DSpace at VNU: Thiết kế dạy học phần văn học dân gian (Ngữ văn 10, Tập 1) theo hướng tiếp cận năng lực người học

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

LÊ THỊ HỒNG THƠM

THIẾT KẾ DẠY HỌC PHẦN VĂN HỌC DÂN GIAN
NGỮ VĂN 10, TẬP 1 THEO HƯỚNG TIẾP CẬN
NĂNG LỰC NGƯỜI HỌC

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƯ PHẠM NGỮ VĂN
CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP
DẠY HỌC (BỘ MÔN NGỮ VĂN)

Mã số: 60 14 01 11

Người hướng dẫn khoa học: TS. Tôn Quang Cường

HÀ NỘI – 2014


MỤC LỤC
Lời cảm ơn .............................................................. Error! Bookmark not defined.
Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt .................... Error! Bookmark not defined.
Mục lục ................................................................................................................... 1
Danh mục bảng ....................................................... Error! Bookmark not defined.
Danh mục sơ đồ, biểu đồ ......................................... Error! Bookmark not defined.
MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 3
CHƯƠNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NĂNG LỰC
VÀ DẠY HỌC TIẾP CẬN NĂNG LỰC .............................................................. 9
1.1. Cơ sở lý luận về năng lực và tiếp cận năng lực ................................................. 9
1.1.1. Khái niệm năng lực ....................................................................................... 9

1.1.2. Dạy học tiếp cận năng lực .............................. Error! Bookmark not defined.
1.2. Cơ sở thực tiễn.................................................. Error! Bookmark not defined.
CHƯƠNG 2. TỔ CHỨC DẠY HỌC MỘT SỐ TÁC PHẨM VĂN HỌC DÂN
GIAN THEO HƯỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC Error! Bookmark not defined.
2.1. Phân tích chương trình SGK Ngữ văn 10 .......... Error! Bookmark not defined.
2.1.1. Quan điểm xây dựng và phát triển chương trình Ngữ văn 10 ................ Error!
Bookmark not defined.
2.1.2. Mục tiêu xây dựng chương trình Ngữ văn 10 .Error! Bookmark not defined.
2.1.3. Vị trí và cấu trúc nội dung của phần VHDG... Error! Bookmark not defined.
2.2. Tính khả thi của việc dạy học Ngữ văn theo hướng tiếp cận năng lực ...... Error!
Bookmark not defined.
2.3. Quy trình dạy học theo hướng tiếp cận năng lựcError!

Bookmark

not

defined.
2.3.1. Những yêu cầu của việc xây dựng hệ thống năng lực theo chuẩn đầu ra Error!
Bookmark not defined.
2.3.2. Quy trình dạy học tiếp cận năng lực ............... Error! Bookmark not defined.
2.4. Thiết kế dạy học một số tác phẩm văn học dân gian theo hướng tiếp cận năng
lực ........................................................................... Error! Bookmark not defined.

1


2.4.1. Dạy học Dự án Hội thi sáng tác kịch bản Truyện Tấm CámError! Bookmark
not defined.
2.4.2. Tự học hợp tác theo nhóm các bài Ca dao ...... Error! Bookmark not defined.

CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ......... Error! Bookmark not defined.
3.1. Mục đích và nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm .... Error! Bookmark not defined.
3.1.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm ..................... Error! Bookmark not defined.
3.1.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm .................... Error! Bookmark not defined.
3.2. Kế hoạch thực nghiệm sư phạm ........................ Error! Bookmark not defined.
3.2.1. Lựa chọn đối tượng thực nghiệm sư phạm ..... Error! Bookmark not defined.
3.2.2. Chuẩn bị thực nghiệm sư phạm ...................... Error! Bookmark not defined.
3.3. Kết quả thực nghiệm ......................................... Error! Bookmark not defined.
3.3.1. Kết quả đánh giá của giáo viên và học sinh .... Error! Bookmark not defined.
3.3.2 Kết quả thực nghiệm sư phạm của các lớp TN và ĐCError! Bookmark not
defined.
3.4 Xử lí kết quả thực nghiệm.................................. Error! Bookmark not defined.
3.5 Phân tích kết quả thực nghiệm ........................... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................ Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 11
PHỤ LỤC ............................................................... Error! Bookmark not defined.

