Bài 14. Dấu ngoặc kép

1

Nêu công dụng của dấu ngoặc đơn và công dụng của dấu
hai chấm.
* Dấu ngoặc đơn dùng để đánh dấu phần chú thích (giải thích,
thuyết minh, bổ sung thêm).
* Dấu hai chấm dùng để:
- Đánh dấu (báo trước) phần giải thích, thuyết minh cho một
phần trước đó.
- Đánh dấu (báo trước) lời dẫn trực tiếp (dùng với dấu ngoặc
kép) hay lời đối thoại (dùng với dấu gạch ngang).

2

Dấu hai chấm trong ví dụ được dùng để làm gì?
Hôm sau lão Hạc sang nhà tôi , vừa thấy tôi lão bảo ngay :
- Cậu vàng đi đời rồi ông giáo ạ!
=> Dùng để đánh dấu báo trước lời đối thoại
(dùng với dấu hai chấm)


Tiết 54 - Tiếng Việt
I.CÔNG DỤNG :
1. Ví dụ : SGK/141, 142+ VD a1,a2 ,d1,d2

a/ Thánh Găng-đi có một phương châm : “Chinh phục được mọi người ai
cũng cho là khó , nhưng tạo được tình thương , lòng nhân đạo, sự thông
cảm giữa con người với con người lại càng khó hơn ”.
( Theo Lâm Ngữ Đường , Tinh hoa xử thế ).
b/ Nhìn từ xa , cầu Long Biên như một dải lụa uốn lượn vắt ngang sông

Hồng , nhưng thực ra “ dải lụa” ấy nặng tói 17 nghìn tấn!
(Thúy Lan, Cầu Long Biên- chứng nhân
lịch sử).
c/ Tre với người như thế đã mấy nghìn năm. Một thế kỉ “ văn minh”, “khai
hóa” của thực dân cũng không làm ra được tấc sắt. Tre vẫn phải còn vất vả
mãi với người.
( Thép Mới, Cây tre Việt Nam).
d/ Hàng loạt vở kịch như “Tay người đàn bà” , “Giác ngộ”, “Bên kia sông
Đuống”,...ra đợi.
(Ngữ văn 7, tập hai ).


Tiết 54 - Tiếng Việt
I.CÔNG DỤNG:

Dùng để đánh dấu câu dẫn trực tiếp
1. Ví dụ : SGK/141, 142+ VD a1,a2,d1,d2:
a) Thánh Giăng-đi có một phương châm: “Chinh phục được mọi người ai cũng cho là
khó, nhưng tạo được tình thương, lòng nhân đạo, sự thông cảm giữa con người với
con người lại càng khó hơn”.
(Theo Lâm Ngữ Đường, Tinh hoa xử thế)

a1) Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
đánh
dấu
ngữtàu,
dẫnvào
trực
Mày dại quá, cứ Dùng
vào đi,đểtao

chạy
chotừtiền
màtiếp
bắt mợ mày sắm sửa cho và
thăm em bé chứ.
[... ] - Hai tiếng “em bé” mà cô tôi ngân dài ra thật ngọt, thật rõ quả nhiên đã xoắn
chặt lấy tâm can tôi như ý cô tôi muốn.
Dùng để đánh dấu đoạn dẫn trực tiếp

a2)

Nó cứ làm in như nó trách tôi ; nó kêu ư ử; nhìn tôi, như muốn bảo tôi rằng:
“A ! Lão già tệ lắm ! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão đối xử với tôi như thế này à?”
( Nam Cao, Lão Hạc)


Dấu
Dấungoặc
ngoặckép
kép

Đánh
Đánhdấu
dấutừ
từngữ,
ngữ,
câu,
câu,đoạn
đoạndẫn
dẫn

trực
trựctiếp;
tiếp;


Tiết 54 - Tiếng Việt
I.CÔNG DỤNG:

Dùng để đánh dấu từ ngữ hiểu theo một
1. Ví dụ : SGK/141, 142+ VDa1,a2,d1,d2
nghĩa đặc biệt

b) Nhìn từ xa, cầu Long Biên như một dải lụa uốn lượn vắt ngang sông
Hồng, nhưng thực ra “dải lụa” ấy nặng tới 17 tấn!
(Thuý Lan : Cần Long Biên , Chứng nhân lịch sử)

c) Tre với người như thế đã mấy nghìn năm. Một thế kỉ “văn minh”, “khai
hoá” của thực dân cũng không làm ra được một tấc sắt. Tre vẫn phải còn vất
vả mãi với người.
(Thép Mới : Cây tre Việt Nam)

Dùng để đánh dấu từ ngữ
có hàm ý mỉa mai


Dấu
Dấungoặc
ngoặckép
kép

Đánh
Đánhdấu
dấutừ
từngữ,
ngữ,
câu,
câu,đoạn
đoạndẫn
dẫn
trực
trựctiếp;
tiếp;

Đánh
Đánhdấu
dấutừ
từngữ
ngữ
được
đượchiểu
hiểutheo
theo
nghĩa
nghĩađặc
đặcbiệt
biệthay
hay
có
cóhàm
hàmýýmỉa

mỉamai;
mai;


Tiết 54 - Tiếng Việt
I.CÔNG DỤNG :
1. Ví dụ : SGK/141, 142 + VD a1,a2,d1,d2

d) Hàng loạt vở kịch như “Tay người đàn bà”, “Giác ngộ”,“Bên kia sông
Đuống”,… ra đời.
(Ngữ văn 7, tập hai)
=> Dùng để đánh dấu tên của tác phẩm được dẫn
d1) Học sinh thường thích đọc những tờ báo như: “Thiếu niên tiền
phong Hồ Chí Minh”, “Hoa học trò”, “Mực tím” , “Tóan học và tuổi
trẻ”, “Văn học và tuổi trẻ” ....
=> Dùng để đánh dấu tên của tờ báo được dẫn
d2) Tập san “những vần thơ hay” là tập hợp những bài thơ hay viết về
thầy cô, bạn bè, mái trường được các bạn học sinh yêu thích.
=> Dùng để đánh dấu tên của tập san được dẫn


Dấu
Dấungoặc
ngoặckép
kép

Đánh
Đánhdấu
dấutừ
từngữ,

ngữ,
câu,
câu,đoạn
đoạndẫn
dẫn
trực
trựctiếp;
tiếp;

Đánh
Đánhdấu
dấutừ
từngữ
ngữ
được
đượchiểu
hiểutheo
theo
nghĩa
nghĩađặc
đặcbiệt
biệthay
hay
có
cóhàm
hàmýýmỉa
mỉamai;
mai;

Đánh

Đánhdấu
dấutên
têntác
tác
phẩm,
phẩm,tờtờbáo,
báo,tập
tập
san,…được
san,…đượcdẫn.
dẫn.


Tiết 54 - Tiếng Việt
I.CÔNG DỤNG :
1. Ví dụ : SGK/141, 142 +VDa1, a2, d1,d2
2.Ghi nhớ: SGK/ 142
* Ghi nhớ: Dấu ngoặc kép dùng để:

- Đánh dấu từ ngữ, câu, đoạn dẫn trực tiếp;
- Đánh dấu từ ngữ được hiểu theo nghĩa đặc biệt hay
có hàm ý mỉa mai;
- Đánh dấu tên tác phẩm, tờ báo, tập san, … được dẫn.


II. Luyện tập:
Bài tập 1: Giải thích công dụng của dấu ngoặc kép.
a) Nó cứ làm in như nó trách tôi ; nó kêu ư ử; nhìn tôi, như muốn
bảo tôi rằng: “A ! Lão già tệ lắm ! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão
đối xử với tôi như thế này à?”

