Tuần 28. Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật

TIẾT 86

PHONG CÁCH
NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT


I. Ngôn ngữ nghệ thuật:
1. Khái niệm:
Bánh trôi nước có màu trắng , hình tròn.
Bánh được làm bằng bột nếp.
Nhân bánh được làm từ đường phên .
Bánh khô hay ướt phụ thuộc
vào người làm bánh.

Cách thức
Lời ăn tiếng nói hằng ngày
Ngôn ngữ sinh hoạt

“Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Mà em vẫn giữ tấm lòng son”

Cách thức
Ngôn ngữ hàm ẩn, ẩn dụ, có tổ chức
Ngôn ngữ nghệ thuật

Ngữ liệu 1 và 2
có điểm gì giống
và khác nhau?

Nội dung đều nói về bánh trôi nước

+ Khái niệm
Ngôn ngữ nghệ thuật là
Emngữ
hãygợicho
ngôn
hình,biết
gợi cảm
được dùng
bản nghệ thuật.
thếtrong
nàocáclàvăn
ngôn
(Ngôn ngữ
vănnghệ
chương,
ngôn ngữ
ngữ
thuật
? văn học )


2. Phạm vi sử dung:
(A và B đến nhà rủ Linh đi học)
A: Linh ơi, đi học nhanh lên!
B: Làm gì mà chậm như rùa vậy?
A: Gớm hôm nào cũng lạch bà lạch bạch
như con vịt bầu.

Lời nói
hằng ngày

Chúng lập nhà tù nhiều hơn trường học.
Chúng thẳng tay chém giết những người yêu
nước… Chúng tắm các cuộc khởi nghĩa của
ta trong những bể máu .

Phong
cách ngôn
ngữ chính
luận

Thôn Đoài ngồi nhớ thôn Đông
Một người chín nhớ mười mong một người .

Văn bản
nghệ thuật


2.Phạm vi sử dụng:
Ngôn ngữ
nghệ thuật

Văn bản
nghệ
thuật
(chủ yếu)

Lời nói

hằng ngày

Văn bản
thuộc các
phong cách
khác


3. Phân loại:
Nối những tác phẩm ở cột A với thể loại tương ứng ở cột B:
A - Tác phẩm

1. Tấm Cám.
2. Hồi trống Cổ Thành.
3. Nhưng nó phải bằng
hai mày.
4. Độc Tiểu Thanh Kí.
5. Bến quê.
6. Rô-mê-ô và Giu-li-et.
7. Đồng chí.
8."Chồng người đi
ngược về xuôi
Chồng em ngồi bếp sờ
đuôi con mèo"
9. Thị Mầu lên chùa.

Đáp
án

1a

2d
3b
4e
5c
6i
7g
8h
9k

B - Thể loại
a. Truyện cổ
tích
b. Truyện cười.
c. Truyện ngắn.
d. Tiểu thuyết.
e. Thơ Đường
Luật.
g. Thơ tự do.
h. Ca dao.
i. Kịch.
k. Chèo

Ngôn ngữ tự sự

Các thể loại trên
thuộc loại
ngôn
Ngôn
ngữ thơ
ngữ nghệ thuật

nào?
Ngôn ngữ sân khấu


BẢNG PHÂN LOẠI NGÔN NGỮ TRONG VĂN BẢN
NGHỆ THUẬT

Ngôn THỂ
ngữLOẠI
trong văn bảnĐẶC ĐIỂM
nghệ thuật được chia
thành mấy loại?

LOẠI NGÔN NGỮ

Ngôn ngữ thơ

Ngôn ngữ tự sự

Các thể thơ, ca
dao, hò vè

Truyện, kí, tiểu
thuyết…

Ngôn ngữ sân khấu Kịch, chèo,
tuồng…

Giàu hình ảnh,
nhạc điệu.

Miêu tả, trần
thuật…
Cá thể hoá(Nhân vật
nói thể hiện tâm trạng,
cá tính)


Văn bản 1: "Sen là cây mọc ở dưới nước,
lá to tròn, hoa màu hồng hay trắng, nhị
vàng, hạt dùng để ăn."
Theo Nguyễn Như Ý- Từ điển Tiếng Việt .
Văn bản 2:
" Trong đầm gì đẹp bằng sen
Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng
Nhị vàng bông trắng lá xanh
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn"
( Ca dao)

Khẳng định cái đẹp có thể
hiện hữu và bảo tồn trong môi
trường có nhiều cái xấu .

Nơi sinh sống, cấu tạo, màu
sắc của cây sen.

CHỨC NĂNG THÔNG TIN

CHỨC NĂNG THẨM MĨ

SƠ ĐỒ CHỨC NĂNG CỦA NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT

Chức năng
Thông tin

- Đặc điểm, tính chất
của sự vật, sự việc,
hiện tượng

Thẩm mĩ

- Biểu hiện cái đẹp
và khơi gợi nuôi
dưỡng cảm xúc
thẩm mĩ.


I. Ngôn ngữ nghệ thuật:
II. Phong cách ngôn ngữ nghệ
thuật:
1.Tính hình tượng
Đọc ngữ liệu sau:

" Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Mà em vẫn giữ tấm lòng son"

Tính hình tượng

(Bánh trôi nước- Hồ Xuân Hương)

Hình ảnh "bánh trôi nước".

