DSpace at VNU: Pháp luật về cổ phần hóa ngân hàng thương mại nhà nước ở Việt Nam

Phỏp lut v c phn húa ngõn hng thng mi
nh nc Vit Nam
Chu Vn Thỏi
Khoa Lut
Lun vn ThS ngnh: Lut Kinh t; Mó s: 60 38 50
Ngi hng dn: TS. Nguyn Anh Sn
Nm bo v: 2007
Abstract: Nhng vn lý lun c bn ca phỏp lut v c phn hoỏ ngõn hng thng
mi nh nc (CPH NHTMNN), cỏc quy nh phỏp lut v CPH NHTMNN Vit Nam
hin nay. Tỡm hiu kinh nghim mt s nc v CPH NHTMNN, rỳt ra bi hc kinh
nghim cho Vit Nam t quỏ trỡnh CPH NHTMNN ca cỏc nc. Nghiờn cu thc trng
tỏi c cu chun b cho CPH ca cỏc NHTMNN Vit Nam hin nay ti mt s ngõn
hng nh: Ngõn hng Phỏt trin nh ng bng sụng Cu Long, Ngõn hng u t v
phỏt trin Vit Nam, Ngõn hng Ngoi thng Vit Nam v Ngõn hng Cụng thng
Vit Nam. Nờu mt s kin ngh c th nhm xõy dng v hon thin cỏc quy nh ca
phỏp lut v CPH NHTMNN Vit Nam hin nay nh: x lý ti chớnh khi CPH, l trỡnh
CPH, quy nh v bỏn c phn, t l c phn cho cỏc loi c ụng, quyn v ngha v ca
c ụng, tin thu c t CPH, mụ hỡnh t chc v hot ng ca cỏc NHTM sau CPH.
Keywords: C phn hoỏ; Lut kinh t; Ngõn hng thng mi; Phỏp lut Vit Nam

Content
Mở đầu
1. Tính cấp thiết của đề tài
Quá trình đổi mới nền kinh tế n-ớc ta trong hai m-ơi năm qua đã đạt đ-ợc những thành
tựu rất đáng tự hào. Tốc độ phát triển kinh tế cao trên 7%/năm trong một thập kỷ trở lại đây, thu
nhập đầu ng-ời đạt khoảng 800 USD/ năm (năm 2007), Việt Nam đã dần thoát khỏi tình trạng
kém phát triển và nổi nên nh- một điển hình kinh tế năng động của khu vực Đông Nam á. Trong
thành tựu trung đó, ngành Ngân hàng đã và đang đóng góp một vai trò, vị trí hết sức quan trọng,
đặc biệt là hệ thống NHTMNN. Chiếm tới 76% vốn huy động và 73.5% tổng d- nợ cho vay của
toàn hệ thống (tính đến 2005) các NHTMNN đã thể hiện đ-ợc vai trò đầu tầu của hệ thống

