DSpace at VNU: Tính thế tục với vai trò là một nguồn quyền lực mềm : yếu tố khôi hài trong nghi lễ và mối quan hệ của những tín đồ đạo Mẫu

TINH THE TUC VOl VAI TRO L A IVIOT NGUON
•

•

QUYEN LU^C MEM: YEU TO KHOI HAI TRONG NGHI LE
VA MOI QUAN HE CUA N H O N G TIN DO DAO MAU
VuThiTiiAnh

Ton giao va cac le nghi ton giao thuong duge eoi la trang trgng va ton nghiem.
Tuy nhien, mot so hge gia (Huizinga 1950 [2000], Blake, 2011) cho rSng cac nghi
thue ton giao ton nghiem va linh thieng eo the kliong duge cu hanh qua trang trgng
nhu ehung la van nghi, dae biet la khi xet tren goe nhin eua cac tin dh theo dao.
Nhirng hge gia nay eiing cho rang khi len ke hoach cac boat dgng nghi le va 16 hoi
ton giao, nguai la luon thiet ke sao cho c6 the ehua dung mot khia eanh vui choi
nao do mang tinh khoi hai va giai tri.
Khi cac ton giao doi mai va chiu anh huang ung dung cong nghe hien dai, gia
tri tarn linh eua cac nghi thiic eiing nhirng chue nang ton giao cQng thay dc^i theo
hudng khai thae gia tri giai tri qua hinh thue tro dien khoi hai va trinh dien van boa.
Quy trinh the tuc boa nghi le ton giao nay c6 the dien ra cung voi qua trinh chinh tri
boa va thuong mai boa dai song ton giao, tin nguang noi ehung. Sy bien doi nay du
trong bat cu tmong hgp nao cQng gay ra mot nghi van, va dat mot dau cham hoi cho
tinh nghiem tuc, thieng lieng dac trung ciia nhirng tuc le, nghi thue ton giao
(Benjamin 1936, Blunden dich nam 1995).
O Viet Nam, tir nhung nam 1980 va 1990, trong dai song tin nguang ton giao
da dien ra sy hoi sinh ciia cac tuc le, nghi le eua Dao Mau. Cac tuc le nay hoi sinh
dual lac dgng thay doi quan trgng ve chinh sach eua Nha nuac doi vai van hoa va
ton giao trong thai ki Doi mdi (bat dau tir nam 1986). Vice cong nhan nghi le hau
dong ciia Dao Mau la mot gia tri van hoa dan gian dong vai tro rat quan trgng trong
qua trinh hien dai hoa eua Dao Mau. Tir nam 1990, dual lac dong eua ccmg ngh^
tmyen thong lien lien da mang lai mot sy thay doi trong cac tuc le nghi thue ciia

Dao Mau (hay con ggi la quy trinh the tuc hoa nghi le Dao Mau). Dgng thai nay
phan anh sy cong nhan lam quan trgng ciia cac nghi thue Dao Mau trong nen van
hoa giai tri etia Viet Nam - mot khia eanh eua van hoa, nhan manh sy lieu khien va
cac boat dgng vui chai.
TS. Pho Trucmg ban Ban Hgp tac Quoc te Dai hoc Thai Nguyen.

446


TINH THE TUC VCl VAI TRO LA..

