DSpace at VNU: Vấn đề biển đông trong bối cảnh hệ thống an ninh khu vực tại đông á

VẤN ĐÈ BIỂN ĐÔNG TRONG BỐI CẢNH HỆ THÓNG
AN NINH KHU v ự c TẠI ĐÔNG Á
Vladimia Kolotov

T ì n h h ìn h h i ệ n n a y đ a n e d iễ n ra tại k h u v ự c Đ ô n g Á đ ã t ạ o đ iề u k i ệ n đê cả
T rung Q uốc và M ỹ bắt đầu

“cuộc chơi địa - chính trị” n h ư trê n b à n cò' vua. H ậ u

q u ả c ủ a v á n cờ n à y sẽ c ó g iá trị c h iế n lư ợ c đ ố i v ớ i c ả t h ể g iớ i. T r o n g c h i ế n lư ợ c dài
h ạ n c ủ a T r u n g Q u ố c v à M ỹ c ó m ộ t đ i ể m c h u n g là V iệ t N a m . H i ệ n tại, V i ệ t N a m (kể
cả v ấ n đ ề B iể n Đ ô n g ) là m ộ t v ù n g c ạ n h t r a n h g a y g ắ t g i ữ a c á c c ư ờ n g q u ố c . V iệ c sử
d ụ n g y ế u tố V iệ t N a m c ó th ể đ ẩ y m ạ n h h o ặ c n g ă n c h ặ n s ự b à n h t r ư ớ n g c h iế n lư ợ c
của T ru n g Q uốc về p h ía N am .

Vòng cung bất ổn Đông Ả - nhân tố chính trong hệ thống an ninh khu vực
V ò n g c u n g b ấ t ổ n Đ ô n g Á là h iệ n t ư ợ n g đ ị a - c h ín h trị c ó tín h c ơ b ả n t ro n g hệ
th ố n g a n n in h k h u v ự c . V à o th ờ i k ỳ C h i ế n t r a n h lạ n h , v ò n g c u n g b ấ t ổ n Đ ô n g A
c h ạ y t ừ Đ ô n g - B ắ c s a n g T â y - N a m q u a q u ầ n đ ả o K u r il ( n g ư ờ i N h ậ t g ọ i là “ lãn h thổ
p h ư ơ n g B ắ c ” , q u a T r iề u T i ê n bị p h â n c h ia ( B ắ c T r i ề u T i ê n v à H à n Q u ố c ) , q u a
T r u n g Q u ố c bị p h â n c h ia ( T r u n g Q u ố c v à Đ à i L o a n ) , V i ệ t N a m bị p h â n c h i a ( V iệ t
N a m D â n c h ủ C ộ n g h ò a v à V i ệ t N a m C ộ n g h ò a ). Đ â y c h ỉ n ê u lên n h ừ n ạ đ i ể m n ó n g
tiề m n ă n g q u a n t r ọ n g n h ấ t m à k h ô n g n h ắ c đ ế n n h ữ n g t r a n h c h ấ p lã n h t h ổ n h ỏ k iể u
n h ư c á c đ ả o D o k d o ( T a k e s i m a ) h a y q u ầ n đ ả o S e n k a k u ( Đ i ế u Ne;ư). M ặ c d ù C h iế n
tra n h lạ n h đ ã k ế t t h ú c , n h ư n g tại “ m ặ t t r ậ n ” n à y v ẫ n k h ô n g c ó n h i ề u th a y đ ối, n g u y
c ơ b ấ t ổ n v ẫ n g iữ n g u y ê n n h ư th ờ i k v C h iế n t r a n h lạnh.
M ù a X u â n n ă m 1975, c á c lực lư ợ n g C á c h m ạ n g V i ệ t N a m đ ã h o à n to à n giải
p h ó n g m iề n N a m , t h ố n e n h ấ t đ ấ t n ư ớ c trê n đ ấ t liền.

N h ư n g t r ư ớ c đó, n g à y 19-1-

1974, q u â n đội V i ệ t N a m C ộ n g h ò a đ ã m ấ t k h ả n ă n g k i ể m s o á t q u ầ n đ ả o H o à n g Sa
d o bị hải q u â n T r u n g Q u ố c lợi d ụ n g c ơ hội n à y đ ã tấ n c ô n g v à c h iế m g iữ trái p h é p
qu ần đ ả o H o à n g

S a th u ộ c c h ủ q u y ề n c ủ a V i ệ t N a m v à c h o đ ế n tậ n n e ả y n a y T r u n g

Q u ố c v ẫ n tiếp tụ c c h iế m giữ . T r o n g thời g ia n đó, q u â n đ ộ i N h â n d â n V iệ t N a m đ a n g
c h u ẩ n bị c u ộ c T ổ n g tiế n c ô n g m a n g tính c h ấ t q u y ế t đ ịn h tại m iề n N a m V i ệ t N a m .

