SKKN Đổi mới phương pháp giảng dạy thông qua các tiết dạy âm nhạc trường THCS

“Đổi mới phương pháp giảng dạy thông qua các tiết dạy âm nhạc ở trường THCS”.

======================================
===================
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài:
Âm nhạc hiện nay đã trở thành một trong những mơn học chính thức của
chương trình đào tạo ở phổ thông bắt đầu từ các lớp tiểu học.
Âm nhạc còn là một nhu cầu trong đời sống tinh thần của trẻ, các em tham
gia ca hát là được hoạt động để nhận thức về thế giới xung quanh và bản thân
mình. Những hình tượng âm thanh của bài hát, bản nhạc đã tác động vào cảm
xúc của các em, giúp cho việc phát triển trí tuệ, óc tưởng tượng và giáo dục tình
cảm, đạo đức, lối sống.
Qua các bài học, các em được nghe hát, nghe nhạc, được tập hát, được
biết thêm những kiến thức cơ bản về âm nhạc,...Tất cả những điều đó tạo nên
một trình độ văn hố âm nhạc tối thiểu để góp phần cùng những môn học khác
giáo dục nhân cách HS.
Để làm được như vậy, người GV cần phải say mê âm nhạc, yêu mến trẻ,
có những kiến thức âm nhạc cần thiết và phương pháp giảng dạy phù hợp với
đối tượng HS mỗi lớp từ bậc tiểu học đến bậc THCS.
Âm nhạc là vốn văn hóa lâu đời mang đậm đà bản sắc dân tộc, khi âm
nhạc tồn tại thì nhu cầu thưởng thức âm nhạc là động lực thúc đẩy khả năng
sáng tạo của mỗi con người. Yếu tố đó đã tạo điều kiện cho sự phát triển âm
nhạc dân gian đa dạng và phong phú. Âm nhạc còn là phương tiện giáo dục tích
cực góp phần hình thành ở HS một tâm hồn trong sáng, tính thị hiếu âm nhạc
lành mạnh, tư duy sắc sảo, lòng khát khao sáng tạo, giàu tình cảm, ln tự tin và
có cái nhìn đẹp hơn, hoàn thiện hơn nhằm giúp các em giảm bớt căng thẳng cho
những tiết học tiếp theo
Thông qua việc học âm nhạc ở trường THCS là một trong những phương
tiện hiệu quả nhất để thực hiện nhiệm vụ giáo dục đạo đức, thẩm mĩ cho HS,
nhằm góp phần giáo dục toàn diện theo mục tiêu đào tạo, tạo cơ sở hình thành

nhân cách con người mới. Tuy nhiên, âm nhạc trong nhà trường THCS nhằm
trang bị những kiến thức và kỹ năng thực hành sơ giản nhằm tạo điều kiện để
HS cảm thụ, hiểu và thể hiện về nghệ thuật âm nhạc; khơi dậy ở các em những
khả năng sáng tạo trong hoạt động âm nhạc; củng cố thêm về tình cảm đạo đức,
về niềm tin, thị hiếu nghệ thuật và nhu cầu âm nhạc.
Thông qua những phương tiện của nghệ thuật âm nhạc để bồi dưỡng khả
năng nhận thức, phát triển tư duy, óc sáng tạo góp phần cùng các mơn học khác
phát triển năng lực trí tuệ cho HS, bồi dưỡng những năng khiếu nghệ thuật, đẩy
mạnh phong trào văn nghệ quần chúng làm cho khơng khí của nhà trường thêm
1


“Đổi mới phương pháp giảng dạy thông qua các tiết dạy âm nhạc ở trường THCS”.

======================================
===================
vui tươi lành mạnh. Từ mục tiêu giáo dục và những lí do chung của mơn học âm
nhạc nói trên, bản thân tơi nhận thấy đó là một hướng đi và là một phương pháp
giáo dục đúng đắn mang tính đặc thù của việc giáo dục cái hay cái đẹp; tình
cảm, thẩm mĩ âm nhạc góp phần quan trọng vào việc hình thành nhân cách tồn
diện của con người mới: Đức - Trí - Thể - Mĩ. Trong nghệ thuật âm nhạc, sự
sáng tạo của mỗi cá nhân đóng vai trị cực kì quan trọng. Sáng tạo có nhiều mức
độ, có thể phát triển từ những ý tưởng đã có, có thể là thay đổi hệ thống nguyên
tắc.
HS ở trường THCS đang trong thời kì phát triển nhanh về thể chất, tâm
sinh lí, giai đoạn này các em có nhiều ước mơ, suy nghĩ về cuộc sống. Trong quá
trình học âm nhạc, đây là giai đoạn rất thích hợp để phát huy tính sáng tạo của
HS.
Vậy phải dạy như thế nào để phát huy được tính sáng tạo của HS?
Xuất phát từ những lý do đó, cá nhân đi vào nghiên cứu một đề tài hết sức

