Tuần 12. Thực hành một số phép tu từ cú pháp

SỞ GIÁO DỤC - ĐÀO TẠO QUẢNG NAM
TRƯỜNG THPT LƯƠNG THẾ VINH
HỘI GiẢNG
CHÀO MỪNG NGÀY NHÀ GIÁO ViỆT NAM 20/11
CHÀO QUÝ THẦY CÔ GIÁO
VỀ DỰ GiỜ THĂM LỚP
CHÀO CÁC EM HỌC SINH LỚP 12/7


Kiểm tra bài cũ
Đoạn thơ sau đã gợi ra được khung cảnh hiểm trở
của vùng rừng núi và sự gian lao, vất vả của cuộc
hành quân là nhờ có sự đóng góp của yếu tố ngữ âm
(có cả những yếu tố không thuộc ngữ âm).Hãy phân
tích
Dốc lên khúc khuyủ dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi.
(Quang Dũng-Tây Tiến)


-Nhịp 4-3 ở 3 câu thơ đầu
- Sự phối hợp các thanh trắc và thanh bằng ở
ba câu thơ đầu, trong đó câu thơ đầu thiên về
thanh trắc  Gợi không gian hiểm trở và mang
sắc thái hùng tráng.
Câu thứ tư toàn thanh bằng  Gợi không gian
thoáng đãng, rộng lớn trải ra trước mắt sau khi
vượt chặng đường gian lao, vất vả.
- Các từ láy gợi hình

- Phép nhân hóa
- Phép lặp cú pháp (câu 1 và 3)


Tiết: 35,36


I.Phép lặp cú pháp
1.Ôn tập :
2.Thế
Thực
hành:
nào
là phép lặp cú pháp?
tập 1 là sự lặp lại kết cấu cú pháp trong câu
LặpBài
cú pháp
Trongđoạn
các đoạn
văn, thơ
sau,
có những
câuđược
không
hoặc
câu nhằm
nhấn
mạnh
nội dung
đềnhững

cập
hoặc
hài hòa,
cânlặp
đốilại
vềkết
từ ngữ,
âmpháp.
điệu…
lặp
lạitạo
mộtnên
số sự
từ ngữ
mà còn
cấu cú
- Hãy xác định những câu có lặp kết cấu cú pháp và
phân tích kết cấu cú pháp đó.
- Cho biết phép lặp đó có tác dụng như thế nào?


a)

Sự thật là từ mùa thu năm 1940, nước ta đã thành
thuộc địa của Nhật, chứ không phải thuộc địa của Pháp
nữa. Khi Nhật hàng Đồng minh thì nhân dân cả nước ta
đã nổi dậy giành chính quyền, lập nên nước Việt Nam
Dân chủ Cộng hoà.
Sự thật là dân ta đã lấy lại nước Việt Nam từ tay Nhật,
chứ không phải từ tay Pháp.

Pháp chạy, Nhật hàng, vua Bảo Đại thoái vị. Dân ta
đã đánh đổ các xiềng xích thực dân gần 100 năm nay để
gây dựng nên nước Việt Nam độc lập. Dân ta lại đánh
đổ chế độ quân chủ mấy mươi thế kỉ mà lập nên chế độ
Dân chủ Cộng hoà.


Kết cấu cỳ pháp đợc lặp lại:
Thành phn Chủ
phụ tình thái
ngữ
Câu (P)
1
Sự thật là

Vị ngữ
1
đã thành
thuộc
địa của
Nhật
đã
lấy lại n

Vị ngữ 2

chứ không
nớc ta
từ mùa thu
phaỷi thuộc

năm 1940
địa của
Câu
Pháp nửừa
chứ
không
2
Sự thật là dân
ớc Việt
Nam từ tay phaỷi từ tay
ta
Pháp
Nhật
S tht l t mựa thu nm 1940, nc ta ó tr
->thnh
S
tht
Kếtlthuc
cấu
dõn a
khẳng
ta óca
lyNht
li
định
nc
Vit
vếNam
đầu
và

tay Nht
bác
ch ở
khụng
phitthuc
a
bỏca
ch
ởkhụng
vế sau
phi
Phỏp
na. t tay Phỏp


Kết cấu cỳ pháp đợc lặp lại:

Câ
u1

Chủ
ngữ

Vị
ngữ

Phụ ngữ chỉ
đối tợng

Trạng

ngữ

để gây
Dân
đã
dựng nên nớc
ta
đánh
Việt Nam
đổ
độc lập
Câ
mà lập nên
chế
độ
quân
Dân
lại
u2
chế độ Dân
chủ mấy mơi
ta
đánh
chủ Cộng
thế kỉ
đổ
hoà
Tác dụng: Tạo cho li tuyờn ngụn õm hng anh thộp, ho hựng,
thớch Dõn
hp

vi
khng
nn
cquõn
lp
Vit
Nam,
ng
thi
Dõn
ỏnhnh
cỏc
ch

ch
my
mi
th
tatavic
óliỏnh
xing
xớchca
thc
dõn
gn
100
khng nh
thng
cach
CMT8

l ỏnh
ch hũa.
thc dõn v ch
k m
lp
nờn
nc
Dõn
chCng
nm
nay
li
xõy
dng
Vit
Nam
c
lp.
phong kin.
các xiềng xích
thực dân gần
100 naờm nay


b) Trêi xanh ®©y lµ cña chóng
ta
Nói rõng ®©y lµ cña chóng
ta
Nh÷ng c¸nh ®ång th¬m
m¸t

Nh÷ng ng¶ ®êng b¸t ng¸t
Nh÷ng dßng s«ng ®á


Trời xanh đây // là của
chúng ta
Núi rừng đây // là của chúng
ta
C
V
Những cánh đồng // thơm
mát
Những ngả đờng // bát
Tác dụng: Khng định mạnh m chủ
ngát
quyền ca chúng ta v bộc lộ cm xúc
Những
sôngđối
// đỏ
sung sớng,
tự ho,dòng
sng khoái
vi thiên
nặng
nhiên,
đất nphù
ớc khisa
ginh đợc quyn lm

C.
“Nhớ sao lớp học i tờ
Đồng khuya đuốc sáng những giờ liên
hoan
Nhớ sao ngày tháng cơ quan
Gian nan đời vẫn ca vang núi đèo.
Nhớ sao tiếng mõ rừng chiều
Chày đêm nện cối đều đều suối xa…”
( Tố Hữu- Việt Bắc )


- Lặp từ: Nhớ sao
- Lặp kết cấu cú pháp: Kiểu câu cảm thán
- Tác dụng:Biểu hiện nỗi nhớ da diết của
người ra đi đối với những cảnh sinh hoạt
và cảnh thiên nhiên ở Việt Bắc


a) Tục ngữ:

Bµi tập 2
Thảo
tíchgiềng
các kết
Bánluận
anhnhóm:Phân
em xa, mua láng
gầncấu cú pháp
trong
Phép

đối:các bài tập a,b,c,d ; nhận xét về số tiếng,
sựlượng
đối xứng,
- Số
tiếng: nhịp
4-4 điệu và tác dụng..

- Từ loại: ĐT- DT – TT, ĐT – DT - TT
- Cấu tạo từ : Từ đơn - Từ ghép - Từ đơn,
Từ đơn - Từ ghép - Từ đơn
- Nghĩa của từ: bán >< mua
anh em >< láng giềng
gần >< xa
- Kết cấu cú pháp: [C] - ĐT – DT –TT, [C] – ĐT –DT - TT
 Hai vÕ lÆp có ph¸p nhê phÐp ®èi chÆt chÏ vÒ
sè lîng tiÕng, vÒ tõ lo¹i,về nghĩa của từ, vÒ kÕt cÊu
cú ph¸p cña tõng vÕ


b) C©u ®èi
Cô giµ ¨n cñ Êu non

VÕ1

VÕ 2

Thµnh tè phô cña
Chñ ng÷
VÞ ng÷
VN (DT-TT)

Chó
bÐ
trÌo
c©y
®¹i
lín
(DT)
(§T)

Cô giµ
Chó
bÐ

¨n
trÌo

cñ Êu
non
c©y ®¹i
lín

=> Phép lặp cú pháp đòi hỏi mức độ chặt chẽ hơn: số
tiếng ở hai câu
nhau.
nữa, phép lặp còn phối
Cô bằng
giµ ¨n
cñHơn
Êu non
hợp với phép đối (đối ứng từng tiếng trong hai vế về từ

loại, về nghĩa;
trong
vếc©y
còn dùng
đồng nghĩa, trái
Chó
bÐmỗi
trÌo
®¹itừlín
nghĩa tương ứng )


c. Thơ Đường luật:
Ta dại, ta tìm nơi vắng vẻ,
Người khôn, người đến chốn lao xao.
(Nguyễn Bỉnh Khiêm - Nhàn )


C.Th¬ §êng luËt
Khởi
ng÷
C©u
1

Ta d¹i

Chñ
ng÷
(DT)

VÞ
ng÷
(§T)

