NGHIÊN cứu sự ẢNH HƯỞNG của BIẾN đổi KHÍ hậu đến QUÁ TRÌNH THOÁI hóa đất và HOANG mạc hóa ở VIỆT NAM

ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA
----------o0o----------

KHOA MÔI TRƯỜNG VÀ TÀI NGUYÊN
BỘ MÔN QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG
Chuyên ngành: Quản lý và Công nghệ Môi trường

ĐỒ ÁN MÔN HỌC
NGHIÊN CỨU SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU ĐẾN QUÁ TRÌNH THOÁI HÓA ĐẤT VÀ
HOANG MẠC HÓA TẠI VIỆT NAM

SVTH: Phạm Tuấn Thanh
MSSV: 1413508
Giáo viên hướng dẫn: TS. LÂM VĂN GIANG

Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 12 năm 2017


LỜI CẢM ƠN
Trong suốt quá trình thực hiện Đồ án môn học, em đã được sự giúp đỡ và
hướng dẫn nhiệt tình của thầy và các anh chị khóa trước. Sau quá trình tìm hiểu và
thực hiện đề tài em đã được tiếp cận với nhiều đơn vị, cơ quan trong và ngoài nước,
được chia sẽ những tài liệu vô cùng quý báu, biết được những nghiên cứu đã và đang
thực hiện liên quan đến đề tài mà em đang theo đuổi để có những cái nhìn tổng
quan nhất để có thể định hướng cho bản thân một con đường đi mới phù phợp với
mình. Em xin chân thành các đơn vị/cơ quan trong và ngoài nước đã dành chút thời
gian của mình để cung cấp cho em những tài liệu bổ ích, chân thành cảm ơn thầy
TS. Lâm Văn Giang đã có những góp ý và chỉ dẫn nhiệt tình để em có thể hoàn thành
bài báo cáo này.
Mặc dù đã cố gắng thực hiện đề tài một cách hoàn chỉnh nhất nhưng do kiến

thức và kinh nghiệm của bản thân còn hạn chế nên không thể tránh khỏi những
thiếu sót nhất định mà bản thân chưa nhìn thấy. Em rất mong nhận được sự góp ý
và chỉ dẫn tận tình của quý thầy cô để em có thể hoàn thiện tốt hơn bài báo cáo của
mình.
Cuối cùng em xin chúc toàn thể quý thầy cô trường Đại học Bách Khoa
Tp.HCM dồi dào sức khỏe và đạt nhiều thành công trong công việc.
Tp.Hồ Chí Minh, ngày 18 tháng 12 năm 2017

Sinh viên thực hiện

PHẠM TUẤN THANH

1


TÓM TẮT NỘI DUNG
Quá trình thoái hóa đất và hoang mạc hóa ở Việt Nam đã, đang và sẽ là một
trong những mối quan tâm lớn đối với tất cả các ngành nghề, mọi tầng lớp trong xã
hội và chính phủ bởi những hậu quả của nó không chỉ được xác định như một thiên
tai thông thường mà nó còn kéo theo đó nhiều hệ lụy tiềm tàng như suy gi ảm diện
tích đất canh tác có thể dẫn đến giảm xuất lượng nông sản được sản xuất trong đó
có lương thực nên sẽ là nguy cơ về an ninh lương thực; mất lớp thực vật che phủ sẽ
làm cho tốc độ bốc hơi nước tăng nhanh làm suy giảm mực nước ngầm; mặt đất sau
khi bị thoái hóa có thể bị gió cuốn đi tạo thành các cơn lóc bụi hoặc lớn hơn nữa là
sau khi bị hoang mạc hóa sẽ tạo thành bão cát gây ô nhiễm không khí; làm thay đ ổi
môi trường sinh thái dẫn đến sự tuyệt diệt của nhiều loài sinh vật hiện hữu;….
Do tính tác động lớn của quá trình thoái hóa đất và hoang mạc hóa đối với
Việt Nam, đề tài đưa ra một cách tổng quát về các vấn đề liên quan, các nghiên cứu
trong và ngoài nước, thực trạng của sự thoái hóa đất và hoang mạc hóa trên thế gi ới
và Việt Nam, tổng hợp một số giải pháp hiện có từ đó rút ra kết luận và nêu một số

khuyến nghị cho các nhà quản lý, chuyên gia và chính phủ.

