DSpace at VNU: Biến đổi văn hóa của học sinh trường trung học phổ thông dân tộc nội trú (Nghiên cứu trường hợp học sinh người Thái và người Mường trường THPT DTNT tỉnh Thanh Hóa)

DAN TOC VA VÀN DE DAN TOC
Ò VIÉT NAM - NHAN THlTC VA VÀN DE
Làm Bà Nani
Làm Minh Chàu
"Bòng bào Kinh hay Thò, Mudng hay Man, Già Rai hay È de, Xé dàng hay
Ba na va càc dàn toc thiéu so khàc déu là con chàu Viét Nam, déu là anh em rupi
thit. Chùng ta song chét eó nhau, sudng khò citng nhau, no dóigiùp nhau".
(Ho Chi Minh - Thirgùi Dai hói càc dòn toc thléu so Mlén Nam, Pldycu 1946)

Là nhùng bò phàn khòng thè tàch rói eùa mot quòc già thóng nhàt va da dàn
toc, càc dàn toc sinh song Irén dal nuóc Viét Nam tu rat som da góp phàn xùng
dàng trong lién trình dyng nuóc va giù nuóc, làm nèn bue Iranh phong phù, da dang
ve Ijch su, kinh té, vàn hoà, xà bòi ó nuóc la. Xuyén suol mot chang dudng Ijch su
làu dai va nhiéu bào tàp, de duong dàu vói càc cudc chién tranh xàm lugc, giù vùng
chù quyén dàn tde, bào tdn va phàt huy bàn sàc vàn hoà dàn toc, xày dyng khdi dai
doàn kèt, dàm bào cho sy vùng ben eùa sue manh qude già, dng cha ta dà som dành
sy quan tara sàu sàc va ed he Ihdng ve vàn de dàn toc, ddng thdi tùng bude xày
dyng chinh sàch dàn toc phù hgp vói càc dièu kién lich su va yéu càu eùa dal nude
dàt ra trong tùng giai doan cu thè.
Bài viét này trudc bèi tàp trung phàn lich qua trình hinh thành va van ddng eùa
nhan thùc ve vàn de dàn toc d Viét Nam, tu khi dng cha ta bàt lay xày dyng nhà
nuóc dòc làp va ty chù cho dén nhùng chuyèn bién trong tu duy va nhan thùc eùa
Dàng va Nhà nuóc Viét Nara ve vàn de dàn toc trong qua trình phàt trién eùa eàch
mang, bao gòra cà giai doan Dòi raói hién nay. Trén co so dò, néu lén nhùng dac
diém chù dao eùa chinh sàch dàn toc eùa Dàng va Nhà nuóc Viét Nam trong mòi
quan he mal thièt vói nhùng bài hge tu di san Ijch su, ma cu thè là nhùng chinh sàch
dàn toc dà dugc òng cha ta xày dyng va phàt trién trong nhùng giai doan truóc.
Trén co so phàn tich qua trình eùa nhan thùc va xày dyng chinh sàch dàn toc ó Viét
PGS.TS., Trudng Dai hoc Khoa hge Xà bòi va Nhàn vàn, Dai hge Quòc già Ha Nói.
ThS., Trudng Dai hoc Khoa hoc Xà bòi va Nhàn vàn, Dai hoc Quòc già Ha Nói.

652


DAN TOC VA VAN DE DAN TOC.

Nam qua càc thdi ky Ijch su, ddng thdi néu lén nhùng yéu càu ve viéc dòi radi
chinh sàch dàn toc trudc yéu càu eùa thdi ky cdng nghiép hda, dòi radi va boi nhap.
1. Nhan thuc ve vàn de dàn toc va chinh sàch dàn toc trong lich su
Néu khdng tinh nhùng bièu hién so khai da manh nha xuàl hién trong giai
doan Bàc Ihudc va ehóng Bàe Ihude, Ibi vàn de dàn tde a nude ta bài dàu dugc nhàn
thùc radi eàch ed he thóng khi dng cha la bài lay xày dyng Nhà nude dde làp ty chù
tu thè ky XI. Ngay tu thdi Ly - Tran, dng cha ta dà eoi vùng mièn nùi là "phén dàu"
ed vj tri dàc biét quan trgng trong viéc bào ve chù quyén quòc già. Vi vàn de song
cdn ludn luòn dal ra là "Xà tàc bién euong lo phòng thù,"' càc trièu dai thuòng xàc
dinh day là "trgng tran", là "bình phong phén chàn eùa trung dò" (Phan Huy Chù).
Do dò, trong suol 9 thè ky, mgi trièu dai déu chù trgng ban hành va thye thi mot
eàch nhàt quàn càc chinh sàch, bién phàp dòi vói càc dàn toc thiéu so ngay tu nhùng
ngày dàu khòi làp vuong trièu. Ly Thài TÒ ngay sau khi lén ngòi dà thye hién chinh
sàch ràng buge hòn nhàn. Le Lgi va Quang Trung sau này khi khòi nghTa da giuang
cao nggn ed dai doàn kèt càc dàn toc. Già Long vùa lén ngòi dà ban bò càc chinh
sàch vói cu dàn mièn Thugng (tue là càc dàn toc vùng Trudng San - Tày Nguyén).
Nhìn radi eàch chung nhàt, chinh sàch dàn toc eùa càc vuong trièu phong kién
Viét Nara thè hién trén ragt so khia canh eàn bàn va xuyén suol, raà trudc bèi là
ràng buóe, thu phue càc tu trudng dàn toc thléu so, phù du dàn chùng, radi chinh
sàch dugc thye hién radi eàch tuong dòi nhàt quàn bdi tal cà càc vuong trièu, raàe
dù càc bicn phàp thye hien co khàc nhau. Duói thòi Ly, chinh sàch này dugc Ihyc
hién trudc bèi thdng qua sy ràng bude ve hdn nhàn, nhiéu tu trudng trd thành phd
ma, chju sy thàn phue eùa trièu dình. Tu thdi Tran trd di, chinh sàch này bj bai bd,
thay vào dd là càc chinh sàch an dàn, vd ve thu phue. Nhà Tran thudng cu nhùng
quy toc eó nàng lye, nhùng quan lai danh tiéng, ara hièu phong tue tàp quàn nhu

Tran Nhàt Duàt, Tran Quòc Tàng, Truong Hàn Sièu... lén tran tri bién euong - dièu
tièp lye dugc thye hién trong càc trièu dai sau dò. Ben canh dò, càc tu truóng dàn
toc thiéu so vàn dugc su dyng trong viéc cai trj ó càc dja phuong, dugc ban ebùc
tuóc va trao quyèn hành lón trong he thóng hành chinh (chùc djch, quan lai) eùa
Nhà nuóc. Chinh sàch "raèra déo phuong xa" hay "nhu vién" eùa càc vuong trièu
dà tró thành tu tuóng nhàt quàn nhàra cùng eó khòi dai doàn kèt dàn toc, va theo su
sàch dà dugc thye hién raòt eàch eó hiéu qua, qua dò khai thàe va phàt huy vj tri,
tara quan trgng dac biét eùa càc dàn toc trong viéc bào ve dàt nuóc.
Song song vói chinh sàch vò ve, phù dy, Ibi càc vuong trièu phong kién cùng
luòn y thùc dugc tara quan trgng eùa viéc Su dung mot eàch kién quyét nhung hap
1. Tha Le Lgi, khàc trén vàch nùi xà Hào Tràng, huyén Dà Bàc tinh Hòa Bình. Khi xày dyng
nhà mày Thùy dién Hòa Bình dà di ehuyén làm bla này va trung bay lai Bào tàng Hóa Bình.
653


