Tuần 1. Nghị luận về một tư tưởng, đạo lí

Tiết 3 : Làm văn


NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÝ
A. LÝ THUYẾT:
I. TÌM HIỂU ĐỀ
1. Ngữ liệu:
Đề bài
Anh (chị) hãy trả lời câu hỏi sau của
nhà thơ Tố Hữu:
“ Ôi ! Sống đẹp là thế nào, hỡi bạn? ”

2. Phân tích ngữ liệu:

? Câu thơ của Tố
Hữu nêu lên vấn đề
gì?


NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÝ
A. LÝ THUYẾT:
I. TÌM HIỂU ĐỀ
1. Ngữ liệu:
2. phân tích ngữ liệu:
Tìm hiểu đề:
- Vấn đề nghị luận: lối sống đẹp của
mỗi người .
- Để sống đẹp, mỗi người cần xác định:
+ Lí tưởng (mục đích sống) đúng đắn,
cao cả,
+ Tâm hồn, tình cảm lành mạnh, nhân

hậu.
+ Trí tuệ (kiến thức) mỗi ngày thêm mở
rộng, sáng suốt
+ Hành động tích cực, lương thiện

? Câu thơ của Tố
Hữu nêu lên vấn đề
gì? Thế nào là sống
đẹp?


NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÝ
A. LÝ THUYẾT:
I. TÌM HIỂU ĐỀ
1. Ngữ liệu: Đề bài Sgk - T 20.
2. phân tích ngữ liệu:
Tìm hiểu đề:
+ Với thanh niên, học sinh muốn trở
thành người “ sống đẹp” cần:
+ Chăm chỉ học tập, khiêm tốn học hỏi,
biết nuôi dưỡng hoài bão, ước mơ
+ Thường xuyên tu dưỡng và rèn
luyện đạo đức, có tinh thần bao dung,
độ lượng.

? Với thanh niên,
học sinh, để trở
thành người “sống
đẹp”, cần phải có
những phẩm chất

nào?


NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÝ
A. LÝ THUYẾT:
I. TÌM HIỂU ĐỀ
1. Ngữ liệu:
2. phân tích ngữ liệu:
* Các thao tác lập luận cần vận
dụng:
+ Giải thích (“sống đẹp”);
+ Phân tích (các khía cạnh biểu hiện
của “sống đẹp”)
+ Chứng minh, bình luận (nêu những
tấm gương người tốt; bàn cách thức
rèn luyện để “sống đẹp”; phê phán lối
sống ích kỉ, vô trách nhiệm, thiếu ý chí,
nghị lực)
- Dẫn chứng: chủ yếu tư liệu thực tế.

? Cần vận dụng
những thao tác lập
nào để giải quyết
vấn đề trên?


NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÝ
A. LÝ THUYẾT:
I. TÌM HIỂU ĐỀ
1. Ngữ liệu: Đề bài Sgk - T 20.

2. Phân tích ngữ liệu:
3. Nhận xét chung:
+ Nội dung đề yêu cầu
+ Các thao tác sử dụng.
+ Phạm vi tư liệu.

? Em hãy nêu nhận
xét chung về các
thao tác tìm hiểu
đề?


NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÝ
A. LÝ THUYẾT:
I. TÌM HIỂU ĐỀ
II. LẬP DÀN Ý
1. Ngữ liệu T 20..
2. Phân tích ngữ liệu:
a. Mở bài:
Phải bảo đảm hai yêu cầu chính
- Giới thiệu chung vấn đề (diễn dịch,
quy nạp hay phản đề… đều phải dẫn
đến vấn đề nghị luận)
- Nêu luận đề cụ thể (dẫn nguyên văn
hoặc tóm tắt đều phải xuất hiện
câu/đoạn chứa luận đề)

? Mở bài phải đảm
bảo những yêu cầu
nào? Ta có thể mở

bài bằng những
cách nào? Và đảm
bảo những yêu cầu
nào?


NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÝ
A. LÝ THUYẾT:
I. TÌM HIỂU ĐỀ
II. LẬP DÀN Ý – Mở bài:
•Tố Hữu tuổi thanh niên đã “Bâng
khuâng đi kiếm lẽ yêu đời”, “Bâng
khuâng đứng giữa hai dòng nước” và
đã chọn lí tưởng Cộng sản, chọn lối
sống đẹp, “là con của vạn nhà”. Vì vậy,
ông rất chú ý đến lối sống, “sống đẹp”.
 Giới thiệu chung vấn đề.
•Cho nên trong những khúc ca của lòng
mình, Tố Hữu đã tha thiết gieo vào lòng
người, nhất là thế hệ trẻ, câu hỏi:
“Ôi! Sống đẹp là thế nào, hỡi bạn.”
 Nêu luận đề cụ thể.

? Em hãy nêu
hướng mở bài cho
bài văn?


NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÝ
A. LÝ THUYẾT:

I. TÌM HIỂU ĐỀ
II. LẬP DÀN Ý
1. Ngữ liệu
2. Phân tích ngữ liệu:
a. Mở bài:
b. Thân bài:
Giải thích thế nào là lối sống đẹp? (Ý 2 của
Tìm hiểu đề)
- Phân tích, chứng minh các khía cạnh biểu
hiện của sống đẹp
-

? Phần thân bài
cần sắp xếp các ý
theo trình tự như
thế nào?


NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÝ
A. LÝ THUYẾT:
I. TÌM HIỂU ĐỀ
II. LẬP DÀN Ý
1. Ngữ liệu
2. Phân tích ngữ liệu:
a. Mở bài:
b. Thân bài:
+ Hành động tích cực, lương thiện:
+ Lí tưởng đúng đắn, cao đẹp
+ Tâm hồn tình cảm lành mạnh, nhân
hậu:

+ Trí tuệ mỗi ngày thêm mở rộng
Phân tích và nêu dẫn chứng về phẩm
chất của một người sống đẹp.

? Phần thân bài
cần sắp xếp các ý
theo trình tự như
thế nào?


NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÝ
A. LÝ THUYẾT:
I. TÌM HIỂU ĐỀ
II. LẬP DÀN Ý
1. Ngữ liệu
2. Phân tích ngữ liệu:
a. Mở bài:
b. Thân bài:
+ Những tấm gương hi sinh cao cả vì lý
tưởng: Hồ Chí Minh, Nguyễn Trãi, Trần
Bình Trọng, Lê Văn Tám, Võ Thị Sáu…

Tuy cương vị, việc làm hành
động có khác nhau, nhưng họ gặp gỡ
nhau ở quan niệm " sống đẹp".

? Em hãy tìm các
ví dụ minh họa?

NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÝ
A. LÝ THUYẾT:
I. TÌM HIỂU ĐỀ
II. LẬP DÀN Ý
1. Ngữ liệu
2. Phân tích ngữ liệu:
a. Mở bài:
b. Thân bài:

Bình luận: Khẳng định lối sống đẹp:
+ Là mục đích, lựa chọn, biểu hiện của con
người chân chính, xứng đáng là người
+ Có thể thấy ở những vĩ nhân nhưng cũng có
ở con người bình thường; có thể là hành động
cao cả, vĩ đại, nhưng cũng thấy trong hành vi,
cử chỉ thường ngày
+ Chủ yếu thể hiện qua lối sống, hành động.
- Bác bỏ và phê phán lối sống ích kỉ, vô
trách nhiệm, thiếu ý chí, nghị lực…

?
Em hãy bình
luận vấn đề và nêu
một số lối sống
khác đáng phê
phán trong xã hội
hiện nay?


NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÝ

A. LÝ THUYẾT:
I. TÌM HIỂU ĐỀ
II. LẬP DÀN Ý

1. Ngữ liệu
2. Phân tích ngữ liệu:
a. Mở bài:
b. Thân bài:
c. Kết bài
- Khẳng định ý nghĩa của lối sống đẹp: là
chuẩn mực đạo đức, nhân cách của con
người
- Nhắc nhở mọi người coi trọng lối sống
đẹp, sống cho xứng đáng; cảnh tỉnh sự mất
nhân cách của thế hệ trẻ trong đời sống
nhiều cám dỗ hiện nay.