Thµnh tè
phô cña VN
(TT)

ta

t×m

n¬i v¾ng
vÎ
chèn lao
xao

C©u
ngêi
®Õ
Ngêi
2
kh«n
n
=> PhépTalặp
hỏivẻ,
mức độ chặt chẽ cao: kết
dại,cútapháp
tìm nơiđòi
vắng

cấu ngữNgười
phápkhôn,
giốngngười
nhau,đến
sốchốn
lượng
laotiếng
xao. bằng nhau,
các tiếng đối nhau về(Nguyễn
từ loại, nghĩa
của từ,
cấu tạo
Bỉnh Khiêm
- Nhàn
) từ
(đặc biệt giữa hai câu thực và hai câu luận của bài thất
ngôn bát cú) và lặp nhịp điệu


So sánh hiện tượng lặp kết cấu cú pháp trong bài tập 1 và 2
để thấy những điểm giống và khác nhau ( về số tiếng trong
câu, sự đối xứng, nhịp điệu và tác dụng…) của chúng


- Giống nhau: Tất cả đều sử dụng phép lặp kết cấu cú pháp.
- Khác nhau:
Lặp kết
cấu cú
Thể loại
pháp

Tục ngữ, câu
đối, thơ Đường,
văn biền ngẫu

Văn chính luận,
thơ tự do…

Số lượng
tiếng

Từ loại, cấu
tạo từ

Nhịp điệu

Bằng nhau

Cùng loại,
cùng kiểu

Lặp ở mức
độ rõ

Có thể
không
bằng nhau

Có thể
không cùng

loại, không
cùng kiểu

Có thể
không lặp


“Đất
Bàinước”
tập “3 Dọn về làng”
Đất
nơi
anh
đếncâu
trường
Hãy//là
xác
Mẹ
định
//tháo
các
khăn
trong
phủ hai
mặtđoạn
cho chồng
thơ sau có lặp kết
Ccú pháp,
V C
PNtích

phân
V và PN
nêuchỉ
tácđối
dụng
tượng
Nước //làCon
nơi em
tắm
// cởi
áo liệm thân cho bố
CBài “Dọn
V C về
PNlàng”
V (Nông
PN chỉQuốc
đối tượng
Chấn –SGK trang 140)
Đất“Mẹ
nướcngồi
//là khóc,
nơi ta con
hò hẹn
cúi đầu cũng khóc
Tác dụng:
C ……
V Biểu
PN lộ niềm thương yêu và căm giận khi
người
thân

giặcmắt
sát tràn
hại mặt”
Đất nước//là
nơi
embị
đánh
rơi
chiếc
khăn trong nỗi nhớ thầm
Máu
đầy
tay,
nước
C
V
PN
TN
Bài “Đất nước” ( Nguyễn Khoa Điềm-SGK trang 118)
“Khi
ta
lớn
lên
Đất
nước
đã
có
rồi
Tác dụng:Khẳng định:Đất nước gắn với những kỷ
……

niệm
cụ thể, riêng tư, biến thành máu thịt của mỗi người
Đất nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn
trong nỗi nhớ thầm”


II/ PhÐp liÖt kª
1.Ôn tập:
Thế nào là phép liệt kê?
Sự sắp xếp nối tiếp những đơn vị cú pháp đồng
loại (nhưng khác nhau về từ ngữ) nhằm tạo ra
những ý nghĩa bổ sung về mặt nhận thức hoặc
thể hiện cách đánh giá, c¶m xóc chñ quan về
các sự vật được đưa ra.
2.Thực hành:


Phõn tớch hiu qu ca phộp lp cỳ phỏp phi hp
thsau:
giải
vi lithoàn
kờ trongcảnh
hai on trớch
ì
pháp
a)
không
mặc
Cỏc
ngi có

cựng
ta coi githbinh quynta
ó cho
lõu ngy,
ì
khụng cú mc thỡ ta cho ỏo, khụng
cú n áo
thỡ ta cho
cm;
quan nh
lng ớtta
thỡcho
ta cp
không
cóthỡ ta thng chc,
thì
bng; i thy thỡ ta cho thuyn, i b thỡ ta cho nga;
ăn
cơm
lỳc trn mc xụng pha thỡ cựng nhau sng cht, lỳc
thìi óita
nhquan
thỡ cựngnhỏ
nhau vui ci. Cỏch
so thăng
vi Vng
Cụng Kiờn, Ct ói Ngt Lang ngy chức
trc cng
chng
kộm

Tác dụng:
Nhn
mnh
v gỡ.
khng nh s i ói chu ỏo,
Trn Quc
-Hch
tng
s) mi
y tỡnh ngha ca Trn( Quc
Tun Tun
i vi
tng
s trong
hon cnh.