Theo khuynh huong eua Weber (1978, 2001), mac dii qua trinh hien dai hoa
khong dat dau cham bet cho ban chat eua ton giao, nhung cong euge nay lai mang
den mot xu the Iran tuc hoa ton giao. Cac cau hoi duge dat ra a day la vai tro nao eua
linh than giai tri trong the giai lam linh tmyen thong thye te da tra thanh: 1) gia tri
giai tri va Iham my eua the giai Iran tuc hien dai; 2) hay tinh than/tam ly thuong mai
trong tuc le nghi thue Dao Mau. Doi khi, mdi lien he giira nhijng boat dgng lam linh
va mang linh giai tri don thuan tra nen ma nhat. Chiing la kho c6 the ket luan duge sy
ma nhat nay xual phat tii ben trong nhijng tuc le tmyen thong hay la ket qua eua cong
euge d6i mai. Thye vay, theo thai gian, nhung le hoi a den thuong c6 nhirng man ma
dau ehua dyng nhijng y nghia ton giao sau lang tra thanh mot djp de to chue hoi he
va vui choi. Tuy nhien, trong nghien cuu nay, ehiing toi khong nham tra lai cac cau
hoi tren. Chung toi se khong tap tmng tim hieu lam the nao cac tuc le nghi thiie
tmyen thong dong gop vao cau true he thong giai tri hay lam the nao ma tinh than giai
tri bien nhirng nghi thue tmyen thong thanh mot tmyen thong khae hay bien doi ban
chit ciia cac nghi thue nay. Ben eanh d6, vice dua ra va phan tich lien trinh eua cac
khia eanh chinh tri hoa va thuong mai hoa eua cac nghi thue Dao Mau cimg vai cai
nhin t(')ng quat ve sy Iran tuc se la mot chu de trong mot bai viet khae .
Dya tren tu lieu nghien cuu nhan hge ve Dao Mau tir nam 2006 den nam 2009
tai mot den tho tu nhan a Thai Nguyen va den tha Due Vua Bat Hai Vgng Tu a Ha

Ngi, nghien cuu nay se tap trung mo la mot so bieu hien eua quy trinh the tuc hoa
va thuong mai hoa cac tuc le nghi le Dao MIU thong qua nhieu hinh thue khae nhau
nhu phuong phap khoi hai hay cac he thong gia tri phii phiem hoac thye dung. Qua
do, ehung toi dua ra mot so nhan xet ve each thue nguai phu nir Viet ty mang quyen
nang din cho minh trong qua trinh thye hien nhirng nghi le ton giao duoi anh huong
eua quy trinh thi tuc boa do. Chung toi eiing dat nghi van ve viee lieu trao quyen
nang theo each thue nay la mot hien tugng tmyen thong hay la mot hien tugng
mang tinh hien dai. Dong thofi, ehung toi cling dat van de va xem xet tinh the tuc eo
nhirng dong gop nhu the nao cho each thue xay dyng va thye hanh quyen lye mem
doi voi nguai phu nir theo Dao Mau.
I. Tinh khoi hai va phu philm trong cac nghi le Dao Man: Hien tnong
dong dua
Blake da phan fieh "tinh khoi hai" trong nhirng tuc le nghi thue ph6 bien eua
nguai dan Tmng Qu6e, dae biet trong phong tuc dot fien vang, nham chi ra nhung
1. Xem them: Dao Mau Religious Practices: The Soft Power and Everyday Lives of Women in
Contemporary Vietnam [Thirc hanh tin nguong Dao Mau: Quyen luc mem trong dai song
thucmg ngay ciia nguai phu nu trong xa hoi Viet Nam duang dai] (Luan an lien sy, Vu Thi
Tu Anh, Khoa Nhan hoc, Dai hoc Hawaii, 2011).
447


VIET NAM HOC - KY YEU HOI THAO QUOC TE LAN THU TlT

thay d6i phat sinh trong xa hoi hien dai (Blake, 2011). Trong qua trinh fim hilu
nhijng anh huong xa hoi hien dai da biln tyc le tihn vang thanh mot tyc le nhai
tmyen thong nhu the nao, Blake cho rang chinh gia trj giai tri va khai niem sy phii
phiem cung sy vui thu eua cac tuc le hien dai la mot trong nhirng li do khiln cho sir
thay doi tren tra thanh dai dang va ngay cang ph6 biln rgng rai. 6ng nhan dinh:
"Nen kinh te tieu dung loan cau hien nay dang xam nhap vao tuc le d6l li6n vang
thong qua nhirng do le ngoai nhap dya tren nhirng mong mu6n khong eo gicVi ban c6

