hấp dẫn) ; nhu
cầu hiểu biết nâng cao năng lực cảm
thụ.


Quá trình tiếp nhận
bắt đầu từ đâu và kết
thúc ở đâu?

+ Quá trình tiếp nhận bắt đầu từ đọc văn
bản đến khi có được điều tâm đắc, nắm
bắt được ý nghĩa. Quá trình tiệp nhận
khá lâu dài, không kết thúc.
Ví dụ: Việc tiếp nhận Tác phẩm lớn
như “Truyện Kiều” đòi hỏi một quá trình
dài lâu mới thấy hết cái hay, cái đẹp.

II/ Những quy luật cơ bản của tiếp
nhận văn học:
1/ Vai trò chủ động, tích cực của
người đọc:

• Ví dụ: Khi tiếp cận bài thơ “Sóng”

(Xuân Quỳnh), em chủ động tiếp nhận
văn bản bằng những thao tác nào?

Đọc và cảm nhận văn bản
Đọc hiểu chi tiết
Khám phá văn bản…


Câu hỏi thảo luận:








Muốn đạt mục đích tiếp nhận,
người đọc phải làm gì?
Vai trò chủ động, tích cực của
người đọc thể hiện như thế nào?
Trình bày quá trình đọc hiểu một

tác phẩm cụ thể?
Vì sao người đọc phải tích cực
tham gia đồng sáng tạo?


Vai trò chủ động, sáng tạo của người đọc:

+
+
+
+

Là quá trình đồng sáng tạo (không lặp lại)
Hiểu được nghĩa của các từ, hình ảnh.
Nhớ những điều đã đọc.
Phát hiện được mối liên hệ giữa câu, đoạn,
phần, hiểu được những chổ để trống…
+ Giải thích được mâu thuẩn của văn bản.


2/ Tính chủ quan và khách quan
trong việc tiếp nhận tác phẩm:

• Câu hỏi thảo luận:
+ Tính chủ quan của người đọc biểu
hiện ở những mặt nào?
+ Bạn có đồng ý không: khi mỗi người
đọc có khả năng tạo ra một “dị bản”
của tác phẩm?
+ Khi đọc người đọc bị ràng buộc bởi

những yếu tố nào?


Nội dung cần đạt:
+ Tin chủ quan biểu hiện ở những khuynh
hướng, thị hiếu, năng lực vốn có của
người đọc và những điều thích thú sự
phát hiện riêng của họ.
* Ví dụ: Có bạn thích đọc truyện tranh, có
bạn lại thích đọc truyện trinh thám, có bạn
lại thích đọc thơ…


Nội dung cần đạt:
Người đọc có thể tạo ra dị bản của tác
phẩm vì mỗi người đọc có thể có những
cách giải thích riêng về các giá trị mà tác
phẩm mang lại.
Người đọc bị ràng buộc bởi một số yếu tố
vì sự biểu hiện khách quan của văn bản
như ngôn từ, thể loại, tính chỉnh thể, tính
hệ thống, các mối quan hệ…


3/ Tác động qua lại giữa người
đọc và tác phẩm:
• Câu hỏi thảo luận:
+ Việc tiếp nhận văn học làm cho người đọc
thay đổi như thế nào?
+ Người đọc đem đến cho tác phẩm những

điều gì?


Nội dung cần đạt:
Có hai sự thay đổi rõ rệt:
+ Thay đổi về tư tưởng, tình cảm.
-



Ví dụ: Sau khi tiếp nhận văn bản “Đất nước” của Nguyễn
Khoa Điềm, ta thấy tự hào,yêu quê hương, đất nước mình hơn.

+ Thay đổi trong tầm đón nhận (tức là thay đổi
trong năng lực, thói quen, thị hiếu thưởng thức
văn học)
- Người đọc đem lại cho tác phẩm“sự sống”
một cách nhìn nhận mới mẻ.


Củng cố và dăn dò:
+ Nắm vững hai nội dung chính: giá
trị văn học và tiếp nhận văn học.
+ Tìm đọc tập tác phẩm của Hồ Chí
Minh để chỉ ra các giá trị văn học.
+ Soạn bài mới.