Bài 24. Cách làm bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ

Tiết 125 :

Cách làm bài nghị
luận về một bài thơ,
đoạn thơ.


TIẾT
125


CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ
I. ĐỀ BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ:
Đề 1. Phân tích các tầng nghĩa trong đoạn thơ sau: “nào đâu những đêm vàng…
nay còn đâu.” (Thế Lữ, Nhớ rừng)
Đề 2. Cảm nhận và suy nghĩ của em về đoạn kết trong bài thơ Đồng chí của Chính
Hữu: “Đêm nay rừng… trăng treo.”
Đề 3. Cảm nhận của em về tâm trạng của Tản Đà qua bài thơ Muốn làm thằng
Cuội.
Đề 4. Hình tượng người chiến sĩ lái xe trong Bài thơ về tiểu đội xe không kính của
Phạm Tiến Duật.
Đề 5. Bài thơ Ánh trăng của Nguyễn Duy gợi cho em những suy nghĩ gì?
Đề 6. Phân tích khổ thơ đầu trong bài Sang thu của Hữu Thỉnh.
Đề 7. Những đặc sắc trong bài thơ Viếng lăng Bác của Viễn Phương.
Đề 8. Cảm nhận và suy nghĩ của em về tình cảm cha con trong bài Nói với con của
Y Phương.


TIT
125
I. Đề bài văn nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ:

1. Đọc các đề bài:
2. Nhận xét:
Các đề bài trên có cấu tạo ntn?


CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ
I. ĐỀ BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ:
Dạng 1:
(có mệnh lệnh)

Các đề 1,2,3,5,6,8

Dạng 2:

Các đề 4, 7

( không có mệnh lệnh)

Nhìn vào 08 đề trong
SGK, đề nào thuộc dạng
1, đề nào thuộc dạng 2?


TIT 125

So sánh sự giống nhau và khác nhau giữa các đề
bài?
b. So sánh:
- Giống nhau: ều phải nghị luận về một đoạn thơ, bài

thơ .
- Khác:
+ Phân tích : Nghiêng về phơng pháp nghị luận.
+ Cảm nhận: Nghị luận trên cơ sở cảm thụ của ngời viết.
+ Suy nghĩ: Nghị luận nhấn mạnh tới nhận định, đánh
giá của ngời viết.


TIT
125
Từ việc tìm hiểu bài trên, em ghi nhớ điều gì
đề bài nghị luận về một bài thơ đoạn thơ?

- Thấy đợc sự đa dạng, phong phú của
kiểu đề bài nghị luận về một đoạn
thơ, bài thơ.
(ề có mệnh lệnh, đề không có
mệnh lệnh)
Em hãy tự ra một đề bài tơng tự nh các
đề trên?


CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ
I. ĐỀ BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ:
II. CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ:
1. CÁC BƯỚC LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ:


ĐỀ BÀI

Tìm hiểu đề và tìm ý

Tìm hiểu đề
Đọc kĩ đề bài để xác định vấn đề
nghị luận và cách thức nghị luận.
Tìm ý
Đặt câu hỏi tìm những giá trị nội
dung và nghệ thuật của bài thơ,
đoạn thơ.


Dàn ý
Mở bài
- Giới thiệu đoạn thơ, bài thơ.
- Nêu nhận xét, đánh giá khái quát về bài thơ, đoạn thơ.
(Nếu phân tích đoạn thơ nên nêu rõ vị trí của đoạn thơ
ấy trong tác phẩm và khái quát nội dung cảm xúc của
nó.)
Thân bài :


Luận điểm 1: Cảnh ra khơi.
- Nội dung: vẻ đẹp trẻ trung, giầu sức sống,
đầy khí thế vượt trường giang.
- Nghệ thuật:
+ Từ ngữ gợi cảm: “trong”, “nhẹ”, “hồng”…
+ Hình ảnh thơ đẹp, so sánh, nhân hoá:
“chiếc thuyền” – “tuấn mã”, “cánh buồm” –
“mảnh hồn làng”...

TIT
125

b. Lập dàn bài:
Luận điểm 2:
Cảnh trở về đông vui nhộn nhịp, no đủ bình yên.
- Tâm trạng, nỗi nhớ của nhà thơ về hơng vị nồng
mặn của quê hơng.
c. Kết bài: Cả bài thơ là một khúc ca quê hơng tơi
sáng. Nó là sản phẩm của một hồn thơ trẻ trung
đầy lãng mạn.


