Tuần 4. Nguyễn Đình Chiểu, ngôi sao sáng trong văn nghệ của dân tộc

NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU,
NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN
NGHỆ CỦA DÂN TỘC


• I/ Tìm hiểu chung
• 1/ Tác giả PVĐ ( 19062000)
• - Nhà cách mạng lớn
của Việt Nam ở thế kỉ
XX
• - Nhà giáo dục, nhà lí
luận văn hoá văn nghệ


•
•
•
•

2/ Văn bản
a) Hoàn cảnh, mục đích sáng tác
- 7/1963- Kỉ niệm 75 năm ngày mất NĐC
- Để tưởng nhớ NĐC; định hướng, điều chỉnh cách
nhìn nhận, đánh giá về NĐC và thơ văn của ông; khơi
dậy tinh thần yêu nước trong thời đại chống Mĩ cứu
nước


“Lưng vẫn thẳng, đầu vẫn cao,
ngay kẻ thù cũng phải kính nể”
(Trần Văn Giàu)

-Khi thực dân Pháp đánh vào Gia Định (1859),
ông đã cùng nhân dân kiên cường chống giặc.
Giặc Pháp dụ dỗ, mua chuộc, ông khảng khái
khước từ, giữ trọn tấm lòng thủy chung với
nước với dân.
- 3/7/1888, Nguyễn Đình Chiểu mất tại Ba Tri
trong niềm thương tiếc của nhân dân.




Quan điểm thơ văn:
“Chở bao nhiêu đạo thuyền không khẳm,
Đâm mấy thằng gian bút chẳng tà.”
(Dương Từ-Hà Mậu)
Bằng ngòi bút, Nguyễn Đình Chiểu
đã chiến đấu suốt đời không mệt mỏi
cho đạo đức, chính nghĩa,
cho độc lập tự do của dân tộc.


Sau khi thực dân Pháp xâm lược
Chạy giặc, Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc, Văn tế
Trương Định, Thơ điếu Trương Định, Thơ điếu
Phan Tòng, Văn tế nghĩa sĩ trận vong lục tỉnh,
Ngư Tiều y thuật vấn đáp,…

“Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” (1861)
- Bức tượng đài nghệ thuật bất tử về
những người nghĩa sĩ-nông dân.

-“Bồi hồi đọc mãi bản văn ai
Phách cứng, văn hùng, cảm động thay!
Quốc ngữ một thiên truyền mãi mãi
Còn hơn xây mộ, đắp khô hài” (Mai Am)


Lòng yêu nước, thương dân
- Ghi lại chân thực một thời đau thương của đất nước;
- Khích lệ lòng yêu nước, căm thù giặc và ý chí cứu nước của
nhân dân ta;
- “Bỏ nhà lũ trẻ lơ xơ chạy,
- Biểu dương,
ca ổ
ngợi
Mất
bầynhững
chimanh
dáohùng
dácnghĩa
bay. sĩ đã chiến đấu
và hi sinh vì độc lập tự do của tổ quốc.

Bến
tiền
tan che
bọt nước,
“Bữanghé
thấycủa
bòng
bong

trắng lốp, muốn
- Tố cáo tội ác của giặc xâm lăng và lên án bọn tay sai.
Đồng
Nai
tranh
ngói
nhuốm
màu
mây.”
tới
ăn
gan;
ngày
xem
ống
khói
chạy
đen sì,
“Viên đạn nghịch thần treo trước mặt
(Chạy giặc)
muốn
ra
cắn
cổ.”
Lưỡi gươm địch khái nắm trong tay.”
- “Vì ai khiến dưa
chia
xé,
nhìn
giang

(Văn
tế khăn
nghĩa
sĩ
Cần
Giuộc)
(Thơ điếu Phan Tòng)
sơn
ba tỉnh
thêmthác
buồn.”
“Sống
đánhlạigiặc,
cũng đánh giặc,
linh hồn theo giúp cơ (Văn
binh”tế Trương Định)
(Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc)


“Ngư tiều y thuật vấn đáp”
(Ngư Tiều vấn đáp nho y
diễn ca) được viết khoảng từ
1874 cho đến lúc mất, gồm
3642 câu, trong đó phần lớn
là thơ lục bát, có xen 21 bài
thơ và một số bài thuốc Đông
y. Giá trị chủ yếu là ở chỗ tác
giả đã lồng tư tưởng yêu
nước vào trong nội dung y
thuật.

