Bài thuyết trình văn học (Đạt giải)

Bài thuyết trình văn học
SANG THU- KHÚC GIAO MÙA
CỦA NHÀ THƠ HỮU THỈNH
Mùa thu là mùa đẹp nhất , đáng yêu nhất. Với nắng vàng tươi ,với sắc trời xanh biếc và
những làn gió heo mây nhẹ thổi …mùa thu đã đem đến cho lòng người bao nỗi xốn
xang.Nhiều thi sĩ xưa nay đã nói thật hay thật đẹp về mùa thu .
Đó là Nguyễn Du với :
Long lamh đáy nước in trời
Thành xây khói biếc non phơi bóng vàng
Là Nguyễn Khuyến với :
Trời thu xanh ngắt mấy tầng cao
Cần truc lơ phơ gió hắt hiu
Và Lưu Trọng Lư:
Em không nghe mùa thu
Lá thu rơi xào xạc
Con nai vàng ngơ ngát
Đạp trên lá vàng rơi
Nhỏ nhẹ khiêm nhường , nhà thơ Hữu Thỉnh củng góp vào cho rừng thơ thu của dân
tộc một nét thu :Đất trời quê hương trong ngày đầu thu, buổi chớm thu với bài Sang thu
Hôm nay em :…..Học sinh lớp :…….của trường Lê Văn Tám xin được thuyết trình về
bài thơ ấy của tác giả với nhan đề:
SANG THU- KHÚC GIAO MÙA CỦA NHÀ THƠ HỮU THINH
I/ Tiểu sử:
Hữu Thỉnh sinh năm 1942, quê ở huyện Tam Dương Tỉnh Vĩnh Phúc. Ông đã
từng nhập ngũ vào binh chủng Tăng- Thiết Giáp rồi trở thành cán bộ văn hóa tuyên
truyền của quân đội. Từ năm 2000 Hữu Thỉnh được bầu làm Tổng thư ký Hội nhà văn
Việt Nam.
Hữu Thỉnh rất gắn bó với nông thôn. Ông có nhiều bài thơ hay về mùa thu , về
con người và cuộc sống ở nông thôn.
Các tác phẩm đã xuất bản: Âm vang chiến hào, Đường tới thành phố( Trường Ca)
; Từ chiến hào đến thành phố( Trường ca – Thơ Ngắn) ; Khi bé Hoa ra đời ( Thơ thiếu

nhi) ; Thư mùa đông, Trường ca Biển
II/Tác phẩm :
Sang thu là một bài thơ hay của Hữu Thỉnh sáng tác năm 1977. Ngay từ khi mới ra đời
nó đã được mọi người đón nhận và yêu mến Sang thu: thời khắc giao mùa giữa hạ và
thu.Thời khắc dễ rung động hồn thơ nhưng cũng thật khó viết cho hay.Hữu Thỉnh là
nhà thơ đã vượt qua được thử thách ấy.Bằng đôi mắt tinh tường và tâm hồn nhạy cảm,
chỉ với ba khổ thơ, mười hai câu thơ năm chữ, tác giả đã vẽ được bức tranh thu đúng,
đẹp, có tình lại có chiều sâu suy nghĩ
Bài thơ gồm có 3 khổ thơ, mỗi khổ thơ 4 câu là một nét thu đẹp êm đềm của đất
trời, tạo vật trong buổi đầu thu mới về , thu chợt đến.
Bổng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngỏ
Hình như thu đã về
Sông đước lúc dềnh dàng
Chim bắt đầu vội vã
Có đám mây mùa hạ
Vắt nữa mình sang thu
Vẫn còn bào nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi
Bài thơ mở đầu bằng một phát hiện bất ngờ, một phát hiện dường như không hề
được chuẩn bị trước. Nó đến khá đột ngột và đã được nhà thơ cảm nhận bằng tất cả các
giác quan:
Bổng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngỏ
Hình như thu đã về
Sự độc đáo bắt đầu từ hương thu:

Với thi sĩ Xuân Diệu thì tín hiệu đầu thu là “ sắc mơ phai” của lá được “dệt” nên giữa
muôn ngàn cây.
Đây mùa thu tới , mùa thu tới
Với sắc mơ phai dệt lá vàng
Tới Nguyễn Đình Thi hương vị quê hương trong mùa thu là hương cốm mới:
Sáng mát trong như sáng năm xưa
Gió thổi mùa thu hương cốm mới.
Còn với Hữu Thỉnh , cái tín hiệu báo mùa thu đang tới , mùa thu chớm về là hương ổi
chín thơm lựng nơi vườn quê. Cái hương thơm nồng nàn ấy , thân thuộc ấy đang phả
vào trong giáo se “Ngọn gió thu lạnh khô khan se sắt ”.Phả nghĩa là bốc mạnh và tỏa ra
thành từng luồng. Từ phả thật có hồn . Nó gợi ra hương thơm như sánh lại, nó đem đến
cho người đọc những liên tưởng về màu vàng khươm, về hương thơm lựng, thơm ngát
tỏa ra từ những trái ổi chín nơi vườn quê trong những ngày cuối hạ đầu thu.Hương ổi
tỏa ra nồng nàn như phả vào cảnh vật được gió thu mang đi làm ngây ngất hồn người.
Có thể nói hương ổi là một tứ thơ mới đậm đà màu sắc dân dã , là một tín hiệu
độc đáo thể hiện bút pháp nghệ thuật của Hữu Thỉnh .
Chử “Bổng” trong câu thơ diễn tả sự ngạc nhiên, niềm vui bất ngờ chợt đến, mới
cảm nhận được, mới phát hiện ra.
Sau “hương ổi” và “gió se”, nhà thơ nói đến “sương thu”.Cũng không phải là
“Sương thu lạnh….Khói thu xây thành” trong Cảm thu-Tiển thu của Tản Đà ; Củng
chẳng phải là giọt sương lạnh và tiếng thu buồn trong những ngày xa xưa “Cành cây
sương đượm , tiếng trùng mưa phun” (Chinh phụ ngâm) mà là một sương thu chứa đầy
tâm trạng :
Sương chùng chình qua ngỏ
Hình như thu đã về
Sương thu đã được nhân hóa, diễn tả rất thơ bước đi chầm chậm của mùa thu đã về.
Sương ngập ngừng vấn vương chờ đợi…. Một chút gì bâng khuâng . Nhìn thấy sương
trắng nhạt phủ mờ ngỏ trúc “Lưng dậu phất phơ màu khói nhạt” nhà thơ cảm thấy như
“thu đã về” . Hai chử hình như là phỏng đoán nữa tin nữa ngờ một nét thu mơ hồ vùa
chợt phát hiện và cảm nhận . Nhà thơ cảm nhận bước đi của mùa thu trong khoảnh

khoắc chớm thu không chỉ băng khứu giác ( nhận ra hương ổi) , không chỉ bằng xúc
giác ( gió se) bằng thị giác (Sương chùng chình qua ngỏ) mà còn bằng tất cả sự rung
động của tâm hồn, linh hồn. Bâng khuâng, rạo rực,rung động và xôn xao. Không gian
nghệ thuật, thời gian nghệ thuật và tâm trạng nghệ thuật đồng hiện khá tinh tế đầy chất
thơ.
Không gian nghệ thuật của bức tranh sang thu được mở rộng ở chiều cao, độ rộng
của bầu trời với cánh chim bay và đám mây trôi, ở chiều dài của dòng sông qua khổ thơ
thứ hai tiếp theo
Sông được lúc dềnh dàng
Chim bắt đầu vội vã
Có đám mây mùa hạ
Vắt nữa mình sang thu.
Bức tranh thu từ những gì vô hình (hương ổi) từ mờ ảo(sương chùng chình) từ nhỏ
hẹp(ngõ) chuyển sang những nét hữu hình cụ thể (sông,chim, mây) với một không gian
vừa dài vừa rộng vừa cao vời, người đọc thích thú với cấu trúc đối tự nhiên, chặt chẽ và
tuyệt đẹp như trong thơ cổ điển.
Sông được lúc dềnh dàng
Chim bắt đầu vội vã
Dòng sông không cuồn cuộn dữ dội và gấp gáp như trong những ngày mưa lũ mùa
hạ.Sông êm ả dềnh dàng, sông đang lắng lại, đang trầm xuống trong lững lờ như đang
ngẫm nghĩ, suy tư “Trắng xóa tràng giang phẳng lặng tờ” (Tức cảnh chiều thu-Bà
Huyện Thanh Quan). Tương phản với sông, chim lại bắt đầu vội vã. Đó là những đàn cu
ngói, những đàn sâm cầm, những đàn chim đổi mùa từ phương bắc xa xôi bay về
phương nam. Hơi thu lạnh làm cho chúng phải khẩn trương chuẩn bị cho chuyến bay
tránh rét . Từ “vội vã” đối rất đẹp với sự “dềnh dàng” . Từ “bắt đầu” củng rất độc đáo
ở đây.Bắt đầu vội vã thôi chứ chưa phải là đang vội vã.Phải tinh tế lắm mới nhận ra sự
“bắt đầu” này trong những cánh chim bay . cũng như Huy Cận phải tinh tế lắm mới
nhận thấy”trọng lượng” trong bóng chiều rơi xuống cánh chim làm nó chao nghiêng
“Chim nghiêng cánh nhỏ bóng chiều sa”
Trong số đàn chim bay vội vã ấy phải chăng có những đàn ngỗng trời mà nhà thơ