VIÉT NAM HOC - KY YÉU HÓI THÀÒ QUÒC TÉ LÀN THÙ TU
ly sue manh eùa Nhà nude trung uang, ehóng xu huàng ly khai càt cu, di thóng
nhàt qude già. Bài dàu tu thòi Ly, yéu càu xày dyng nhà nuóc dòc làp ly chù dòi
hdi phài cùng ed sy thdng nhàt qude già, dàp tan càc raàm radng ly khai. Bài cu mgt
vuong trièu nào cùng su dyng càc bién phàp cùng ràn nhàra thu phue càc lù trudng
dàn tde thiéu sd va vd yèn dàn chùng. Thye té Ijch su cho thày, dudi thdi Ly - Tran
va trong budi dàu nhà Le So, trièu dình trung uong dà phài ddi phd vdi khdng il càc
cudc ndi day vdi y dd ly khai nhu khdi nghTa Nùng Tri Cao duói trièu Ly, Trjnh
Mal Giói duói trièu Tran, Dèo Càt Hàn duói thdi Le Sa... Dudi trièu Nguyén, bào
làp eùa phong trào khdi nghTa eùa ndng dàn nd ra d khàp noi màc dù trièu dình
thudng xuyén dùng vù lye de tran àp.
De dàm bào tinh thdng nhàt qude già, ehóng ly khai, vide su dung càc bién
phàp trén day là eàn thièt. Trén phuong dién này, càc vuong trièu Ly, Tran, Le Sa
khòng chi thye hién don thuàn bién phàp tran àp ma quan trgng han là lòi kéo, ràng
buge, khoan dung. Bién phàp tran àp, mot mal nhàm loai bò nhùng màra mòng ly

khai, nhung dòng thdi cùng nhàra dua càc cdng ddng thiéu sd hoà nhàp radi eàch
mal thièt han vào cdng ddng qude già. Nhà Ly sau khi dành bai cudc ndi day eùa hg
Nùng lai lién hành ban tude, trao cho quyén ty trj, cai quàn. Hg Dèo dà khdng il làn
ndi day bude Iriéu dình phài di dành dep nhung sau radi làn nhu vày vàn dugc ddi
dai khoan dung.
Trén hét, dù là mèra radng hay eimg ràn, Ibi cha dng ta ludn ed y thùc Giài
quyét vàn de dàn toc gàn lién vài diéu kién lich su. Néu nhu trong giai doan dàu xày
dimg Nhà nude ly chù, chinh sàch "mèra déo phuong xa" dugc su dung indi eàch
Iriét de, khi ma chinh quyén trung uang chua dù sue vdi tay de quàn ly Iryc liép càc
vùng dàn toc thiéu sd, thì càng ve sau càc nhà nude thdi Le - Nguyén dà tùng bude
xàc làp vj tri, quyén lye eùa minh d khu vyc này, lién hành cài tó bó mày hành
chinh, phàp luqt hoà chinh sàch dòi vói càc dàn toc thiéu so. Dièu dò the hien cu
thè trong Ludi Hong Due va Khàm dình Dal Nam hól dién su le. Sy linh boat trong
chinh sàch dàn toc con dugc thè hién qua viéc de cao vai Irò eùa càc Ihù ITnh va
nhàn dàn càc dàn toc thiéu so trong càc euge khàng chién ehóng ngoai xàm thòi LyTràn-Hó-Lé,' hay qua trình ehuyén bién eùa y thùc va chinh sàch dàn toc cho phù

i. Nhiéu tu truóng dà co còng lón trong càc cuóc khàng chièn nhu Thàn Cành Phùc trong
khàng chièn ehóng Tòng thdi Ly; Ha Bòng, Nguyén Lòc trong khàng chièn ehóng "Nguycn Mòng thói Tran; Le Lai, Le Hiém, Cam Quy, Sa Khà Tham, Bé Khàe Thiéu, Chu Su Nham,
Ha Thè Trai, Ha Khà Chinh, v.v. trong khàng chién ehóng giae Minh... Nhiéu dòng hg va cu
dàn duge ban quòc tinh nhu ho Sa ó Tày Bàe hay mot bó phàn cu dàn Muòng ó Thanh
Hoà... Tèn tuoi eùa hg xùng dàng duge ghi vào Ijeh su dàn toc. Trong eàe euóc khòi nghTa
va phong trào quàt khòi nhu Lam Sem, Tày San... dà ed su dóng góp lo lón eùa dòng dàc eàe
tàng lóp nhàn dàn thuòe dàn toc thiéu so.
654


DÀN TOC VA VÀN DE DAN TOC..

hcrp vdi qua trinh rad rdng euong thò va pham vi lành thò quòc già, thè hién qua
nhùng chinh sàch kjp thdi, linh boat va phù hgp vdi dièu kién Ijch su ma nhà

Nguyén dà ban hành dòi vdi vùng dàn tde thiéu so trong mot giai doan Ijch su kéo
dai va phùc tap lù thè ky XVIII dén thè ky XIX.'
2. Chinh sàch dàn toc nhan dien tu di san lich su
Là mgt trong nhùng uu lién bang dàu eùa eàe chinh quyèn nhà nude phong
kién Viét Nara, chinh sàch dàn tde eùa dng cha la dà trd thành di san Ijch su eàn ké
Ihùa va qua dd eó thè due rùt nhùng bài hge kinh nghiéra quy già trong viéc giài
quyét vàn de dàn toc - nhiém vu chién lugc va xuyén suol eùa eàch mang Viét Nara
lù lue phòi thai cho dén giai doan DÒi raói hién nay.
Nhùng cu liéu Ijch su ve chinh sàch va viéc thye thi chinh sàch dàn toc eùa
òng cha ta cho thày yéu càu eó y nghTa quan trgng bang dàu là dal vàn de dàn toc
nhu là nhlèm vu then chót trong boat dòng dòi nói, coi dò là ragt "bang so" trong
raòt quòc già da dàn toc. Khòng phài ngàu nhién raà tal cà càc trièu dai dèu chù
trgng vàn de này nhàra cùng eó sy thóng nhàt quòc già; bào toàn nèn dòc làp, ty
chù; khàng djnh vj tri, quyén lye eùa Nhà nuóc trung uong; tranh thù lòi da sue
raanh fièra lye eùa eàe tu truóng va nhàn dàn càc dàn toc thiéu so. Nhiéu vuong
trièu con chù trgng dac biét dén viéc thè che hoà vàn de dàn toc trong he thóng càc
vàn bàn phàp luàt quan trgng nhàt eùa nhà nuóc, thè hién qua Lugt Hong Due,
Khàm dình Dal Nam hól dién su le va he thóng càc ehiéu chi, dy do càc vua ban
hành trong tal cà càc trièu dai.
Nhiém vu thù hai là giài quyét vàn de dàn toc gàn lién vói dàc thù dàn toc. Sy
phàt trién eùa chinh sàch dàn toc tu thè ky XI dén thè ky XIX cho thày khòng thè
can thiép mot eàch thò bao dòi vói càc dàn toc. Phuong chàm duge néu lén duói
thói Già Long va Minh Mang ve phong tue, làp quàn, ngòn ngù, tara ly ... eùa eàe
dàn toc thiéu so thye sy xuàl phàt lù co so thye lién ve vàn de dàn toc.
Thù ba, giài quyét vàn de dàn toc khòng thè tàch rói tòng thè càc chinh sàch
kinh tè - xà bòi. Thye té Ijch su cho thày, chinh sàch dàn toc khòng thè thye hién
raòt eàch don tuyén, cùng khòng thè là bình thùc "ban phàt", "ban on". Trong Ijch
su, nhiéu chinh sàch dàn toc co thè tó ra rat hgp ly, chat che khi ban hành trén vàn
bàn, nhung khi àp dung vào thye té thì dòi lue lai dan dén nhùng xung dot nhàt
djnh giùa Nhà nuóc va càc dàn toc thiéu so. Mot trong nhùng nguyén nhàn eàn chi

ra là sy thiéu vàng eàe chinh sàch nhàra phàt trién kinh té - xà bòi; han thè nùa eàe
chinh sàch thué khoà nàng ve bóc lòt va khai thàe, dièu dò tal yéu dàn dén sy bàt
bình eùa nhàn dàn càc dàn toc thiéu so.
1. Phan Hùu Dàt, Làm Bà Nam (2001), Chinh sàch dàn toc eùa càc chinh quyen nhà nuóc
phong kiin Viét Nam (thi ky Xl-XTN), Nxb Chinh tri quóe già. Ha Nói.