lý thú và khơng có nguyện vọng gì hơn ngồi việc trình bày những kinh nghiệm
trong mấy năm qua đứng trên bục giảng, giảng dạy bộ môn âm nhạc. Việc đi vào
tìm hiểu, đánh giá hoạt động dạy và học mơn âm nhạc là điều cần thiết góp phần
nâng cao chất lượng dạy học. Chính vì vậy mà tơi mạnh dạn đưa ra một số kinh
nghiệm trong giảng dạy là “Đổi mới phương pháp giảng dạy thông qua các tiết
dạy âm nhạc trường THCS”.
2. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu:
Học sinh bậc THCS(từ lớp 6 đến lớp 9)
Phương pháp dạy mơn Âm nhạc trong chương trình THCS
3. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu:
Xuất phát từ mục tiêu chung của bộ môn âm nhạc ở trường THCS, là giáo
viên trực tiếp giảng dạy cần phải xác định tốt những mục tiêu, nhiệm vụ sau
đây:
Khi thực hiện chương trình về bộ môn Âm nhạc, GV cần nắm vững mục
tiêu của môn học là giáo dục thẩm mĩ, để giúp HS hiểu biết cái đẹp, cảm nhận
cái đẹp và sáng tạo cái đẹp nói chung, chứ khơng chỉ đơn thuần là truyền đạt
kiến thức và kĩ năng về âm nhạc.
Là sự phản ảnh kết quả mong muốn sau một quá trình giáo dục - dạy học.
Kết quả ấy cũng chính là mơ hình hay kiểu nhân cách cần hình thành, kiểu tập
thể cần xây dựng ở HS thông qua môn học âm nhạc.
Xây dựng và phát triển năng lực âm nhạc của HS thơng qua Học hát;
Nhạc lí -Tập đọc nhạc và Âm nhạc thường thức. Hướng dẫn HS hát đúng giai
điệu các bài hát; đọc đúng cao độ và trường độ và hát đúng lời ca bài TĐN nhạc;
2


“Đổi mới phương pháp giảng dạy thông qua các tiết dạy âm nhạc ở trường THCS”.

======================================
===================

nắm được những kiến thức cơ bản về nhạc lí; một số thể loại bài hát; nhạc hát,
nhạc đàn; một sốnhạc cụ dân tộc; nhạc cụ phương Tây; ca khúc mang âm hưởng
dân ca; ca khúc thiếu nhi phổ thơ; một số nhạc sĩ nổi tiếng ở trong nước cũng
như trên thế giới,… Để giáo dục HS có tình cảm đạo đức trong sáng, lành mạnh,
hướng tới những điều thiện và cái đẹp trong cuộc sống .
Xây dựng khả năng tham gia hoạt động âm nhạc, giúp HS phát triển toàn
diện và hài hoà.
Phát hiện những HS có năng khiếu về âm nhạc, động viên và giúp các em
phát triển hơn.
HS có thể hát đúng; tập hát diễn cảm và bước đầu tập luyện một số kĩ
năng đọc nhạc; có thêm hiểu biết về một số tác giả, tác phẩm tiêu biểu và một
vài hình thức sinh hoạt âm nhạc trong đời sống xã hội nhằm giúp cho các em
có thêm một số kiến thức mang tính văn hố âm nhạc.
4. Giải pháp nghiên cứu:
Với tư cách là người GV dạy môn âm nhạc ở trường THCS. Bản thân
luôn cố gắng vận dụng các phương pháp tối ưu nhất đi từ trực quan sinh động
đến tư duy trừu tượng; chú trọng đến chất lượng bài soạn là phải khoa học với
hệ thống câu hỏi ngắn gọn và rõ ràng phù hợp với đối tượng HS theo từng khối
lớp và bán sát nội dung chương trình SGK. Sử dụng công nghệ thông tin và các
thiết bị dạy học khác thường xuyên trong các tiết dạy.
Luôn giành tình cảm chân thành, sự gần gũi và những lời động viên, khích
lệ của GV để cảm hóa các em qua mỗi tiết dạy hàng ngày.
Tăng cường cho HS hoạt động nhóm; khuyến khích óc tưởng tượng và tư
duy sáng tạo của HS như đặt lời mới cho bài hát; vẽ tranh minh họa,…
Nếu GV là người hiểu rõ mục tiêu môn học; biết cách tổ chức các tiết dạy
và có phương pháp phù hợp qua mỗi tiết học thì dễ thu hút sự chú ý của HS.
Ngược lại, nếu GVchưa nắm được mục tiêu, coi mơn học hồn tồn là mơn năng
khiếu thì sẽ dẫn đến tình trạng dạy như trong các trường chuyên nghiệp; yêu
cầu quá cao về các kĩ năng thực hành, biến nội dung các bài học trở nên quá
phức tạp và điều tất yếu là dẫn đến quá tải.

5. Tính mới của đề tài:
Đơn giản hóa các tiết dạy, khơng gị bó HS bởi kiến thức lí thuyết âm
nhạc mà từ vị vụ minh họa cho HS rút ra khái niệm.
Khuyến khích, động viên HS hoạt động và sáng tạo qua việc đặt lời mới,
làm động tác phụ họa cho mỗi bài hát.
Xác định rõ đối tượng HS theo từng khối lớp. Chú trọng việc sử dụng
cơng nghệ thơng tin(hình ảnh sinh động) và nhạc cụ.
3


“Đổi mới phương pháp giảng dạy thông qua các tiết dạy âm nhạc ở trường THCS”.