TIT
125

Nêu
bớc 3 bài:
khi làm bài nghị luận về bài thơ, đoạn thơ?
c. Viết

Dựa vào dàn ý trên hãy viết phần mở bài
Bớc cuối khi làm bài nghị luận
?
d. ọc và sửa lại:
về bài thơ, đoạn thơ là gì ?

CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ
I. ĐỀ BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ
II. CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ:
1. CÁC BƯỚC LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ:
2. CÁCH TỔ CHỨC, TRIỂN KHAI LUẬN ĐIỂM:

Văn bản

Quê hương trong tình thương, nỗi nhớ

Bố cục văn bản 3 phần
a). Mở bài: từ đầu đến “khởi
 Dòng
Phầnđầu
thânrực
bàirỡ”.
người
viết cảm xúc dạt dào lai láng
chảy suốt
đời mở
thơ Tế Hanh,
trongbày
đó những
Quê hương
Phần
đã trình
nhậnlà thành công khởi đầu rực
rỡ.
bài nêu lên
xét gì về tình yêu quê

nộitheo đến
hương
bàiTếthơ
Quê  Phân tích cảm xúc của
b). Thânnhững
bài: tiếp
“thựctrong
tế của
Hanh”.
Nộicủa
dung
dung
hương?
Nhữngcuộc
suy sống
nghĩ lao động
nhà thơ khi
ca gì?
ngợi vẻ đẹp
thiên nhiên,
dân quê và
của
phần
ấycủa
được
nỗi nhớ quê hương da diết
tácdẫn
giả. dắt khẳng
kết bài?
định bằng cách nào, được

c). Kết bài: phần còn lại.liên
 Khẳng
kết vớiđịnh
phầnsức
mởhấp
bài dẫn
và của bài thơ và ý nghĩa
bồi đắp tâm hồn người đọc. kết bài ra sao?


TIT
125
ở phần thân bài, ngời viết trình bày những nhận xét gì
về tình yêu quê hơng trong bài thơ Quê hơng?

+ Nổi bật lên là những hình ảnh đẹp nh mơ, đầy
sức mạnh khi ra khơi.
+ Cảnh trở về tấp nập, no đủ.
+ Hình ảnh ngời dân chài giữa đất trời lộng gió với
vị nồng mặn của biển khơi.
+ Hình ảnh, ngôn từ của bài thơ giàu sức gợi cảm,
thể hiện một tâm hồn phong phú, rung động tinh
tế.


TIT
125

ững suy nghĩ, ý kiến ấy đợc dẫn dắt, khẳng định bằng cách nà
đợc liên kết với phần mở bài và kết bài ra sao?

Những suy nghĩ, ý kiến của ngời viết luôn đợc
gắn cùng sự phân tích, bình giảng cụ thể hình
ảnh, ngôn từ, giọng điệu của bài thơ.
- Phần thân bài đợc nối kết với phần mở bài một
cách chặt chẽ, tự nhiên. đó chính là sự phân tích,
chứng minh làm sáng tỏ nhận xét bao quát đã nêu ở
phần mở bài. Từ các luận điểm này đã dẫn đến
phần kết bài đánh giá sức hấp dẫn, khẳng định ý
nghĩa của bài thơ.


CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ
I. ĐỀ BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ:
II. CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ:
1. CÁC BƯỚC LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ:
2. CÁCH TỔ CHỨC, TRIỂN KHAI LUẬN ĐIỂM:

Bài văn có tính thuyết phục, hấp dẫn vì:

Văn
thuyết
•Người viết đã chỉ được
cáibản
hay, có
cái tính
đẹp của
bài thơ.

phục, hấp dẫn không? Vì

•Làm sáng tỏ được tình yêu quê hương tha thiết của tác giả.
sao?
•Suy nghĩ, đánh giá thể hiện sự rung động thật sự của người viết.
Ghi nhớ (Sgk /83)

Từ việc tìm hiểu VB trên, em rút
Bài
viếthọc
cần có
mạchlàm
lạc: bài nghị
ra
bài
gìbố
vềcục
cách
-Mở bài: giới thiệu đoạn thơ, bài luận
thơ, nêu
nhận
xét này?
đánh giá của mình.
văn
học
-Thân bài: lần lượt trình bày những suy nghĩ, đánh giá về nội dung và nghệ
thuật.
-Kết bài: khái quát giá trị, ý nghĩa.



CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ

I. ĐỀ BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ:
II. CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ:
1. CÁC BƯỚC LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ:
2. CÁCH TỔ CHỨC, TRIỂN KHAI LUẬN ĐIỂM:
Ghi nhớ (Sgk /83)

III. LUYỆN TẬP:
Tìm hiểu đề, tìm ý và lập dàn ý chi tiết cho đề sau:
Phân tích khổ thơ đầu bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh.
THẢO LUẬN


Phân tích khổ thơ đầu bài thơ "Sang
thu" của Hữu Thỉnh.
“Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về”


1. Tìm hiểu đề, tìm ý.
a. Tìm hiểu đề:
- Vấn đề nghị luận: Khổ 1
- Yêu cầu nghị luận: Phân tích
b. Tìm ý: (gợi ý sgk)


A. Mở bài: tổng hợp lại giá trị, ý nghĩa của khổ 1.
1- Nội dung: Đất trời chuyển sang thu nhẹ nhàng mà rõ rệt.
2. Nghệ thuật: Cảm nhận tinh tế, hình ảnh giầu sức biểu cảm.

B. Thân bài: suy nghĩ, đánh giá về nội dung, nghệ thuật của khổ 1.
1: Cảm xúc của nhà thơ:
1a. Nội dung: Tín hiệu thu sang nhẹ nhàng, mơ hồ.
1b. Nghệ thuật:
- Hình ảnh: "hương ổi", gió, sương".
- Từ ngữ gợi tả, biểu cảm: "phả, se, chùng chình".
2. Cảnh sang thu của đất trời:
2a. Nghệ thuật: từ ngữ gợi tả, biểu cảm "bỗng, hình như“.
2b. Nội dung: Tâm trạng ngỡ ngàng, bâng khuâng.
C. Kết bài:
1. Giới thiệu: Đề tài mùa thu trong thi ca và "Sang thu" của Hữu Thỉnh.
2. Nêu vấn đề:
- Khổ 1: Đất trời chuyển sang thu nhẹ nhàng mà rõ rệt qua sự cảm
nhận tinh tế, hình ảnh giầu sức biểu cảm.
- Chép khổ thơ.


A. Mở bài:
1. Giới thiệu: đề tài mùa thu trong thi ca và "Sang thu" của Hữu Thỉnh.
2. Nêu vấn đề:
- Khổ 1: đất trời chuyển sang thu nhẹ nhàng mà rõ rệt qua sự cảm
nhận tinh tế, hình ảnh giàu sức biểu cảm.
- Chép khổ thơ.
B. Thân bài: suy nghĩ, đánh giá về nội dung, nghệ thuật của khổ 1.
1. Cảnh sang thu của đất trời:
1a. Nội dung: tín hiệu thu sang nhẹ nhàng, mơ hồ.
1b. Nghệ thuật:
- Hình ảnh: "hương ổi", “gió, sương".
- Từ ngữ gợi tả, biểu cảm: "phả, se, chùng chình".
2. Cảm xúc của nhà thơ:

2a. Nghệ thuật: từ ngữ gợi tả, biểu cảm "bỗng, hình như”.
2b. Nội dung: tâm trạng ngỡ ngàng, bâng khuâng.
C. Kết bài: tổng hợp lại giá trị, ý nghĩa của khổ 1.
1- Nội dung: đất trời chuyển sang thu nhẹ nhàng mà rõ rệt.
2. Nghệ thuật: cảm nhận tinh tế, hình ảnh giàu sức biểu cảm.


Bài 1. Hãy khoanh tròn vào chữ cái câu trả lời đúng nhất.
Đâu là điều cần thiết khi viết mở bài cho bài văn nghị luận về một
đoạn thơ, bài thơ?
A. Giới thiệu bài thơ, đoạn thơ.
B. Nêu khái quát giá trị bài thơ, đoạn thơ
C. Kết luận về giá trị của bài thơ, đoạn thơ.
D. Giới thiệu đoạn thơ, bài thơ, nêu khái quát giá trị bài thơ, đoạn thơ.
Bài 2: Một bạn học sinh khi lập dàn ý phân tích bài thơ "Mùa xuân nho
nhỏ" đã triển khai các luận điểm phần thân bài như sau:
A. Cảm xúc của nhà thơ trước mùa xuân đất nước, dân tộc.
B. Khát vọng hoà nhập, dâng hiến “mùa xuân nho nhỏ” của nhà thơ.
C. Cảm xúc của nhà thơ trước mùa xuân thiên nhiên, đất trời.
Hãy sắp xếp lại các luận điểm trên theo trật tự hợp lí của bài thơ "Mùa
xuân nho nhỏ".