Tuần 7. Miêu tả và biểu cảm trong bài văn tự sự

KÝnh chµo quý thÇy c«
®Õn dù giê, th¨m líp


TiÕt 21: Lµm v¨n


miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong bµi v¨n tù sù
(2 tiết)

Tiết 1: I – Miêu tả và biểu cảm trong văn bản
tự sự
Tiết 2: II – Quan sát, liên tưởng, tưởng tượng đối
với việc miêu tả và biểu cảm trong văn tự sự.
III – Luyện tập


miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong bµi v¨n tù sù
(tiết 1)

I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự:
1. Kiến thức cũ:
a. Tự sự (kể chuyện): Là phương thức trình bày một chuỗi
các sự việc, từ sự việc này dẫn đến sự việc kia cuối cùng kết
thúc để thể hiện một ý nghĩa.
- Yếu tố cần có: nhân vật và sự việc, cốt truyện.
b. Miêu tả: Dùng các chi tiết, hinh ảnh làm cho đối tượng
được nói đến như hiện ra trước mắt người đọc, người nghe .
c. Biểu cảm: Bộc lộ tình cảm, cảm xúc, thái độ

1. Kiến thức cũ:
a. Tự sự: phương thức
trình bày một chuỗi các sự
việc, từ sự việc này dẫn
đến sự việc kia,cuối cùng
kết thúc,để thể hiện một ý
nghĩa.
* Yếu tố cần có: nhân
vật, sự việc, cốt truyện.
b. Miêu tả: Dùng các chi
tiết, hinh ảnh làm cho đối
tượng được nói đến như
hiện ra trước mắt người
đọc, người nghe .
c. Biểu cảm: Bộc lộ tình
cảm, cảm xúc,thái độ.

2. Tìm hiểu ngữ liệu: sgk.tr 73-74

- Đoạn văn là một đoạn trích tự sự.
Vì có:
+ Nhân vật: cô gái - chàng trai
+ Sự việc: một đêm thức của
chàng trai mục đồng.
+ Cốt truyện: một đêm ngắm
sao và tình cảm của chàng trai mục
đồng.


1. Kiến thức cũ:

a. Tự sự: phương thức
trình bày một chuỗi các
sự
việc, từ sự việc này dẫn
đến sự việc kia,cuối cùng
kết thúc,để thể hiện một
ý
nghĩa.
* Yếu tố cần có: nhân
vật, sự việc, cốt truyện.
b. Miêu tả: Dùng các chi
tiết, hinh ảnh làm cho đối
tượng được nói đến như
hiện ra trước mắt người
đọc, người nghe .
c. Biểu cảm: Bộc lộ tình
cảm, cảm xúc,thái độ.

2.1. Yếu tố miêu tả và biểu cảm trong ngữ
liệu:
a. Miêu tả:
- “ Suối reo rõ hơn … cỏ non đang mọc”.
- “ Từ phía mặt đầm lấp lánh ... mang theo một
luồng ánh sáng”.
- “ Nàng vẫn ngước mắt lên cao… mục đồng của
nhà trời”
=> mang lại không gian thơ mộng, trữ tình, yên
tĩnh của một đêm đầy sao trên trời.
b. Biểu cảm:
- “Tôi cảm thấy... nhè nhẹ xuống vai tôi”.

- “ Còn tôi, tôi nhìn nàng... ý nghĩ cao đẹp”
- “Tôi tưởng đâu ... đậu xuống vai tôi mà thiêm
thiếp ngủ”.
=> làm tăng thêm nỗi lòng xao xuyến, bâng
khuâng, thanh khiết của chàng mục đồng.