======================================
===================
Tích hợp kiến thức liên mơn qua phần trình chiếu. Thường xun cho HS
nghe giai điệu để phát huy kỹ năng cảm thụ âm nhạc.
II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Cơ sở lý luân:
Căn cứ vào nhiệm vụ, yêu cầu của bộ môn; nội dung chương trình SGK;
chương trinh giảm tải của Bộ giáo dục và đào tạo.
Với tư cách là một GV trực tiếp giảng dạy HS, tôi nhận thấy cần phải
nghiên cứu kỹ cơ sở lý luận và nắm vững các kiến thức về bộ môn và phương
pháp giảng dạy nhằm đạt được hiệu quả cao nhất.
2. Cơ sở thực tiễn:
2.1.Thuận lợi:
Âm nhạc là một mơn học độc lập trong chương trình THCS. Dạy và học
nghiêm túc, có kiểm tra, thi đánh giá cuối năm và kết quả là một trong những
tiêu chuẩn để xét lên lớp hay tốt nghiệp bậc học.
Ban giám hiệu nhà trường, tổ chuyên môn quan tâm chỉ đạo thường
xuyên.

Nhà trường có một số trang thiết bị phục vụ cho hoạt động dạy học như:
Đài, băng đĩa,… Có kết nối mạng internet thuận lợi cho việc tìm kiếm thơng tin
liên quan các tiết dạy.
GV tích cực sử dụng nhạc cụ, tranh ảnh minh họa và không ngừng học
tập, nghiên cứu, tích cực tìm tịi ra những phương pháp mới để vận dụng trong
quá trình giảng dạy.
HS cảm nhận giai điệu các bài hát khá tốt. Thực hiện các bài hát với đàn
hoặc đĩa tương đối tốt.
2.2. Khó khăn:
Nhà trường chưa có phịng học chức năng; trang thiết bị cần thiết. Sách
đọc thêm và các tài liệu tham khảo liên quan cịn ít.
Trong khi đó, u cầu của bộ mơn lại cần phải có những trang thiết bị cần
thiết như: Đài, đĩa nhạc, đàn, tranh bản nhạc, hình ảnh khác để phục vụ cho việc
dạy và học.
Nhìn chung các em HS tôi đã từng dạy và nghiên cứu hầu hết là con em
nơng thơn; kinh tế gia đình cịn khó khăn; việc học thêm các mơn văn hố khác
đơi khi cịn chưa đủ điều kiện thì làm gì nói đến chuyện học thêm các mơn khác
như âm nhạc, mỹ thuật,… Vì thế, sự hhiểu biết về âm nhạc đang còn hạn chế,
chưa sâu rộng nên khơng khích lệ việc học tập. Một nguyên nhân khách quan
khác cũng không kém phần quan trọng liên quan đến hiệu quả và chất lượng bộ
môn đó là thời gian dành cho bộ mơn q ít(1tiết/ tuần).
4


“Đổi mới phương pháp giảng dạy thông qua các tiết dạy âm nhạc ở trường THCS”.

======================================
===================
Bên cạnh đó, đa số các bậc Phụ huynh HSchỉ quan tâm đến các môn học
chính như Văn, Tốn, Anh.... mà chưa quan tâm đến bộ môn âm nhạc bởi họ cứ

nghĩ rằng đây chỉ là môn học phụ …
Từ thực tế giảng dạy âm nhạc trong nhiều năm qua, tôi nhận thấy : Việc
tạo cho HS có hứng thú trong học tập là điều hết sức cần thiết. Từ đó tơi mạnh
dạn trình bày biện pháp giảng dạy của mình để q thầy, cơ giáo cùng các bạn
đồng nghiệp tham khảo.
3. Các biện pháp đã tiến hành:
3.1. Đối với việc dạy bài hát:
3.1.1. Khuyến khích kỹ năng nghe và đánh giá của học sinh.
Để HS không bị thụ động trong cách lựa chọn tiết tấu cho bài hát, GV
khuyến khích kỹ năng nghe và đánh giá của HS bằng cách như sau: GV thay đổi
tiết tấu, tốc độ(tempo) hay dịch giọng bản nhạc để HS nhận biết và thực hành.
Ví dụ: Bài hát “Mùa thu ngày khai trường”(SGK âm nhạc 8). GV đệm
đàn với tiết điệu Cha cha cha(đoạn a)chuyến sang Rhumba(đoạn b); bài
“Chúng em cần hịa bình”(SGK âm nhạc 7), chọn tiết điệu polka rồi lần lượt
chuyển sang Cha cha cha hoặc Disco,… HS nghe và hát theo nhịp đàn.
Sau khi dạy thuần thục có thể đàn và cho các em nghe và hát theo từng
câu nhạc mà các em đã được nghe. GV đánh đàn các câu không theo thứ tự của
bài để kiểm tra khả năng cảm nhận âm nhạc của các em bằng cách cho HS nghe
và trình bày lại câu hát đó hoặc đưa ra các câu hỏi kiểm tra sự cảm nhận của
HS? Các em hãy cho biết sự thay đổi tiết tấu mà các em vừa trình bày có phù
hợp với bài hát khơng? HS trả lời theo cảm nhận của bản thân.
Ví dụ: Bài “Khát vọng mùa xuân”(SGK âm nhạc 8). GV chuyển từ điệu
Waltz(tốc độ= 130)sang Slow Rock(tốc độ= 50); bài “Khúc hát chim sơn
ca”(SGK Âm nhạc 7)chọn tốc độ từ 95 lên 105 hoặc thay đổi tiết tấu từ cha cha
cha sang poika… Hỏi các em có nhận xét gì nếu cơ thay đổi tốc độ cũng như tiết
tấu của bài hát vừa trình bày?
HS sẽ nhận ra được bài “Khúc hát chim sơn ca” nếu hát ở tốc độ chậm
cũng như tiết tấu nhẹ nhàng mềm mại sẽ phù hợp với sắc thái của bài hát vì bài
hát có tính chất nhẹ nhàng mềm mại, nếu thay đổi tiết tấu nhanh và mạnh sẻ
khơng phù hợp với tính chất bài hát cịn bài “Khát vọng mùa xuân” thấy phù

hợp với bài.
GV giải thích: Một bài hát có thể sử dụng nhiều tiết tấu và tốc đơk khác
nhau tuy nhiên dựa vào tính chất của bài để lựa chọn tiết tấu và tempo phù hợp
như thế mới truyền tải được sắc thái cũng như ý tưởng của tác giả. Với cách
5