b)
Về chính trị, chúng tuyệt đối không cho nhân
dân ta một chút tự do dân chủ nào.
Chúng thi hành những luật pháp dã man. Chúng
lập ba chế độ khác nhau ở Trung, Nam, Bắc để
ngăn cản việc thống nhất nớc nhà của ta, để
ngăn cản dân tộc ta đoàn kết.
Chúng lập ra nhà tù nhiều hơn trờng học. Chúng
thẳng tay chém giết những ngời yêu nớc thơng
nòi của ta. Chúng tắm các cuộc khởi nghĩa của
ta trong những bể máu.
Chúng ràng buộc d luận, thi hành chính sách ngu
dân.

b)
VD:Chóng // thi hµnh nh÷ng luËt ph¸p
d· man.

c

v

Phụ ngữ chỉ đối tượng

Chúng //lập ra nhiều nhà tù hơn trường học
Chúng // lập ra ba chế độ khác nhau ở Trung,
Nam, Bắc để…
Chúng // dùng thuốc phiện, rượu cồn để…
…
T¸c dông: phối hợp với phép liệt kê để vạch tội ác của
thực dân Pháp, chỉ mặt vạch tên kẻ thù dân tộc. Cũng cùng
mục đích ấy là cách tách dòng liên tiếp, dồn dập.


III/ Phép chêm xen

1.ễn tp
2. Thc hnh
chờm
BiTh
tpno
1 llại.

a) Thị
Nở
xích
Đặtxen?
bàn tay lên ngực hắn (thị suy
nghĩtớch
đến
bây
giờ
mới trong
xong),
thị
hỏi
hắn:
-mt:
Vừa
Phõn
b
phn
in
m
cỏc
cõu
sau
v
cỏc
Là
nhửừng
t
ng

(cú
khi
l
mt
t
hp
t
cú
-thổ
V trớhả?
v vai trũ ng phỏp trong cõu
mt
cõu trn
vn)
trong
cõu, nhng khụng
b) dng
Chí
Phèo
nh b
đã
trông
- Du
cõuhình
tỏch bit
phn
útrớc thấy tuổi già của
có
quan
hrét

ngb
gia
ny
vi
phn
cõu
đói
vàphỏp
ốm đau,
và
độc,
này
còn
-hắn,
Tỏc
dng
ca
phn
ú icõu
vicô
vic
b cái
sung
thụng
đáng
sợ hn
hơn
đói
rét
và

cha
chỳng
nhm
chicm
titốm
hoỏđau.
s vic, bổ sung
tin,
biu
tỡnh
cm,
xỳc

c) thông
Cô bé nhà
ai ngờ)
tinbên
lm(có
cho
lời vaờn thêm linh
Cũng vào du kích
hoạt
Hôm gặp lại tôi vẫn cời khúc khích
Mắt đen tròn (thơng thơng quá đi thôi)
d) Bởi thế cho nên, chúng tôi, Lâm thời Chính phủ của
nớc Việt Nam mới, đại biểu cho toàn dân Việt Nam,
tuyên bố thoát li


a) -Vị trí, vai trò ngữ pháp:Giữa hoặc cuối câu, sau bộ

phận được chú thích, ghi chú thêm thông tin
- Dấu
nói:
bằng
ngữthông
điệu.tin cho từ “cô
b)
- Vịcâu:Khi
trí:Đi sau
và Tách
ghi chú
thêm
Khi viết:dấu ngoặc đơn
độc”
- Dấu
câu tách
biệt:
Dấutin
phẩy
- Tác
dụng:bổ
sung
thông
cho khoảnh khắc( thị Nở)
chúhắn”
thêm thông tin đánh giá về sự
“đặt-Tác
bàndụng:Ghi
tay lên ngực
so

“đói
rét
vàĐặt
ốmsau
đau”
c)
d)“cô
-Vị
- Vịđộc”
trí
trí,vàvai
vaivới
tròtròngữ
ngữpháp:
pháp:Cuối
câu
từ thơ,
“chúng
ghi tôi”
chú
xác
thêm
định
nhận
tư xét
cáchvàpháp
cảmnhân
xúc chính đáng của những
- Dấu
câu:

người
tuyên
bốDấu ngoặc đơn
--Tác
nhận xét và cảm xúc trước sự
Dấudụng:Bộc
câu: Dấu lộ
phẩy
-Táchiện
dụng:Khẳng
vị thế(tư
việc,
tượng màđịnh
cô gái
đã làmcách pháp nhân)
của những người tuyên bố