Nguyến Khuyến đã nói đến trong Thu Vịnh
Một tiếng trên không ngỗng nước nào
Dòng sông , cánh chim, đám mây mùa thu đều được nhân hóa. Bức tranh thu trở
nên hữu tình , chứa chan thi vị.
Đặc sắc nhất, độc đáo nhất trong khổ thơ là hình ảnh :
Có đám mây mùa hạ
Vắt nữa mình sanh thu

thể hiện nét riêng thời điểm giao mùa từ hạ sang thu. Hữu Thỉnh không dùng những từ
ngữ như lang thang, lơ lững, bồng bềnh, nhẹ trôi mà lại dùng chử “vắt”. Chử vắt rất
thần tình gợi tả mây mỏng, làn mây nhẹ trôi, mây như dãi lụa treo lơ lững giữa bầu trời
Mây trời môt dãi trắng phau.
Vắt ngang sườn núi ….chiều thu ngập ngừng.
Lê Thu An
Mây như kéo dài ra, vắt lên đặt ngang trên bầu trời, buông thỏng xuống, một nữa đang
còn là mùa hạ, nữa đã nghiêng về mùa thu. Hình ảnh mây là thực nhưng cái ranh giới
mùa là hư. Nó chỉ là sản phấm của trí tượng lạ lùng của nhà thơ. Bầu trời nữa thu . Đám
mây mùa hạ dang nhuốm sắc thu . Đến một lúc nào đó nó bổng ngỡ ngàng thấy đang
bồng bềnh trong bầu trời thu trọn vẹn trở thành “Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt”như
mây thu trong thơ Nguyễn Khuyến.Câu thơ tả đám mây mùa thu của Hữu Thỉnh khá
hay và độc đáo, cách chọn từ và dùng từ rất sáng tạo. Có thể nói đó là câu thơ có hình
ảnh đẹp nhất , đắc sắc nhất thể hiện nét riêng của thời điểm giao mùa từ hạ sang thu.
Nếu hai khổ thơ đầu rất đẹp về mặt tạo hình, rất tinh trong cảm nhận thì khổ thơ
thứ ba đem đến cho bài thơ một vẽ đẹp mới, làm trọn vẹn thêm cái ý “sang thu” của
hồn người chưa thật rỏ ở hai khổ thơ trên.
Trong khổ thơ này, mùa thu được khẳng định bằng đoán nhận, bằng kinh nghiệm,
bằng sự suy ngẫm chứ không phải cảm nhận trực tiếp như hai khổ thơ trước. Mùa thu
không được quan sát từ gần ra xa, từ thấp lên cao mà thu đang từ từ thu vào trong tâm
tưởng , đang lắng lại trong cảm xúc
Vẫn còn bao nhiêu nắng

Đã vơi dần cơn mưa
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi.
Vẫn là nắng, mưa, sấm , chớp, bão giông như mùa hạ nhưng mức độ đã khác . Nắng
nhạt dần chứ không còn chói chang dữ dội gay gắt . Đã bớt đi những trận mưa rào ,
mưa giông, ầm ầm ào ạt và hàng cây không còn bị bất ngờ, giật mình vì tiếng sấm đùng
đoàng vang rền nữa. Những hiện tượng của thiên nhiên trong thời điểm giao mùa, mùa
hạ-mùa thu được Hữu Thỉnh cảm nhận một cách tinh tế. Các từ ngữ “Vẫn còn”, “đã vơi
dần” “cũng bớt bất ngờ” gợi tả rất hay thời lượng và sự hiện hữu của sự vật của thiên
nhiên buổi đầu thu.
Đặc sắc nhất ở khổ thơ là hai câu thơ cuối:
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi
Sấm và hàng cây đứng tuổi là những ẩn dụ tạo nên tính hàm nghĩa của bài
thơ.Nắng, mưa, sấm không chỉ là những biến động của thiên nhiên mà còn mang ý
nghĩa tượng trưng cho những thử thách khó khăn trong cuộc sống. “Hàng cây đứng
tuổi” là một ẩn dụ nói về lớp người đã từng trãi được tôi luyện trong nhiều gian khổ khó
khăn .
Từ hinh ảnh thực của thiên nhiên, hình ảnh thơ còn gợi lên một ý nghĩa sâu xa hơn:
Con người đã đứng tuổi , đã từng trãi thì cũng ít bị chấn động bởi những biến cố bất
thường của cuộc đời . Hai câu thơ không chỉ còn tả cảnh sang thu mà đã chất chứa suy
nghiệm về cuộc sống về con người.
Mùa thu quê hương thời nào cũng mộng cũng đẹp , nhất là mùa thu cách mạng,
mùa thu thanh bình. Sang thu là một bức tranh thu hữu tình thơ mộng, tả ít mà gợi
nhiều.Từ ngữ tinh xác , chọn lọc, hình ảnh đẹp và gợi cảm. Mỗi câu thơ như một nét vẽ
tinh vi sống động và nên thơ mở ra một không gian nghệ thuật buổi đầu thu với bao
cảm mến nồng hậu. Ta cảm thấy mùa thu đang nhẹ bước cùng cảnh vật đem đến nhiều
mang mác bâng khuâng và rạo rực lòng người .
Thật độc đáo thay! Phút giao mùa của sang thu.