Bài 27. Hội thoại (tiếp theo)

Chào mừng các thầy cô
về dự giờ thăm lớp 8a
M«n ng÷ v¨n 8

Trêng THCS Quảng
Phu


Hãy xác định vai xã hội trong đoạn hội thoại trên?
Nhận xét về cách xử sự của người con?

Kiểm
tra
 - Dạo này, bố thấy điểm môn Toán của con
bài
hình như chưa được tốt lắm. Sắp thi rồi, con
cũ: cần cố gắng hơn nữa. Hay là con sang nhờ
bạn…
 Ông Nam chưa nói hết câu, Hoà đã vùng
vằng đứng dậy và làu bàu:
 - Thôi, bố đừng nói đến chuyện học hành
của con nữa!
Con :vai dưới.
 * Vai xã hội: Bố : vai trên.
 * Thái độ: người con vô lễ với bố .


TIẾT : 115

( TiÕp theo)

1. Ví dụ: Đoạn trích sgk .
Một hôm cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
(…) Nhận ra những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và nét mặt rất kịch
của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp … Nhưng đời nào tình thương yêu
và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến
(…)
Tôi cũng đáp lại cô tôi:
- Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:


- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày
may vá sắm sửa chovà thăm em bé chứ.
( …)Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
- Sao cô biết mợ con có con?
( …)
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
- Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của
mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước
sau cũng một lần xấu, chã nhẽ bán xới mãi được sao?


Một hôm cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
(…) Nhận ra những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và nét mặt rất kịch của cô tôi
kia, tôi cúi đầu không đáp … Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến
mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến (…)
Tôi cũng đáp lại cô tôi:

- Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
…Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay
.
cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm
sửa chovà thăm em bé chứ.
(…) Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
- Sao cô biết mợ con có con?
( …)
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
- Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của mợ mày, rồi
đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu, chã
nhẽ bán xới mãi được sao?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi lại chập chừng nói tiếp:
- Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi


-

Bà cô : 5 lần nói
- Bé Hồng: 4 lần :

+ 2 lần nói.

+ 2 lần im lặng -> Bộc lộ thái
độ bất bình trớc lời nói cay độc
của ngời cô.
- Bé Hồng: không cắt lời của ngời

cô khi bà đang nói -> Hồng xác
định đợc vai xã hội của mình và
giữ lễ phép, lịch sự.


Đọc các tình huống, nhận xét về các
nhân vật tham gia hội thoại ?
TH 1: - Dạo này, bố thấy điểm môn văn của con

hình nh cha đợc tốt lắm. Sắp thi rồi, con cần cố
gắng hơn nữa. Hay là con sang ...
Ông Nam cha nói hết câu, Hoà đã vùng vằng
đứng dậy và làu bàu:
- Thôi, bố đừng nói đến chuyện học hành
của con nữa!
TH 2: Cha mẹ đang bàn bạc với nhau về vấn đề
kinh tế trong gia đình. Ngời con ngồi gần đó
nói xen vào câu chuyện của cha mẹ khiến cha
THmẹ
3:Trong
một
buổi thảo luận ở lớp ,cô giáo yêu
rất bực
mình.
cầu học sinh A phát biểu ý kiến về một vấn đề,
A cha kịp trình bày thì học sinh B vội vàng đa
ra ý kiến của mình về lĩnh vực đó


TH 1: - Dạo này, bố thấy điểm môn

văn của con hình nh cha đợc tốt lắm.
Sắp thi rồi, con cần cố gắng hơn
nữa. Hay là con sang ...
Ông Nam cha nói hết câu, Hoà đã
vùng vằng đứng dậy và làu bàu:
- Thôi, bố đừng nói đến chuyện
học hành của con nữa!

=>

- Bố vai trên Cha nói hết câu

- Con vai dới, vùng vằnglàu bàu nói
cắt lời của bố-> thái độ không lễ phép
với bố, không tuân thủ lợt lời trong hội thoại.


TH 2: Cha mẹ đang bàn bạc với

nhau về vấn đề kinh tế trong gia
đình. Ngời con ngồi gần đó nói
xen vào câu chuyện của cha mẹ
khiến cha mẹ rất bực mình.
=>

Ngời con đã nói chêm vào cuộc
hội thoại của cha mẹ -> không lễ
phép và vi phạm vào lợt lời, vì ngời
con không có quyền đợc nói khi

không tham gia đối thoại, ngời con
chỉ có mặt ở đó nghe cuộc đối


TH 3: Trong một buổi thảo luận ở

lớp ,cô giáo yêu cầu học sinh A phát
biểu ý kiến về một vấn đề, A cha
kịp trình bày thì học sinh B vội
vàng đa ra ý kiến của mình về
lĩnh vực đó
=> Học sinh B nói tranh lợt lời
của học sinh A -> không tôn
trọng lợt lời của cuộc thoại.


I. Lît lêi trong héi
tho¹i
Ghi nhớ : sgk/ 102

* Trong hội thoại, ai cũng được nói. Mỗi
lần có người tham gia hội thoại nói được
gọi là một lượt lời.
* Để giữ lịch sự, cần tôn trọng lượt lời của
người khác, tránh nói tranh, cắt lời hoặc
chêm vào lời người khác.
* Nhiều khi, im lặng khi đến lượt lời của
mình cũng là một cách biểu thị thái độ.