G S .T S K H ., V iện tr ư ở n g V iện H C M , Đ ại h ọ c T ổ n g h ợ p Q u ố c g ia S t.P e te rsb u rg , T h à n h v iên
U ỷ b a n Q u ố c g i a N g a c ủ a H ộ i đ ồ n g H ọ p tá c A n n in h C h â u Á - T h á i B ì n h D ư ơ n g ( C S C A P )

460


V Ấ N Đ Ề BIỀN ĐÔ NG TRO NG BỐI C ẢNH HỂ TH Ố N G AN NINH.

V ò n g c u n e b ấ t ổ n Đ ô n g Á k h ô n g p h ả i chỉ m ớ i x u ấ t h iệ n h ô m q u a m à v ẫ n
đ a n g tồ n tại và n e à y m a i tiế p t ụ c tồ n tại, k h ô n g th ể b iế n m ấ t, th ậ m c h í c ó th ể c ò n có
ý n g h ĩa q u a n t r ọ n g h ơ n . Đ e h i ể u rõ làm th ế n à o đ ể c h u n g s ố n g v ớ i tìn h t r ạ n g n à y
clìúníi ta p h ả i p h â n t íc h m ộ t c á c h lo g ic x e m v ò n g c u n g n à y đ ó n g v a i trò n h ư th ể nà o
v à q u y m ô c h ín h c ủ a h ệ thốna, a n n in h Đ ô n g Á ra sao.
V ò n g c u n e b ấ t ổ n Đ ô n e Á là m ộ t hệ t h ố n g k h ố i v à đ ố i t r ọ n g p h ứ c tạp. N h ữ n g
lợi ích đ ị a - c h ín h trị c ủ a c á c c h ủ th ể c h ín h ở c ấ p to à n c ầ u v à c ấ p k h u v ự c , c ũ n g n h ư
v iệ c c â n b ằ n g lự c l ư ợ n g đ ã tạ o n ê n n h ữ n g r ắ c rối trê n v ò n g c u n g b ấ t ổ n n à y . B ấ t kỳ
m ộ t th a y đ ổ i n à o , c h o d ù là r ấ t n h ỏ t r o n g v i ệ c b ố trí v ò n g c u n g b ấ t ổn n à y đ ề u là
m ộ t t h á c h th ứ c c h o t r ậ t t ự h iệ n n a y v à sẽ d ẫ n đ ế n v i ệ c th a y đổi c â n b ằ n g lự c lư ợ n g
t r o n g k h u v ự c . C á c c ă n c ứ q u â n s ự c ủ a H o a K ỳ đónR trê n lã n h th ổ c ủ a cá c n ư ớ c đối
tác an n i n h c h â u Á b a o q u a n h v ò n s c u n e bất ổ n t ừ h ư ớ n g Đ ô n g - N a m . H ệ t h ố n g n à y
c ă n c ứ v à o hai h iệ p ư ớ c a n n i n h s o n g p h ư ơ n g v à tr o n g n h ữ n g đ iề u k iệ n cá c đối tác