? Phần kết bài ta
có thể kết thúc
vấn đề bằng
những ý chính
nào?


NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÝ
A. LÝ THUYẾT:
I. TÌM HIỂU ĐỀ
II. LẬP DÀN Ý

1. Ngữ liệu

2. Phân tích ngữ liệu:
a. Mở bài:
b. Thân bài:
c. Kết bài
- Khẳng định ý nghĩa của lối sống đẹp: là
chuẩn mực đạo đức, nhân cách của con
người
- Nhắc nhở mọi người coi trọng lối sống
đẹp, sống cho xứng đáng; cảnh tỉnh sự mất
nhân cách của thế hệ trẻ trong đời sống
nhiều cám dỗ hiện nay.

? Phần kết bài ta
có thể kết thúc
vấn đề bằng
những ý chính
nào?


NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÝ
A. LÝ THUYẾT:
I. TÌM HIỂU ĐỀ
II. LẬP DÀN Ý

1. Ngữ liệu
2. Phân tích ngữ liệu:

3. Kiểu bài nghị luận về tư tưởng đạo
lý và cách làm:
a. Đối tượng được đưa ra nghị luận: là

một tư tưởng, đạo lí (Nhận thức, Tâm
hồn, tính cách , Quan hệ gia đình , Quan
hệ xã hội, Cách ứng xử, hành động
trong cuộc sống…)

? Qua cách làm
bài văn trên, em
hiểu thế nào là
nghị luận về một
tư tưởng, đạo lý?


NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÝ
A. LÝ THUYẾT:
I. TÌM HIỂU ĐỀ
II. LẬP DÀN Ý

1. Ngữ liệu
2. Phân tích ngữ liệu:

3. Kiểu bài nghị luận về tư tưởng đạo
lý và cách làm:
a. Đối tượng được đưa ra nghị luận:
b. Cách thức tiến hành:
- Thứ nhất, giới thiệu vấn đề
- Thứ hai, giải thích tư tưởng, đạo lí cần
bàn luận
- Thứ ba, phân tích, chứng minh, bình
luận các khía cạnh; bác bỏ, phê phán…
- Thứ tư, khẳng định chung, nêu ý

nghĩa, liên hệ, rút ra bài học nhận thức

? Nêu thứ tự các
bước tiến hành
khi nghị luận về
một tư tưởng,
đạo lí?


NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÝ
A. LÝ THUYẾT:
I. TÌM HIỂU ĐỀ
II. LẬP DÀN Ý
1. Ngữ liệu
2. Phân tích ngữ liệu:

3. Kiểu bài nghị luận về tư tưởng đạo
lý và cách làm:


NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÝ
A. LÝ THUYẾT:
I. TÌM HIỂU ĐỀ
II. LẬP DÀN Ý
1. Ngữ liệu
2. Phân tích ngữ liệu:

3. Kiểu bài nghị luận về tư tưởng đạo
lý và cách làm:

Các bước tiến hành thành công
thức:
Giới thiệu - Giải thích - Phân tích và
Chứng minh - Bình luận và Bác bỏ Khẳng định và Nêu ý nghĩa, rút ra bài
học – Lưu ý; diễn đạt

* GHI NHỚ

? Em hãy đọc
phần Ghi nhớ?


NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÝ
A. LÝ THUYẾT:
B. LUYỆN TẬP Bài 1:

? Vấn đề mà tác
- Vấn đề: văn hóa, sự khôn ngoan của mỗi giả nêu ra trong
con người …
bài viết là gì?