NHTM trong việc huy động vốn phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế và đã đóng góp quan trọng
vào việc thực hiện các chính sách chính trị - xã hội của Đảng và Nhà n-ớc vì một xã hội công
bằng và văn minh.
Tuy nhiên, trong bối cảnh mới của toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, hệ thống
NHTMNN đã bộc lộ rõ những nh-ợc điểm cố hữu: vốn tự có nhỏ bé, công nghệ lạc hậu, tỷ lệ nợ
xấu rất cao, năng lực quản trị yếu kém, các tiêu chuẩn an toàn so với tiêu chuẩn quốc tế còn một
khoảng cách rất xa Tất cả những hạn chế đó đã đặt các NHTMNN tr-ớc những rủi ro nghiêm
trọng và có nguy cơ đe dọa sự an toàn của cả hệ thống. Điều đó đặt ra yêu cầu bức thiết là phải
cải cách triệt để hệ thống NHTM nhà n-ớc để các ngân hàng này thực sự đ-ợc lành mạnh hóa và
vững vàng đón nhận những cơ hội cũng nh- thách thức của hội nhập kinh tế quốc tế. Trong bối
cảnh hiện nay, CPH các NHTMNN là chủ tr-ơng, chính sách đ-ợc Đảng và Nhà n-ớc ta lựa
chọn. Thực tế cũng nh- nhìn nhận của giới quan sát n-ớc ngoài đều cho thấy đây là một quyết sách
đúng đắn.
Trong lĩnh vực luật học, những năm gần đây đã có một số công trình khoa học pháp lý
nghiên cứu về CPH DNNN, trong đó có các NHTMNN. Tuy nhiên, cổ phần hóa NHTMNN là
một vấn đề còn mới mẻ ở n-ớc ta. Chúng ta vẫn đang trong quá trình thí điểm, vừa làm vừa hoàn
thiện, điển hình là tr-ờng hợp thí điểm CPH VCB đã đ-ợc bắt đầu tiến hành từ 2004, nh-ng đến
nay vẫn ch-a CPH xong. Do đó, quá trình CPH NHTM đã và đang còn rất nhiều vấn đề cần phải
tháo gỡ đặc biệt là về các quy định pháp luật. Các quy định chung về CPH DNNN có nhiều điểm
tỏ ra bất cập khi áp dụng vào CPH NHTM, ví dụ vấn đề xác định giá trị của NHTM, vấn đề xử lý
tài chính, tỷ lệ cổ phần của nhà nước Trong khi đó, yêu cầu CPH NHTM là đang rất cấp bách
nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh của các NHTM khi chúng ta mở cửa thị tr-ờng tài chính và
theo lộ trình của Hiệp định Th-ơng mại Việt Nam - Hoa Kỳ cũng nh- các cam kết khi gia nhập
Tổ chức Th-ơng mại Thế giới (WTO). Chính vì vậy, tác giả chọn đề tài "Pháp luật về cổ phần
hóa ngân hàng th-ơng mại nhà n-ớc ở Việt Nam" cho luận văn của mình.
2. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn
- Nghiên cứu những vấn đề lý luận về CPH DNNN nói chung và NHTM nhà n-ớc nói
riêng.

- Hệ thống hóa những quy định pháp luật về CPH DNNN nói chung và NHTMNN nói
riêng.
- Nghiên cứu kinh nghiệm CPH NHTMNN ở một số n-ớc
- Phân tích các quy định pháp luật về CPH NHTMNN ở Việt Nam.
- Đề ra các kiến nghị và giải pháp nhằm xây dựng và hoàn thiện các quy định pháp luật
về CPH NHTMNN ở Việt Nam.
3. Đối t-ợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
- Luận văn nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực tiễn về quá trình CPH DNNN, trong
đó, tập trung đi sâu vào nghiên cứu quá trình CPH các NHTMNN ở n-ớc ta. Luận văn sẽ chú
trọng nghiên cứu thực tế quá trình thí điểm CPH hai NHTMNN đầu tiên là VCB và MHB, để từ
đó làm sáng tỏ các vấn đề lớn của quá trình CPH các NHTMNN của Việt Nam.
- Phạm vi nghiên cứu: Các quy định pháp luật về CPH DNNN do các cơ quan Nhà n-ớc
có thẩm quyền ban hành, trong đó chú trọng đến các quy định áp dụng đối với CPH NHTMNN.
Các quy định về CPH NHTM của các n-ớc, đặc biệt là của Trung Quốc (quốc gia có nhiều điểm
t-ơng đồng về kinh tế, văn hóa, chính trị với Việt Nam) sẽ đ-ợc sử dụng trong nghiên cứu nh- là
sự so sánh, đối chiếu để từ đó tìm những điểm tích cực cũng nh- những vấn đề cần phải hoàn
thiện của các quy định về CPH NHTMNN của Việt Nam.
4. Cơ sở lý luận và ph-ơng pháp nghiên cứu
- Cơ sở lý luận của luận văn là quan điểm và chính sách, pháp luật về CPH DNNN của
Đảng và Nhà n-ớc đã ban hành.
- Luận văn sử dụng các ph-ơng pháp nghiên cứu khoa học truyền thống, cơ bản nh-:
ph-ơng pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, ph-ơng pháp phân tích, tổng hợp, so
sánh
- Bên cạnh đó luận văn chú trọng đến ph-ơng pháp nghiên cứu thực tế. Việc tìm hiểu
quá trình CPH NHTMNN của một số quốc gia trên thế giới; phân tích, đánh giá thực trạng quá