c h â u Á p h ụ th u ộ c n h i ề u v à o tiề m n ă n g k in h tế v à q u â n s ự to lớn c ủ a H o a K ỳ,
W a s h i n g t o n đ ư ợ c đ ả m b ả o c ó t h ể tự d o h à n h đ ộ n g tại k h u v ự c n à y . T ừ m ạ n Đ ô n g B ắ c c ủ a v ò n g c u n g n à y là n ư ớ c N g a v à T r u n g Q u ố c . H a i n ư ớ c n à y p h ố i h ợ p h à n h
đ ộ n g c h ủ y ể u tại T r u n g Á v à t r o n g k h u ô n k h ổ T ổ c h ứ c H ợ p tác T h ư ợ n g H ải. N g a
v à T r u n g Q u ố c tiế n h à n h c h ín h s á c h đối n g o ạ i n h ư n g k h ô n g c h ú ý p h ố i h ợ p tại
h ư ớ n g Đ ô n g - N a m d ọ c t h e o v ò n g c u n g b ấ t ổ n Đ ô n g Á th u ộ c b i ê n g iớ i c ủ a m ìn h .
H ì n h t h ứ c h ợ p tác đ a p h ư ơ n g đ ã là m c h o T ổ c h ứ c n à y m ấ t tín h n ă n g đ ộ n g v à h ạ n
chế tự do hành đ ộ n g c ủ a hai nước.
N h ư vậy, v ò n g c u n g b ấ t ổn Đ ô n g Á ph ản ánh n h ữ n g tuyến h ay “p h ao tiê u ” đã
đ ư ợ c h ì n h t h à n h t r o n g lịc h s ử , n ế u c h ủ th ể đ ịa - c h ín h trị n à o d á m v ư ợ t q u a “ đ ư ờ n g
đ ỏ ” đ ề u bị c o i là đối t h ủ v à n g a y lập tứ c bị p h ả n đ ổi. S ự p h ả n đối c ó th ể đ ư ợ c thể
h iệ n b ằ n g n h ữ n g b i ệ n p h á p : tr u y ề n th ô n g , n g o ạ i g ia o , c h ín h trị, k i n h tế, tài c h ín h
h a y q u â n sự. M ỗ i s ự t h a y đ ổ i h ì n h d ạ n g c ủ a v ò n g c u n g b ấ t ổ n Đ ô n g Á đ ề u đ ã d iễ n
r a b ằ n g v ũ lực.
H i ể n n h iê n , m ộ t b ê n là v i ệ c t ă n g c ư ờ n g vị t h ế k in h tế v à c h í n h trị c ủ a T r u n g
Q u ố c v à m ộ t b ê n k h á c là n ỗ lự c c ủ a W a s h i n g t o n c ổ d u y trì ả n h h ư ở n g c ủ a m ìn h
tro n g k h u v ự c n à y sẽ t ạ o n ê n m ộ t áp lực lớn t r o n g n h i ề u lĩn h v ự c k h á c n h a u m à h iệ n
nay đ a n g làm c h o k h u v ự c k h ô n g c ò n y ê n ổ n n h ư t r ư ớ c n ữ a . V i ệ c g i a t ă n g á p lự c từ
b è n n g o à i ( H o a K ỳ ) v à b ê n t r o n g ( T r u n g Q u ố c ) lên k h u v ự c c ũ n g đ a n g là m g ia tă n g
n h ữ n g t r a n h c h ấ p lã n h t h ổ v à x u n g đ ộ t k h u v ự c đ a n g t ồ n tại n h ư h i ệ n n a y , đ ồ n g th ờ i
gâ y n ê n m ộ t làn s ó n g d ư lu ậ n q u ố c tế r ộ n g rãi liê n q u a n đ ế n n h ữ n g v ấ n đ ề n à y ,
n h ữ n g đ i ề u sẽ đ ể lại h ệ lụ y lớ n g â y b ấ t ổ n đối v ớ i to à n k h u v ự c .
N h ữ n g n g u y c ơ b ấ t ổ n c h ín h c ủ a k h u v ự c Đ ô n g Á là d o áp lự c n g à y c à n g tă n g
củ a B ấ c K i n h tại h ư ớ n g N a m v à c ủ a W a s h in g to n tại h ư ớ n g B ắc. C h í n h vì thế, H o a

461


VIỆT NAM HỌC - KỶ YẾU HỘI THẢO QUỐC TÉ LẦN THỨ TƯ

K ỳ lu ô n d u y trì s ự c h ủ đ ộ n g d ịc h c h u y ể n “ v ò n g c u n g b ấ t ổ n ” tại h ư ớ n g T â y - B ắ c theo