2.2. Xét vai trò của miêu tả và biểu cảm trong ngữ liệu (đoạn văn tự sự):
a. Nếu bỏ 2 yếu tố này => đoạn văn mới:
Nếu có lần nằm ngoài trời suốt đêm, giữa lúc chúng ta ngủ thì cả một
thế giới huyền bí bừng dậy. Ban ngày là cuộc sống của chúng sinh, còn
ban đêm là cuộc sống của cây cỏ.
- Cái gì thế? – Xtê-pha-nét khe khẽ hỏi.
- Có một linh hồn lên thiêng đàng, cô chủ ạ - nói rồi tôi làm dấu thánh.
Nàng cũng làm theo. Nàng ngồi yên. Còn tôi, tôi nhìn nàng ngủ.
=> không gian yên tĩnh, thơ mộng, trữ tình không còn; tình cảm của chàng
trai mục đồng cũng không có.
b. Vai trò:
=> Giúp người đọc, người nghe cảm nhận được vẻ đẹp của cảnh vật, của
lòng người trong câu chuyện => đoạn văn tự sự trở nên hấp dẫn, lôi
cuốn và sinh động.


2.3. So sánh
a. Miêu tả trong văn miêu tả - miêu tả trong văn tự sự :
- Giống:
- Khác:

Đều dùng ngôn ngữ để làm cho người đọc, người nghe
hình dung ra đối tượng được nói đến.

Văn miêu tả

Văn tự sự

- Là phương thức chính

- Làm cho câu chuyện kể

tạo nên văn bản

thêm phần sinh động.

b. Biểu cảm trong văn biểu cảm - biểu cảm trong văn tự sự :
- Giống: Đều dùng ngôn ngữ để bộc lộ tư tưởng, tình cảm của
người viết.
- Khác:
Văn biểu cảm
Văn tự sự

- Là phương thức chính
tạo nên văn bản

- Làm cho câu chuyện
kể thêm phần hấp dẫn,
lôi cuốn.

=> giống ở cách thức tiến hành, khác ở mục đích sử dụng.


3. Kết luận:

- Trong văn bản tự sự, miêu tả và biểu cảm không phải là phương thức chính tạo nên câu chuyện, nhưng là hai yếu
tố quan trọng, phục vụ đắc lực và có hiệu quả, giúp cho chuyện kể thêm phần hấp dẫn, sinh động.
- Đánh giá hiệu quả của yếu tố miêu tả và biểu cảm trong văn tự sự dựa vào:

giá trị gợi tả, gợi cảm cao tác động đến nhận
thức, cảm xúc của người đọc, người nghe.



* Nhận xét vai trò của yếu tố miêu tả Và biểu
cảm trong: đoạn mở đầu của truyện cổ tích
Tấm Cám:
Ngày xa, có Tấm và Cám là hai chị em
cùng cha khác mẹ. Hai chị em súyt soát tuổi
nhau. Tấm là con vợ cả, Cám là con vợ lẽ. Mẹ
Tấm đã chết từ hồi Tấm còn bé. Sau đó mấy
năm thì cha Tấm cũng chết, Tấm ở với dì ghẻ
là mẹ của Cám. Dì ghẻ là ngời rất cay nghiệt.
Hằng ngày, Tấm phải làm lụng vất vả, hết
chăn trâu, gánh nớc, đến thái khoai, vớt bèo;
đêm lại còn xay lúa, giã gạo mà không hết
việc. Trong khi đó thì Cám đợc mẹ nuông
chiều, đợc ăn trắng mặc trơn, suốt ngày
quanh quẩn ở nhà, không phải làm việc
nặng...
Đáp án


II.Quan sát, liên tưởng, tưởng
tượng đối với việc miêu tả và

biểu cảm trong bài văn tự sự:
1/Thực hành : Dựa vào văn bản mẫu
để chọn và điền từ vào các câu trong
bài tập ở sgk?

- Câu a : từ “liên tưởng”.
- Câub

: từ “quan sát”.

- Câu c : từ “tưởng tượng”.