2


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong giai đoạn hiện nay, vấn đề đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục đang
trở thành một yêu cầu khách quan, cấp bách. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X đã
nhấn mạnh: “Đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá và phát triển kinh tế tri thức,
tạo nền tảng để đưa nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng
hiện đại vào năm 2020”. Các cuộc cách mạng khoa học trên các lĩnh vực: tin học,
truyền thông, công nghệ… không chỉ làm thay đổi mọi mặt của đời sống kinh tế xã hội mà còn có tác động mạnh mẽ đến phương pháp giảng dạy và đánh giá trong
quá trình dạy và học. Sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước đòi hỏi con
người phải có nhiều năng lực mới: năng lực tư duy độc lập, năng lực tự học và tự

cập nhật thường xuyên kiến thức mới, năng lực thích ứng với những thay đổi… Đây
chính là những năng lực giúp con người Việt Nam “đi tắt đón đầu”, rút bớt khoảng
cách lạc hậu so với các nước phát triển trong khu vực và trên thế giới.
Xu hướng dạy và học ở các nước phát triển trong khu vực và trên thế giới là
ngày càng có sự tiêu chuẩn hoá cao. Ở từng yếu tố của quá trình đào tạo đều có
những chuẩn mực và tiêu chí để kiểm soát, đánh giá chất lượng, hiệu quả đào tạo.
Ngay cả phương pháp giảng dạy và đánh giá cũng được xác định theo những chuẩn
mực và tiêu chí chuẩn đầu ra nhất định… Trong khi đó, phương pháp giảng dạy và
đánh giá ở các trường học tại Việt Nam vẫn với một quan niệm dạy học truyền
thông, người dạy luôn làm chủ những kiến thức, truyền thụ theo hướng một chiều
đến cho người học, nặng về mặt kiến thức mà yếu về kĩ năng. Và người học lúc này
chỉ tiếp nhận những tri thức ấy một cách thụ động, có sẵn, không hề phát huy được
tư duy và sức sáng tạo của mình. Đứng trước thực tế đó, trong nghị quyết 29 của
Trung ương ban hành có khẳng định: “Phải chuyển mạnh quá trình giáo dục từ
“nặng” về truyền thụ kiến thức sang “trọng” về hình thành, phát triển năng lực,
phẩm chất của người học. Hướng dẫn 791 của Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng chỉ rõ
sự cần thiết và yêu cầu trong việc bồi dưỡng năng lực nghiên cứu khoa học giáo
dục, phát triển chương trình giáo dục nhà trường phổ thông cho đội ngũ giảng viên
các trường/ khoa sư phạm, giáo viên phổ thông. Trên cơ sở đó, các trường cấu trúc,
3


sắp xếp từng môn học trong chương trình hiện hành theo hướng phát huy năng lực
của học sinh. Phát triển năng lực của người học đang là một hướng đi đúng đắn hiện
nay, đáp ứng xu thế toàn cầu. Hiện nay, với quan niệm dạy học hiện đại, dạy học
lấy người học làm trung tâm đáp ứng yêu cầu cơ bản của mục tiêu giáo dục, nhất là
đối với giáo dục nghề nghiệp, có khả năng định hướng việc tổ chức quá trình dạy
học thành quá trình tự học, quá trình cá nhân hóa người học. Dạy học lấy người học
là trung tâm đòi hỏi người học là chủ thể của hoạt động học, họ phải tự học, tự
nghiên cứu để tìm ra kiến thức bằng hành động của chính mình, người học không

chỉ được đặt trước những kiến thức có sẵn ở trong bài giảng của giáo viên mà phải
tự đặt mình vào tình huống có vấn đề của thực tiễn, cụ thể và sinh động của nghề
nghiệp rồi từ đó tự mình tìm ra cái chưa biết, cái cần khám phá học để hành, hành
để học, tức là tự tìm kiếm kiến thức cho bản thân.
Nghị quyết 29 cũng nhấn mạnh đến việc tập trung phát triển toàn diện năng lực
người học. Năng lực ở đây được hiểu là sự vận dụng tổng hợp nhiều yếu tố (kiến
thức, kĩ năng, thái độ, động cơ, hứng thú…) nhằm thực hiện công việc có hiệu quả.
Dạy học theo hướng này cần có sự thay đổi đồng bộ các yếu tố trong quá trình giáo
dục, từ nội dung, phương pháp đến việc đánh giá kết quả học tập.
Với mong muốn thiết kế dạy học các nội dung phần văn học dân gian theo
hướng tiếp cận năng lực để phát huy những năng lực, kĩ năng đồng thời tạo hứng
thú, động lực cho người học, chúng tôi lựa chọn đề tài: “Thiết kế dạy học phần văn
học dân gian (Ngữ văn 10, tập1) theo hướng tiếp cận năng lực người học”.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Bước sang những thập niên đầu thế kỷ XXI, trong xu hướng phát triển chung
của các nước trên thế giới, hệ thống giáo dục đại học Việt Nam đã và đang có
những bước phát triển mới với sự bùng nổ về quy mô và đồng thời cũng đối mặt với
những thách thức lớn về chất lượng và hiệu quả. Trong bối cảnh đó, vấn đề đổi mới
căn bản và toàn diện giáo dục nói chung trong đó có xu hướng phát triển các mô
hình đào tạo theo định hướng năng lực, chú trọng hình thành năng lực cho người
học được các nhà quản lý giáo dục, học giả ở trong và ngoài nước đặc biệt quan
tâm. Năng lực của người học và dạy học tiếp cận năng lực đã được nghiên cứu từ
lâu trên thế giới nhưng đặc biệt được chú trọng khi bước sang thế kỉ XXI. Năng lực
4