“ m ặt t r ậ n ” r ộ n g t ừ q u ầ n đả o K u r in đế n B iể n Đ ô n g . C ả hai tru n e t â m sứ c m ạ n h ở nhùng
m ứ c đ ộ k h á c n h a u đ ề u c ố lôi k é o n h ữ n g đ ồ n a m in h tro n g k h u v ự c v ề p h ía m ình.
H i ệ n n a y . t r o n g s ố cá c n ư ớ c Đ ô n g N a m Á thì V iệ t N a m c ó vị trí đ ịa - c h ín h trị
q u a n t r ọ n g h ơ n cả. C h í n h vì th ế m à n ử a sa u th ế k ỷ X I X v à h ầ u n h ư t r o n g s u ố t cả 'he
k ỷ X X tại k h u v ự c n à y lúc k ín , lúc c ô n g k h a i lu ô n d iễ n ra c á c c u ộ c t r a n h giảnh
q u y ề n k i ể m s o á t V i ệ t N a m . V à o c á c th ờ i đ iể m k h á c n h a u , nhữna; c u ộ c x u n g đ ộ t nàv
lúc t r ự c tiế p , lú c g iá n tiế p đ ề u lôi k é o H o a K ỳ , L i ê n X ô , P h á p , T r u n g Quốc,
C a m p u c h i a , th ậ m c h í c ả c á c đ ồ n g m in h , đối tá c v à cá c n ư ớ c p h ụ t h u ộ c Đ ô n g Bắc Ả
v à Đ ô n g N a m Á t h a m gia. Đ i ề u n à y c h ủ y ế u liên q u a n đế n vị trí đ ịa - c h ín h trị của
V iệ t N a m t r o n s k h u v ự c . N h ữ n g n ỗ lực x â y d ự n g h ệ t h ố n e a n n in h k h u v ự c m à
k h ô n g c ó s ự t h a m g ia c ủ a V iệ t N a m đ ề u sẽ k h ô n g th ể t h à n h c ô n g , m à số p h ậ n của
k h ố i S E A T O đ ã là m ộ t ví dụ c h ứ n g m in h đ iề u đó.
T ừ đ ó có th ể r ú t r a k ế t lu ậ n q u a n t r ọ n g m à đại d iệ n cá c c ư ờ n g q u ố c đ ã nhận ra
là n ế u k h ô n g k i ể m s o á t đ ư ợ c V iệ t N a m thì k h ô n g th ế k iể m s o á t đ ư ợ c n h ữ n g nguồn
lực D ô n g N a m Á .
C h í n h vì th ế , v iệ c T r u n g Q u ố c c ố th iế t lập q u y ề n k iể m s o á t n h ữ n g c o n đươ ng
t h ư ơ n g m ạ i v à n g u ồ n tài n g u y ê n q u a n t rọ n g tại B iế n Đ ô n g đ ã v ấ p p h ả i s ự c h ố n g đối
rất k i ê n trì c ủ a V iệ t N a m , m ộ t q u ố c g ia c ó đ ầ y đủ c ơ s ở lịc h s ử v à c ơ s ở pháp lý
q u ố c tế đ ể k h ẳ n g đ ị n h c h ắ c c h ắ n q u ầ n d ả o H o à n g S a v à T r ư ờ n g S a là lãn h t h ổ q j ố c
g ia t h u ộ c c h ủ q u y ề n c ủ a V iệ t N a m . V i ệ t N a m q u y ế t tâ m b ả o v ệ vị t h ế c ủ a m ình v à
k ê u g ọ i c á c c ư ờ n g q u ố c h à n g đ ầ u th ể g iớ i, t r ư ớ c h ế t là H o a KỲ ủ n a hộ. H i ệ n tại,
V i ệ t N a m là k h u v ự c c ạ n h t r a n h c h ín h trị k h ố c liệt g i ữ a c á c c ư ờ n g q u ố c . Việc s ử
d ụ n g lin h h o ạ t n h â n tố V iệ t N a m c ó th ế n g ă n c h ặ n h o ặ c là m g ia t ă n g s ự b à n h í r ư m g
c h iế n lư ợ c c ủ a T r u n g Q u ố c tại h ư ớ n g N a m . N h ư n s c ó m ộ t đ iề u rõ r à n g là “ cuộc
c h iế n g i à n h V iệ t N a m ” đ a n g d iễ n ra v à q u y ế t đ ịn h c ủ a V iệ t N a m liê n k ế t v ớ i .uột
b ê n n à o đ ó sẽ c ó n h ữ n g h ệ lụy n g h i ê m trọ n g . M ù a X u â n n ă m 2 0 0 8 . tô i đ ã v i ế t ráng,
“ v ấ n đ ề đ ịn h h ư ớ n g c ủ a V i ệ t N a m ( n g ả v ề B ắ c K i n h h a y W a s h i n g t o n ) t r o n g tình th ế
đ ịa - c h ín h trị n à y h ã y c ò n đ ể n g ỏ ” . C ó n h iề u tỉn h h u ố n e p h á t tr iể n k h á c n h a u c ủ a
t ìn h h ì n h tại Đ ô n g N a m Á . T ư ơ n g lai k h ô n g c h ỉ c ủ a c á c n ư ớ c Đ ô n g N a m Á m à c ủ a
c ả Đ ô n e Á với ả n h h ư ờ n g rõ rệt c ủ a v iệc c â n b a n s lực lư ợ n g trê n th ế g iớ i sẽ p h ụ

t h u ộ c v à o v iệ c c á c s ự k i ệ n sẽ d iễ n ra t ừ đ â u v à đi th e o h ư ớ n s nào.
V i ệ t N a m tồ n tại g i ữ a b ú a v à đe. T ìn h t r ạ n e n ả y k h ô n g c ó gì m ớ i đ ố i v ớ i Việt
N a m là m ộ t q u ố c g ia t r o n g lịch sử c ủ a m in h k h ô n g chỉ đ ã c ó n h i ề u k in h n g H ệ m

1. K o l o t o v V .N . “ M a i n T r e n d s o f R u s s i a ' s F o r e i g n P o l i c y in T r a n s f o r m i n g E a s t a n d S o u th e a s t
A s i a ” // B r o o k i n g s N o r t h e a s t A s i a C o m m e n t a r y . A p r i l 2 0 0 8 .
h ttp ://w w w .b ro o k in g s.e d u /o p in io n s/2 0 0 8 /0 4 _ a sia _ k o lo to v .a sp x

462


VẤN Đ Ề BIỂN Đ Ô N G TRO NG BỐI CẢNH HỆ TH Ố N G AN NINH.