“Đổi mới phương pháp giảng dạy thông qua các tiết dạy âm nhạc ở trường THCS”.

======================================
===================
trình bày như vậy chắc chắn từng ngày HS sẽ có những cảm nhận mới trong mỗi
lần hát và nghe hát.
3.1.2 Học sinh phát biểu cảm nhận về bài hát dưới nhiều hình thức khác
nhau.
Trong học tập, so với bắt chước thì tìm tịi sáng tạo là hình thức cao nhất
thể hiện tính tích cực học tập của HS, hãy bắt đầu khuyến khích các em mạnh
dạn nói lên những cảm nhận của mình về mơn học, về bài hát. HS có thể khơng
ủng hộ ý kiến của GV, của bạn bè, có thể trình bày những ý kiến, tư tưởng của
mình. Đó là cơ sở để có kĩ năng sáng tạo lớn hơn. Giáo viên cần tạo điều kiện để
HS tự nhận xét, tự đánh giá, tự cảm nhận để có thể điều chỉnh cách học theo
hướng tích cực.
Ví dụ: Sau khi nghe hát mẫu, tập xong bài, HS được nghe thêm một lần
nữa qua phần cũng cố bài hát “Ngôi nhà của chúng ta”(SGK Âm nhạc 8). GV
đặt câu hỏi: Nội dung bài hát nói lên điều gì? Giai điệu bài hát như thế nào? Qua
bài hát này bản thân em học tập được gì? Em sẽ phải làm gì để xứng với những
điều mà nội dung bài hát mà tác giả muốn gửi tới,…?
Có thể HS trả lời chưa được trơi chảy hoặc ý tứ chưa được sâu sắc song
qua nhận xét và khắc hoạ của giáo viên thì HS từ chỗ hiểu nội dung bài hát còn
mơ hồ sẽ hiểu sâu sắc hơn và đặc biệt là sẽ có trách nhiệm hơn trong việc học

tập cũng như rèn luyện.
Hoặc học xong bài hát, GV chia lớp thành 2,3 nhóm. Lần lượt từng nhóm
viết lời giới thiệu cho bài hát sau đó GV nhận xét, chấm điểm.
Lời giới thiệu nhóm 1:
Trái đất là một màu xanh bao la là màu xanh của tình hịa bình hữu nghi
đồn kết tình u thương giữa con người với con người. Hành tinh của chúng
em sẽ tràn ngập màu xanh của hồ bình và hạnh phúc.
Hơm nay, chúng em xin được gửi đến thầy giáo và các bạn ca khúc “Ngôi
nhà của chúng ta” (Nhạc và lời: Hình Phước Liên) đó là tất cả những gì mà
tuổi thơ trên toàn thế giới của chúng em hằng mong ước!
Lời giới thiệu nhóm 2:
Là những mầm non tương lai chúng ta phải hành đọng như thế nào để trái đất
ln ln là sự hiện diện của tình thương yêu và niềm vui trang ngập hạnh phúc
đối với muôn loài. Các bạn ơi chúng ta hãy hát vang bài hát “Ngơi nhà của
chúng ta”(nhạc và lời: Hình Phước Liên) cầu mong cho mọi người trên thế giới
được sống trong hồ bình hữu nghị và đầy tình nhân ái!
3.1.3. Hướng dẫn học sinh biểu diễn bài hát
6


“Đổi mới phương pháp giảng dạy thông qua các tiết dạy âm nhạc ở trường THCS”.

======================================
===================
Thông thường mỗi bài hát GV đều hướng dẫn HShát kết hợp vận động
giúp cho các em tự nhiên khi hát. Tuy nhiên, ở một số bài GV có thể dạy HS
một vài động tác tay hoặc múa đơn giản, phù hợp để các em có thêm những lựa
chọn khi biểu diễn bài hát.
Ví vụ: Bài hát “Lý dĩa bánh bò (SGK âm nhạc 8), GV hướng dẫn một số
động tác hát dí dõm mềm mại dân ca Nam Bộ hoặc bài hát “Vui bước trên