- Có thể đặt tên cho văn bản là : Văn hóa
con người , Thế nào là người sống có văn
hóa…
- Tác giả sử dụng các thao tác : Giải thích
(Đoạn 1), Phân tích (Đoạn 2), Bình luận
(Đoạn 3)…
- Cách diễn đạt: đặc sắc,sinh động…
+ Dùng câu nghi vấn để thu hút.
+ Đối thoại trực tiếp để tạo gần gũi và sự

thẳng thắn
+ Dẫn thêm thơ để gây ấn tượng, hấp dẫn


NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÝ
A. LÝ THUYẾT:
B. LUYỆN TẬP Bài 2:
-Ví dụ thao tác - GIỚI –

GIỚI THIỆU VẤN ĐỀ:
Người ta nói, lạc rừng cứ nhìn sao
Bắc Đẩu mà đi, vì sao Bắc Đẩu chỉ cho
ta đường đi đúng. Trong cuộc sống
mỗi con người, lí tưởng được ví như
sao Bắc Đẩu vậy. Về điều này, nhà văn
L. Tôn – xtôi đã từng nói: “Lí tưởng …

? Em hãy nêu
phần Đặt vấn
đề?


NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÝ
A. LÝ THUYẾT:
B. LUYỆN TẬP Bài 2:

Ví dụ thao tác - GIỚI –

GIỚI THIỆU VẤN ĐỀ:

– GIẢI
GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ:
GiẢI – PHÂN – BÌNH – BÁC – KHẲNG

? Em hãy nêu
phần Giải quyết
vấn đề?


NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÝ

A. LÝ THUYẾT:
B. LUYỆN TẬP Bài 2:
Ví dụ thao tác - GIỚI –
GIỚI THIỆU VẤN ĐỀ:
GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ:
GiẢI - Giải thích các khái niệm: “lí tưởng,
cuộc sống”, ý nghĩa câu nói của nhà văn L.
Tôn-xtoi .
- “lí tưởng là ngọn đèn chỉ đường” Đưa ra
phương hướng cho cuộc sống của thanh
niên trong tương lai
 Thanh niên sống cần có lí tưởng , biết
đề ra mục tiêu để phấn đấu vươn tới ước
mơ…

? Em hãy nêu
phần Giải quyết
vấn đề?

NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÝ

A. LÝ THUYẾT:
B. LUYỆN TẬP Bài 2:
Ví dụ thao tác - GIỚI –
GIỚI THIỆU VẤN ĐỀ:

– GIẢI
GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ:
PHÂN TÍCH:

Vai trò vạch đường, dẫn đường chỉ
hướng của lý tưởng Lý tưởng được ví như ngọn đèn chỉ
đường cho mỗi người trên hành trình sống
+ Cuộc sống đó chỉ có được khi con người có lý tưởng,
có phương hướng kiên định.
+ Con người muốn có cuộc sống đích thực thì không thể
không có lý tưởng.

CHỨNG MINH: lý tưởng của người Việt Nam
những năm chống Mĩ là đấu tranh thống nhất miền Nam
và đất nước hoà bình.

? Em hãy nêu nội
dung phần Giải
quyết vấn đề?


NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÝ

A. LÝ THUYẾT:
B. LUYỆN TẬP Bài 2:
Ví dụ thao tác - GIỚI –
GIỚI THIỆU VẤN ĐỀ:

– GIẢI
GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ:
BÌNH LUẬN
- Lí tưởng, là yếu tố quan trọng làm nên cuộc sống
con người . Người không có lý tưởng sẽ không thể lập
trình cho cuộc đời mình, không có phương hướng,
không có kế hoạch cho đời mình.
" Người nào không biết ngày mai mình làm gì thì người
đó là kẻ khốn khổ" ( M. Gor - ki).

? Em hãy nêu nội
dung phần Giải
quyết vấn đề?


NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÝ

A. LÝ THUYẾT:
B. LUYỆN TẬP Bài 2:
Ví dụ thao tác - GIỚI –
GIỚI THIỆU VẤN ĐỀ:

– GIẢI
GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ:

KHẲNG
- Thái độ: tán thành, nhận thức được vai trò
quan trọng của lý tưởng
- Lý tưởng của cá nhân và con đường
phấn đấu cho lý tưởng.
- Nỗ lực phấn đấu, học tập, tu dưỡng, hành
động đúng đắn để đạt được những thành
công cho bản thân.

? Em hãy nêu nội
dung phần Giải
quyết vấn đề?