655


VIÉT NAM HQC - KY YÉU HÓI THÀÒ QUÒC TÉ LÀN THÙ^ TU
Thù tu, sy bàt bình dàng ve dàn toc là han che rat eàn bàn trong chinh sàch
dàn toc eùa eàe vuong trièu phong kién. Néu nhu truóc yéu càu bào ve dòc làp dàn
toc, nggn eò dai doàn kèt dàn toc dà mang lai hiéu qua nhu trong eàe euge khàng
chièn phà Tòng, bình Nguyén, diét Minh; thì trong thòi bình, càc dàn toc thiéu so lai
il dugc chù y ve ddi song, Ihàra ehi con bj phàn biét dòi xù nhu "cara vào Kinh dò",
"cara dugc kèt ban vói nguói Kinh." Dàc biét, dòng hoà là raòt trong nhùng chù
truong khòng dùng ve vàn de dàn toc, nhàt là "dòng hoà cudng bue". Chinh sy
dòng hoà này da làm bao món eàe già trj vàn hoà dàn toc, vùa raang linh ky Ihj, vùa
mang tinh àp dal.
3. Nhan thùc va nhùng nguyén tàc ciìa Dàng va Nhà nuóc Viét Nam ve
vàn de dàn toc
Trén co so sy ké Ihùa raòt eàch linh boat va sàng tao eàe di san Ijch su, cà ve
tu duy nhàn thùc va chinh sàch trén thye tièn eùa cha òng trong viéc giài quyét vàn
de dàn toc, ngay tu khi raói ra dòi, Dàng Gòng san Vièt Nara va Chù Ijch Ho Chi
Minh dà xàc djnh vàn de dàn toc eó vai tró va vj tri dàc biét quan trgng dòi vói toàn
bò sy nghiép eàch mang eùa Dàng va nhàn dàn ta. Ngay tu Dai bòi làn thù IV, Dàng
dà xàc djnh: Giài quyét dùng dàn vàn de dàn toc là mot trong nhùng nhiém vu co
tinh chat chién luac eùa eàch mang Viét Nam. Ve sau này, trong tal cà eàe vàn kién
Dai bòi Dàng déu xàc djnh vj tri then chót eùa vàn de dàn toc trén hành trình phàt
trién eùa dàt nuóc, eoi dò là vàn de "eó vj tri chièn lugc lón", "luòn luòn eó vj tri

chién lugc", "eò vi tri chién lugc làu dai trong sy nghiép eàch mang nuóc la". Dac
biét, Hói nghj Trung uong làn thù bay, khóa IX dà ra nghj quyét ehuyén de ve còng
tàc dàn toc - nghj quyét ehuyén de dàu tièn eùa Dàng ve vàn de này trong thdi ky
ddi radi, day raanh cdng nghiép hda, hién dai hda dàt nude. Nghj quyét chi rò: Ngay
tu khi mói ra ddi va trong sudi qua trình lành dao eàch raang, Dàng ta ludn xem vàn
de dàn toc, còng tàc dàn toc va doàn kèt càc dàn toc eó vi tri chién lime quan trong
trong toàn bò sit nghiép eàch mang. Trén co sd dành già toàn dién vàn de dàn tde
va xuàt phàt tu yéu càu eùa tinh bình mói, Nghj quyét khàng djnh: Vàn de dàn toc
va doàn kèt dàn toc là vàn de chién lugc ca bàn, làu dal, dòng thdi cùng là vàn
de càp bàch hién nay eùa eàch mang Viét Nam. Làn dàu lién, vàn de dàn Idc duge
xàc djnh là vàn de chién luac ca bàn, làu dai ed tinh xuyén sudi trong toàn bò tièn
trình phàt trién eùa eàch mang nude ta, dòng thdi Dàng ta con xàc djnh day là vàn
de càp bàch. Day là luàn diém rat quan trgng thè hién tàm nhìn chién lugc va tu duy
dòi mói trong bòi cành quòc già va quòc té eùa Dàng ta trong thdi ky ddi radi .

1. Dàng Còng san Viét Nam ( 1992), Mot sd vdn kién eùa Dàng va Nhà nuóc ve vàn de dàn tde
Nxb Chinh tri quoc già. Ha Nói.
Dàng Còng san Viét Nam (2001 ), Vdn kién Dai hdi àgi biéu toàn qude Idn thù LX, Nxb Chin
quòc già, Ha Nói.
Dàng Còng san Viét Nam (2003), Vdn kién Hai nghi làn thù VII Ban chàp hành Trung uang
Dàng khóa LX, Nxb Chinh trj quòc già, Ha Nói.

656


DÀN TOC VA VÀN DE DÀN TOC...

Viéc xàc djnh vj tri eùa vàn de dàn tde nhu trén chinh là xuàt phàt lù nhàn
thùc sàu sàc eùa Dàng ve dàc diéra eùa cdng ddng qude già dàn tde - radi qude già
ma linh da tde ngudi va da dang ve vàn hda dà trd thành dàc diém dàc trung cho

dién mao Ijch su, vàn hda va qua trình phàt trién. Hién phàp nude Gòng hòa xd hól
chù nghTa Viét Nam dà ghi nhàn va khàng djnh: Nhà nude Cdng hda xà boi chù
nghTa Viét Nara là nhà nude thdng nhàt eùa càc dàn toc cùng sinh sdng trén dàt
nude Viet Nara (Diéu 5)'. Ddi vdi Viét Nam, vàn de dàn tde thiéu sd vùa là vàn de
mièn nùi, vùa là vàn de bién euong, vàn de an ninh qude già va chù quyén lành thd,
ddng thdi day cùng là vàn de ndng nghiép, ndng dàn, ndng thdn, raà Dàng Cdng san
Viét Nam dà de ra. Bài hge eùa nhiéu qude già trén thè gidi nhùng nam eudi thè ky
XX cho thày, néu coi nhe vàn de dàn tde va khdng xàc djnh dùng vj tri vàn de dàn
toc trong chién lugc phàt trién qude già thì tal yéu dàn dén xung ddt dàn tde trén tal
cà càc ITnh vyc eùa ddi sdng xà hdi, lién quan dén sy tdn vong eùa dàt nude . Chinh
vi thè, trong sudi qua trình lành dao eàch mang, lù khi thành làp cho dén giai doan
hién nay, Dàng Cdng san Viét Nam ludn eoi tinh da dàn toc va da dang vàn hda eùa
cdng dòng càc dàn toc Viét Nam là bò phàn hgp thành eàn bàn eùa chién lugc phàt
trién dàt nuóc, là ca so cho eàe nguyén tàc cùng nhu chinh sàch ve vàn de dàn toc
trong bòi cành dàu tranh giài phòng dàn toc, toàn càu hóa va bòi nhàp quòc té.
Quàn triét euong ITnh ve dàn toc eùa Lenin, tu tuóng Ho Chi Minh va tièp thu,
phàt trién càc di san ve nhàn thùc va chinh sàch raà cha òng de lai, Dàng Gòng san
Viét Nam ngay tu dàu dà xày dyng mot so nguyén tàc co bàn va nhàt quàn eùa
chinh sàch dàn toc ó Viét Nam, trong dò nguyén tàc bang dàu là bình dàng glùa càc
dàn toc. Day là nguyén tàc eàn bàn, chù dao va lién tue dugc khàng djnh va nhàn
raanh trong càc vàn bàn quan trgng eùa dudng Idi eàch raang Viét Nara, lù yéu càu
dàra bào quyén bình dàng "cho ngudi bàn xù cùng dugc hudng nhiing dàm bào ve
mal phàp luàt nhu ngudi Au chàu" trong bàn Yéu sàch eùa nhàn dàn An Nam raà
Nguyén Ài Qude gùi Hdi nghj Veexay nara 1919; dén "mue tiéu dàu tranh eùa
Dàng là giành quyén dde làp cho càc dàn tde" thè hién trong Chành euong vàn tal
va Sàch luac vàn tdt do Nguyén Ài Qude soan thào dugc thdng qua lai Hdi nghj
thành làp Dàng Cdng san Viét Nam va Luàn cuang eàch mang tu san dàn quyèn
thàng 10 - 1930 eùa Dàng; Tu tuyén bd trong Tuyén ngòn dòc làp, Hd Chi Minh
Irieh dàn Tuyén ngòn dòc làp eùa My va Tuyén ngòn dàn quyén va nhàn quyén eùa
1. Quóe bòi nuóc Còng hòa xà bòi chù nghTa Viét Nam (1995), Hién phàp Viét Nam (1946,

1959, 1980, 1992), Nxb Chinh trj quóe già. Ha Nói.
2. Phan Hùu Dal (Chù bién) (2001), Mày van di ly luàn va thuc tién càp bàch lién quan dén
mói quan he dàn toc hién nay, Nxb Cbinh tri quòc già. Ha Nói.
3. Ho Chi Minh (2000), Toàn tàp (tàp 1), Nxb Chinh Uj quóe già. Ha Nói.
657