( Nam Cao, Lão Hạc)
=> Đánh dấu đoạn dẫn trực tiếp.
b) Kết cục, anh chàng “hầu cận ông lí” yếu hơn chị chàng con mọn,
hắn bị chị này túm tóc lẳng cho một cái, ngã nhào ra thềm.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
=> Đánh dấu từ ngữ được dùng với hàm ý mỉa mai.
c) Hai tiếng “em bé” mà cô tôi ngân dài ra thật ngọt, thật rõ, quả nhiên
đã xoắn chặt lấy tâm can tôi như ý cô tôi muốn.
( Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)
=> Đánh dấu từ ngữ được dẫn trực tiếp.


Bài tập 1: Giải thích công dụng của dấu ngoặc kép.
d) Trước năm 1914, họ chỉ là những tên da đen bẩn thỉu, những
tên “An-nam-mít” bẩn thỉu, giỏi lắm thì cũng chỉ biết kéo xe tay và
ăn đòn của các quan cai trị nhà ta. Ấy thế mà cuộc chiến tranh vui
vừa bùng nổ, thì lập tức họ biến thành những đứa “con yêu”, những
người “bạn hiền” của các quan cai trị phụ mẫu nhân hậu, thậm chí
của các quan toàn quyền lớn, toàn quyền bé nữa. Đùng một cái, họ
(những người bản xứ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là
“chiến sĩ bảo vệ công lí và tự do”.
(Nguyễn Ái Quốc, Thuế máu)
=> Đánh dấu từ ngữ được dẫn trực tiếp và cũng có hàm ý mỉa mai.


e) Nguyễn Du đã thuật lại cảnh Hồ Tôn Hiến nghe
đàn:
Nghe càng đắm, ngắm càng say,
Lạ cho mặt sắt cũng ngây vì tình.
Cái thứ “mặt sắt” mà “ngây vì tình” ấy quả không lấy

gì làm đẹp!
(Hoài Thanh, trong Tập nghị luận và phê bình văn học, tập I)

=> Đánh dấu từ ngữ được dẫn trực tiếp.


Bài tập 2: Đặt dấu hai chấm và dấu ngoặc kép vào chỗ thích
hợp. Giải thích lí do.
a) Biển vừa treo lên, có người qua đường xem, cười bảo :
- Nhà này xưa quen bán cá ươn hay sao mà bây giờ phải đề
biển là “cá tươi ”?
Nhà hàng nghe nói, bỏ ngay chữ “tươi” đi.
(Theo Treo biển)
=>- Dấu hai chấm sau “cười bảo”đánh dấu lời đối thoại;
- Dấu ngoặc kép ở “cá tươi” và “tươi” đánh dấu từ
ngữ được dẫn lại.


Bài tập 2: Đặt dấu hai chấm và dấu ngoặc kép vào chỗ thích
hợp. Giải thích lí do.

b)b)Nó
Nónhập
nhậptâm
tâmlời
lờidạy
dạycủa
củachú
chúTiến
TiếnLê

Lê:
cháu
“Cháu
hãy hãy
vẽ cái
vẽ gì
cáithân
gì
thuộc
thân thuộc
nhất với
nhất
cháu.
với cháu”.
(Tạ
(TạDuy
DuyAnh,
Anh,Bức
Bứctranh
tranhcủa
củaem
emgái
gáitôi)
tôi)
=> Dấu hai chấm đánh dấu lời dẫn trực tiếp;
Dấu ngoặc kép đánh dấu câu nói đựơc dẫn trực tiếp.
*Viết hoa từ “Cháu” vì mở đầu một câu.


Bài tập 3: Vì sao hai câu sau có ý nghĩa giống nhau mà dùng những

dấu câu khác nhau ?
a) Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: “Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham
muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta
được hoàn toàn tự do, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai
cũng được học hành.”
=> Dùng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép đánh dấu lời dẫn trực tiếp.
b) Chủ tịch Hồ Chí Minh nói Người chỉ có một sự ham muốn, ham
muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta
được hoàn toàn tự do, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai
cũng được học hành.
=> Lời dẫn gián tiếp (Không dùng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép).