Thân phận của người
phụ nữ Việt Nam trong xã
hội phong kiến.
.


Tính hình Thế
tượng:
khảhình
năng ngôn ngữ có
nào Là
là tính
thể tái hiện hiệntượng?
thực, làm xuất hiện ở người
đọc những hình ảnh, màu sắc, biểu tượng…
được nói đến trong văn bản để người đọc
dùng vốn tri tức, vốn sống của mình liên
tưởng, suy nghĩ, rút ra bài học nhân sinh.


"Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng"
( Khúc hát ru những em bé lớn
trên lưng mẹ - Nguyễn Khoa Điềm)

Tiếng suối trong như tiếng hát xa.

( Cảnh khuya- Hồ Chí Minh)

Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm"
(Ca dao)

ẨN DỤ
Để tạo ra tính
hình
tượng của ngôn ngữ
nghệ thuật người viết
thường sử dụng các biện
pháp tuSO
từSÁNH
nào?

HOÁN DỤ


- Như một kết quả tất yếu của tính hình tượng, VBNT có
tính đa nghĩa
Giọt nắng, giọt mưa
VD:

“Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng”
(Mùa xuân nho nhỏ- Thanh Hải)

Giọt âm thanh

Giọt ánh sáng
-

Tính đa nghĩa có quan hệ mật thiết với tính hàm súc

VD:
Hình tượng “Bánh trôi nước”
trong thơ Hồ Xuân Hương

Miêu tả một món ăn dân tộc

Thân phận và vẻ đẹp của
người phụ nữ


2. Tính truyền cảm
-VD1: “Chồng người đi ngược về xuôi,
Chồng em ngồi bếp sờ đuôi con mèo”
=> Cách nói đối lập, phóng đại -> Thái độ mỉa mai, chê trách.
- VD2:

“Đau đớn thay phận đàn bà
Lời rằng bạc mệnh ắt là lời chung”
-> Từ ngữ + từ cảm thán -> niềm đồng cảm, xót thương cho
những người phụ nữ trong xã hội xưa
=> Khiến người đọc cũng cảm thấy xót xa, căm phẫn.
- Tính truyền cảm thể hiện ở chỗ làm cho người đọc(nghe)
cũng vui, buồn, yêu, thích như chính người viết (nói).
- Sử dụng từ ngữ, câu, cách nói, giọng điệu,.. để gợi cảm
xúc

3.Tính cá thể hoá:
a. Ví dụ:
Thảo luận nhóm:
- Chia lớp làm 4 nhóm.
- Thời gian thảo luận: 3 phút.


PHONG CÁCH NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT

So sánh 3 bài thơ cùng đề tài thu

Bài
thơ

Màu sắc

Lá thu

Gió thu

Nhịp
điệu

Thu
vịnh

xanh ngắt

lơ phơ

hắt hiu

4/3

Tiếng thu

vàng

xào xạc nai ngơ
ngác

3/2

Đất nước

trong
biếc

phấp
phới

thổi
mạnh

2/3,4/3,2
/4,…

PHONG CÁCH NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT
b. KÕt luËn
- Mỗi nhà thơ, nhà văn đều có sự khác nhau trong cách dùng từ,
đặt câu và cách sử dụng hình ảnh… -> giọng điệu riêng, phong
cách nghệ thuật riêng của từng nhà văn trong sáng tạo nghệ
thuật => Tính cá thể hoá


PHONG CÁCH NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT
Ngôn ngữ nghệ thuật
Thông tin

Thẩm mỹ

Tổ chức, lựa chọn ngôn từ

Tính hình tượng

Tính truyền cảm

Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật

Tính cá thể


III. Luyện tập:
Bài tập 2: SGK/101

Đặc trưng nào sau đây là đặc trưng cơ bản
nhất của phong cách ngôn ngữ nghệ thuật ?

a. Tính hình tượng.
b.Tính truyền cảm.
c.Tính cá thể hoá.
d. Tính hàm súc.


III. Luyện tập:
Bài tập 2: SGK/101

Đặc trưng nào sau đây là đặc trưng cơ bản
nhất của phong cách ngôn ngữ nghệ thuật ?
a. Tính hình tượng.
b.Tính truyền cảm.
c.Tính cá thể hoá.
d. Tính hàm súc.


Bài 3: SGK/101

Hãy chọn từ thích hợp để điền vào chỗ trống
trong các câu văn, câu thơ sau :
“ Nhật kí trong tù”…………….một tấm lòng nhớ
nước.
a. Biểu hiện.
b. Phản ánh.
c. Thấm đượm.

canh cánh.
cánh.
d. Canh

3.Bài 4 :

Hãy chọn từ thích hợp để điền vào chỗ trống trong các
câu văn, câu thơ sau :
Ta tha thiết tự do dân tộc
Không chỉ vì một dải đất riêng
Kẻ đã .….trên mình ta thuốc độc
...màu xanh cả Trái Đất thiêng.

+ Dòng 3 :
a. Gieo.

+ Dòng 4 :
a. Huỷ.

b. Vãi.

b. Diệt.

c. Phun.

c. Tiêu.

d. Rắc.
rắc

d. Giết.
Giết