đường xa”( SGK âm nhạc 6). GV hướng dẫn một vài động tác nhẹ nhàng, uyển
chuyển,… Như vậy, những điều đó sẽ khơng chỉ giúp cho cách trình bày bài hát
thêm sinh động mà các em cịn được tìm hiểu về những điệu múa mang tính chất
đặc trưng vùng miền hay các động tác vui nhộn của âm nhạc lôi cuốn và đặc sắc.
Thông qua những tiết học như vậy HS sẽ có những áp dụng sáng tạo trong
những lần hội diễn văn nghệ trong nhà trường, các hoạt động ngoại khoá, biết
cách dàn dựng và sử dụng những động tác múa phù hợp với thể loại bài hát…
Tiết học hát, GV đưa ra yêu cầu HS tự chọn nhóm 4- 5 HS và biểu diễn
bài hát có động tác phụ hoạ. GV không nên áp đặt các em vào từng nhóm, để các
em tự chọn sẽ làm HS phấn khởi, u thích khi được làm việc trong nhóm phù
hợp với nhau về sở thích, âm vực, chất giọng,…
Các em có thể trình bày bài một hoặc hai lần, có mở đầu có kết thúc, mỗi
câu hát sẽ do em nào đảm nhiệm hay cả nhóm cùng hát. Bài hát gồm mấy đoạn,
tính chất như thế nào?(GV có thể gợi ý trước). Ngồi ra, HS có thể chọn để sử
dụng các cách hát như lĩnh xướng, hoà giọng, đối đáp…làm thế nào để phù hợp
với nội dung cũng như cấu trúc bài hát. Như thế, hình thức trình bày bài hát của
mỗi nhóm sẽ rất đa dạng, phong phú, giàu tính sáng tạo.
Tuy nhiên, để sự sáng tạo đạt hiệu quả cao. GV cần tạo điều kiện về thời
gian cho HS chuẩn bị. Thông thường GV thông báo trước một tuần để HS chọn
nhóm và tập cách trình bày, biểu diễn bài hát(tránh trong một tiết dạy yêu cầu
HS thực hiện cùng một lúc các hình thức trên)
3.1.4. Chơi trị chơi
Sau khi HS hát đúng giai điệu của bài hát, GV hướng dẫn HS chơi trò chơi:
Tùy vào mỗi bài mà GV tổ chức trò chơi phù hợp với bài đó về lời ca cũng như tiết
tấu,…
Trị chơi "Ai nhanh hơn”: Khi học xong bài hát GV cho 1 HS hát lời
ca, 1 HS khác lên vẽ bức tranh minh họa cho bài. Khi bạn hát hát xong bài thì
bạn vẽ phải dừng tay không vẽ nữa. Cách này giúp HS có thể nâng cao kiến thức
mĩ thuật qua học hát(tích hợp kiến thức liên mơn).

7


“Đổi mới phương pháp giảng dạy thông qua các tiết dạy âm nhạc ở trường THCS”.

======================================
===================
Hoặc trò chơi “Ai nhanh tai hơn”: GV đàn giai điệu một tiết nhạc bất kì;
HS nghe, nhận biết và hát lời ca câu đó. Trò chơi này giúp HS mau thuộc lời ca,
phát triển tai nghe.
Việc kết hợp tổ chức một trò chơi trong giờ học hát vừa giúp HS nắm kiến
thức chắc hơn, sâu hơn, nhanh hơn, vừa tạo ra khơng khí sơi nổi và hứng thú cho
HS học môn Âm nhạc.
3.1.5. Hướng dẫn học sinh đặt lời mới
Ví dụ: Bài hát “Lí dĩa bánh bò”(dân ca Nam Bộ- âm nhạc 8), “Ca-chiusa”(nhạc Nga- âm nhạc 7) hay các bài dân ca như bài “Lý kéo chài”(dân ca
Nam Bộ- âm nhạc 9),...GV cho các em trình bày phần đặt lời mới của các em
sau đó giáo GV nhận xét khích lệ tinh thần học tập của HS.
3.2. Đối với phương pháp dạy nhạc lí:
GVcần tránh tiết học nặng nề về lí thuyết làm các em chán nản. GV nên
thực hiện theo yêu cầu sau:
Thứ nhất: “ Từ thực tiễn rút ra khái niệm hoặc định nghĩa về lí thuyết”.
Ví dụ: Muốn định nghĩa về nhịp 2/4 , GV cần lấy ví dụ trong một số bài
hát hay TĐN viết về nhịp 2/4 mà các em đã được học và gợi ý để HS rút ra khái
niệm nhip 2/4. Hoặc từ khái niệm số chỉ nhịp bằng cách lý giải của mình GV có
thể giúp HS nắm được tất cả khái niệm về nhịp 2/4, 3/4, 4/4, 6/8,…
Thứ hai: “ Lấy cái HS đã biết để đi đến cái HS chưa biết”.
Ví dụ: Dạy bài “Gam thứ, giọng thứ”. GV cho dãy số La mã lên bảng
theo thứ tự, sắp xếp cung và nữa cung vào. Hỏi: Trên bảng có mấy bậc âm?
Được sắp xếp liền bậc hay cách bậc? GV cho HS tự rút ra khái niệm. Sau đó ,
hướng dẫn HS viết gam La thứ lên bảng(La-Si-Đô-Rê-Mi-Pha-Son-La), yêu cầu

HS cho biết chổ nào ½ cung và 1 cung(HS dễ dàng nhận ra(Mi-Pha và Si-Đơ ½
cung). Hãy đối chiếu với cơng thức chung của gam thứ?(giống nhau). GV giải
thích: Do đó, gam La thứ được sử dụng để luyện khi học bài giọng thứ. GV đàn
cho HS đọc gam la thứ. Các bậc âm vừa đọc được sử dụng xây dựng giai điệu
bài hát(bản nhạc) gọi là giọng thứ kèm theo tên âm chủ(bậc I).
Hoặc khi dạy về trường độ của âm thanh, GV cho HS nghe trích đoạn một
bài hát hay bài TĐN nào quen thuộc và gõ phách để HS nhận ra trường độ của
âm thanh có độ dài, ngắn khác nhau. Từ đó, đưa ra khái niệm về trường độ của
âm thanh. Cho HS nghe trường độ trích TĐN số 7- Quê hương(SGK âm nhạc 7)

8


“Đổi mới phương pháp giảng dạy thông qua các tiết dạy âm nhạc ở trường THCS”.