2


MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN................................................................................................................................... i
TÓM TẮT NỘI DUNG................................................................................................................... ii
MỤC LỤC......................................................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT................................................................................................ v
DANH MỤC BẢNG........................................................................................................................ vi
DANH MỤC HÌNH ẢNH............................................................................................................ vii
I.

MỞ ĐẦU................................................................................................................................... 1
1.

Đặt vấn đề.................................................................................................................... 1

2.

Mục tiêu của đề tài................................................................................................... 1

3.

Phương pháp thực hiện......................................................................................... 1

4.

Giới hạn của đề tài................................................................................................... 2

II.

TỔNG QUAN VỀ CÁC VẤN ĐỀ LIÊN QUAN..........................................................2

1.

Mối quan hệ giữa đặc điểm của đất đai và các yếu tố khí hậu.....2

2.

Biến đổi khí hậu........................................................................................................ 3
a.

Khái niệm.................................................................................................................. 3

b.

Nguyên nhân............................................................................................................ 3

c. Ảnh hưởng của BĐKH............................................................................................ 5
3.

Hạn hán là gì?.............................................................................................................. 6

4.

Thoái hóa đất và hoang mạc hóa......................................................................7

III.

TỔNG QUAN VỀ CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN THOÁI HÓA ĐẤT

VÀ HOANG MẠC HÓA............................................................................................................................... 8
1.

Thế giới........................................................................................................................... 8
3


2.
IV.

Việt Nam...................................................................................................................... 10
HIỆN TRẠNG THOÁI HÓA ĐẤT VÀ HOANG MẠC HÓA..............................12

1.

Thế giới........................................................................................................................ 12

2.

Việt Nam...................................................................................................................... 12

V.

TỔNG QUAN CÁC GIẢI PHÁP VỀ VẤN ĐỀ THOÁI HÓA ĐẤT VÀ

HOANG MẠC HÓA................................................................................................................................... 13

1.

Biện pháp công trình............................................................................................ 13

2.

Giải pháp phi công trình..................................................................................... 14

VI.

ĐỀ XUẤT KHU VỰC NGHIÊN CỨU.......................................................................15

VII.

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ...........................................................................17

1.

Kết luận....................................................................................................................... 17

2.

Khuyến nghị.............................................................................................................. 17

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................................................. 19

4


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BĐKH

Biến đổi khí hậu

DEM

Mô hình độ cao số

EU

Liên minh châu Âu

GDP

Tổng doanh thu quốc nội

IPCC

Ủy ban liên chính phủ về Biến đổi khí hậu

M&A

Giám sát và đánh giá

NDVI

Chỉ số thức vật chuẩn hóa

RUE

Hiệu quả sử dụng nước mưa

SCS

Soil Conservation Service

WMO

Tổ chức khí tượng thế giới

5


DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.2.1: Tổng diện tích đất bị hoang mạc hóa ảnh hưởng ở Ninh Thuận
.........................................................................................................................................................................
10

6


DANH MỤC HÌNH ẢNH
Hình 6.0.1: Ấp Pháo Đài trên bản đồ
.........................................................................................................................................................................
15

7

I.
1.

MỞ ĐẦU
Đặt vấn đề
Biến đổi khí hậu (BĐKH) đang là vấn đề mà cả thế giới hiện đại đang quan