trình CPH NHTMNN ở n-ớc ta, đặc biệt là việc thí điểm CPH VCB và MHB sẽ là những kinh
nghiệm quý báu cho việc hoàn thiện pháp luật về CPH NHTMNN ở Việt Nam.

5. Những đóng góp của luận văn
- Việc phân tích và đánh giá thực trạng CPH NHTMNN sẽ tạo đ-ợc cái nhìn tổng quan
về quá trình CPH NHTMNN ở n-ớc ta.
- Hệ thống hóa đ-ợc các quy định pháp luật về CPH DNNN nói chung và NHTMNN
nói riêng.
- Từ việc nghiên cứu để tìm ra những mặt tích cực cũng nh- những vấn đề còn ch-a
hoàn thiện, bỏ ngỏ của quy định pháp luật về CPH NHTMNN của Việt Nam, những kiến nghị, đề
xuất cụ thể của luận văn góp phần xây dựng và hoàn thiện pháp luật về CPH NHTMNN nói riêng
và CPH DNNN nói chung.
6. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận văn gồm 3
ch-ơng:
Ch-ơng 1: Những vấn đề lý luận cơ bản của pháp luật về CPH NHTMNN.
Ch-ơng 2: Kinh nghiệm một số n-ớc về CPH NHTMNN và thực trạng tái cơ cấu chuẩn
bị cho CPH các NHTMNN ở Việt Nam hiện nay.
Ch-ơng 3: Một số kiến nghị xây dựng và hoàn thiện pháp luật về CPH NHTMNN.
References
Các văn bản, Nghị quyết của Đảng
1. Đảng Cộng sản Việt Nam (1987), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI, Nxb Sự
thật, Hà Nội.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam (1991), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII, Nxb Sự
thật, Hà Nội.
3. Đảng Cộng sản Việt Nam (1996), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII, Nxb
Chính trị quốc gia, Hà Nội


4. Đảng Cộng sản Việt Nam (2001), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb
Chính trị quốc gia, Hà Nội.
5. Đảng Dộng sản Việt Nam (2001), Nghị quyết Hội nghị lần thứ 3 Ban Chấp hành Trung
-ơng khóa IX, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.

6. Đảng Cộng sản Việt Nam (2004), Nghị quyết Hội nghị lần thứ 9 Ban Chấp hành Trung -ơng
khóa IX, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội
7. Đảng Cộng sản Việt Nam (2006), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb Chính
trị quốc gia, Hà Nội.
Các văn bản pháp luật của nhà n-ớc
8. Bộ Tài chính (2004), Thông t- số 40/2004/TT-BTC ngày 13/5 h-ớng dẫn kế toán khi chuyển
công ty nhà n-ớc thành công ty cổ phần, Hà Nội.
9. Bộ Tài chính (2004), Thông t- số 95/2004/TT-BTC ngày 12/10 sửa đổi, bổ sung một số điều
của Thông t- số 126/2004/TT-BTC ngày 24/12/2004 h-ớng dẫn thực hiện Nghị định
187/2004/NĐ-CP ngày 16/11/2004 của Chính phủ về chuyển công ty nhà n-ớc thành
công ty cổ phần, Hà Nội.
10. Bộ Tài chính (2004), Thông t- số 126/2004/TT-BTC ngày 24/12 h-ớng dẫn thực hiện Nghị
định 187/2004/NĐ-CP ngày 16/11/2004 của Chính phủ về chuyển công ty nhà n-ớc
thành công ty cổ phần, Hà Nội.
11. Bộ Tài chính (2005), Thông t- số 05/2005/TT-BTC ngày 1/9 h-ớng dẫn thực hiện một số nội
dung liên quan đến hoạt động ngân hàng theo quy định tại Nghị định 187/2004/NĐ-CP
ngày 16/11/2004 của Chính phủ về chuyển công ty nhà n-ớc thành công ty cổ phần, Hà
Nội.
12. Bộ Tài chính (2006), Thông t- số 38/2006/TT-BTC ngày 10/5 h-ớng dẫn trình tự, thủ tục và
xử ý tài chính với hoạt động mua, bán, bàn giao, tiếp nhận xử lý nợ và tài sản tồn
đọng của doanh nghiệp, Hà Nội.
13. Bộ Tài chính (2007), Thông t- số 47/2007/TT-BTC ngày 15/5 h-ớng dẫn việc chuyển giao
quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà n-ớc đầu t- tại các doanh nghiệp về tổng công ty
đầu t- và kinh doanh vốn nhà n-ớc, Hà Nội.


