Bài 1. Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ

Trường THCS Lê
Thiện
Nguyễn Thị Lệ Hằng


Tiết 3: Hướng dẫn tự học
Cấp độ khái quát của
nghĩa từ ngữ


I. Từ ngữ nghĩa rộng và từ ngữ
nghĩa hẹp
1. Xét ngữ liệu (SGK tr 10)


Động vật
Thú

Chim

Cá


Thú
Voi

Hươu


Chim
Sáo

Tu hú


CÁ
Cá rô

Cá thu


- Động vật  Nghĩa rộng (chim, thú)
-Chim, thú  Nghĩa hẹp (động vật)
2. Kết luận
- Nghĩa của từ ngữ có thể rộng hơn
(khái quát hơn) hoặc hẹp hơn (ít
khái quát hơn) nghĩa của từ ngữ
khác.
- Một từ ngữ có nghĩa rộng khi
phạm vi nghĩa của nó bao hàm
phạm vi nghĩa của một từ ngữ khác.


- Một từ ngữ có nghĩa hẹp khi phạm
vi nghĩa của nó bao hàm phạm vi
nghĩa của một từ ngữ khác.
- Một từ ngữ có thể vừa có nghĩa
rộng, vừa có nghĩa hẹp vì tính chất
rộng, hẹp của nghĩa từ ngữ chỉ là
tương đối.
* Ghi nhớ (SGK tr 11

II.Luyện tập:

Bài 1:Lập sơ đồ thể hiện cấp độ khái quát của từ
ngữ trong mỗi khóm từ ngữ sau đây

Nhóm 1-2:
Y phục, quần, áo,
quần đùi, quần dài,
áo dài, sơ mi

Nhóm 3-4:
Vũ khí, súng, bom,
súng trường, đại bác,
Bom ba càng, bom bi


Bài 2: Tìm từ ngữ có nghĩa rộng hơn so với nghĩa của
các từ ngữ ở mỗi nhóm sau đây:
a) xăng, dầu hỏa, (khí) ga, ma dút, củi, than.
 Chất đốt
b) hội họa, âm nhạc văn học, điêu khắc
 Nghệ thuật
c) canh, nem, rau xào, thịt luộc, tôm rang, cá rán
 Thức ăn
d) liếc, ngắm, nhòm, ngó
 Nhìn
e) đấm, đá, thụi, bịch, tát
 Đánh

Bài 3: Tìm các từ ngữ có nghĩa được bao hàm trong
phạm vi nghĩa của mỗi từ sau đây:

a) Xe cộ
b) Kim loại
c) Hoa quả
d) Mang


Xe cộ
Xe đạp

Xe máy

Xe ô tô


Kim loại

Sắt

Đồng

Nhôm


Hoa quả

Quả

Hoa

Hoa hồng

Hoa lay ơn

Quả táo

Quả dưa hấu


(Người) họ hàng

Ông

Bà

Bác

Cô
Dì

Chú


Bài 4: Tìm ra những từ ngữ không thuộc phạm
vi nghĩa của mỗi nhóm từ ngữ sau đây
Phạm vi nghĩa mỗi nhóm

a) Thuốc chữa
bệnh:
b) Giáo viên:
c) Bút:
d) Hoa:

Từ ngữ không thuộc phạm vi
các nhóm

Thuốc lào
Thủ quỹ
Bút điện
Hoa tai


Bài 5: Đọc đoạn trích sau và tìm ba động từ
cùng thuộc một phạm vi nghĩa, trong đó có
một từ nghĩa rộng và hai từ nghĩa hẹp hơn
Xe chạy chầm chậm… Mẹ tôi cầm nón vẫy
tôi, vài giây sau tôi đuổi kịp. Tôi thở hồng
hộc, trán đẫm mồ hôi và khi trèo lên xe, tôi
ríu cả chân lại. Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, vừa
xoa đầu tôi hỏi, thì tôi òa lên khóc rồi cứ
thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo […]


Cñng cè híng dÉn

-Các từ ngữ trong ngôn ngữ không tồn tại riêng biệt, độc lập với nhau.Giữa chúng có mối quan hệ nhất định.

Một trong những quan hệ giữa các từ ngữ là quan hệ khái quát và cụ thể, hay còn là quan hệ rộng – hẹp
giữa các từ ngữ
-Chỉ có thể nói đến quan hệ rộng –hẹp giữa các từ ngữ khi chúng có sự đồng nhất về ý nghĩa

C

B

A

Mối quan hệ giữa A, B, C còn gọi là “Trường từ vựng”
Chúng ta sẽ tìm hiểu vấn đề này ở bài sau