Bài 20. Nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí

Để làm bài văn nghị luận về sự
việc, hiện tợng đời sống xã hội
cần có những yêu cầu nào?
A. Nội dung phải nêu rõ sự việc
hiện
tợng.
Thế
nào là nghị luận về
B.một
Phân
tích
mặt
đúng
sai
lợi
sự
việc,
hiện
t
ợng
hại.

đời sống ?

C. Chỉ ra nguyên nhân, bày tỏ
thái độ ý kiến của nguời viết.
D. Hình thức phải có bố cục mạch
lạc, luận điểm rõ ràng

TIẾT108: NGHỊ LUẬN VỀ


I. TÌM HIỂU BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ
TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ.

1) Ví dụ: Đọc văn bản :” Tri thức là sức mạnh” ( SGK- Tr35).
2) Nhận xét:
* Nội dung nghị luận: Bàn về giá trị của tri thức khoa
học và người trí thức.


+3
Các
câu mang luận điểm: bốn câu.
* Bố cục:
phần:
- Mở bài ( đoạn 1): Nêu vấn đề nghị luận ( tri thức là sức
mạnh và người có tri thức là người có sức mạnh).
+ hai câu kết đoạn→ Các
+ Tri thức đúng là sức mạnh
câu
chứa
luận
điểm
. nghị
- Thân bài ( đoạn 2,3): Chứng
minh
làm
rõ vấn

đề
chứng:
gia mạnh.
Xten-mét-xơ …cứu một cỗ máy
luậnDẫn
:
Tri Chuyên
thức là sức
thoát khỏi số phận một đống
phếthức
liệu.cũng là sức mạnh của cách mạng....
→ luận điểm
+ Tri
Dẫn chứng: Bác Hồ thu hút nhiều nhà trí thức lớn tham
gia đóng góp cho kháng chiến…

+ Các câu mang luận điểm: Câu mở đầu và câu cuối
văn.
-đoạn
Kết bài ( đoạn
còn lại): Phê phán một số người không
⇒ Bố cục rõcoi
ràng,
chặt
biết
trọng
tri chẽ.
thức, sử dụng tri thức không
đúng chỗ.

Tri thøc lµ søc
m¹nh
Tri thøc ®óng
lµ søc m¹nh

Tri thøc còng lµ
søc m¹nh cña
c¸ch m¹ng

Phª ph¸n mét sè ngêi
kh«ng biÕt quý träng tri
thøc, sö dông tri thøc


2) Nhận xét:
* Nội dung nghị luận: Bàn về giá trị của tri thức khoa
học và người trí thức.
* Bố cục: 3 phần:
- Mở bài ( đoạn 1): Nêu vấn đề nghị luận ( tri thức là
sức mạnh và người có tri thức là người có sức mạnh).
- Thân bài ( đoạn 2,3): Chứng minh làm rõ vấn đề nghị
luận : Tri thức là sức mạnh.
- Kết bài ( đoạn còn lại): Phê phán một số người không
biết coi trọng tri thức, sử dụng tri thức không đúng
chỗ.
→Luận
Bố cục
rõ ràng,
điểm

đúng chặt
đắn, chẽ.
sáng
tỏ.
Lời văn chính xác, sinh
động.


3) Kết luận:
• Nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí là bàn về một vấn đề
thuộc lĩnh vực tư tưởng, đạo đức, lối sống,... của con người.
• Yêu cầu về nội dung của bài nghị luận này là phải làm sáng tỏ
các vấn đề tư tưởng, đạo lí bằng cách giải thích, chứng minh,
so sánh, đối chiếu, phân tích,.. để chỉ ra chỗ đúng ( hay chỗ
sai) của một tư tưởng nào đó, nhằm khẳng định tư tưởng của
người viết.
• Về hình thức, bài viết phải có bố cục ba phần; có luận điểm
đúng đắn, sáng tỏ; lời văn chính xác, sinh động.


* Ghi
nhớ:
Yêu cầu về nội dung của bài nghị
luận này là phải làm sáng tỏ các vấn
đề t tởng, đạo lý bằng các cách giải
thích, chứng minh, so sánh, đối
chiếu, phân tích, ... để chỉ ra chỗ
đúng hay chỗ sai của một t tởng nào
đó, nhằm khẳng định t tởng của ng
ời viết.

* Ghi nhớ:

Về hình thức, bài viết phải
có bố cục ba phần; có luận
điểm đúng đắn, sáng tỏ; lời
văn chính xác, sinh động.


* Sự khác nhau:
Nghị luận về một sự việc, Nghị luận về một vấn đề tư
hiện tượng đời sống
tưởng, đạo lí
-Xuất phát từ thực tế đời

sống ( các sự việc, hiện
tượng) mà rút ra những vấn
đề tư tưởng ( Sự việc, hiện
tượng là xuất phát điểm; tư
tưởng là vấn đề rút ra).