x ư ơ n g m á u v à b i ế t c á c h đ ố i x ử linh h ọ a t vớ i cá c c ư ờ n g q u ố c , m à c ò n n ổ i tiế n g vì c ó
tru y ề n t h ố n g đ ẩ u t r a n h b ả o v ệ c h ủ q u y ề n c ủ a m ìn h đ ế n c ù n g trư ớ c m ỗ i c u ộ c n g ọ a i
x â m . V iệ t N a m th u ộ c v ề q u ố c g ia b u ộ c lực lư ợ n g n g o ạ i x â m p h ả i c h ấ p n h ậ n lu ậ t
chơ i: “ b ư ớ c c h â n v à o m ấ t m ộ t đ ồ n g , ra k h ỏ i m ấ t hai đ ồ n g ” . V iệ t N a m c ũ n g r ú t ra
k in h n g h i ệ m t r o n g k h u v ự c là m ỗ i khi T r u n g Q u ố c m ạ n h lên thì đ ó c h ín h là n g u y c ơ
đe d ọ a an n in h c h o V iệ t N a m .
N è u n h ư v à o c u ố i n h ữ n g n ă m 90 c ủ a th ế kỷ X X , T r u n g Q u ố c đ ã lợi d ụ n g c á c
tình h u ố n g d iễ n ra c ó lợi c h o m ìn h v à v à o th ậ p n iê n đ ầ u th ế k ỷ X X I đ ã g ia tă n g đ á n g
kể vị thế c ủ a m ìn h tại Đ ô n g N a m Á , khi lợi d ụ n g đ ư ợ c n h ữ n g sai lầ m c ủ a các đ ố i th ủ
và s ự kỳ v ọ n g c ủ a các n ư ớ c n h ỏ tro n g k h u v ự c thì h iệ n tại H o a K ỳ lại c ủ n g c ố đ á n g
kể đ ư ợ c vị th ế c ủ a m ìn h tại đ â y khi M ỹ t h ô n g q u a đ ư ờ n g lối “T rở lại c h â u Á ” v à vớ i
c h u y ế n đi t h ă m cá c n ư ớ c t r o n g k h u v ự c c ủ a N g o ạ i tr ư ở n g M ỹ H illa ry C linton.
N h i ề u c h ín h trị g ia c o i n h ữ n g c h u y ế n đi n à y là n ỗ lực h ìn h t h à n h n ê n k h ố i
c h ố n g T r u n g Q u ố c m a n g tín h k h u v ự c n h à m đ á p lại v iệ c T r u n g Q u ố c g ia t ă n g á p
lực lên V i ệ t N a m v à c á c n ư ớ c Đ ô n g N a m Á k h á c tại B i ể n Đ ô n g v à đ iề u n à y là m
c h o B ắc K i n h lo lắng.
H iệ n n a y , T r u n g Q u ố c đ a n g trỗi d ậ y v à g ia t ă n g á p lự c x u ố n g p h í a N a m . R ấ t

có th ế n g u y ê n n h â n c ủ a v i ệ c n à y c h ín h là s ự s a o c h é p c ủ a lịch sử. T r o n g khi đ ó ký
ứ c lịch s ử tại V i ệ t N a m lu ô n n h ắ c n h ở r ằ n g “ S ự trỗ i d ậ y c ủ a T r u n g Q u ố c lu ô n là
n g u y cơ đối v ớ i a n n i n h d â n tộ c c ủ a V iệ t N a m ” . M à tín h i ệ u b á o đ ộ n g n à y lại là m
V iệ t N am tích cự c theo đuổi “ L à m bạn vớ i bạn xa, chống lại bạn gần” . C h ín h điều

n à y đ ã giải t h íc h tại s a o H à N ộ i m u ố n làm b ạ n v ớ i W a s h i n g t o n .
K hi p h â n tíc h m ố i q u a n h ệ T r u n g Q u ố c vớ i V i ệ t N a m c h ủ n g ta c ầ n n h ấ n m ạ n h
n h ữ n g điều sau: c ả h a i n ư ớ c đ ề u d o c á c Đ ả n g C ộ n g s ả n lã n h đ ạ o v à m ố i q u a n h ệ
g iữ a hai Đ ả n g lu ô n rấ t c h ặ t c h ẽ . C ả h a i n ư ớ c đ ề u c h ịu á p lự c tư t ư ở n g n h ư n h a u từ
p h ía H o a K ỳ . C ả hai n ư ớ c đ ề u c ầ n s ự ổ n đ ịn h h ệ t h ố n g c h ín h trị v à s ự t ă n g t r ư ở n g
k in h tế lâu dài. T r o n g lịc h s ử h a i n ư ớ c đ ã n h iề u lần c ó c h iế n tra n h ( T r u n g Q u ố c x â m
lư ợ c V iệ t N a m ) , n h ư n g c u ố i c ù n g V iệ t N a m đ ã đ á n h đ u ổ i đ ư ợ c q u â n x â m lư ợ c,
n h ư n g c h o đ ế n b â y g i ờ k i n h n g h i ệ m lịc h s ử m ố i q u a n h ệ vớ i n g ư ờ i lá n g g i ề n g
p h ư ơ n g B ắ c lu ô n n h ắ c n h ở V i ệ t N a m p h ả i th ậ n trọ n g , đ ặ c b iệ t đ ố i vớ i c h iế n lư ợ c
“tằ m t h ự c ” c ổ c ủ a T r u n g Q u ố c