======================================
===================
3.3. Phương pháp dạy Tập đọc nhạc(TĐN ):
3.3.1.Tìm hiểu bài: Để HS tập đọc nhạc có hiệu quả. Trước tiên, GVcần
cho HS quan sát bài trên bảng phụ hoặc máy chiếu. GV đặt câu hỏi về cấu trúc,
đặc điểm,… từng bài cụ thể và chú ý từng khối, lớp. Ví dụ: Bài viết theo nhịp
mấy? Trường độ trong bài có những loại hình nốt nào ? Cao độ trong bài có
những tên nốt gì ? Những kí hiệu âm nhạc nào? Viết ở giọng gì?...
3.3.2. Khởi động giọng: Xác định bài TĐN viết ở thang 5 âm hay thang
7 âm, ở điệu thức trưởng hay điệu thức thứ. Từ đó, cho HS khởi động giọng theo
gam Đô trưởng(nếu bài giọng trưởng); gam La thứ(nếu bài viết giọng thứ) để
đọc dễ dàng và đúng cao độ theo mẫu sau:

Thang 5 âm La Thứ : La- Đô- Rê - Mi- Son- (Lá ).
GV đàn giai điệu bài TĐN khoảng 1-2 lần. Sau đó, GV chỉ lên bảng phụ

cho HS đọc tên nốt nhạc không theo thứ tự câu, chỉ bất kì nhằm giúp HS có
hứng thú đồng thời có thể nhớ được vị trí nốt nhạc tránh thói học vẹt. Phân chia
bài TĐN thành những ý nhạc, mơ típ, câu nhạc. Tùy thuộc vào từng bài cụ thể
mà GV lựa chọn cách chia phù hợp không chia theo câu như câu văn.
3.3.3. Thực hành gõ tiết tấu: GV viết âm hình tiết tấu chủ đạo của bài
trên bảng phụ hoặc thơng qua trình chiếu, sau đó hướng dẫn HS thực hành.
Ví dụ: Bài TĐN số 3- Thật là hay(SGK âm nhạc 6)
Ví dụ: Bài TĐN số 8- Lá thuyền ước mơ(SGK âm nhạc 6)

2
4
Ví dụ: Bài TĐN số 5- Làng tơi(SGK âm nhạc 8)

Ví dụ: Bài TĐN số 8- Chú chim nhỏ dễ thương(âm nhạc 7)

9


“Đổi mới phương pháp giảng dạy thông qua các tiết dạy âm nhạc ở trường THCS”.

======================================
===================
Ví dụ: Bài TĐN số 4- Mùa xuân về(SGK âm nhạc 7)

3.3.4. Tập đọc nhạc từng câu: GV đàn giai điệu mỗi ý hoặc câu khoảng
2- 3lần. Sau đó, GV bắt nhịp(2-1; 2-3 hoặc 1-2) cho HS đọc. Nếu bài sử dụng
nhịp lấy đà : Viết theo nhịp 2/4(thiêu phách 1 thì bắt nhịp 2-1); Viết theo nhịp3/4
hoặc 4/4(thiếu 2 phách đầu, bắt nhịp 1-2); nhịp 4/4 (thiếu 3 phách đầu, bắt nhịp
2-3);… Mục đích là giúp HS vào nhịp chính xác.
HS nghe, cảm nhận và đọc nhạc. Hướng dẫn tập các ý, câu nối lại theo lối

móc xích cho đếnhết bài. Sau mỗi câu, GV kiểm tra HS đọc theo nhóm hoặc cá
nhân để sửa sai kịp thời. GV đùng đàn đàn giai điệu kết hợp chỉ lên bảng phục
hướng dẫn để HS sửa sai được tốt hơn.
3.3.5. Đọc nhạc kết hợp gõ đệm: Khi HS đọc xong giai điệu cả bài, GV
tổ chức cho HS đọc nhạc kết hợp với gõ phách hoặc tiết tấu.
3.3.6. Hát lời ca: GV mở tiết tấu kết hợp đánh nhịp, HS tự hát lời ca theo
phịp đàn. GV lắng nghe rồi bổ sung(dùng đàn đàn giai điệu hoặc hát mẫu những
chổ sử dụng dấu luyến ). GV không được hát mẫu lời ca trước.
3.3.7. Kiểm tra, đánh giá: GV tổ chức cho HS thi đua giữa các tổ, nhóm
hoặc cá nhân(q trình kiểm tra cho HS đổi vị trí thực hiện với nhau).Từ đó giáo
viên nhận xét và giúp học sinh sửa chữa những chỗ chưa thể hiện được(nếu có ).
3.3.8. Tổ chức trị chơi : GV đàn giai điệu ý, câu nhạc bất kì trong bài
khơng theo thư tự. HS nghe, nhận biết và đọc lại câu nhạc đó. Hoặc GV có thể
gõ tiết tấu, HS nhận ra tiết tấu đó giống tiết tấu câu nhạc nào trong bài TĐN các
em vừa học,….
Cũng có thể Tổ chức trò chơi bằng cách: GV chuẩn bị bảng phụ rồi chia
lớp thành các tổ, yêu cầu HS lên bảng dán câu nhạc theo yêu cầu GV cho đó là,
nhóm này đọc nhạc cịn nhóm kia dán câu nhạc vào bảng phụ. Nếu đội nào thực
hiện nhanh thì đội đó sẻ giành chiến thắng.
3.4. Phương pháp dạy âm nhạc thường thức(ÂNTT ):
Với phân môn này, muốn thu hút được sự chú ý của HS và khơng khí
của tiết học. Trước hết, GV cần xác định có những nội dung sau:
Nhạc sĩ được giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học- Nghệ thuật; nhạc sĩ
viết cho thiếu nhi; danh nhân âm nhạc thế giới. Ngồi ra, cịn có nội dung khác
như: Sơ lược về dân ca Việt Nam; sơ lược về một số nhạc cụ dân tộc phổ biến;
sơ lược về nhạc hát và nhạc đàn; một số thể loại bài hát; sơ lược về một vài nhạc
cụ phương Tây; một số ca khúc mang âm hưởng dân ca; một số nhạc cụ dân tộc
phổ biên; một số thể loại nhạc hát và nhạc đàn. Mỗi nội dung cần chuẩn bị
10