tâm vì những ảnh hưởng to lớn của nó đến đời sống con người và môi trường. Ở
Việt Nam, trong những năm qua tần suất tần suất và cường độ của các loại hình
thời tiết cực đoan đã, đang và sẽ tiếp tục gây nhiều tổn thất to lớn về người, tài sản,
cở sở hạ tầng, về kinh tế, văn hóa, xã hội và môi trường. Theo Kịch bản Biến đổi khí
hậu và nước biển dâng cho Việt Nam (Bộ tài nguyên và môi trường, 2016), đến cuối
Thế kỉ 21, sẽ có khoảng 40% diện tích vùng Đồng bằng sông Cửu Long, 11% diện
tích vùng Đồng bằng sông Hồng và 3% diện tích của các địa phương khác thuộc khu
vực ven biển sẽ bị ngập nước, khoảng 10 - 12% dân số Việt Nam bị ảnh hưởng trực
tiếp, tổn thất khoảng 10% tổng sản phẩm nội địa (GDP). Ngoài ra, BĐKH còn gây ra
nhiều ảnh hưởng đến xóa đói giảm nghèo, chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp như cây
trồng, vật nuôi, thủy sản,… Tuy nhiên, hiện tại ở Việt Nam, vẫn còn một vấn đề mà
BĐKH gây ra nhưng vẫn chưa được quan tâm nhiều đến là ảnh hưởng của BĐKH
đến sự thoái hóa đất và thúc đẩy quá trình hoang mạc hóa ngày càng diễn ra nhanh
hơn. Nắm rõ tính cấp thiết của vấn đề, đề tài được thực hiện nhằm đưa ra một cái
nhìn tương đối tổng thể về thoái hóa đất và hoang mạc hóa ở Việt Nam, cũng như
các nghiên cứu trong nước và thế giới về vấn đề này.
2.

Mục tiêu của đề tài
Nghiên cứu ảnh hưởng của BĐKH đến quá trình thoái hóa đất và hoang mạc

hóa ở Việt Nam bằng cách tổng quan các nhiên cứu trong và ngoài nước.
3.

Phương pháp thực hiện
Phương pháp tổng quan tài liệu
Phương pháp kế thừa
Phương pháp phân tích, đánh giá

1


- Phương pháp luận
4.
Giới hạn của đề tài
Xác định vấn đề nghiên cứu
(Thoái hóa đất và hoang
mạc hóa)
Tổng quan các nghiên cứu
liên quan
nƣớc

Tổng quan hiện
trạng vấn đề

Tổng quan
tài liệu

Tổng quan tài
liệu

Đề xuất biện pháp
Đề tài tập trung vào tổng quan các hiện trạng, các đề tài nghiên cứu trong
nước và thế giới về quá trình thoái hóa đất và hoang mạc hóa ở Việt Nam

II.
1.

TỔNG QUAN VỀ CÁC VẤN ĐỀ LIÊN QUAN
Mối quan hệ giữa đặc điểm của đất đai và các yếu tố khí hậu
Khí hậu là một trong những yếu tố quan trọng có ảnh hưởng lớn đến đất đai.

Khí hậu ảnh hưởng trực tiếp đến đất thể hiện ở lượng nước mưa và nhiệt; ảnh
hưởng gián tiếp thông qua sinh vật. BĐKH gây rối loạn chế độ mưa, nguy cơ nắng
nóng nhiều hơn,… làm cho lượng dinh dưỡng trong đất bị mất cao hơn, hiện tượng
xói mòn, khô hạn nhiều hơn. Nước biển dâng, thiên tai, bão lũ gia tăng sẽ làm tăng
hiện tượng nhiễm mặn, ngập úng, sạt lở bờ sông, bờ biển… dẫn đến ảnh hưởng
nghiêm trọng tới tài nguyên đất. Những thay đổi về nhiệt độ, lượng mưa, thời điểm
mưa và những thay đổi về hình thái trong chu trình nước: mưa - nước bốc hơi… đều
dẫn đến sự thay đổi cơ chế ẩm trong đất, lượng nước ngầm và các dòng chảy.
Ngược lại, việc sử dụng đất đai cũng có ảnh hưởng đối với sự thay đổi các
yếu tố khí hậu. Lượng phát thải khí nhà kính do sử dụng đất, chặt phá dẫn đến suy
thoái rừng,… là những nguyên nhân tác động đến sự nóng lên của toàn cầu.

2.
a.

Biến đổi khí hậu
Khái niệm

2


b.

Nguyên nhân


4


5


6


7


8


9


10


11


12

13


14


15


16


.

17