thI c6" (Blake, 2011: 212). Trong qua khu, nguai ta hanh le d6t fi6n vang tuy luon
vung lay hao phong nhung trong mot khuon kh6 ban ch6 nh§t dinh. Nhung din
ngay nay, tuc le nay khong chi bao gom dot nhirng mon do mo phong nhiJng vat
quy gia theo tmyen thong, hay nhijng "vat phkm thill ylu" trong euge s6ng duong
dai nhu 6 to, ti vi, tu lanh eiing nhu cac loai lien le ciia nhieu qu6e gia khae nhau,
ma con bao gom ca nhirng loai mat hang eo thuong hieu, do choi tinh due va cac
loai vQ khi. Duong nhu day la mot sy giai phong tinh than phu phiem, sy nuong
chieu va hoc dong eua ban than ban la that sy mong muon gui nhiing mem d6 dc^
den vdi nhOmg ngmn than yeu ciia minh a Ihl giai ben kia. Blake (2011) giai thich
rang linh khoi hai dang ngay mot hien ro trong nhiing mong muon sy phu hoa va
tirong tugng, nhiing mot nhat thai va xu huang thai trang ciia thai hien dai. Dilu
nay du de cho thay lai giai thich nay ciia (')ng dua ra nhiing quy trinh nghien cuu
tuong ty trong cac euge hanh le hien dai ciia Dao Mau.
Mot trong nhirng he qua qua trinh hien dai hoa eiia Dao Mau la sy xual hien
ciia the he dong mai - Dong dua. Nhirng con nhang de tu tmyen thong ciia Dao
Mau cho rang, cac dong dua deu khong c6 nguon goe lien he chat che vdi the giai
tam linh va khong xual hien bai sy thiic ep ciia can dong. Doi vai nhiing vi d6ng
nay, hg "ehgn lain dong" don gian vi muon c6 mot nghe. Hg nghi rang lam dong 6
thai hien dai nay vira duge mac dep, vira duge song thoai mai. Chinh tir nhirng nhu
cau muu sinh va giai tri do khuyen khich hg lya ehgn con duong nay. Noi each
khae, lam dong Dao Mau da tra thanh mot cong viee hap dan doi vai nhieu nguai
trong so cac dong dua. Hau het cac dong ma toi da phong van deu nhanh ehong
nhan thue ro va khang dinh ban than minh la dong that so voi cac dong dua.
Dong Han noi ve mot dong dua:
Khi toi dy le len dong eua H, toi khong biet c6 ta dang lam gi. 11 la chau gai
ciia dong Ba. Toi dy le cQng vi toi vdi dong Ba lai ban. H nhay nhu tren phini
phuong Tay trong khi ro la dang mac do quan ehua Tau. Co mugn lien dh
hanh le, nhung lai vung lien that rat nhieu trong gia dong ciia Co, va chia rat
nhieu lien cho cung van va hai hau dang. Co ay khong duge cac thanh ung hg.
Co ay chi la dong dua. Toi cung cac ban minh se khong bao gia dy le eua eo

ay nira.
448


TINH THE TUC VCl VAI T R 6 I_A. ..

Ban eila dong Ha, eo Minh la ehii mot trung lam y le tu nhan o Ha Ngi. Co
kicm duge rat nhieu lien nhung euge song lai kha buon le: eon cai di du hge, ehong
ban biu lam an hiem khi c6 thai gian cho eo. Co fim den Dao Mau va hoan loan bi
nhiing bg do dong Ha mac cimg doan tiiy tiing ciia dong den me hoac. Co quyet
dinh tro thanh dong vi muon duge an mac nhu dong va nhiing nguai khae a den.
Sau nay, c6 gap duge nguai tinh - eiing la nguai trang diem va lam toe cho dong;
va dieu nay cang khien eo gan bo ban voi Dao Mau. Ca hai nguai deu bi loi song
eiia dong thu hut, va nha mot dong thdy giup lam le nhap dong.
Khi hg duge xuc dau, hg chii y thuong xuyen trau ehuot timg buac trong nghi le
len dong voi sy phan khai. Trong mat dong that, dong dua nhu nhiing chan dung biem
hga, va nhiing buoi le nay tra nen kem y nghia ban hoac tham chi la v6 nghia. Den tra
thanh san khau de hg the hien sy giau eo va mong muon thoa man khai vgng giau eo.
Vai CO Minh, nghi le len dong du lieu ton nhieu nhung lai mang den cho c6 sy vui
ve ma iruae do c6 khong duge huang. Co noi rang c6 muon man dien le eiia minh
phai that hoanh trang va xa hoa de thu hut duge nhieu eon nhang de tu tham dy. So
nguai cang nhieu cang the hien sy thanh cong eiia eo. Khi phat Igc thanh, xual Ige
cho nguai tham dy ciia nhirng dong khae thuong nho, thi qua Ige eiia dong Minh
rat xa xi, ton kem. Co cQng mong le dang eiia cac eon nhang, de tu, va nhiing
nguai tham dy gia dong ciia minh phai dat lien nhu vay. Vi du, do le phai la hang
ngoai nhap. Nhirng mon do nhu keo, bia, thuoc la nhap ngoai nay thuang dat ban
gap doi, gap ba nhirng san pham cung loai san xual a Viet Nam. Co giai thich "do
ngoai bao gia chang tot ban do ngi".
Tinh CO CO Ian toi dua mot nguai ban My tai dy le len dong. Ban dau chiing
toi kha de dat vi nghi rang cac dong se khong cai ma chao don mot nguai nuoe