VIÉT NAM HOC - KY YÉU HÒI THÀO QUÒC TÉ LÀN THÙ^ TU

Phàp de khàng djnh: suy rdng ra tal cà càc dàn toc déu bình dàng cho dén sy khàng
djnh trong Hién phàp dàu tién eùa nude Viét Nara Dàn chù Gòng hoà nàra 1946
ràng: Tal cà quyèn binh trong nuóc là eùa toàn thè nhàn dàn Viét Nam, khòng phàn
biét giòng nói, gài trai, giàu nghèo, giai càp, lón giào... Nghj quyét Dai bòi làn thù
11 eùa Dàng (1951) cùng ghi rò: Càc dàn toc Viét Nara dèu dugc quyèn bình dàng
ve quyèn lgi va nghTa vu, phài doàn kèt giùp dd nhau de khàng chién va kién quòc.
Càc Hién phàp - dao luàt co bàn eùa nuóc Viét Nara raói, nàra 1959, 1980, 1992
déu long trgng tuyén bò quyèn bình dàng giùa eàe dàn toc trén dal nuóc Viét Nam,
nhàn raanh ràng tàt cà càc dàn toc dèu bình dàng ve quyèn lgi, nghTa vy va co bòi
phàt trién trong mgi ITnh vyc chinh trj, kinh tè, vàn hoà, xà bòi, trén cà bình dién
phàp ly làn trén thye té, trong dò quyèn bình dàng thye té eùa càc dàn lòc thiéu so
dugc dàc biét coi trgng.
Cùng vói bình dàng, thì Doàn kit càc dàn toc là mot hgp phàn co bàn làm nèn
he thóng nguyén tàc eùa Dàng ve vàn de dàn toc. Nguyén tàc doàn két dàn toc dugc
quàn triét ngay lù dàu, trong tàt cà càc giai doan eùa eàch mang, thè hién rd ràng
trong càc vàn kién eùa Dàng va Nhà nude ta. Chù Ijch HÒ Chi Minh là ngudi ludn
ludn nhàc nhd dén vàn de xày dyng khòi dai doàn kèt dàn toc, bài dàu lù doàn kèt
trong Dàng, doàn két trong nhàn dàn, doàn két quóe té, dòng thòi phài giù gin doàn
két nhu giù gin con nguoi eùa mài minh. Dàng ta da phàt trién nguyén tàc doàn két
giai càp còng nhàn tàt cà càc dàn toc eùa chù nghTa Màc - Lenin thành doàn két dàn
toc, lù yéu càu doàn két mgi dàn toc trong giai doan eàch mang dàn toc dàn chù

nhàn dàn nhàm dành dò thye dàn, phong kién, va giài phòng dàn toc; dén yéu càu
doàn két càc dàn toc de fién hành còng euge dòi mói va bòi nhàp.
Nguyén tàc cuòi cùng nhung khòng kém phàn quan trgng là Tuang tra, glùp
da làn nhau cùng phàt trién. Sy khòng dèu eùa trình dò phàt trién giùa càc dàn tgc
trong mot quòc già da dàn toc nhu Viét Nam dal ra nhiém vu phài giài quyét radi
quan he giùa càc dàn toc thdng qua viéc diéu hda va eàn bang sy chénh léch ve dièu
kién kinh té - xà bòi trong còng dòng eàe dàn toc. Diém sàng tao trong tu tuóng eùa
Dàng Còng san Viét Nam, dò là khài niéra Tuong trg, giùp dd ó day bao hàm sy
giùp da eùa dan toc này vói dàn toc khàc, khòng phài chi là sy giùp dà mot ehièu.
Thye hien bình dàng, doàn két, tuong trg, giùp dà làn nhau giùa càc dan toc
là ca sd de càc dàn toc cùng phàt trién. Trong dièu kién nèn kinh té Ihj trudng dà
bình thành Ihj trudng quòc già thóng nhàt, raói dàn toc dù trình dò phàt trién Ihàp
hay cao déu tham già vào quan he thi trudng, dèu là nhùng bó phàn gàn bó hùu co
vói nhau trong tòng thè nén kinh té quóe dàn cùng nhu trong còng dòng dàn lòc.
Khi dò, sy phàt trién eùa dàn toc này là diéu kién phàt trién cho dàn toc khàc yèn
ragi ITnh vyc. Vi vày, phài tao diéu kién de càc dàn toc cùng phàt trién, doàn két,
658


DAN TOC VA VAN DE DÀN TOC..

giùp dd, hd trg làn nhau, cùng xày dyng nén kinh tè qude dàn thdng nhàt, xày dyng
xà boi cdng bang, dàn chù, vàn minh. Duong nhién, eàe dàn tde cùng phàt trién
khdng ed nghTa là de eàe dàn toc ly phàt trién vdi nhùng diéu kién hien ed eùa
minh. Càc dàn toc eó diéu kién phàt trién khò khan eàn dugc uu tién, tao thém diéu
kién thuàn lgi de phàt trién nhanh han, duói kjp càc dàn toc eó trình dò phàt trién
cao hon. Quan diéra "de cho mièn nùi tién kjp mièn xuòi" bao hàm yéu càu tao diéu
kién de càc dàn toc song ó mièn nùi phàt trién nhanh han, tao sy phàt trién dòng déu
giùa càc dàn toc'
Càc nguyén tàc co bàn trén day eùa chinh sàch dàn toc là sy phàt trién sàng

tao quan diéra eùa Lenin giài quyét vàn de dàn toc trén phara vi quòc già va quòc té
eùa Dàng va Nhà nuóc Viét Nara. Càc nguyén tàc trén eó mòi quan he vói nhau,
duge thye hién nhàt quàn trong suol qua trình lành dao eàch raang eùa Dàng, phù
hgp vói dàc diéra eùa còng dòng dàn toc Viét Nam va dà phàt huy truyèn thóng
doàn két càc dàn toc trong dàu tranh dyng nuóc va giù nuóc eùa òng cha ta.
4. Dàn toc va Chinh sàch dàn tgc - Nhùng vàn de dàt ra
4.1. Nhan thirc va tài nhan thùc ve thành phàn dàn toc
Bàn danh mue thành phàn càc dàn toc ó Viét Nam hién dang su dung da dugc
xày dyng eàch day trén 30 nara, là ragt trong nhiing thành tyu quan trgng eùa giói
nghién cùu khoa hge xà bòi nói chung va ngành Dàn toc hge nói riéng khi dò. Tuy
nhién, trong bòi cành hign nay, nhùng buóe tién trong nhàn thùc, cùng nhu nhùng
dòi thay trén thye tién gàn lién vói sy phàt trién kinh té eùa dàt nuóc, trình dò dàn
tri ngày càng cao, ty y thùc dàn toc, nbóra dja phuong càng phàt trién... dang dal ra
yéu càu xem xét lai bang danh mue càc dàn toc ó nuóc ta.
Ve mài ly luàn cùng nhu thye tién eàn thóng nhàt quan diém ràng, viéc thùa
nhàn sy lón lai nhu mot thye thè eùa càc dàn toc "raói" trong bang danh mue khòng
ành hudng Idi vàn de chinh trj, dn djnh va quàn ly xà boi. Trong nhiing nàra qua
radi sd dy àn do Vién Dàn toc hge chù tri trién khai nhung két qua chua dugc àp
dung trong thye té. Gàn day viéc nghién cùu này da duge giao cho Ùy ban Dàn toc
va dang trong qua trình ehuyén ddng.
Rd ràng chùng ta khdng nén hge tàp kinh nghiem lù tinh àp dal eùa rad bình d
radi sd qude già khi cho ràng vàn de thành phàn dàn toc dà dugc giài quyét va do dò
khòng eàn co nghién cùu de diéu chinh. Vàn de dal ra ó day là trong vài thap ky va

Làm Bà Nam (2010), "Chinh sàch dàn toc eùa Dàng trong Ihdi ky dòi mai". In trong:
Dàng Còng san Viét Nam (2010), 80 ndm xày dung va trudng thành, Nxb Chinh trj
quòc già, Ha Nói.
659