14. Chính phủ (2000), Nghị định số 49/2000/NĐ-CP ngày 12/9 về tổ chức và hoạt động của
ngân hàng th-ơng mại, Hà Nội.
15. Chính phủ (2002), Nghị định số 64/2002/NĐ-CP ngày 19/6 về chuyển công ty nhà n-ớc thành
công ty cổ phần, Hà Nội.

16. Chính phủ (2004), Nghị định số 187/2004/NĐ-CP ngày 16/11về chuyển công ty nhà n-ớc
thành công ty cổ phần, Hà Nội.
17. Chính phủ (2005), Quyết định số 266/2005/QĐ-TTg ngày 27/10 của Thủ t-ớng Chính phủ về
việc cổ phần hóa Ngân hàng Phát triển nhà đồng bằng sông Cửu Long, Hà Nội.
18. Chính phủ (2006), Quyết định 112/2006/QĐ-TTg ngày 24/5/2006 của Thủ t-ớng Chính phủ
về việc phê duyệt Đề án phát triển ngành ngân hàng Việt Nam đến năm 2010 và định
h-ớng đến năm 2020, Hà Nội.
19. Chính phủ (2006), Quyết định số 230/2005/QĐ-TTg ngày 21/9 của Thủ t-ớng Chính phủ về
việc thí điểm cổ phần hóa Ngân hàng Ngoại th-ơng Việt Nam, Hà Nội.
20. Chính phủ (2007), Nghị định số 69/2007/NĐ-CP ngày 20/4 về việc nhà đầu t- n-ớc ngoài
mua cổ phần tại các ngân hàng th-ơng mại Việt Nam, Hà Nội.
21. Chính phủ (2007), Nghị định số 109/2007/NĐ-CP ngày 26/6 về chuyển doanh nghiệp 100%
vốn nhà n-ớc thành công ty cổ phần, Hà Nội.
22. Ngân hàng Nhà n-ớc (2001), Quyết định 1122/2001/QĐ-NHNN ngày 4/9 về ban hành Quy
định về cổ đông, cổ phần, cổ phiếu và vốn điều lệ của Ngân hàng th-ơng mại cổ phần
của Nhà n-ớc và nhân dân, Hà Nội.
23. Ngân hàng Nhà n-ớc (2001), Quyết định số 1087/2001/QĐ-NHNN ngày 27/8 của Thống đốc
Ngân hàng Nhà n-ớc ban hành quy định về tổ chức và hoạt động của Hội đồng quản
trị, Ban Kiểm soát, Tổng Giám đốc ngân hàng th-ơng mại cổ phần của Nhà n-ớc và
nhân dân, Hà Nội.
24. Ngân hàng Nhà n-ớc (2002), Quyết định số 707/2002/QĐ-NHNN ngày 29/7 của Thống đốc
Ngân hàng Nhà n-ớc về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Quyết định
1122/2001/QĐ-NHNN ngày 4/9/2001 của Ngân hàng Nhà n-ớc về ban hành Quy
định về cổ đông, cổ phần, cổ phiếu và vốn điều lệ của Ngân hàng th-ơng mại cổ phần
của Nhà n-ớc và nhân dân, Hà Nội.