ngoai. Nhung nguge lai, hoa ra c6 nguai ban ay di eiing toi lai tiep can duge vai
nhiing dong eo tieng la kho gan. Cac dong deu to ra ty bao vi c6 nguai nuac ngoai
dy le len dong. Chiing toi thay minh duge chao d6n va da tham gia bet cac boat
dong trong le. Dieu nay duong nhu cGng lam sang to tam li "sinh ngoai" trong
nguai Viet eiia dong Minh.
Dong Minh eGng noi them:
Cac thanh bay gia eiing di My, Ue hay Phap vi of do eiing c6 cac dong. Cac
ngai hilt nhirng san phkm nay va cQng thich chiing. Trir khi khong mua duge,
chu con nen chuan bi tot nhat c6 the. Vi du toi hay ehgn s6-e6-la Godiva hay
La Maison. Thuoc la thi ehgn Ba so eiia London mua a hang mien thue hoac
hang xach tay ma khaeh du lich mang ve. Neu ma nguai mua khong tinh y thi
CO khi nguai ta lai ban cho minh loai Ba so eiia Singapore re ban nhieu (cd
dan do).

449


VIET NAM HOC - KY YEU HOI THAO QUOC TE LAN THlT TU

Xual phat tu nhu cau lieu thu qua tai hien nay, hang ma diing trong nghi 16 len
dong cGng duge hien dai boa den ehong mat. Vi du nhu cac loai liln gi^y, vang ma
duge dot dh gui tai cac thanh eiing duge da dang hoa vai nhilu loai tiln am phu.
fien mo phong dong dola My, yen Nhat, dong euro chau Au hay tiln Viet. L6 dang
Cling CO nhieu loai vat dung hien dai de gui cac thanh hay nguai mai khuai nhu xe
hai, dien thoai di dgng, dong ho deo tay, nha eua hay ca nir trang. Tat nhien li
tuong nhat la cac mon do le nay duge dong mac hang hieu.
Dong Minh lai ke tiep ve khau chuan bi le len d6ng:
Can dong eiia ban trai c6 la phai phue djch 6ng Hoang Bay. Chic chau bill vi
thanh nay huong thu euge song vui ve nhuong nao. The nen khong nhiing
phai chuan bi thuyen to ngya Ion, ma la xe Mercedes, ca may bay Boeing dl