- “Truyện Lục Vân Tiên” (truyện thơ
Nôm, bắt đầu soạn khoảng 1851),
gồm 2082 câu thơ lục bát -"bản
trường ca ca ngợi chính nghĩa, những
đạo đức đáng quý đáng trọng ở đời“.
- Truyện được lưu truyền rộng rãi và
được Duy Minh Thị (tên thật là Trần
Quang Quang ở Chợ Lớn) khắc in
lần đầu ở Trung Quốc trước
năm 1864 và đã được các nhà văn
như Aubaret, Abel de Michels,
Bajot...dịch ra tiếng nước ngoài. 


- Mục đích truyền dạy những bài
học về đạo làm người chân chính.
- Đạo lí làm người của Nguyễn Đình
Chiểu mang tinh thần nhân nghĩa
của đạo Nho, nhưng lại đậm đà tính
nhân dân và truyền thống dân tộc.


Tính nhân dân
- Nhân vật lí tưởng là những người dân ấp, dân lân
nghèo khó nhưng rất mực ngay thẳng và nhân hậu,
sống thủy chung, tín nghĩa-> gốc rễ đạo đức ngàn đời
của cha ông.
+ Vân Tiên hiếu thảo:

“Cánh buồm bao quản gió xiêu
Ngàn trùng biển rộng, chín chìu ruột đau.”
+ Nguyệt Nga thủy chung tiết nghĩa:
“Thân con còn đứng giữa trời
Xin thờ bức tượng trọn đời thời thôi.”


- Tinh thần nghĩa hiệp, sẵn sàng quên mình để cứu
khốn phò nguy, bênh vực người yếu đuối, bất hạnh.
+ Hành động anh hùng đánh cướp của Lục Vân Tiên
“Tôi xin ra sức anh hào
Cứu người cho khỏi lao đao buổi này.”
+ Hành động nổi giận trừng trị con quan huyện
Đặng Sinh của Hớn Minh:
“Tôi bèn nổi giận một khi
Vật chàng xuống đó bẻ đi một giò.”


- Lòng lạc quan, khao khát lẽ công bằng, tin tưởng ở
cuộc đời tốt đẹp -> Kết thúc có hậu: người tốt được
đền trả xứng đáng, kẻ bạc ác bất nhân bị trừng trị
thích đáng.
Triết lí của đạo
Nho, đạo Phật
“Luật trời báo ứng”

Triết lí dân gian “ở hiền
gặp lành”, kẻ “gieo gió
thì phải gặt bão”.

Vẻ đẹp thơ văn của Đồ Chiểu không phát lộ rực rỡ ở bề
ngoài mà tiềm ẩn trong tầng sâu của cảm xúc, suy ngẫm.
Bút pháp trữ tình xuất phát từ cõi tâm trong sáng, nhiệt
thành, đầy tình yêu thương con người và nồng đậm hơi
thở cuộc sống.

“…không
choánh
ta cái
khoái
“…vì
sao có
sáng
kháccảm
khi nhìn một cánh
đồng
thường,…phải
chăm
chúlúa xanh
lướt
trong
gió
nhìn mình
thì mới
thấy,
vàxuân,
càng
nhưng
có cái

cảm
nhìn
thìlại
càng
thấykhoái
sáng.”
khi nhìn đống thóc mẩy vàng.”
(Phạm Văn Đồng)
(Nguyễn Đình Chú)


- Đậm đà sắc thái Nam Bộ:
+ Cách xây dựng nhân vật: ngôn ngữ mộc mạc, bình dị, tâm
hồn nồng nhiệt, chất phác, cách cư xử khoáng đạt, hồn
nhiên…
+ Lối thơ thiên về kể.


• III/ Tổng kết
• 1/ Giá trị nội dung: Mới
mẻ, sâu sắc, xúc động
• 2/ Giá trị nghệ thuật
• - Hệ thống luận điểm,
luận cứ chặt chẽ
• - Sử dụng nhiều thao tác
lập luận
• - Đậm màu sắc biểu cảm:
ngôn từ trong sáng, giàu
hình ảnh, cảm hứng ngợi
ca, giọng điệu hùng hồn

•  


NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU – NGÔI SAO SÁNG
TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
• IV/ Củng cố
• 1/ Luyện tập tại lớp
(sgk/tr54)
• 2/ Bài tập về nhà:
• - Từ việc tìm đọc các
sáng tác văn chương
của NĐC, anh ( chị) có
thêm những hiểu biết
gì về quan niệm đạo
đức, quan niệm văn
chương của NĐC