25. Quốc hội (1997), Luật Ngân hàng Nhà n-ớc Việt Nam, Hà Nội.
26. Quốc hội (1997), Luật Các tổ chức tín dụng, Hà Nội.
27. Quốc hội (2002), Luật Chứng khoán, Hà Nội.

28. Quốc hội (2003), Luật Doanh nghiệp nhà n-ớc, Hà Nội.
29. Quốc hội (2004), Luật Ngân hàng Nhà n-ớc Việt Nam (sửa đổi, bổ sung), Hà Nội.
30. Quốc hội (2004), Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi, bổ sung), Hà Nội.
31. Quốc hội (2005), Luật Doanh nghiệp, Hà Nội.
Các tài liệu tham khảo khác
32. Hội đồng khoa học Ngân hàng và Vụ chiến l-ợc phát triển Ngân hàng - Ngân hàng Nhà
n-ớc Việt Nam (2005), Tái cơ cấu các ngân hàng th-ơng mại nhà n-ớc: thực trạng và
triển vọng, Kỷ yếu hội thảo khoa học, Hà Nội.
33. Hội đồng khoa học Ngân hàng và Vụ chiến l-ợc phát triển Ngân hàng - Ngân hàng Nhà
n-ớc Việt Nam (2005) Bàn về cổ phần hóa ngân hàng th-ơng mại nhà n-ớc, Kỷ yếu
hội thảo khoa học, Hà Nội.
34. L-u Mạnh Hùng (2005), Giải pháp cổ phần hóa Ngân hàng th-ơng mại Nhà n-ớc, Luận văn
thạc sĩ kinh tế, Học viện Tài chính, Hà Nội.
35. Khoa Ngân hàng và Bảo hiểm (2005), Kỷ yếu hội thảo khoa học: Cổ phần hóa doanh nghiệp
nhà n-ớc và tác động của nó đến sự phát triển của thị tr-ờng chứng khoán Việt Nam,
Hà Nội.
36. Ngân hàng Nhà n-ớc (2005), Báo cáo Thủ t-ớng Chính phủ về ch-ơng trình cổ phần hóa Ngân
hàng Ngoại th-ơng Việt Nam, tháng 4, Hà Nội.
37. Lê Thị Thu Thủy (Chủ biên) (2005), Giáo trình Luật ngân hàng Việt Nam, Nxb Đại học
quốc gia Hà Nội, Hà Nội.
38. Nguyễn Đình Tự (2005), "Một số vấn đề về cổ phần hóa và xác định giá trị trong cổ phần
hóa ngân hàng th-ơng mại nhà n-ớc ở Việt Nam", Ngân hàng, số Chuyên đề.
39. Trang web: Sbv.gov.vn: Cam kết gia nhập WTO - phần liên quan đến lĩnh vực tài chính ngân hàng.
tiếng anh


40. Alan Greenspan (Chủ tịch Hội đồng Thống đốc Cục dự trữ liên bang Mỹ), "Commercial
banks and Center banks in a market Economy" (Economic Review, 11/1999).
41. Clark, G and R. Cull(2002), Political and economic determinants of the likelihood of bank
privating in Argentina public bank", Journal of Law and Economics.

42. Paula

Canavese

(2002),

Bank

Privatilazition

in

Achentina:

1993-2000",

www.worldbank.com.
43. Peter Srose, Jame W. Kodari, Đonal R. Frarser, Các định chế tài chính (Financial
Institutions), tái bản lần 4.
44. Thorsten Beck, Juan Miguel Criverill, William Summerhill (2003), "State Bank Transformation in
Brazil-Choices and Consequences, www.worldbank.com.
45. Top 1000 world bank, The Banker (2006), (July 2006).