VIÉT NAM HQC - KY YÉU HQI THÀÒ QUÒC TÉ LÀN THÙ^ TU
dàc biét gàn day, nhiéu nhóm dja phuong toc ngudi khdng thùa nhàn thành phàn toc
ngudi nhu dà dugc xàc djnh. Do dd nhiéu dja phuong dà gùi don kién nghj lén
Quóe bòi va Chinh phù ve vàn de này. Dièu dò dal ra yéu càu eàn xem xét lai tinh
dac thù ve tiéu chi xàc djnh thành phàn dàn toc hay ly luàn dàn toc trén 3 phuong
dién, bao gòra (1) nhu càu ty thàn eùa toc nguòi hay nhóm toc nguòi trong qua trinh
tài nhàn thùc; (2) nhùng lgi ieh (bài nguòn tu chinh sàch) va khòng loai irù càc tàc
dòng lù ben ngoài, va (3) vàn de tiéu chi va vàn dung tiéu chi.
4.2. Hai hòa giùa lgi ich toc ngudi va lai ieh quòc già, giira phàt trién kinh
tè - xà hai va dàm bào an ninh, quòc phòng
Dàn toc, tu vj thè eùa mot vàn de chièn lugc nàng ve tinh chat chinh trj trong
eàe giai doan eàch raang truóc day, hién nay da ehuyén song trgng tàm là vi kinh li.
Do dò, thuc su tòn trgng, col trgng càc dàn toc, dai song, sinh hogt eùa hg cà trong
nhàn thùc làn trong viéc làm tu chinh sàch dàu tu, hogch dinh càc chinh sàch, din
xày dung va trién khai càc chuang trình, du àn (nhu di dàn làra thuy dién, xày dyng
nòng - làm trudng, dy àn tròng rùng, quàn ly dàt dai...) ngày càng trd thành mot yéu
càu càp bàch. Thye fién qua 25 nàra lién hành cdng cudc dòi radi dà tao nén nhùng
bién dòi rat lo Idn d vùng mièn nùi dàn toc nhung cùng ed khdng il nghjeh ly. Trong
dd tàc ddng dàc biét Idi ddi song ngudi dàn là vàn de dì dàn va dàt dal. Trong thdi ky
ddi radi vàn de di dàn dién ra theo nhiéu ludng va nhiéu con dudng khàc nhau ma
nguyén nhàn là rat da dang va phùc tap, trong dd ed di dàn ly do tu eàe linh mièn nùi
phia Bàe vào Tày Nguyén va Tày Nam Bd. Thém nùa trong thdi ky còng nghiép hóa,
nliièu còng trình trgng diém quóe già dugc trién khai va eó viéc di dàn theo ké hoach
dién ra quyét liei vói khòng il he luy. Bài hge ve di dàn, tài djnh cu khi xày dimg Ihùy
dién Hòa Bìnli trén 30 nàm truóc va thùy dién San La hién nay vàn con nguyén già trj
khi fién hành càc còng trình trgng diém quòc già. Thém nùa lién quan dén vàn de di
dan là dal dai dòi vói mot bò phàn dòng dào là càc dan toc thiéu so gàn lién vói
nguòn sinh ké làu dai va ben vùng eùa cu dàn trong mói quan he dàn toc'.
0 day eàn xem xét thàu dào cà nguyén nhàn khàch quan va chù quan, trong dò
nguyén nhàn chù quan lién quan tryc tièp dén chinh sàch va qua trình thye thi chinh

sàch. Lién quan dén van de này là yéu càu phàt trién va phàt trién ben vùng, trong
dò con ngudi va càc toc ngudi eàn phài duge eoi là chù thè quan trgng hàng dàu.

1. Làm Bà Nam (Chù bién) (2005), Thùy dién Hòa Bình còng trình thi ky, Nxb Lao dòng,
Ha Nói;

Làm Minh Chàu (2010), "Tài dinh cu va bién dai kinh té trong dòi séng nguòi Thdi (nghién
truóng hgp bàn Nam Rén, xà Chiéng San, huyén Móc Chàu, tinh San La) ", Tap ehi D
toc, sé 2 (164), 2010, ir. 43-51.

660


DAN TOC VA VAN DE DAN TOC...

Vdi vj tri dja chinh trj, dja vàn hda, eàe dàn toc thiéu sd ludn ed vai trd rat to Idn
trong chién lugc an ninh qude già, bào ve toàn ven chù quyén lanh thd eùa dàt nude.
Dièu này dàc biét ed y nghTa khi toàn bd vùng bién euong eùa dàt nude déu là noi
tàp trung chù yéu eùa càc dàn toc thiéu sd duge eoi là phén dàu qude già, ludn chju
sy tàc ddng tu ben ngoài, ed vi tri dàc biét, nhàt là trong bdi cành khu vyc va qude
té rat phùc tap nhu hién nay.
4.3. Da dang hóa chinh sàch trong phàt trién
Tu thye tién eùa dal nude da dàn toc, radi dàn tde ed nhùng dàc diéra Ijch su,
kinh té, xà bòi, vàn hoà riéng: diéu kién ty nhién radi vùng, mdi dàn toc radi khàc
dàn dén viéc chinh sàch dàn toc va nhùng chù truong, bién phàp thye hién càc chinh
sàch dd phài rat da dang, phù hgp vdi tìmg vùng, tùng dàn tde hay nhdra dàn tde;
tao ra nhiéu eàch lua chgn, nhiéu eàch di, nhiéu eàch giài quyét dot vài mot vàn de,
mói vùng, mot dàn toc. Diéu dd dal ra yéu càu da dang hoà càc chinh sàch, bién
phàp ó mòi vùng, raói dàn toc, nhóm dàn toc, da dang hoà càc mue tiéu, ehi tiéu,
càc bién phàp eùa eàe ehuong trình quóe già, eàe dy àn ó càc càp dò khàc nhau

trong càc khòng gian, thói diéra, dòi tugng khàc nhau de cùng dal raue tiéu chung:
xoà dòi, giàm nghèo, nàng cao dàn rafie song eùa nhàn dàn càc dàn toc, xày dyng xa
bòi phòn vinh, còng bang, vàn rainh.
Khi nói dén da dang hóa eàn phài xera xét tòng thè tu lich su va qua trình toc
ngudi dén quan he tde ngudi, lù eàe dàc trung sinh boat kinh té, vàn hda, xà hdi dén
y thùc toc ngudi, tu khòng gian sinh lón dén tara ly toc ngudi. Chù tich Ho Chi
Minh khi nói ehuyén vói càc eàn bò làm còng tàc tuyén giào dà luu y ve tinh dàc
thù khi tuyén truyén dòi vói eàe dàn toc. Nguòi nói: mot tinh eó nguói Thài, nguòi
Mèo (lue nguòi Hraòng )... thì tuyén truyén vàn dóng nguói Thài phài khàe vói
nguòi Mèo. Day là vàn de eò y nghTa lón dòi vói viéc thye thi va dua chinh sàch
vào euge song. Chùng ta dành già cao tinh da dang vàn hóa va toc nguói nhung
khòng thè khòng luu y dén tinh dàc thù, dén tinh khòng déu ve trình dò phàt trién ó
raòt so toc ngudi va nhdra dja phuong, nhàt là trong viéc hoach djnh va thye thi
chinh sàch.
4.4. Dành già tòng két vàn de dàn toc va chinh sàch dàn toc
Cho dén thdi diéra hién nay, viéc day raanh nghién cùu, phàn tich chinh sàch
va càc bién phàp thye hién càc chinh sàch de rùt ra nhùng bài hge ve thành cdng
trong viéc thye hién chinh sàch dàn tde, dac biét phàn tich va rùt ra nhùng bài hge
kinh nghiém trén thyre tièn phài Irà già ve eàch trién khai càc bién phàp rgp khuòn
khòng phù hap vài thuc tién vùng dàn toc va timg dàn toc dà tró thành vàn de càp
thièt. Ben canh viéc ghi nhàn tara quan trgng eùa van de dàn toc nhu dà thày qua
661


VIÉT NAM HQC - KY YÉU HÒI THÀO QUÒC TÉ LÀN THÙT TU^

càc vàn kién eùa Dàng va phàp luàt eùa Nhà nuóc, thì raòt nhiéra vu quan trgng là
nghién cùu, phàn tìch, dành già chinh sàch khi dua chinh sàch vào euge song, Dà
dén lue eàn rà soàt lai he thóng chinh sàch dòi vói vùng dàn toc thiéu so, vi nhu
chinh sàch vay vòn, tin dung; chinh sàch trg già trg cuóc; càc chinh sàch ve giào