( c á n s h í ) ', c ó th ể d ịc h s a n g t iế n g V iệ t là “ lấn

d ầ n lãnh t h ổ c ủ a n ư ớ c l á n g g i ề n g g i ố n g n h ư c o n tằ m ă n lá d â u ” 2.

1. T i ế n g T r u n g : H ố c á n s h í, T i ế n g V iệ t : t à m th ự c

2. riepeji 0M0 B JLC. K um aù u BbenmaM 6 III 6. do tt. 3. - K um aủ u cocedu 6 òpeeuocm u u
cpeònceeKOBbe. M ., 19 7 0 . c. 56. (Perelomov. L . s . Trung Quốc và Việt N a m t h ế kỷ III trước
Công nguyên - Trung Quốc và các nước láng giềng cổ và trung đại. M., 1970.tr.56).

463


VIỆT NAM HỌC - KỶ YẾU HỘI THẢO QUÓC TẾ LẦN THÚ T ư

M ố i q u a n h ệ h iệ n n a y g i ữ a hai n ư ớ c rất c ă n g t h ẳ n g tại B i ể n Đ ô n g . Đ ể c ủ n g cổ
v ị th ế c ủ a m ìn h t r o n g c u ộ c c ạ n h tra n h v ớ i T r u n g Q u ố c , V iệ t N a m đ a n g t ă n g cưòng
h ợ p tác t r o n g lĩn h v ự c q u ố c p h ò n g , a n n in h v ớ i c á c c ư ờ n g q u ố c k h á c trê n th ế giới
K h i p h â n tíc h n h ữ n g y ê u s á c h lã n h th ổ h iệ n n a y c ủ a T r u n g Q u ố c tại B:ển
Đ ô n g c ó th ê đ ư a ra m ộ t số b ìn h luận. T r u n g Q u ố c q u á t ự tin tạ i B iể n Đ ô n a n ê n đíĩìg
t ă n g c ư ờ n g áp lực đối v ớ i V iệ t N a m , tạ o n ê n tâ m lý c h ố n g T r u n g Q u ố c tại Việt
N a m v à b u ộ c H à N ộ i p h ả i t ă n g c ư ờ n g h ợ p tác tr o n g lĩnh v ự c a n ninh với
W a s h i n g t o n . C h i ế n lư ợ c m à V iệ t N a m lựa c h ọ n là m c h o B ắ c K i n h h i ể u rà n g , việc
g ia tă n g á p lực đổi v ớ i V iệ t N a m h o à n to à n p h ả n tá c d ụ n g . T r u n g Q u ố c c à n g Cơn
p h ư ơ n g á p đặt q u y ề n k i ể m s o á t B iể n Đ ô n g b a o n h iê u thì s ự p h ả n ứ n g q u ố c tế Ccng
c a o b ấ y n h iê u , ả n h h ư ở n g c ủ a M ỹ tại “ s ư ờ n ” H o a N a m c ủ a T r u n s Q u ố c c à n g tỉn g
v à tươna, lai c ủ a to à n b ộ k ế h o ạ c h c h u n g c ủ a T r u n g Q u ố c tại B i ể n Đ ô n g v à Đ óng
N a m Á c à n g k h ó k h ă n hơ n.
N ế u p h â n tíc h s â u h ơ n tình h ìn h tro n g k h u v ự c , đặc b iệt tình h ìn h tại Trung
Q u ổ c thì c h ú n g ta c ó th ể rút ra kết lu ận rằng: x u n g q u a n h T r u n g Q u ố c c ó n h iề u điểm
n ó n g t iề m n ă n g v à n h ữ n g đ iể m n ó n g n à y c ó th ể sẽ g ia tă n g th ê m n ế u B ắ c K in h bắt
đ ầ u th a y đổi k h ô n g g ia n x u n g q u a n h lãnh th ổ của m ìn h , trư ớ c h ế t là k h ô n g g ia n th iộ c
h ư ớ n g N a m . T r u n g Q u ố c c h ỉ c ó m ộ t b iên giới y ê n bình là ở p h ía B ắ c vớ i N ga.
H i ệ n tại, k h ô n g c h ỉ c ó V i ệ t N a m m à to à n b ộ Đ ô n g N a m Á đ a n g b iế n th in h
“ c h iế n t r ư ờ n g ” , trư ớ c h ế t là g i ữ a M ỹ v à T r u n g Q u ố c , hai n ư ớ c h iệ n đ a n g tích ;ự c
t h ú c đ ẩ y c á c n ư ớ c đ ố i tá c v à đ ồ n g m in h c ủ a m ìn h . C u ộ c đ ấ u t r a n h đ ư ợ c tiế n h m h
v ớ i s ự h ồ trợ c ủ a c á c loại c ô n e n g h ệ h ợ p p h á p v à b ấ t h ợ p p h á p , v iệ c tổ c h ứ c các
c u ộ c p h ả n đối c ủ a lực lư ợ n g đôi lập v à s ứ c é p c ủ a c á c tổ c h ứ c p h i c h ín h p h ủ . T i e o
n h ữ n g tin tứ c t ừ H o a K ỳ , m ố i q u a n tâ m c ủ a W a s h i n g t o n đ ế n c á c s ự k i ệ n diễn ra
tr o n g k h u v ự c s ẽ n g à y m ộ t g ia tă n g . N ă m 2 0 1 2 , T ổ n g t h ố n g M ỹ B a r a k O b a n u đ ã
n h ấ n m ạ n h rà n g , “ H o a K ỳ sẽ tă n g c ư ờ n g s ự h iệ n d iệ n tại c h â u Á - T h á i B ìn h D ư r n g
v à v iệ c c ắ t g iả m n g â n s á c h sẽ k h ô n g ả n h h ư ở n g tới n h ữ n g chi p h í tại k h u vực rấ t
q u a n t r ọ n g n à y ” 1. T h ờ i g ia n g ầ n đ â y x u ấ t h iệ n t h ô n g tin v ề n h ữ n g k ế h o ạ c h t;iển
kh a i h ệ t h ố n g p h ò n o t h ủ tê n lử a tại c h â u Á ( N h ậ t B ả n , H à n Q u ố c v à ú c ) . R õ làn g