Dùng giải thích, chứng
minh, phân tích ... Làm sáng
tỏ các tư tưởng, đạo lí quan
trọng đối với đời sống con
người ( tư tưởng là xuất phát
điểm)
-

Trong những đề bài sau, đề bài nào không thuộc
bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí?
A. Suy nghĩ về đạo lí “ Uống nước nhớ nguồn”.
B. Suy nghĩ từ truyện ngụ ngôn “Ếch ngồi đáy giếng”.
C. Suy nghĩ về câu tục ngữ “ Có chí thì nên”.
D. Suy nghĩ về hiện tượng xả rác bừa bãi.


II. LUYỆN TẬP
1. Đọc văn bản sau và trả lời câu hỏi.
THỜI GIAN LÀ VÀNG
Ngạn ngữ có câu:Thời gian là vàng. Nhưng vàng thì mua được mà thời
gian thì không mua được. Thế mới biết vàng có giá mà thời gian là vô giá.
Thật vậy, thời gian là sự sống. Bạn vào bệnh viện mà xem, người bệnh
nặng, nếu kịp thời chữa chạy thì sống, để chậm thì chết.
Thời gian là thắng lợi. Bạn hỏi các anh bộ đội mà xem, trong chiến đấu,
biết nắm thời cơ, đánh địch đúng lúc là thắng lợi, để mất thời cơ là thất bại.
Thời gian là tiền. Trong kinh doanh, sản xuất hàng hoá đúng lúc là lãi,
không đúng lúc là lỗ.
Thời gian là tri thức. Phải thường xuyên học tập thì mới giỏi. Học ngoại
ngữ mà bữa đực, bữa cái, thiếu kiên trì, thì học mấy cũng không giỏi được.
Thế mới biết, nếu biết tận dụng thời gian thì làm được bao nhiêu điều
cho bản thân và cho xã hội. Bỏ phí thời gian thì có hại và về sau hối tiếc
cũng không kịp.
( Phương Liên)


Câu hỏi:
a) Văn bản trên thuộc loại nghị luận

nào?
b) Văn bản nghị luận về vấn đề gì ? Chỉ
ra luận điểm chính của nó.
c) Phép lập luận chủ yếu trong bài này là
gì? Cách lập luận trong bài có sức
thuyết phục như thế nào?


II. Luyện Văn bản: Thời gian là
tập:
vàng.
a.
Văn bản
thuộc
nghị
luận
t tnghị
ởng,
Nhóm
1: Văn
bảnloại
trên
thuộc
loại
đạo
vì bàn luận về giá trị của thời
luận lý
nào?
b.
Văn bản nghị luận về vấn đề: giá

gian.
trị của thời gian.
Nhóm
2:
Văn
bản
nghị
luận
về
vấn
- Luận điểm chính: Thời gian là
vàng.
đề gì? Chỉ ra luận điểm chính của
c. Phép lập luận chủ yếu: Phân tích
nó?
và chứng minh
Nhóm 3: Phép lập luận chủ yếu trong
-bài
Các
luận
điểm
đợc
này
là gì?
Cách
lậptriển
luận khai
trongtheo
bài
lối

phân
tích phục
những
hiện chứng
có sức
thuyết
nhbiểu
thế nào?
tỏ thời gian là vàng. Sau mỗi luận
điểm là dẫn chứng chứng minh cho


II. LUYỆN TẬP.
2. Ý nào sau đây không phù hợp với bài văn nghị luận về
một vấn đề tư tưởng, đạo lí?
A. Nội dung đem ra bàn luận vấn đề tư tưởng, đạo đức, lối
sống của con người.
B. Bài viết phải có bố cục ba phần, có luận điểm đúng đắn,
sáng tỏ,chính xác, sinh động.
C. Bài viết cần trau chuốt, bóng bảy, giàu hình ảnh, sử
dụng nhiều biện pháp tu từ .
D. Vận dụng linh hoạt các thao tác chứng minh, giải thích,
so sánh, phân tích, đối chiếu...


Trong những đề bài sau, đề
nào không thuộc bài nghị
luận về vấn đề t tởng đạo
lý?
A. Suy nghĩ về đạo lý Uống nớc nhớ

nguồn.
B. Suy nghĩ từ truyện ngụ ngôn ếch
ngồi đáy giếng.
C. Suy nghĩ về câu Có chí thì nên.


HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
- Học thuộc bài (phần ghi nhớ; phân biệt
bài nghị luận về một sự việc, hiện tượng
với bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng,
đạo lí)
- Làm hoàn chỉnh các bài tập.
- Soạn bài: Tiết 109: Chó sói và cừu....
( Tìm hiểu tác giả, tác phẩm; Đọc văn
bản, trả lời các câu hỏi SGK).