DSpace at VNU: Quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp đầu mối xăng dầu tại Việt Nam hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
----------------------------

TRẦN NGỌC BÁCH

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI
CÁC DOANH NGHIỆP ĐẦU MỐI XĂNG DẦU
TẠI VIỆT NAM HIỆN NAY

LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG THỰC HÀNH

Hà Nội - 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
--------------------------

TRẦN NGỌC BÁCH

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI
CÁC DOANH NGHIỆP ĐẦU MỐI XĂNG DẦU
TẠI VIỆT NAM HIỆN NAY
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 60 34 01
LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG THỰC HÀNH
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC : PGS.TS PHẠM VĂN DŨNG

Hà Nội - 2015


MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................... i
DANH MỤC BẢNG BIỂU .............................................................................. ii
DANH MỤC HÌNH ......................................................................................... iii
PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................... 1
CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NHÀ
NƢỚC ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP ĐẦU MỐI XĂNG DẦU ..... Error!
Bookmark not defined.
1.1. Sự cần thiết của QLNN đối với các doanh nghiệp đầu mối xăng dầu
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.1.1. Đặc điểm của hoạt động kinh doanh xăng dầu .... Error! Bookmark not
defined.
1.1.2. Đặc điểm của các doanh nghiệp đầu mối xăng dầu ở Việt Nam và ảnh
hƣởng của nó đến công tác QLNN.................. Error! Bookmark not defined.
1.2.Nội dung QLNN đối với các doanh nghiệp đầu mối xăng dầu ......... Error!
Bookmark not defined.
1.2.1.Nội dung chủ yếu của QLNN đối với doanh nghiệp trong nền kinh tế .. Error!
Bookmark not defined.
1.2.2.Nội dung chủ yếu của QLNN đối với doanh nghiệp đầu mối xăng dầu Error!
Bookmark not defined.
1.3. Các nhân tố ảnh hƣởng đến QLNN đối với các doanh nghiệp đầu mối
xăng dầu……………………………………………………………………..20
1.3.1. Biến động giá cả của thị trƣờng xăng dầu thế giới……………………20
1.3.2. Các yếu tố kinh tế……………………………………………………..21
1.3.3. Các điều kiện xã hội…………………………………………………..23

1.3.4. Các yếu tố kỹ thuật công nghệ………………………………………..24
1.3.5. Các yếu tố nguồn lực và điều kiện tự nhiên…………………………..25
1.4.Kinh nghiệm QLNN và điều hành hoạt động kinh doanh xăng dầu của
một số nƣớc và bài học cho Việt Nam ............ Error! Bookmark not defined.
1.4.1. Kinh nghiệm điều hành giá xăng dầu của Inđônêxia . Error! Bookmark
not defined.
1.4.2. Kinh nghiệm điều hành giá xăng dầu của Malaysia .. Error! Bookmark
not defined.
1.4.3. Kinh nghiệm của Thái Lan.................... Error! Bookmark not defined.
1.4.4. Kinh nghiệm của Trung Quốc ............... Error! Bookmark not defined.
1.4.5.Một số bài học cho Việt Nam ................ Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI CÁC
DOANH NGHIỆP ĐẦU MỐI XĂNG DẦU TẠI VIỆT NAM HIỆN NAY
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.1. Tổng quan về sự hình thành và phát triển của các doanh nghiệp đầu mối
xăng dầu .......................................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.1.Hệ thống kho, cảng tiếp nhận................. Error! Bookmark not defined.
2.1.2.Hệ thống mạng lƣới phân phối............... Error! Bookmark not defined.
2.1.3.Thị phần của các doanh nghiệp đầu mối xăng dầuError! Bookmark not
defined.
2.2. Thực trạng quản lý nhà nƣớc đối với các doanh nghiệp đầu mối xăng dầu
tại Việt Nam hiện nay ..................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.1. Quản lý điều kiện kinh doanh xuất nhập khẩu xăng dầu và số lƣợng các
doanh nghiệp đầu mối xăng dầu ..................... Error! Bookmark not defined.
2.2.2 . Quản lý hạn mức nhập khẩu xăng dầu . Error! Bookmark not defined.
2.2.3. Quản lý thuế nhập khẩu, các khoản phụ thu và giá bán xăng dầu . Error!
Bookmark not defined.

