Bài giảng ngữ văn 8 Câu cầu khiến

Tiết 82

CÂU CẦU KHIẾN


I- Đặc điểm hình thức và chức năng
Ví dụ:
1/ Ông lão chào con cá vá nói:
- Mụ vợ tôi lại nổi cơn điên rồi. Nó không muốn làm bà
nhất phẩm phu nhân nữa, nó muốn làm nữ hoàng.
Con cá trả lời:
- Thôi đừng lo lắng. Cứ về đi. Trời phù hộ lão. Mụ già
sẽ làđừng
nữ hoàng.
Thôi
lo lắng. Cứ về đi.

(Ông lão đánh cá và con cá vàng)

Khuyên bảo, yêu cầu
2/ Tôi khóc nấc lên. Mẹ tôi từ ngoài đi vào. Mẹ vuốt
tóc tôi và nhẹ nhàng dắt tay em Thuý:
- Đi thôi con.
Đi thôi con.

Yêu cầu (Nhắc nhở)

( Khánh Hoài)


3/ - Anh làm gì đấy?

- Mở cửa. Hôm nay trời nóng quá.
Trả lời câu hỏi

4/ Đang ngồi viết thư, tôi bỗngnghe tiếng ai đó
vọng vào.
- Mở cửa!
Đề nghị, ra lệnh
 Có ngữ điệu cầu khiến


Ghi nhớ
Câu cầu khiến là câu có những từ cầu khiến
như: hãy, đừng, chớ,…đi, thôi, nào,…hay
ngữ điệu cầu khiến: dùng để ra lệnh, yêu
cầu, đề nghị, khuyên bảo,…
Khi viết, câu cầu khiến thường kết thúc bằng
dấu chấm than, nhưng khi ý cầu khiến
không được nhấn mạnh thì có thể kết thúc
bằng dấu chấm.




Chớ thấy sóng cả mà lo,
Sóng vả mặc sóng, chèo cho có chừng.
(Ca dao)



Các cháu hãy xứng đáng

Cháu Bác Hồ Chí Minh!
( Thư Trung thu,1952- Bác Hồ)

 Mẹ ơi, con là người đấy. Mẹ đừng vứt
con đi mà tội nghiệp.
( Sọ Dừa)


II- Luyện tập
1/31 Xác định, nhận xét câu cầu khiến
C
Đặc điểm
â
hình thức
u
a
b

c

Nhận xét về
chủ ngữ

Thêm, bớt, thay đổi
chủ ngữ

Ý nghĩa

Hãy

Vắng chủ ngữ.

Con hãy lấy gạo làm
bánh mà tế lễ Tiên
Vương.

Không
đổi

đi

Chủ ngữ: Ông
giáo (ngôi thứ 2
số ít)

Hút thuốc đi.

Không
đổi

đừng

Nay các anh đừng làm
Chủ ngữ: chúng
gì nữa, thử xem lão
ta(ngôi thứ 1 số
Miệng có sống được
nhiều)
không.

Thay
đổi ý
nghĩa
cơ bản
của câu


2/32 Xác định, nhận xét sự khác nhau về câu cầu khiến

C
â
u

Câu cầu khiến

Thôi, im cái điệu hát mưa
a
dầm sùi sụt ấy đi.
b

c

Sự khác nhau về hình
thức biểu hiện ý nghĩa
Từ ngữ cầu khiến: đi
Vắng chủ ngữ.

Các em đừng khóc.

Từ ngữ cầu khiến: đừng

Có chủ ngữ, ngôi thứ 2
số nhiều.

- Đưa tay cho tôi mau!
- Cầm lấy tay tôi này!

Không có từ ngữ cầu
khiến, có ngữ điệu cầu
khiến.
Vắng chủ ngữ.


3/32 So sánh hình thứcvà ý nghĩa của 2 câu cầu khiến

- Giống nhau: đều là câu cầu khiến có từ ngữ
cầu khiến: hãy
- Khác nhau:
+ Câu a: vắng chũ ngữ, có cả từ ngữ cầu
khiến và ngữ điệu cầu khiến, ý nghĩa mang tính
chất ra lệnh.
+ Câu b: Có chủ ngữ, (ngôi thứ 2 số ít) ý cầu
khiến nhẹ hơn, thể hiện rõ hơn tình cảm của
người nói đối với người nghe.


4/32-33 Đoạn trích và trả lời câu hỏi:
Dế Choắt nhìn tôi mà rằng:
- Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào
giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh,
phong khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì

em chạy sang…
( Tô Hoài )

+ Có mục đích cầu khiến: Muốn nhờ Dế Mèn đào cho
một cái ngách phòng thân.
+ Dế Choắt tự coi mình là vai dưới so với dế Mèn,và
lại là người yếu đuối, nhút nhát vì vậy ngôn từ của
Dế Choắt thường khiêm nhường, có sự rào đón
trước sau.


+ Trong lời Dế Choắt yêu cầu Dế Mèn, Tô Hoài
không dùng câu cầu khiến( mà dùng câu nghi vấn:
“ hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang
bên nhà anh…” làm cho ý cầu khiến nhẹ hơn, ít rõ
ràng hơn, Cách dùng lời cầu khiến như thế rất phù
hợp với tính cách của Dế Choắt và khiến cho Dế
Mèn dễ tiếp nhận hơn.


5/32 Đoạn trích - trả lời câu hỏi:
Đêm nay mẹ không ngủ được. Ngày mai là
ngày khai trường, con vào lớp Một. Mẹ sẽ đưa
con đến trường, cầm tay con dắt qua cánh cổng,
rồi buông tay mà nói: “Đi đi con! Hãy can đảm
lên! Thế giới này là của con. Bước qua cánh
cổng trường là một thế giới kì diệu sẽ mở ra.”
( Lí Lan, Cổng trường mở ra)

+ Không thể thay thế cho nhau được vì có ý nghĩa

khác nhau.


Học bài, làm tiếp bài tập

Chuẩn bị bài: THUYẾT MINH VỀ MỘT DANH
LAM THẮNG CẢNH