“Đổi mới phương pháp giảng dạy thông qua các tiết dạy âm nhạc ở trường THCS”.

======================================
===================
những hình ảnh nào, bài hát nào? Cần tìm hiểu những thơng tin liên quan đến
cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của các nhạc sĩ? Hệ thống câu hỏi như thế nào để
tránh nhàm chán? Những nội dung này GV phải chuẩn bị tranh ảnh; ca khúc phù
hợp để; tích hợp kiến thức của môn học nào và nên đưa vào như thế nào để vừa
sinh động vừa rút ngắn được thời gian. GV nên soạn và dạy bàng PowerPoint.
GV có thể gắn kết loa trực tiếplên bài hát hoặc hình ảnh minh họa. Như vậy, HS
vừa quan sát vừa được nghe nhạc và biết thêm về kiến thức môn học khác như:
Lịch sử, Địa lí,…
Ví dụ: Dạy bài Nhạc sĩ Hồng Vân với bài hát “Hò Kéo Pháo”(tiết 6,
SGK âm nhạc lớp 8).
Đầu tiên, GV trình chiếu 1 vài hình ảnh về chiến tranh; đặt câu hỏi cho
HS nhận biết rồi GV giới thiệu: Trong 2 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp
và đế quốc Mĩ có những nhạc sĩ đã tham gia hoạt động trên chiến trường, điều
đó đã giúp họ có những khoảnh khắc, những cảm xúc để viết nên những bài ca
bất hủ dễ đi vào lòng người và tiếp thêm sức mạnh cổ vũ cho cuộc đấu tranh
nhanh chóng dành thắng lợi. Một trong số những nhạc sĩ đó là nhạc sĩ Hoàng
Vân(GV đã giới thiệu sang nội dung Âm nhạc thường thức).
GV trình chiếu chân dung nhạc sĩ Hoàng Vân; đặt câu hỏi về tiểu sử; cho
HS nghe 2 bài hát viết cho thiếu nhi là: “Mùa hoa phượng nở”, “Em yêu trường
em”,…3 bài hát nổi tiếng là: “Chiến thắng Tây Bắc”, “Quảng Bình quê ta ơi”,
“Bài ca xây dựng”;…Yêu cầu HS nghe và nhận biết tên bài hát vừa nghe(GV
gắn kết loa trên trang trình chiếu chân dung để HS vừa nhìn thấy hình ảnh, vừa
nghe được bài hát của ơng). Sau đó GV trình chiếu đáp án.

11

“Đổi mới phương pháp giảng dạy thông qua các tiết dạy âm nhạc ở trường THCS”.

======================================
===================
GV trình chiếu hình ảnh kéo pháo; HS nhận xét ,GV nói về sự hi sinh anh
dũng của anh hùng Tô Vĩnh Diện khi lấy thân mình chèn pháo vào khoảng 2h30
ngày 01/02/1954. Sau giây phút ấy, ơng đã cầm bút viết bài hát “Hị kéo pháo”

HS biết được hoàn cảnh ra đời của bài hát và 1 lần nữa khắc sâu sự hi sinh
anh dũng của người anh hùng dân tộc khi mới 26 tuổi(1928-1954).
GV trình chiếu và cho HS nghe hồn chỉnh bài hát “Hị Kéo Pháo”. HS c
nêu cảm nhận của mình về bài hát. GV nhận xét và nêu ý nghĩa của bài hát: Bài
hát ra đời như một ngọn đuốc thắp sáng; cổ vũ, động viên tinh thần và tiếp thêm
sức mạnh cho các chiến sĩ pháo binh chiến đấu hết mình trên chiến trường. Tiếp
đến là chiều thứ 6 ngày 12/03/1954, anh hùng Phan Đình Giót đã anh dũng lấy
12


“Đổi mới phương pháp giảng dạy thông qua các tiết dạy âm nhạc ở trường THCS”.