ngai di lai nhanh va thoai mai hon. Bgn c6 mua d6ng hg Coach va xet
Bulgaria vi ngai rat sanh mac. Nhiing hang ma cao ckp nay dat hon hang ma
thuang. Nhung cac ngai se tinh y, chap nhan sy thanh tam va nhiet linh ma im
lien giup chau hon.
2. Tinh the tuc va sir trai nghiem xa hoi trong Dao Man: Vai tro ciia cac
dong thay va he thong cff eanh
Trong moi tmong chinh tri hien dai, cac dong trong Dao Mau nhan duge kha
nhieu sy thien vi., ca eanh cung xual hien ngay cang nhieu quanh cac ddng thdy.
Moi ddng thdy deu eo mot phe phai rieng. Xu hudng nay ngay cang phat irien va
khong chi giua cac den chiia vai nhau, ma trong chinh moi den edng eo nhfrng ca
eanh khae nhau. Tucmg ty nhu cac doi thu chinh tri, d6ng ciia mot phe eanh nay
thuong hay chi trich dong ciia ca eanh kia va lai chi trich nang nl nhkt duge dung
de ggi dong eiia ca eanh doi thu la "budn thdn bdn thdnh'\ Mot s6 ngucri tham chi
con phan biet bang cac so sanh ggi minh la "dong sang bong trong' eon nguai khae
la "ddng rd bong dgi\ Cach ggi nay doi khi cung eo tac dung nhat dinh, khien cac
con nhang de tu vira y nhung lai khien nhung nguai ngoai euge siing sot vi hg thay
each cu xu nay ciia nhirng nguai ma hg cho la thien tam va la dai dien eua the giai
tam linh rat pham thanh.
Dieu thu vi la, trong nhung euge khau ehien nay, m6i nguai diu c6 dinh
nghia rieng ciia minh the nao la "ddng sang bong trgng" hay "ddng rd bong dgi".
Mot so nguai lien tuong den khai niem truae la ddng cd va khai niem sau la dong
tdn; hay mot so khae cho rang khai niem truae mang nghia "hieu biet vd tinh tad'''
trong khi nguai sau lai la ddng me tin.
Nhieu nguai cung cap thong tin cho toi nghi rang euge tranh cai xem ai la
dong thye, eon ai la dong dua khien nguai la lien tuong tai mot euge thi xem ai la
so mot - tinh ve sy noi fieng ma khong can xem nhung ude muon ciia con nhang de
450


TINH THE TUC VCl VAI TRO LA...

tu CO linh hay khong. Tinh thieng eua mot ngoi den trude day nhu la noi de eon
nguai giao tiep vai Mau, cac vi thanh than va to lien a the gidi ben kia, duong nhu
dang hi giam dan giira nhiing do thi Ian.
CQng CO khi ddng khong dii sue sam sua nhung le Idn va ton kem, hg ty eoi la
dang thuong hay eon ggi la "tiii ddng tul bong". Sy nguang mg chi dung a kha
nang ve tai chinh va sy linh nghiem de c6 duge no, chu khong dirng tai sy khiem
ton va ngheo kho. Nhieu nguai trong so nhOng ddng dang thuang nay doi khi lay
ngheo lam Igi the, chi trich sy lang phi va khong luan thii diing nhiing chuan kinh
dien trong le eiia doi thu. Hg ggi nhiing dong giau hon nhu the la nhiing ddng dua
hay ddng "budn thdn bdn thanh ".
Hien nay, moi quan he giiia dong va dong thay da thay doi. Vdi rat nhieu
dong, day la quan he doi tac kinh doanh chu khong phai la quan he thay tro mon
de. Nhiing ngoi den Ian can eiing bat dau tham gia vao sy xual hien ciia boat dgng
nhugng quyen thuong mai, gan nhu McDonalds hay Hang Ga ran KFC.
Vi du trong cau ehuyen ehgn dong thay phan anh ro net tinh thi tuc hoa vai
tro ciia dong thay trong Dao Mau. Ngay nay cac dong tuong lai lya ehgn thay de
theo hanh nghe rat can than. Trude day thuong hg duge hg hang hay ban be gidi
thieu; neu ung y hg se bat dau xin lam le md phii va nhan duge lai khuyen trd
thanh de tu eua dong thay. Ngay nay, hg ehgn lya dong thay theo nhieu lieu chi
nha: dinh va dya tren dae diem tinh each nhu: la nguai tot va eo gia dinh hoa
thuan, ehua tirng ly hon, cu xu diing mye va thanh dat. Cac dong tuong lai thuang
tham khao cac tai lieu chiem tinh va cung hoang dao - nhu nam sinh hay menh
(kin, mge, thiiy, hoa, tho) ciia dong thay dl ehgn thay tot theo hanh nghe. Ciing c6
liie hg mang ca nhirng dieu tham khao nay tdi cac thay boi de eiing xem lieu tuoi
va inenh ciia dong thay eo hgp vdi tuoi va menh eua minh hay khong. Vi du mot
dong mdi sinh vao nam ngg mang menh boa, eo se tim dong thay sinh nam tuat hay
nam dan, hoac mang menh mge. Dong Ha giai thich: "Neu khong hgp menh thi
mirh se luon gap xui trir khi doi dong thay". Doi khi, cac dong mai chi nghe theo
lofi hay phan va ehgn mot dong thay eo nhimg dae diem nhu thay phan da neu.