2.2.4. Bộ máy Quản lý nhà nƣớc đối với các doanh nghiệp đầu mối xăng dầu
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.3. Đánh giá chung về Quản lý nhà nƣớc đối với các doanh nghiệp đầu mối
xăng dầu tại Việt Nam hiện nay ...................... Error! Bookmark not defined.
2.3.1. Thành tựu ............................................. Error! Bookmark not defined.
2.3.2. Những tồn tại của Quản lý nhà nƣớc đối với các doanh nghiệp đầu mối
xăng dầu tại Việt Nam hiện nay ...................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 3 QUAN ĐIỂM, PHƢƠNG HƢỚNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP
CƠ BẢN NHẰM HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI CÁC
DOANH NGHIỆP ĐẦU MỐI XĂNG DẦU TẠI VIỆT NAM HIỆN NAY
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
3.1. Hội nhập kinh tế quốc tế và những nhân tố mới ảnh hƣởng đến QLNN
đối với các doanh nghiệp đầu mối xăng dầu tại Việt Nam hiện nay ....... Error!
Bookmark not defined.
3.2. Quan điểm về hoàn thiện quản lý nhà nƣớc đối với các doanh nghiệp đầu
mối xăng dầu tại Việt Nam hiện nay............... Error! Bookmark not defined.
3.2.1. Phát huy đúng chức năng Quản lý nhà nƣớc nhằm ổn định giá xăng dầu
và nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp đầu mối xăng dầu
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.2. Phải đặt trong chiến lƣợc phát triển năng lƣợng quốc gia của Việt Nam
đến năm 2020 .................................................. Error! Bookmark not defined.
3.2.3. Phải kết hợp hài hòa các lợi ích (Ngƣời tiêu dùng – Doanh nghiệp –
Nhà nƣớc) ........................................................ Error! Bookmark not defined.
3.3. Phƣơng hƣớng hoàn thiện quản lý nhà nƣớc đối với các doanh nghiệp đầu
mối xăng dầu tại Việt Nam hiện nay............... Error! Bookmark not defined.
3.3.1. Xây dựng hệ thống pháp luật và chính sách kinh tế ổn định, minh bạch,
công khai ......................................................... Error! Bookmark not defined.


3.3.2. Hoàn thiện các công cụ quản lý nhà nƣớc đối với các doanh nghiệp đầu

mối xăng dầu ................................................... Error! Bookmark not defined.
3.3.3. Nâng cao năng lực thực thi pháp luật của các cơ quan quản lý nhà nƣớc
đối với doanh nghiệp ....................................... Error! Bookmark not defined.
3.4. Một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nƣớc đối với các doanh
nghiệp đầu mối xăng dầu tại Việt Nam hiện nay ........... Error! Bookmark not
defined.
3.4.1. Thay đổi phƣơng thức can thiệp của Nhà nƣớc đối với doanh nghiệp
đầu mối xăng dầu ............................................ Error! Bookmark not defined.
3.4.2. Thay đổi công thức định giá, quy định về thuế và quỹ bình ổn giá đối
với mặt hàng xăng dầu .................................... Error! Bookmark not defined.
3.4.3. Tái cấu trúc hệ thống doanh nghiệp đầu mối xăng dầu ................. Error!
Bookmark not defined.
3.4.4. Xây dựng cơ chế kiểm tra, giám sát các doanh nghiệp đầu mối xăng dầu
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN ..................................................... Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................... 2


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

TT

Chữ viết tắt

1

AEC

Nội dung
Asean Economic Community (Cộng đồng kinh tế

Asean)

2

AFTA

Asean Free Trade Area (Khu vực mậu dịch tự do
Asean)

3

APEC

Asia-Pacific Economic Cooperation (Diễn đàn hợp
tác kinh tế Châu Á-Thái Bình Dƣơng)

4

ASEAN

Association of Southeast Asian Nations (Hiệp hội
các quốc gia Đông Nam Á)

5

ATIGA

Asean Trade in Goods Agreement (Hiệp định
thƣơng mại hàng hóa Asean)
Bình ổn giá xăng dầu

6

BOG

7

DNNN

8

FTA

Free Trade Agreement (Hiệp định tự do thƣơng mại)

9

OPEC

Organization of the Petroleum Exporting Country

Doanh nghiệp nhà nƣớc

(Tổ chức các nƣớc xuất khẩu Dầu mỏ thế giới)
10

PCCC

Phòng cháy chữa cháy

11

QLNN

Quản lý nhà nƣớc

12

TNTX

Tạm nhập - tái xuất

13

WTO

World Trade Organization (Tổ chức thƣơng mại
thế giới)

i


DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 1.1. Lĩnh vực hoạt động và thị phần của CNPC và SINOPEC ...... Error!
Bookmark not defined.
Bảng 2.1: Hệ thống cảng đầu nguồn của các doanh nghiệp đầu mối ...... Error!
Bookmark not defined.
Bảng 2.2. Hệ thống đại lý của các doanh nghiệp đầu mối xăng dầu chính
.............................................................. Error! Bookmark not defined.

ii


DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1. Sơ đồ cơ chế mua bán sản phẩm của các nhà máy lọc dầu tại
Inđônêxia ......................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 2.1: Thị phần nhập khẩu xăng dầu của các doanh nghiệp đầu mối Error!
Bookmark not defined.
Hình 2.2: Thị phần TNTX của các doanh nghiệp đầu mối xăng dầu ...... Error!
Bookmark not defined.