Bài 4 (Sgk trang 144): Viết một đoạn văn thuyết minh ngắn có sử
dụng dấu ngoặc đơn, dấu hai chấm và dấu ngoặc kép. Giải thích
công dụng của nó:

Đoạn văn :
Con trâu là người bạn gần gũi và thân thiết của người nông dân. Con
trâu giúp người nông dân trong công việc đồng áng. Trâu kéo cày bừa, trục
lúa, chở xe... Người nông dân coi “Con trâu là đầu cơ nghiệp”, là tài sản to lớn
trong mỗi gia đình. Cũng vì thế người nông dân đối với con trâu như với
người bạn thân :
“Trâu ơi ta bảo trâu này
Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta...”
(Ca dao)
Ngày nay cuộc sống có nhiều thay đổi, nhưng con trâu vẫn mãi mãi là
hình ảnh của mỗi làng quê Việt Nam.
- Công dụng: - dấu ngoặc kép dùng để đánh dấu lời dẫn trực tiếp.
- dấu hai chấm dùng để báo trước lời dẫn trực tiếp.

- dấu ngoặc đơn dùng để chú thích tên tác phẩm được dẫn.


Bài tập 5: Tìm những trường hợp có sử dụng dấu ngoặc đơn, dấu hai chấm và
dấu ngoặc kép trong một bài học ở sách giáo khoa Ngữ văn 8, tập 1 và giải
thích công dụng của chúng.
*Ví dụ: Văn bản Ôn dịch thuốc lá:
+ Ngày trước, Trần Hưng Đạo căn dặn nhà vua: “Nếu giặc đánh như vũ
bão thì không đáng sợ, đáng sợ là giặc gặm nhấm như tằm ăn dâu”.
Dấu ngoặc kép đánh dấu lời dẫn trực tiếp.
+ Có người bảo: Tôi hút, tôi bị bệnh, mặc tôi !
Dấu hai chấm đánh dấu lời giải thích (gián tiếp).
+ Người ta cấm hút thuốc…(ở Bỉ, từ năm 1987, vi phạm lần thứ nhất
phạt 40 đô la, tái phạm phạt 500 đô la).
=> Dấu ngoặc đơn (dẫn chứng) đánh dấu phần giải thích.


? Công dụng của dấu ngoặc kép

Dấu
Dấungoặc
ngoặckép
kép

Đánh
Đánhdấu
dấutừ
từngữ,
ngữ,
câu,

câu,đoạn
đoạndẫn
dẫn
trực
trựctiếp;
tiếp;

Đánh
Đánhdấu
dấutừ
từngữ
ngữ
được
đượchiểu
hiểutheo
theo
nghĩa
nghĩađặc
đặcbiệt
biệthay
hay
có
cóhàm
hàmýýmỉa
mỉamai;
mai;

Đánh
Đánhdấu
dấutên

têntác
tác
phẩm,
phẩm,tờtờbáo,
báo,tập
tập
san,…được
san,…đượcdẫn.
dẫn.


? Dấu ngoặc kép trong câu sau đây có công dụng
gì?
Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất.
Người xưa có câu: “Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn
thẳng”. Tre là thẳng thắn, bất khuất !
(Thép Mới, Cây tre Việt Nam)
=> Đánh dấu câu dẫn trực tiếp


HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
- Hoàn chỉnh tất cả các bài tập vào vở.
- Chép phần ghi nhớ vào vở và học thuộc; Lấy được
các ví dụ tương ứng với công dụng của dấu ngoặc
kép.
- Thực hiện các yêu cầu của phần chuẩn bị ở nhà bài:
“Luyện nói: Thuyết minh về một thứ đồ dùng”.
(Tập nói trước phần đã chuẩn bị ở nhà để đến lớp
trình bày)