2/Khái niệm về : quan sát, liên
tưởng, tưởng tượng :
Từ văn bản mẫu và bài tập điền từ
trên, em hãy cho biết : thế nào là quan
sát, liên tưởng, tưởng tượng?
- Quan sát :Xem xét để nhìn rõ, biết rõ sự vật
hiện tượng.
- Liên tưởng: Từ sự việc, hiện tượng nào đó
mà nghó đến sự việc có liên quan.
- Tưởng tượng: là cách tạo ra trong tâm trí hình
ảnh của cái chưa hề có trước mắt hay chưa
hề được gặp.


3/ Vai trò của quan sát, liên tượng và
tưởng tượng đối với việc miêu tả và
biểu cảm:

Để làm tốt việc miêu tả trong
văn tự sự, người viết phải làm gì?
- Ta phải quan sát, liên tưởng, tượng
tượng mới gây được cảm xúc.
- Ngữ liệu: sgk 73.74
+ Quan sát để nhận ra: ban
đêm, đầm ao, mặt đầm, vì sao...
+ Tưởng tượng: cô gái trông
như chú mục đồng của nhà trời.
+ Liên tưởng: Cuộc hành trình
thầm lặng, ngoan ngõa của những vì
sao như một đàn cừu lớn.


III/ GHI NHỚ :
Theo em, những kiến thức cơ bản nào
cần phải ghi nhớ sau bài học?
- Miêu tả và biểu cảm là hai yếu tố quan
trọng trong văn bản tự sự. Nhờ những yếu
tố đó mà câu chuyện trở nên sinh động,
hấp dẫn và có sức truyền cảm mạnh mẽ.
- Muốn miêu tả và biểu cảm thành công,
người viết cần phải quan tâm tìm hiểu
cuộc sống, con người và bản thân.Đồng
thời chú ý quan sát, liên tưởng, tưởng
tượng và lắng nghe những lay động mà sự
vật, sự việc từ bên ngoài tác động đến
tâm trí của mình.

IV/ LUYEN TAP :
1/ Baứi 1/ trang 76 :
a. Đoạn trích Tấm Cám: Từ Ngày nào bà lão cũng
đi chợ thì lấy làm lạ
Đáp án
-Miêu tả: làm hiện lên hình ảnh của cô Tấm qua
sự biến hóa thần kỳ từ quả thị: một cô Tấm xinh
đẹp, đảm đang, khéo léo.
-Biểu cảm :giúp thể hiện thái độ ngạc nhiên của
bà lão, đồng thời gieo vào tình cảm của ngời đọc
sự yêu mến với Tấm.


b. Đọan trích từ truyện “Lẵng quả
thông” của nhà văn C.Pau -tốp -xki :
*Chỉ ra các yếu tố miêu tả và biểu
cảm trong đọan văn và cho biết vai trò
của các yếu tố này trong việc nâng
cao hiệu quả tự sự của đọan văn?
- Các yếu tố miêu tả và biểu cảm …
có tác dụng đa dạng hóa và sinh động
hóa nội dung tự sự trong đọan; đồng
thời nó còn có vai trò liên kết chặt
chẽ các sự việc được nói đến trong
đọan trích.


2/ Bài tập 2/ trang 76 :
Viết một đọan văn có sử dụng yếu
tố miêu tả và biểu cảm kể về một

chuyến tham quan du lòch mà em đã
trải qua.
- Yêu cầu :
+ Phải xác đònh được đối tượng được
miêu tả -tự sự.
+ Lập dàn ý sơ lược cho đọan văn.
+ Diễn đạt các ý thành đọan.


HƯỚNG DẪN HỌC BÀI VÀ SỌAN BÀI
* Hướng dẫn học bài:
- Nắm vững kiến thức của bài học
(nhất là cách dùng các phương tiện
ngôn ngữ có tính nghệ thuật trên cơ
sở quan sát, liên tưởng và tưởng để
miêu tả và biểu cảm.
- Vận dụng làm các bài tập : viết các
đọan văn tự sự có sử dụng các yếu
*Híng
dÉn tả
so¹nvà
bµi:
tố
miêu
biểu cảm.
- So¹n bµi Ca dao than th©n, yªu th¬ng,
t×nh nghÜa.