iii


PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Xăng dầu là mặt hàng chiến lƣợc có tầm quan trọng đặc biệt đối với
phát triển kinh tế ở nƣớc ta. Các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu hiện nay
vẫn chủ yếu là các doanh nghiệp nhà nƣớc (DNNN). Trong quá trình đổi mới
kinh tế, việc chuyển xăng dầu sang kinh doanh theo cơ chế thị trƣờng là một
nhiệm vụ gặp nhiều khó khăn, vƣớng mắc. Trên thực tế, Nhà nƣớc phải chi
một khoản bù lỗ cho các doanh nghiệp đầu mối xăng dầu (các doanh nghiệp
đƣợc phép nhập khẩu và kinh doanh xăng dầu) nhằm bình ổn giá để ổn định
đầu vào nhiên liệu cho các ngành kinh tế khác. Nhất là trong thời gian gần
đây, khi nhu cầu về xăng dầu của các nƣớc Trung Quốc, Mỹ tăng cao, một số
nƣớc có tài nguyên dầu mỏ bất ổn về chính trị...đã đẩy giá xăng dầu thế giới
biến động tăng giảm đột biến. Cơ chế điều hành thị trƣờng xăng dầu hiện tại
của Việt Nam thƣờng tỏ ra lúng túng trong việc đối phó với những đợt biến
động này, gây ra những khoản lỗ lớn cho doanh nghiệp, gây bức xúc trong
đời sống nhân dân.

Nhận thức đây là vấn đề cấp thiết và xuất phát từ thực tiễn, tôi lựa
chọn “Quản lý nhà nƣớc đối với các doanh nghiệp đầu mối xăng dầu tại
Việt Nam hiện nay” làm đề tài luận văn tốt nghiệp chƣơng trình cao học
Quản lý kinh tế.
Câu hỏi nghiên cứu của đề tài là: Trong điều kiện kinh tế thị trƣờng
và hội nhập, nhà nƣớc cần quản lý các doanh nghiệp đầu mối kinh doanh
xăng dầu nhƣ thế nào để vừa đảm bảo đƣợc lợi ích của doanh nghiệp, vừa đáp
ứng đƣợc lợi ích ngƣời tiêu dùng và của nhà nƣớc?
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Trong lĩnh vực kinh doanh xăng dầu, đã có một số đề tài nghiên cứu về
đổi mới quản lý nhà nƣớc đối với các doanh nghiệp xăng dầu cụ thể: Tác giả

1


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Quang A (2009), Thị trường xăng dầu: Nhà nước đừng làm
việc của doanh nghiệp, Tuần Việt Nam, Vietnamnet 02/10/2009.
2. Bùi Ngọc Bảo (2009), Vai trò của Petrolimex trong vận hành kinh
doanh xăng dầu theo cơ chế thị trường, www.petrolimex.com.vn.
3. Chính phủ nƣớc CHXHCN Việt Nam (2009), Nghị định số
84/2009/NĐ-CP ngày 15 tháng 10 năm 2009 về kinh doanh xăng dầu,
Hà Nội.
4. Chính phủ nƣớc CHXHCN Việt Nam (2014), Nghị định số
83/2014/NĐ-CP ngày 03 tháng 09 năm 2014 về kinh doanh xăng dầu,
Hà Nội.
5. Vƣơng Đình Dung (2009), “Đổi mới quản lý nhà nước, phát huy quyền
chủ động của các doanh nghiệp nhập khẩu và kinh doanh xăng dầu”,
số 29 (11+12/2009), Tạp chí Quản lý kinh tế - Viện nghiên cứu quản lý
kinh tế Trung ƣơng.

6. Phạm Văn Dũng (2011), Phân tích chính sách kinh tế - xã hội, Bài
giảng, Đại học Kinh tế - Đại học Quốc Gia Hà Nội.
7. Phan Huy Đƣờng (2011), Quản lý nhà nước về kinh tế, Bài giảng, Đại
học Kinh tế - Đại học Quốc Gia Hà Nội.
8. Lƣơng Trọng Hải (2000), Một số vấn đề hoàn thiện cơ chế quản lý nhà
nước đối với ngành xăng dầu Việt Nam, Luận văn thạc sỹ, Hà Nội.
9. Ngân hàng Thế giới (2001), Tài liệu về mục hiện đại hóa ngành dầu khí
Trung Quốc, phần cải cách cơ cấu và quy định.
10.Lƣơng Xuân Quỳ (1994), Cơ chế thị trường và vai trò của Nhà nước
trong quản lý nền kinh tế Việt Nam, Nhà xuất bản Thống kê, Hà Nội.
11.Tổng công ty xăng dầu Việt Nam (2009), Chiến lược phát triển Tổng
công ty xăng dầu Việt Nam đến năm 2020, Hà Nội, 2009.

2


12.Tập đoàn Unipec (2012), Tài liệu báo cáo, Trung Quốc
Các website:
13.www.moit.gov.vn
14.www.pectec.com.vn
15.www.petrolimex.com.vn
16.www.pvoil.com.vn
17.www.saigonpetro.com.vn
18.www.thalexim.com
19.www.vietnamnet.vn
20.www.xangdau.net

3