Thuong moi dong chi eo mot le Ma phii, nhung dong Huong da tirng c6 hai
le Md phu trong 10 nam theo nghe. Chi ke chi timg lam Le tai khoa (Le Md phii
thti 2) vi sau Ian md phii dau, edng viee eua chi gap true trae, ehong va con deu
phai doi chi theo Dao Mau va rat nhieu ehuyen khong hay khae xay den. Chi tdi
hoi thi thay bdi noi do ddng thay ciia chi khong hgp tuoi va menh vdi chj, rdi dan
chi tdi gap mot ddng thay khae hgp ban. Chi phai lam le chia tay vdi ddng thay cii
va am mot le Md phii mdi vdi ddng thay sau.
451


VIET NAM HOC - KY YEU HOI THAO QUOC TE LAN THlT TU

Cac eon nhang de tu Dao Mau thuong len chiia lam ll Md phii hoac len vdi
ebon Id. Tuy nhien, mot sd ngudi cung cap thong tin cho ehiing tdi ndi rSng viee
hoa thuan va tmng thanh vdi mot chdn to la rat kho vi cd liic ddng thSy cu xu vdi
cac eon nhang de tu rat la. Cd Din, mot eon nhang ndi vdi tdi:
Cac ddng thay khi mdi md den ehua bao gid ciing tot bung, chin chu va nhiet
tam. Khi den chiia trd nen ndi tieng hg se cu xu khae ban. Vi du, de gap duge ho
cung kho ban, fien tra cho hg ciing cao ban.
Ddng Ha chia se :
Cd nhung ddng thay doi xu vdi cac de tu khong edng bang. Nhiing de Hi giau
hon hay thuoc tang Idp cao hon duge doi xu tot hon, ti nhu hg cd the ty ehgn
ngay lam le. Vao nhirng dip dae biet nhu Ihang le hay dau nam am lich, rat
nhieu ddng muon lam ll, nen den chiia trd thanh noi cho thue. Cac ddng tni
cho thay ddng mot khoan theo dinh mure ehung de thue den chiia va cac dieh
vu khae. Nhung cung cd nhirng ngudi tra cao ban, va khong chi lang qua hay
dua lien cho ddng thay ma con cho nhiing ngvrdi khae trong den ehua, the nen
hg duge uu lien. Nhu kieu ai hoi Id thi duge uu lien vay.
Mot sd eon nhang Dao Mau eiing ndi ddng thay muon hg thue ngudi lam d
den chiia de chuan bi le va liec Idc sau le len ddng. Ddng trudng se tra lien cho

ngudi ciia den chiia. Trude day thuong ngudi ta tinh nguyen lam nhirng viee nay,
nhung gid la thai hien dai va cac den chiia da trd thanh cac edng ly tra luong cho
nhan vien.
Ddng Bae ke:
Nhu kieu to ehiic liec eudi d kliaeh san, minh tra lien de hg chuan bi het con
minh chi tdi lam nhan vat chinh.
Ddng Han ndi ro ban:
O mot sd noi, de duge quyen hanh le, minh phai thue tdi cac dich vu d do nhu
hau dang, dan nhae hay ngudi hat. Cd nhirng nai lam le len dong ton ban
nhieu so vdi d nhung chtia nhd. Dd thuong la chiia to phii Idn, mgi ngudi deu
muon duge hanh le d do.
Bit chap nhiing trai nghiem khong hai long d den, ddng Han van hgp li hoa
hanh vi ciia cac ddng den ve ban che diing den de to chue nghi le hau ddng va dat
mtic gia thue den rat cao cho cac con nhang de tu mudn thue. Den ehiia trong Dao
Mau Cling vi the ma bat dau cd nhiing chue nang nhu nha van hoa hay khaeh san,
duge diing trong cac le nghi thuong ngay dudi hinh thue tam linh, mien la ngudi
thue tra dii lien va diing ngudi nha den lo lieu edng tac hau can cho cac nghi le.
452


TINH THE TUC VOl VAI T R O LA...