due, ve an sinh xà bòi ; chinh sàch dàu tu phàt trién co so ha tàng; chinh sàch xóa
dòi giara nghèo... Trén thye té vàn de nghèo dòi vàn là eàn bénh tràra kha ó khu vyc
càc dàn toc thiéu so, nhàt là ó càc tinh vùng cao phia Bàe (Lai Chàu, Dién Bién,
San La, Ha Giang...). Viéc phàn tich va dành già chinh sàch hién nay là yéu càu bài
buóe va theo chùng lòi dà dén lue (dù qua rauòn) eàn eó tòng kit toàn dién vi vdn
de dàn toc va chinh sàch dàn toc trén cà bình dlèn ly ludn va thuc tièn thài ky hién
dal a nuóc ta nhàra dàp ùng yéu càu eùa thòi ky toàn càu hóa va bòi nhàp.
Vàn de dàn toc là pham trù Ijch su, eó linh ben vùng cao nhung lai là vàn de
luòn luòn vàn dòng va gàn lién vói qua trình phàt trién eùa mòi quòc già dàn toc va
do dò trong tùng thdi ky, tùng giai doan ludn này sinh eàe vàn de radi ddi hdi eàn
phài duge nhàn thùc. Nghj quyét TW 7 (Khda IX) ehuyén de ve vàn de dan toc
dugc ban hành dà dàp ùng yéu càu trong giai doan dàu eùa thdi ky cdng nghiép hda,
hién dai hda nhung mdi chi de càp dén càc nguyén tàc va chinh sàch trudc màt va
do dd viéc tdng két ve vàn de này ed y nghTa then chót trong viéc hoach djnh chinh
sàch dàn tgc va trong chién lugc phàt trién eùa eàch mang nude ta. De làm durgc
diéu dd eàn phàn tich, danh già toàn dién vàn de dàn toc tu ly luàn dén chinh sàch
va viéc trién khai thye hién chinh sàch trong thye lién, dòng thdi xem xét kinh
nghiéra tu càc qude già trong khu vyc nhu Trung Quóe, Thài Lan, Lào, Malayxia,
Indonexia... ké cà bài hge thành cdng va khdng thành cdng. Day là còng viéc trm'/c
hét eùa Dàng va he thóng chinh tri.
4.5. Bào tòn, làm giàu va phàt huy càc già tri vàn hóa dàn toc phue vu phot
trién ben vifng
Khi nói dén toc ngudi là nói dén vàn hóa va bàn sàc. Nói nhu GS. Ngiiyén
Hong Phong, vàn hóa là bó gien xd hól eùa ragi dàn toc va do dò vàn hòa dóng vai
Irò song con lién quan dén sy tòn vong eùa mgi toc nguói. Khòng phài ngàu nhién
ma chién lugc phàt trién eùa Nhàt Bàn tu Minh Trj Duy làn dugc xàc djnh là: cóng
nghé phuang Tày, dao ly Nhàt Bàn va dò là ehiée chìa khóa thàn ky dua Nhat 3àn
vuon lén tró thành mot cudng quòc'
Di san vàn hóa eùa còng dòng càc dàn toc ó Viét Nam là rat da dang va Là di
san vò già. Trong nhiéu nam qua, chùng ta da tién hành nhàn dién di san này va dà

1. Morishima, Miche, 1991, Tgi sao Nhàt Bàn "thành cdng" - cóng nghé phuong Tày va tinh
eàch Nhàt Bàn, Nxb Khoa hoc xà bòi. Ha Noi, Ir. 85.

662


DÀN TOC VA VÀN DE DÀN TOC...

eó nhùng thành cóng nhàt djnh. Tuy nhién, nhùng thành tyu này mai chi là buóe
dàu. Vàn hoà va càc già trj truyén thóng (khòng phài ehi là giào dye, hay càc hình
thùc ben ngoài eùa vàn hoà nhu trang phye, nghi le, càc kiéu nhà ó...) eùa càc dàn
toc eàn duge eoi là dòng lye phàt trién kinh té - xa bòi ó càc dàn toc, càc vùng. Vàn
hóa nhu Dàng ta xàc djnh là nén tàng finh thàn eùa xa bòi, vùa là raiic tiéu vùa là
dòng lye phàt trién kinh té - xà bòi va hói nhàp quòc té. Thye thè tinh thàn, di san
vài chat va tinh thàn eàn dugc tòn trgng va phàt huy day dù khòng phài chi trén ITnh
vyc vàn hoà raà con co y nghia sàu róng trong tàt cà càc linh vue, càc ngành. Viéc
xày dyng bàt cu chuang trình, dy àn phàt trién nào cùng eàn phài quàn triét quan
diém thye sy ké thùa va phàt trién càc già trj vàn hoà truyén thóng càc dàn toc, eùa
mòi dàn toc; phài eó cài nhìn xuàl phàt lù nén vàn hoà eùa raói dàn toc, raói vùng;
ly giài xera vi sao hg lai ùng xù nhu vày? Trong eàch ùng xù vàn hoà nhu vày diéu
gì là tòt, dièu gì con chua tòt? Phài eó quan diéra nghién cùu va ké thùa raòt eàch
thye sy nhùng ùng xù vàn hoà, nhùng kién thùc, tri thùc dja phuong, he thóng quàn
ly còng dòng truyén thóng eùa mòi dàn toc trong phàt trién.
4.6. Chù thè vàn hóa va chù thè phàt trién trong qua trình xày difng va trién
khai chinh sàch
Thye té phàt trién cho thày dòng bào càc dàn toc thiéu so, chù thè kinh té, xà
bòi, vàn hoà trong càc chinh sàch dàn toc, eó vai Irò, fiéng nói quyét djnh dòi vói sy
phàt trién eùa chinh minh thóng qua càc ehuong trình, dy àn va do dò trong chièn
lugc phàt trién hien nay phài xày dyng quan niem ve chù nhàn, chù thè vàn hoà.
Quan niém va chi dao thye hién phài làra cho ngudi dàn eó tiéng nói quyét djnh,

khòng àp dal duói mgi hình thùc dòi vói vàn de phàt trién eùa tùng dàn toc, tùng
còng dòng.
Mot trong nhùng dàc diém eùa còng dòng càc dàn toc ó nuóc ta là sy phàt
fiièn khòng dèu ve kinh té - xà bòi. Xuàt phàt diéra di lén eùa càc dàn toc rat khàc
nhau va dàc biét dòi vói nhiéu dàn toc, khà xa la vói nén san xuàt còng nghiép va
nèn kinh té hàng hoà vàn hành trong co che thj truóng ó nuóc ta hién nay. Vi vày,
dòi vói eàe dàn toc mot mal dòi hói cùng mot lue phàt trién ve nhiéu phuong fién,
nhung mal khàc lai khòng thè cùng mot lue dua qua nhiéu cài mói, cài la vào vùng
dàn toc, buge hg phài thye hién ngay. Dò là màu thuàn trong sy phàt trién. Cho nén
thlét ke quan diém vi phàt trién nòng thòn vùng càc dàn toc phài dùng vùng trén
quan dlèm tlen hành dàn dòn timg bude vùng chàc, khòng nóng vói. Vàn de quan
trgng chù yéu là chù thè phài ty nhàn thùc, ty thày nhu càu phài dòi raói, thay dòi

Làm Bà Nam (2011), "Nhàn hoc vói viéc bào tòn va phàt huy càc già trj vàn hóa trong thdi
ky toàn càu hóa", Tap chi Dan toc hge so 1/2011.
663


VIÉT NAM HQC - KY YÉU HQI THÀÒ QUÒC TÉ LÀN THÙ TU

và phàt trién. Nhà nuóc, càc tó chùc xa bòi, phi chinh phù khòng dugc gò ép, làra
thay, àp dal. Vice ty y thùc eùa mòi nguói dàn dòi vói sy phàt trién chinh là yéu càu
song con dòi vói phàt trién eùa mòi dàn toc.
Mot yéu càu dal ra là phài nghién cùu, phàn tich ehóng quan dlèm tu ty dàn
toc, thléu long tln vào khà nàng vòn eó eùa con nguàl, tu càm thày thàp kém, bàt
lue VÓI chinh minh truàc nén kinh té thi truàng, xd hói cóng nghiép, muón rcip
khuón, bàt chuàc theo mó hình eùa nhùng dàn toc phàt trién han, tu dành già thap
nhùng già tri vàn hoà truyén thóng eùa minh, dòng thòi xày dyng, khuyén khich
long ty hào ve nèn vàn hoà eùa dàn toc minh, bài dàu lù nhùng thành tó vàn hoà
nhó nhàt cho dén he thóng tri thùc dja phuong, he thóng quàn ly còng dòng truyén