q u y ế t đ ịn h n à y sẽ g â y ra c u ộ c c h ạ y đ u a v ũ tra n g n g à y m ộ t tă n g tại Đ ô n g Á .
H i ệ n n a y , ở c ấ p đ ộ to à n c ầ u h o à n to à n có t h ể đ á n h g iá tìn h h ì n h k h u v ự c iihư
sau: c u ộ c đ ẩ u t r a n h g ià n h g iậ t n g u ồ n tài n g u y ê n m ỗ i n ă m m ộ t g ia t ă n g v à c á c đ ấ u
th ủ c h ín h c ủ a c u ộ c c h ơ i n g à y c à n g tă n g c ư ờ n g tác đ ộ n g c h ín h trị lên n h a u . Đ iề u n à y
đ ư ợ c th ể h iệ n t r o n g v iệ c cá c n ư ớ c v à k h u v ự c n à m d ọ c t h e o “ v ò n g c u n g b ấ t ổ n ”

1. R e m a r k s b y t h e P r e s i d e n t o n t h e D e f e n s e S tr a t e g i c R e v i e w h t t p : / / w w w . w h i t e h o u s e . g o v / h e p r e s s - o f f i c e / 2 0 12/01 / 0 5 / r e m a r k s - p r e s i d e n t - d e f e n s e - s t r a t e g i c - r e v i e w

464


VẤN ĐỀ BIỂN Đ Ô NG TRO NG BỐI CẢNH HỆ TH Ố N G AN NINH.

n e à y c à n g b ấ t ô n , c ũ n g n h ư n g u y c ơ c ủ a c á c c u ộ c x u n g đ ộ t v ũ tra n g t ừ B ắ c P h i đ ế n
Đ ô n g N a m Á c ũ n g n g à y m ộ t g ia tăn g . T ại Đ ô n g Á m ọ i n g ư ờ i c ũ n g h iể u rõ đ iề u này
và k ế t q u ả là tạ i đ â y đ ã d iễ n ra c u ộ c c h ạ y đ u a v ũ t r a n g c h ư a t ừ n g c ó t r o n g lịc h sử
khu vự c.
*