Ddng Ha nhd lai nam 2010 chi Id chue hanh le thudng nien d phii eiia ddng
ihay Ba. Chi tdn gap ba Ian so vdi khi hanh ll d phii eiia thSy minh, va eon phai
mugn lien de lam duge ll. Nhung chi cho rang lit ca nhung chi phi phat sinh cung
chinh la nh&ng Igi ich eua viee duge lam ll d mot din phii Idn ban. Tdi ndi ehuyen
vdi chi nhu vdi mot ba ehii nha hang, vl dia dilm rdi lai vi tri, va gia ca phai tra
cho mot vi tri dep.
Chi edng cho biet them each nhin eiia chj ve viee nay khi ndi rang chi eSn md
rgng pham vi boat dgng de duge cac thanh Idn, nhirng ngudi thudng ngu d nhirng

chiia lo phu Idn, biet den. Chi giai thich: Viee tdi tham ehua Idn ciing quan trgng vi
nhu Ihl se lay duge long cac vi d do. NIU khdng tdi tham sao cac vi bill minh ma
giiip duge ?
Ket luan
Ngay nay, nhiing nghi ll Dao Mlu vSn duge duy tri. Cac nghi ll duge duy tri
dudi nhiing hinh thue duge cac eo quan nha nude edng nhan la sinh boat tin
nguong dan gian truyin thing, la mot phSn di san van hoa Viet Nam. Tuy nhien
dudi lac dgng ciia qua trinh hien dai hoa va edng nghe hda d thi ki XXI, ylu Id tam
linh eiia nhirng nghi ll da it nhilu suy giam va hi thay thi bdi tinh thi tuc dudi cac
hinh fiiirc khdi hai, giai tri va thuang mai. Khdng phai ai eiing eoi cac nghi ll nay
la each lien lac vdi thi gidi ben kia, dl duge to lien chi duong din Idi hay cau xin
Thanh Miu dilti gi; din chtia ctlng khdng chi la nai dh tim dirge sy an ui hay
khu}en nhii, ma eon la nai vui choi giai tri va boat ddng kinh doanh hieu qua nhd
vao jy linh eiia than thanh.
Neu tmde kia nghi le len ddng thudng duge dung dl tmyen tai mot thong diep
lam linh ro rang, thi gid day mdi nghi ll cd thi ham ehua nhilu dang thdng diep va
gia irj khae nhau cd anh hudng khdng nhd tdi cac khia eanh trkn tuc, ddi thudng.
Nhiiig sy thay ddi nay chi rd hon y nghia eiia Dao Mdu trong tinh giai tri ciia cac
sinh boat tin nguong, tdn giao. Chiing tdi cho rang cac sinh boat tdn giao, nghi ll va
viee Ihd phiing cd y nghia tam linh luon ham ehua gia tri giai tri mang tinh thi tuc.
Dilu nay minh ehung cho sy trai nghiem phong phii eua ngudi phu nii theo Dao Mlu.
Phan lich ve tinh giai tri ciia Dao Mau khdng chi cung cap dG lieu vl mot
khia eanh khae trong ddi sdng ciia phu nir theo Dao Mlu ma con li giai each thue
no euge the hien qua sinh boat tdn giao Dao Mlu va duge phu nii trong Dao Mlu
danh gia cao trong ddi sdng ciia hg nhu the nao. Ndi each khae, chiing tdi cho ring
Dao Mau la mot bieu hien ciia tinh than vui ve eiia ngudi Viet - qua kha nang sdng
lac quan va biet tan hudng trong dieu kien cho phep; bill chiu dyng sy thilu thdn
vdi not thai do hdm hinh. Nhirng phan tich ve tinh thin vui ve ly ciing cho ta cai
453

VIET NAM HOC - KY YEU HOI THAO QUOC TE LAN THlT TU

nhin can eanh cung vdi ngudn dii lieu ddi dao ve van de "trao quyen" cQng nhu
finh than ngudi Viet, dae biet la tdi cac phu nu theo Dao Mau. Sue manh tam linh
cung vdi tinh than vui ve tudng nhu phii phiem nhung lai chinh la ngudn trao quyen
lye mem va sy trai nghiem quyen lye mem eiia hg trong ddi sdng thudng ngay.