thóng, he thóng và càc quan he kinh té, két hgp vói xày dyng quan diéra ve viéc
tàng cuòng huy dòng noi lye xà bòi và finh thàn eùa càc dàn toc ty lye, ty sàng tao.
4.7. Dành già và xày dung ca sd ly luàn cho viéc thiét ké he thóng càc
chuang trình quòc già, càc du àn phàt trién trudc màt và làu dai
Càc yéu càu ca bàn bao gòra:
- Chinh sàch và giài phàp phàt trién vùng sàu, vùng xa, nhùng xà dàc biét khò
khan trén ca so tòng két càc chuang trình 134,135.
- Chinh sàch và giài phàp xoà dai, giàm nghèo, nàng cao mùc song eùa ngirài
dàn và phàt trién kinh té - xd hól à vùng càc dàn toc. Xày dyng chién lugc da dang
hoà càc nguòn thu nhàp nhàm nàng cao mùc song già dình.
- Xày dyng he thóng quan diém ly luàn, chinh sàch phàt trién làm nghiép; vàn
de quàn ly và sie dung cldt a vìmg dàn toc thiéu sé. Xày dyng he thóng quan diém
dòi vói càc dàn toc thiéu so, mién nùi chinh sàch dòi vói ngudi su dung dàt I rùng
ve chù sd hùu ddt / rimg và càc phuang thùc quàn ly cdng ddng dòi vdi dàt / rùng ;
quan he giùa bào ve rùng và quyèn su dung rìmg; ve ty lé giao rùng cho hd và càc
don vj nhà nuóc.
- Xày dyng he thóng quan diéra ly luàn, chinh sàch và giài phàp ve vdn di tin
dung, vòn cho càc dàn toc và mién nùi.
- Phài nghién cùu, de xuàt chinh sàch giài quyét vàn di phàt trién thi truàng
nhu mot chièn lugc phàt trién kinh té chù yéu ó mièn nùi, dàc biét ó nhùng noi chua
co ehg; vàn de fiéu thu san phàra, trành hién tugng bién nòng thòn raién nùi irò
thành phòng thi nghiem khòng lo.
- Xày dyng he thóng quan diém ly luàn, chinh sàch và giài phàp vi vdn de sue
khoé cóng dóng, y té phù hap vài diéu kién càc dàn toc và mlin nùi.
664


DÀN TOC VÀ VÀN DE DÀN TOC.

- Vàn de dua tién bò ky Ihuàt vào vùng dàn toc trong diéu kién eàn dugc

nghién cùu phù hgp vói raói truóng dja ly ty nhién, diéu kién sinh thài và con nguói
càc dàn toc thiéu so.
4.8. Xày dung chièn luac phàt trién và da dang hoà viéc xày dung và dào
tao con ngudi, dpi ngù cdn bp ngudi dàn toc thiéu so nhàm phàt huy ed hiéu qua
npi lue eùa càc dàn toc
Vàn de phàt trién con nguòi và nguòn nhàn lye là raòt trong nhùng vàn de co
nói dung long hgp, lién quan dén nhiéu ITnh vyc, eó vj tri quan trgng hàng dàu
trong chién lugc phàt trién kinh té - xà bòi. De xày dyng và phàt trién nguòn nhàn
lye càc dàn toc thiéu so nói chung dàp ùng yéu càu eùa thói ky day manh còng
nghiép hóa, hién dai hóa dàt nuóc nhu Dàng ta da xàc djnh, eàn tàp trung giài quyét
mot sd yéu càu ve noi dung nhiéra vu và giài phàp sau day:
- Ve chat luang dàn so
Khi ndi dén ngudn lye con ngudi phài tinh dén chat lugng dàn sd, trudc hét
phài finh dén càc diéu kién phàt trién con ngudi ve thè lye (thè nàng), radi trong eàe
thành lo rat quan trgng trong chién lugc phàt trién con ngudi. Trong chién lugc phàt
trién dàn sd, ngoài vice thye hién chinh sàch ké hoach hda già dình can sdra dua ra
càc giài phàp de nàng cao chat lugng dàn sd radi eàch toàn dién ve thè chat, tri tue
và linh thàn gàn lién vdi viéc phàt trién kinh té - xà hdi d mdi vùng và mdi dàn toc.
Nhanh chdng tùng bude xóa bó tinh trang tao hòn, hòn nhàn eàn huyél (mot so dàn
toc), te nan nghién bùi, tàp quàn sinh boat lae bau, finh trang thiéu ve sinh; ehóng
suy dinh dudng cho tré em; bào ve và chàm sòc sue khòe phy nù... de dàm bào duy
tri, phàt trién giòng nói theo huóng nàng cao chat lugng dàn so và thè lye cho dòng
bào; eó chinh sàch và bién phàp dàc biét dòi vai mot so dàn toc eó dàn so it (duàl
5000 nguàl).
- Ve diéu kién và mòi truàng phàt trién nguòn nhàn lue
Mién nùi và vùng càc dàn toc thiéu so là khu vyc giàu tièra nàng và eó vi tri
dac biét trong qua trình còng nghiép hóa nhung cùng eó khòng it khò khan trong
qua trình phàt trién. Màc dù, càc chuang trình, dy àn dà raang lai két qua buóe dàu,
nhung co so ha tàng con qua nhiéu khò khan, raói truóng sinh thài bj suy thoài
nghiém trgng^ Co so ha tàng dù buóe dàu dà dugc cài thién nhung con nhiéu bàt

càp. Nhiéu vàn de nhu: giao thóng, dién, thùy lgi, nuóc saeh, trudng hge, bénh vién,
ve sinh radi trudng, diéu kién san xuàt, thdng tin... dang là nhùng trd ngai trudc yéu
1. Trong nhiéu nàm qua do nhiéu nguyén nhàn, mói truàng tu nhién ó vùng mién nùi, dàn toc
dang bi suy thoài d mue bào dòng, dién tieh rùng bj thu hep, dal canh tàc bi suy thoài làm
ành huóng tói vàn de mói truàng cà ó khu vyc dóng bang.
665


VIÉT NAM HOC - KY YÉU HÒI THÀÒ QUÒC TÉ LÀN THÙ TU
càu cdng nghiép hda. Chinh vi vày viéc giài bài toàn phàt trién nguòn nhàn lue
khdng thè thye hién ragt eàch don tuyén tìmg ITnh vyc, ma dièu quan trgng là tao ra
càc dièu kién và co boi de phàt trién con ngudi mot eàch toàn dién cà ve thè chat và
tinh thàn.
- Ve giào due dào tao
De phàt trién ngudn nhàn lye eàe dàn tde thiéu so, cdng tàc giào due. nàng
cao dàn tri, gàn lién vdi eàe mye tiéu phàt trién kinh lé - xà hdi, dàm bào quòc
phdng - an ninh ed vj tri dàc biét quan trgng. Khàch quan raà ndi, trong nhiéu nàm
qua, Dàng và Nhà nuóc ta dà de ra nhiéu chù truong, bién phàp cho còng tàc này
nhu xóa mù và ehóng tài mù, huóng tói thye hién giào dye phò càp tiéu hge, trung
hge co so, nhàt là ó vùng sàu, vùng xa, vùng dàc biét khò khan; ma róng và phàt
trién he thóng truàng phò thóng dàn toc nói trù, truàng day nghé, truàng thanh
nlèn dàn toc vùa hge vira làm, tao dièu kién cho con em dàn toc duac vào hoc tgl
càc truàng dal hge, cao dàng theo che dò cu tuyén, thuc hién chinh sàch uu dal dot
vài giào vién ... .
Trong bòi cành còng tàc giào dye - dào tao con eó nhiéu bàt càp, chién lugc
phàt trién nguòn nhàn lye nói chung và nguòn nhàn lye eó trinh dò cao eàn tàp
trung giài quyét mot so vàn de eó y nghTa then chót sau day:
Mot là, tao buóe dot phà ve giào due phò thóng, truóc hét là xóa mù và fai mù
chù và tiéng phò thóng.
Hai là, eàn hién thye hóa khàu hiéu "trudng ra trudng, Idp ra lóp" d khu vyc

càc dàn toc thiéu so. Viéc thye thi vàn de này khòng thè coi là thye hién chinh sàch
xà hói ma trén thye té phài dugc xàc djnh là Ihyc hien chinh sàch dàn toc.
Ba là, trong he thóng giào due quòc dàn eàn nghién eim và xay dyng eàe loai
hình nhà trudng phù hgp vói dièu kién cii thè eùa con em dòng bào càc dàn toc
thiéu so nhu mó he du bi trong càc truàng dal hoc, cao ddng và trong hoàn cành cu
thè eó thè ma he này cà trong càc truàng trung càp chuyèn nghiép, he thóng truàng
chinh tri, lire luang vù trang... He thóng này dà dugc trién khai nhièu nàm trudc
day nhung ve sau ehuyén nhiém vu sang trudng dy bj dai hge. Md hình này eàn
duge nghién cùu và tài làp lai ddng thdi eàn duge xàc dinh là nhiéra vu eùa càc
trudng dai hge, cao dàng (tàt nhién nhà nude phài ed co che riéng cho loai hình dào
tao này de càc trudng trién khai thye hién). Nhàn rdng he thdng trudng dàn tde noi

1. Làm Bà Nam, "Còng nghiép hóa, hién dai hóa dàt nuóc và yèu càu dào tao nguòn nhàn lire
ó vùng dàn toc và mièn nùi". In trong: Vién Nghién eùu chinh sàch dàn tòe, Ùy ban Dàn toc
(2002), Vàn de dàn toc vd dinh huóng xày dimg chinh sàch dàn toc trong thòi lnghiép hda, hién àgi hóa, Nxb Chinh tri quòc già, Ha Nói, Ir. 161 -172.