*

*

T ố n g k ế t n g ắ n g ọ n tìn h h ìn h d ọ c th e o v ò n s c u n a b ấ t ổ n Đ ô n g Á tại Đ ô n g Á
cần n h ấ n m ạ n h n h ữ n g đ i ể m sau: S ự th a y đổi th ự c tế c â n b ằ n g lực lư ợ n g tr o n g k h u
v ự c sẽ làm c h o T r u n g Q u ố c tíc h c ự c h ơ n tr o n g v iệ c t h ự c h iệ n c h ín h s á c h a n n in h
đối v ớ i c á c n ư ớ c lá n g g iề n g . T r o n g đ ó n g u ồ n lực c h ủ y ế u ả n h h ư ở n g th ự c tế đ ế n kết
qu ả tác đ ộ n g lẫ n n h a u t r o n g k h u v ự c c h ín h là t ư ơ n g q u a n lực l ư ợ n g t h ự c tế c h ứ
k h ô n g p h ả i là n h ữ n g tài liệu lịc h s ử h a y lư u t r ữ v ề c h ủ q u y ề n lã n h t h ố t r o n g q u á k h ứ
ha y n h ữ n g c h u ẩ n m ự c c ủ a “ luật p h á p q u ố c t ế ” . N h ữ n g đ ộ n g c ơ v à lợi ích c ủ a c á c

c ư ờ n g q u ố c l ớ n lu ô n x u n g đ ộ t lẫn n h a u v à đ iề u đ ó đ a n g v à sẽ làm c h o c á c q u á trìn h
k in h tế v à c h í n h trị t r o n g k h u v ự c n g à y t h ê m c ă n g th ẳ n g . B ở i lẽ b ê n n à o c ó đ ư ợ c
q u y ề n k i ể m s ó a t th ự c tế tại k h u v ự c B i ể n Đ ô n g b ê n đ ó sẽ k i ể m s o á t đ ư ợ c Đ ô n g

sẽ triể n k h a i đ ư ợ c c ă n c ứ n g u ồ n lự c k h ổ n g lồ v à k h i sử d ụ n g n g u ồ n lực
n à y b è n đ ó c à n g c ó lợi th ế g ia tă n g tiề m lực v à ả n h h ư ở n g c ủ a m ìn h v à vì th ế b ê n đó

N am Á và

sẽ bị p h ả n đ ố i g a y g ắ t n h ấ t.
Đ ặ c đ i ể m c h ín h c ủ a tìn h t r ạ n g B i ể n Đ ô n g h iệ n n a y là s ự th a y đ ổ i c ủ a c â n b ằ n g
th ể lực t r o n g k h u v ự c v à s ự đ ấ u tra n h đ ể c h u y ể n v ề p h í a N a m c ủ a v ò n g c u n g b ấ t ổn.
V ò n g c u n g b ấ t ổ n n à y t ừ k h i đ ư ợ c h ìn h t h à n h t r o n g v ò n g c u ộ c C h i ế n tra n h lạ n h chỉ
có m ộ t s ự th a y đổi là V i ệ t N a m giải p h ó n g m iề n N a m v à T r u n g Q u ố c k i ể m so á t
đ ư ợ c H o à n g S a . H i ệ n n a y v ấ n đ ề B i ể n Đ ô n g là c ố g ắ n g đ á n g k ể đ ầ u tiê n th a y đổi
th ế c â n b ằ n g s a u c u ộ c C h i ế n tra n h lạnh.
N h ì n c h u n g tìn h h ìn h ở Đ ô n g Á là b ấ t ổ n b ở i lẽ m ứ c đ ộ q u a n h ệ k in h tế đ ạ t
đ ư ợ c tro n g k h u v ự c t r o n g th ờ i g ia n g ầ n đ â y k h ô n g t ư ơ n g x ứ n g v ớ i tín h c h ấ t c ủ a các
m ố i q u a n h ệ c h í n h trị, k h ô n g t ư ơ n g x ứ n g v ớ i n h ữ n g h iệ n t ư ợ n g k h ủ n g h o ả n g t r o n g
h ệ t h ố n g tài c h í n h th ế g iớ i v à n h ữ n g n h â n tố a n n i n h k h u v ự c c ò n tồ n lại t ừ t h ờ i kỳ
C h iế n tra n h lạ n h . C u ộ c đ ấ u t r a n h n h ằ m th a y đổi h ìn h th ể v à c h u y ể n d ịc h v ò n g c u n g
b ẩ t ổ n Đ ô n g Á sẽ c ò n tiế p tục. Á p lực c ô n g k h a i v à n g ầ m c ủ a c á c c ư ờ n g q u ố c đ ế n
c á c n ư ớ c Đ ô n g N a m Á sẽ tiế p tụ c tă n g lên v à th ấ t bại c ủ a H ộ i n g h ị th ư ợ n g đ ỉn h
A S E A N tại P h n o m - P e n h ( C a m p u c h ia ) m ù a h è v ừ a q u a là h ậ u q ủ a c ủ a q u á trìn h này.
Đ ộ n g lự c v à q u y ề n lợi c ủ a cá c c ư ờ n g q u ố c t r o n g k h u v ự c Đ ô n g Á n ó i c h u n g
v à B iể n Đ ô n g n ó i r iê n g c ó m â u t h u ẫ n m a n g tín h n g u y ê n tắc. C h í n h đ iề u đ ó đ a n g v à
sẽ g â y ra tìn h t r ạ n g c ă n g t h ẳ n g t r o n g k h u v ự c .

465