Bài 5. Từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội

ThÕ nµo lµ tõ tîng
h×nh, tîng thanh?
Cho vÝ dô






Bµi 5 TiÕt 17


I. BAỉI HOẽC
1. Từ ngữ địa phơng

Ví dụ:

Đọc hai ví dụ sau:

?

hang.

Sáng ra bờ suối tối vào

Cháo bẹ rau măng vẫn
sẵn sàng.
(Hồ Chí Minh - Tức cảnh

Pác Bó)

Khi con tu hú gọi bầy
Lúa chiêm đơng chín trái cây ngọt

dần Em hãy tìm hai từ đồng nghĩa ?
Vờn râm dậy tiếng ve ngân


Bắp: Từ dùng ở miền Nam
Bẹ:

Từ dùng ở miền
Baộc, mien Trung.

Từ địa phơng

Ngô

Từ toàn dân





Bài tập nhanh: Tìm từ ngữ địa phơng trong các ví
dụ sau và cho biết từ toàn dân tơng ứng?

Cô nhỏ giơng cao súng
O du kích
Thằng Mĩ lênh khênh bớc cúi đầu.

( Tố Hữu)

2) Bầm

Mẹ
ơi có
rét không Bầm

Heo heo gió núi lâm thâm ma
Này
phùn
Hữu)
3)

ni

Kia

tê

Đứng bên
đồng ngó bên
mông bát ngát

(Bầm ơi - Tố

đồng mênh


1. Tõ ng÷ ®Þa ph¬ng

VÝ dơ:
Sgk/56

-Tõ ng÷ chØ sư dơng ë mét
(hc mét sè) ®Þa ph¬ng
nhÊt ®Þnh.
-Một số từ sử dụng song
song từ ngữ đòa phương
và từ toàn dân.
-Ví du: Chôm chôm, sầu
riêng, măng cụt.


2. Biệt ngữ xã hội

Ví dụ:

Nhng đời nào tình yêu thơng và
-Chán
lòng
kính
mến
mẹ
tôi mình
lại bị những
rắp
quá,
hôm
nay

phải Nhận
tâm
bẩn
xâm
phạm
con tanh
ngỗng
cho
bài
tậpđến...Mặc
làm văn . dầu
non một năm ròng mẹ tôi không gửi cho
- Trúng
tủlá
, hắn
nghiễm
nhiêntôi
đạt
tôi
lấy một
th, nhắn
ngời thăm
lấy
một
lời và
cho lớp.
tôi lấy một đồng quà.
điểm
caogửi
nhất

Tôi cũng cời đáp lại cô tôi:
- Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm
thế nào mợ cháu cũng về.
- gọi
Tại sao lúc thì tác giả gọi(Nguyên
là mẹ,Hồng
lúc lại
ngỗng, và Trúng tủ là gì? Ai thờng sử dụng?
Những ngày thơ ấu)Là mợ?


2. BiÖt ng÷ x· héi

VÝ dô:
sgk/57

Ñîc dïng trong mét tÇng líp x·
héi nhÊt ®Þnh.


VÍ DỤ: Các từ trẫm,
khanh, long sàng có
nghĩa là gì? Tầng lớp nào
thường sử dụng từ ngữ
này?
Trẫm: Vua
Khanh: Các quan
Long sàn: Giường vua
Ngự thiện: Vua dùng bữa
Tầng lớp vua chúa thường sử dụng

3. Sử dụng từ ngữ địa phơng
và biệt ngữ xã hội

Ví dụ:

Hãy chọn trờng hợp nên sử dụng từ ngữ địa phơng tron
các trờng hợp sau:

A.Ngời nói chuyện là ngời cùng địa phơng

B.Ngời nói chuyện với mình là ngời địa ph
p
ơng khác.
C.Khi phát biểu ý kiến trớc lớp.
D.Khi làm bài tập làm văn.

E.Khi viết đơn từ, báo cáo gửi thầy, cô giáo
F. Khi nói chuyện với ngời nớc ngoài biết


? Đọc hai ví dụ sau:
a)

- Đồng chí mô nhớ nữa
Kể chuyện Bình Trị Thiên
Cho bầy tui nghe ví

chí

khổ

Bếp lửa rung rung đôi vai đồng

- Tha trong nớ hiện chừ vô cùng gian

Đồng bào ta còn kháng chiến ra r

(Theo Hồng Nguyên Nhớ)

b) Cá để ở dằm thợng áo ba đờ suy, khó mõ
m
lắm.


Ii. LuyÖn tËp
C©u hái th¶o luËn

Tìm khoảng năm từ ngữ địa phương nơi em ở
hoặc ở vùng khác mà em biết. Nêu từ ngữ toàn dân
mà em biết?
Yªu cÇu:
-Th¶o LuËn theo nhóm: 2 bµn một nhóm
-ViÕt ra bảng phụ
-Thêi gian trong vßng 3 phót


Bài tập 1
Từ ngữ địa phương

Từ ngữ toàn dân

- Trái khổ qua
-Trái thơm, khóm
-Trái mận ( Nam bộ ),đào
( Thừa Thiên-Huế )
-Béng, pheng phui (Nam
Trung Bộ )
-Mè
-Biu điện, lịu đạn ( Bắc
Bộ )

-Quả mướp đắng
-Quả dứa
-Quả roi
-Bánh, phanh phui
-Vừng
-Bưu điện, lựu đạn


BI TP 2
? Tìm một số biệt ngữ của tầng lớp
học sinh hoặc tầng lớp xã hội khác mà
em biết và giải thích nghĩa của các từ
đó?


BÀI TẬP 2
Tầng lớp học sinh hay sử dụng:
Gậy: điểm 1; Trứng: điểm 0; Tủ đè: đề ra không

đúng phần đã học
Tầng lớp vua quan ở chế độ phong kiến hay sử
dụng:
Ngự thiện: vua ăn
Cung điện: nơi vua, chúa ở
Thư phòng: phòng đọc sách


?Từ ngữ địa phương là gì ?
a. Là từ ngữ được sử dung phổ biến trong
tòan dân
b. Là từ ngữ chỉ được sử dụng ở một số địa
phương
nhất đinh.
c. Là từ ngữ được sử dụng ở một số dân tộc
thiểu số phía Bắc.
d. Là từ ngữ được sử dụng ở một số dân tộc
thiểu số phía Nam.


? Biệt ngữ xã hội là gì?
a. Là từ ngữ chỉ được sử dụng ở một địa
phương nhất định
b. Là từ được sử dụng trong tất cả các
tầng lớp nhân dân.
c. Là từ chỉ được sử dụng trong một
tầng lớp nhất định.
d. Là từ ngữ được sử dụng trong nhiều
tầng lớp xã hội