666


DAN TOC VÀ VÀN DE DÀN TOC.

trù lù bàe tiéu hge, lién Idi rad eàe trudng dai hge còng dóng, dai hoc nhàn dàn cho
càc vùng dàn toc thiéu sd phù hgp vdi dàc diém eùa tìmg vùng và tùng khu vyc. De
trién khai hiéu qua vàn de này eàn xàc djnh rd Cung và Càu eùa ngudn nhàn lye
theo eàe ngành nghé, trành dào tao tran lan và khdng tinh dén càc ITnh vyc eàn ed
eùa vùng eàe dàn tde thiéu so trong thòi ky cóng nghiép hóa, hién dai hóa.
Bón là, xuàt phàt lù chièn lugc phàt trién kinh té - xà bòi vùng raién nùi dàn
toc, trén co so tinh dàc thù, eàn xàc djnh nhu càu nhàn lye eùa tùng vùng, tùng dàn
toc de trén co so dò xày dyng càc loai hình và raò hình dào tao theo hudng: dào tao

ngudn nhàn lye cho bàn thàn con era ngudi dàn toc thiéu sd và con era ngudi Kinh
cu trù trong vùng, ddng thdi khuyén khich con era dàn toc Kinh lù vùng khàc dén
thara già dào tao de phue vu tryc tièp cho khu vyc này. Trudc raàt eàn dàu tu xày
dyng và rad rdng he thdng trudng day nghé, md rdng ddi tugng duge dào tao theo
hudng nhà nude và nhàn dàn cùng làra.
Nàm là, cùng vdi viéc nàng cao dàn tri, phài tùng bude phàt trién ddi ngù eàn
bd quàn ly và tàng lóp tri thùc nguòi dàn toc thiéu so, hgt nhàn de phàt trién nguòn
nhàn lue. Xày dung tàng làp tri thùc chinh là xày dung dól ngù. tinh hoa cho càc
dàn toc thléu so. Day là diéu kién rat quan trgng de phàt huy nói lye eùa eàe dàn
toc, làm dàu làu trong viéc nàng cao dàn tri, khai day niéra ty hào dàn toc và thè
hién chinh sàch uu viét eùa che dò la. Gàn eó che dò, chinh sàch dàc thù dòi vói
tàng kVp tri thùc là ngudi dàn tde thiéu sd trong làm viéc, cdng hién cho dàt nude và
dàn toc minh vi chinh ho là nguòi dai dien eùa dàn toc minh de giài quyét càc vàn
de chinh trj, kinh té - xa bòi này sinh lai dja phuang do sy nghiép còng nghiép hóa,
hién dai hóa dat ra.
- Quàn ly nguòn nhàn lue
Song song vói viéc dào tao, viéc quàn ly và su dung nguòn nhàn lye duge dào
tao cùng eó vai Irò và vj tri khòng kém phàn quan trgng. Càn làra rò co che, chinh
sàch trong su dung nguòn nhàn lye theo huóng khòng tàch rói giùa dào tao và su
diing khi nhà nuóc dàu tu de phàt trién nguòn nhàn lye lai chò. Vàn de dal ra ó day
là dàu tu co kiéra soàt, dàu tu eó djnh huóng gàn vói dja chi và nhu càu su dyng,
dac biét là nguòn nhàn lye eó trình dò cao. Trén thye té, chùng ta chua eó co che,
chinh sàch ve vàn de này và trong raòt thdi gian dai da hudng Idng trong quàn ly, su
dyng nguòn nhàn lye trình dd cao. Lién quan dén vàn de này càn ed djnh hudng
ngay lù dàu ve vàn de su dyng ddi vdi ngudn nhàn lye trình do cao duge dào tao
bay nói eàch khàc là phài chi ra duge dàu ra cho san pham dào tao. Càn phàt xàc
djnh Iràch nhiéra và finh cara eùa con em càc dàn toc ve finh yéu qué huong xù so,
ve yéu càu phàt trién eùa qué huong và dàn toc, ve van hóa và càc già trj truyén
thóng eùa dàn toc trong viéc hge tàp, nàng cao trình dò truóc màt cùng nhu làu dai.
667

VIÉT NAM HOC - KY YÉU HÒI THÀÒ QUÒC TÉ LÀN THÙ TU

Néu coi nhe vàn de này thì viéc dào tao và su dyng nguòn nhàn lye trinh dò cao se
eó khòng it han che.
Giài quyét tòt càc vàn de trén day cùng chinh là giài quyét thành còng vàn de
dàn toc, nhiém -vu chién lugc eùa eàch mang Viét Nara trén co so càc nguyén tàc
bình dàng, doàn két, tuong trg giùp nhau cùng phàt trién.
Tài liéu tham khàc
1. Làm Minh Chàu (2010), "Tài dinh cu và bién dèi kinh lé trong ddi song ngudi Thài
(nghién eùu trudng hgp bàn Nàm Rén, xà Chiéng San, huyén Mde Chàu, Unii San La)",
Tap chi Dan toc hge, SÓ 2 (164), 2010, Ir. 43-51.
2. Phan Hùu Dàt (Chù bién) (2001), May vdn di ly ludn vd thuc tién càp bàch lién quan
dén mói quan he dàn toc hién nay, Nxb Chinh trj quóe già, Ha Nei.
3. Phan Hùu Dàt, Làm Bà Nam (2001), Chinh sàch dàn toc dia càc chinh quyèn nhà
nucxc phong ktin Viét Nam (Thi ky Xl-XIX). Nxb Chinh trj quóe già. Ha Nói.
4. Dàng Cdng san Viét Nam, 1992, Mgt sé vàn kién eùa Dàng và Nhà nuóc vi vdn di ddn
tgc, Nxb. Chinh tri quóe già. Ha Nói.
5. Dàng Cóng san Viét Nam (2001), Vàn kién Dai bài àgi biiu toàn quéc làn thù IX, Nxb.
Chinh trj qude già. Ha Nói.
6. Dàng Cdng san Viét Nam (2003), Vàn kién Hói nghi làn thù VII Ban chdp hành Trung
uong Dàng khóa IX, Nxb. Chinh trj quóe già. Ha Ndi.
7. Ho Chi Minli (2000), Toàn tàp (làp 1), Nxb. Chinh trj quóe già, Ha Nói.
8. Morishima, Miche (1991), Tgi sao Nhàt Bàn "thành cóng" - cóng nghé phtcang Tày và
tinh eàch Nhàt Bàn, Nxb Khoa hge xa hdi, Ha Ndi.
9. Làm Bà Nam (2002), "Cdng nghiép hda, hién dai hda dal nude và yéu càu dào tao
ngudn nhàn lue d vùng dàn toc và mièn nùi". In trong: Vién Nghién ei'ru chinh sàch dàn
toc, Uy ban Dàn toc: Vàn de ddn toc và dinh huàng xày dung chinh .sàch ddn toc trong
thòi ky cóng nghiép hóa, hién àgi hóa, Nxb Chinh tri quóe già, Ha Noi.

10. Làm Bà Nam (Chù bién) (2005), Thùy dién Hóa Bình cóng trình thi ky. Nxb Lao dòng.
Ha Nói.
11. Làm Bà Nam (2010), "Chinh sàch dàn toc eùa Dàng trong thdi ky dèi mdi". In trong:
Dàng Cdng san Viét Nara: 80 nàm xày dung và trudng thành, Nxb. Chinh tri quóe già,
Ha Noi.
12. Làm Bà Nam (2011), "Nhàn hge vdi viéc bào tèn và phàt huy càc già trj vàn hda trong
thdi ky toàn càu hda", Tap ehi Dàn toc hge, SÓ 1/2011.
13. Quóe hdi nude Cdng hda xà bòi chù nghìa Viét Nam (1995), Iliin phàp Viét Nam
(1946,1959, 1980,1992), Nxb. Chinh yj quÓe già. Ha Nói.

668