Bài tập 1: Tìm hiểu tính cách nhân vật qua cách miêu tả
cuộc thoại giữa các nhân vật trong đoạn trích Tức nớc
vỡ bờ (Tắt đèn - Ngô Tất Tố )

N/vật Lợt lờiGiọng điệu, cử chỉ, lời
nói

Tính cách

Chị
Dậu

9 lợt :- Tụi van ụng,... xin ụng r lũng

Thụng minh,
nhn nhn, sn
sng chng tr.

Cai lệ

6 lợt: -Thét, quát, hầm hè...
- Ông - thằng - mày...

Hng hỏch, thụ
bo, l móng ...

thng!
- My trúi chng b i xem no! Trúi ny!
B ó van xin my, my vn khụng tha

trúi ny!

Ngời
2 lợt:- Anh ta lại....
nhà lí
- Chị khất tièn su đến
trởng ...không ?
Anh
Dậu

A dua, n theo,
phụ thuộc.

1 lợt; - U nó không đợc thế !....phải Yu ui, nhỳt
nhỏt
tội.


a) Xét về sự tham gia hội thoại:
- Số lợt lời của cai lệ và Chị Dậu là nhiều nhất.
- Số lợt lời của ngời nhà lí trởng ít hơn.
- Anh Dậu chỉ nói với chị Dậu sau khi cuộc
xung đột đã kết thúc.
- Kẻ duy nhất cắt lời ngời khác trong cuộc hội
thoại này là cai lệ.

b)
-

Xét về cách thể hiện vai xã hội:

Chị Dậu từ chỗ nhún nhờng, gọi cai lệ là ông
xng cháu đã vùng lên gọi cai lệ là mày, xng bà.
- Từ đầu đến cuối cai lệ tỏ ra hống hách, thô
bạo, tàn nhẫn còn tên ngời nhà lí trởng có phần
giữ gìn hơn nhng cũng tỏ thái độ mỉa mai.
- Anh Dậu: Sợ hãi, cam chịu.


Bài tập 2. Phõn tớch lt li hi thoi ca nhõn vt: Chi Du v cỏi
Tớ qua trớch on Tt ốn ca Ngụ Tt T.
Cái Tớ
Chị Dậu

Ban đầu
Số lợt lời
(a)

Lý do
(b)

Tác
dụng
(c)

11

Về sau Ban đầu

3

Cố làm cho
Sợ hói,
mẹ vui,
đau
khoe sự
đớn,
tháo
vát...nên nói nên nói
nhiều,
ít, nói
giọng hồn
ngắn
nhiên
Tô đậm nỗi bất hạnh
của một đứa trẻ hồn
nhiên, ngây thơ sắp
phải rời tổ ấm gia

3

Về sau

7

Đau đớn
Nói
vì sắp
nhiều
mất con

nói dài
nên hầu
để
nh không
thuyết
nói, nói
phục
rất ít
Sự hồn nhiên,
ngây
con
thơ, hiếu thảo của
đứa con càng làm cho
ngời mẹ đau lòng hơn


Bài tập 3:

Lần

Lí
do

Sự im lặng

1

của nhân vật tôi

biểu thị :

Vì ngỡ
ngàng,
hãnh diện
sau đó là
xấu hổ

2

Tâm trạng xúc
động,
nghẹn ngào trớc
tâm hồn và
lòng nhân hậu
của em mình.


Bài tập 4: Viết một đoạn
văn hội thoại ngắn, sau
đó chỉ rõ lợt lời của các
nhân vật.


1/ Một chiến sĩ cách mạng bị bắt. Giặc tra tấn dã

Cho
hai
tìnhnói
huống
sau:

man nhng anh
vẫn
không
nửa lời.
2/ Một bạn học sinh nhìn thấy kẻ xấu lấy trộm xe đạp
của bạn mình. Khi đợc hỏi, bạn học sinh ấy im lặng
không nói nửa lời.
- Sự im lặng trong 2 tình huống trên thể hiện điều

2
Tình
gì? Sự im lặng nào là1đáng quý, đáng ca ngợi?
huống
Lí do
Kết luận

Giữ bí mật.

Né tránh trách
nhiệm.
Đáng quí, đáng ca Đáng phê phán.


S h thng kin thc v Hi thoi:

Hội thoại

Lu ý: Quan

Vai xã hội

Quan
Quan

Quan
hệ
trên hệ xã hội

hệ
thân
dới hay
sơ
ngang
(theo
hàng
mức
(theo
độ
tuổi
quen
tác, thứ
biết,
bậc
thân
trong
tình)

hệ xã hội

Lợt lời

vốn rất đa

-Cần tôn trọng l

Trong hội

ợt lời:

thoại ai

+ Không nói

cũng đợc

tranh, cắt lời

nói. Mỗi

của ngời khác.

lần có một

+ Không đợc

ngời tham

nói xen, nói

gia hội

chêm vào lời ng

thoại nói

ời khác.

đợc gọi là

-Im lặng khi

lợt lời

đến lợt lời của

dạng,
nhiều
chiều. Khi
tham gia
hội thoại,
mỗi ngời
cần xác
định
đúng vai
của mình

Lu ý:


Hớng dẫn về nhà
- Học bài, thuộc ghi nhớ

- Hoàn thành các bài tập còn lại
- Chuẩn bị bài: Luyện tập đa yếu
tố biểu cảm vào bài văn nghị luận
theo câu hỏi sgk.