Tai lieu tham khao
1. Benjamin, Walter (1936), The Work of Art in the Age of Mechanical Reproduction. Andy
Blunden, trans. 1998; proofed and corrected Feb. 2005. UCLA School of Theater, Film
and Television.
2. Blake, Fred (2011), The Material Spirit of the Chinese Lifeworld, Honolulu: University
of Hawaii Press.
3. Huizinga, JoHan 1950 (2000), Homo Ludens, a Study of the Play-element in Culture.
Boston: The Beacon Press.
4. Ngo Due Thinh (2001), Tin nguang vd vein hda tin nguang a Viet Nam [The Belief and
the Cultural Belief in Vietnam], Nxb Khoa hoc xa hoi, Ha Ngi.
(2004). Dao Mau vd cdc hinh thirc shaman trong cdc tgc ngudi a Viet Nam va chau A
[The Mother Goddess Religion and Some Shamanistie Forms of Ethnic Groups in
Vietnam and Asia], Nha xual ban Khoa hoc xa hoi, Ha Ngi.
5. Nortan, Barley (2000), Vietnamese Mediumship Ritual: The Musical Construction of the
Spirits, The Worid of Music 42(2):75-97.
6. Nye, Joseph (1990), Soft Power. Foreign Policy 80:173-181.
(2004), Soft Power: The Means to Success in World Politics. Public Affairs.
7. O'neili, Maura (1990), Women Speaking, Women Listening: Women in Inlerreligious
Dialogue. New York: Orbis Books.
8. Rappaport, Roy (1999), Ritual and Religion in the Making of Humanity, Cambridge
University Press.
9. Scott, James (1990), Domination and the Arts of Resistance: Hidden Transcripts, Yale

University Press.
(1985), Weapons of the Weak: Everyday Forms of Peasant Resistance, Yale University
Press.
(1979), The Mora! Economy of the Peasant: Rebellion and Subsistence in Southeast
Asia, Yale University Press.
10. Sharma, Arvind and Young, Katherine. Eds. 2003), Her Voice, Her Faith: Women Speak
on World Religions. Boulder: Westview Press.
11. Tu Anh T. Vu. (2011), Dao Mdu Religious Practices: The Soft Power and Everyday Lives
of Women in Contemporary Viet, A Dissertation. Hawaii University at Manoa.

454


TINH THS' TUC VOl VAI TRC LA...
12. laylor, Keith (1987), The Birth of Vietnam. Berkeley and Los Angeles, University of
California Press.
13. Taylor, Philip, ed. (2008), Modernity and Re-enchantment: Religion in Postrevolutionary Vietnam. Lanham, MD: Lexington Books.
14. Taylor, Philip.(2000), Fragments of the Present: Searching for Modernity in Vietnam's
South, Honolulu: University of Hawaii Press.
(2002), The Ethnicity of Efficacy: Vietnamese Goddess Worship and the Encoding of Popular
Histories. Asian Ethnicity 3(1): 85-102.
(2004), Goddess on the Rise. Honolulu: University of Hawaii Press.
15. Turner, Victor (1964a ) Betwixt and Between: The Liminal Period in Rites De
Passage. In Symposium on New Approaches to the Study of Religion: Proceedings of
the 1964 Annual Spring Meefing of the American Ethnological Society. J. Helm, ed. 420. Seattle: American Ethnological Society.
(1967), The Forest of Symbols: Aspects of Ndemhu Ritual. Ithaca: Comell University
Press.
(1969a), The Ritual Process: Structure and Anti-structure. Chicago: Aldine.
16. Weber, Max (1978), Economy and Society: An Outline of Interpretive Sociology.
Ephraim Fischoff el al., trans. Berkeley: University of California Press.

(2001), The Protestant Ethic and The Spirit of Capitalism. Stephen Kalberg, trans.
Fitzroy Dearbom Pulishers.

455