======================================
===================
thân mình lấp Lỗ Châu Mai trong khi bản thân đang bị thương . Và điều tất yếu
đã đến là chiến thắng “Điện Biên Phủ” vào ngày 07/05/1954 làm “Chấn động
địa cầu”(tích hợp mơn Lịch sử).

Phần cũng cố, GV đưa hình ảnh một số nhạc sĩ cho HS nhận biết và nối
với đáp áp phù hợp.

Tìm đọc các loại sách nói về lich sử âm nhạc Việt Nam và củaG thế giới,
những câu chuyện âm nhạc để làm tư liệu phục vụ.
Khi giới thiệu nhạc cụ Phương Tây và nhạc cụ của dân tộc Việt Nam.Về
ngoại hình của các loại nhạc cụ, tốt nhất là làm sao để HS thấy được nhạc cụ
thật và tìm hiểu tính năng của nó. Nếu khơng có nhạc cụ thật thì cần có tranh
13


“Đổi mới phương pháp giảng dạy thông qua các tiết dạy âm nhạc ở trường THCS”.

======================================
===================
ảnh phóng to và GV mơ phỏng âm sắc và tính năng của các nhạc cụ đó trên đàn
phím điện tử hoặc GV tải các âm sắc của các nhạc cụ cần tìm hiểu về để HS
hiểu biết sâu hơn. Có thể dưa một số hình ảnh sau khi dạy bài giới thiệu các
nhạc cụ dân tộc Việt Nam và phương Tây,…

4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm trong thực tiển giảng dạy:
Môn học âm nhạc ở trường THCS mỗi tuần chỉ có một tiết, thật ít ỏi
nhưng các em được làm quen với: Học hát; Nhạc lí- Tập đọc nhạc; Âm nhạc
thường thức. Với những phương pháp dạy trên, trong những năm qua đối với
việc học âm nhạc ở trường, tôi thấy kết quả chất lượng được nâng lên rõ rệt, các
em đã biết trình bày hồn chỉnh một bài hát(hát kết hợp vận động nhẹ, biểu diễn)
biết cảm nhận về nội dung bài hát. Do GV tận tình gợi mở và gần gũi luyện tập,
kết hợp với việc sử dụng thiết bị dạy học thường xuyên và sinh động cùng với
động tác đánh nhịp, gõ mẫu phách, nhịp, tiết tấu GV đã động viên, cổ vũ các em
kịp thời bằng những con điểm tốt. Nhắc nhở HS sau khi học bài mới thì về nhà
phải có sự ơn luyện để ghi nhớ và khắc sâu kiến thức. Do đó, trong giờ học rất
14

“Đổi mới phương pháp giảng dạy thông qua các tiết dạy âm nhạc ở trường THCS”.

======================================
===================
sôi nổi và thoải mái, HS thi đua nhau trả lời câu hỏi của GV đưa ra, tự giác xung
phong đứng tại chổ và lên bảng trình bày bài trước lớp. Tiết học sinh động đã
đem lại cho HS lòng tự tin, sự hứng thú say mê trong học tập, tình cảm cơ - trị
ln gần gũi gắn bó. Việc học tốt trong giờ học chính khố đã giúp HS hoạt
động tốt trong các hoạt động ngoại khố.
Áp dụng các biện pháp nói trên, trong những năm qua tôi được phân công
giảng dạy bộ môn âm nhạc. Tôi nhận thấy đa số học sinh đều rất hứng thú học
tập, các lớp qua kiểm tra đều đạt kết quả cao qua từng năm học.
Qua khảo sát 3 lớp, với kết quả 92,5% xếp loại đạt, có nhiều em tỏ ra có
năng khiếu về bộ mơn, vẫn cịn HS chưa đạt u cầu. Học kì I năm học 2014 –
2015 tỉ lệ học sinh xếp loại như sau:
Lớp

Tổng
số

Đạt

6A
7B

35
35

SL
20
19

8C

32

21

Cha đạt
%
57%
54%

SL
15
16

%
43%
46%

65%

11

35%

Sau 4 tun u ca hc kỡ II c áp dụng triệt để và liên tục biện pháp đã

thấy kết quả tiến bộ khá rõ rệt, thống kê sơ b im kim tra thng k xp loi
nh sau:
Lớp

Tổng
Đạt
Cha đạt
số
SL
%
SL
%
6A
35
26
74%
9
26%
7B
35
25
71%
10
29%
8C
32
27
85%
5
15%

Sau 8 tuần thực hiện thường xuyên biện pháp giảng dạy mới tơi thấy có
kết quả rõ rệt, khơng khí học tập sôi nổi hơn, học sinh phát biểu xây dựng bài
nhiều hơn, học sinh được kiểm tra bài cũ thuộc bài nhiều hơn. Điều đặc biệt là tỉ
lệ học sinh đạt yêu cầu tăng lên so với đầu năm. Hy vọng rằng với phương pháp
giảng dạy này sẽ tạo cho các em niềm say mê mơn học, có niềm tin ở chính
mình và việc dạy - học sẽ đạt kết quả cao hơn, dần dần khơng cịn HS chưa đạt
về mụn ny. Thng kờ kt qu kim tra nh sau:
Lớp
6A

Tổng
số
35

Đạt
SL
33

%
94%
15

Cha ®¹t
SL
%
2
6%


“Đổi mới phương pháp giảng dạy thông qua các tiết dy õm nhc trng THCS.

======================================
===================
7B
35
32
91%
3
9%
8C
32
31
97%
1
3%
III. Phần Kết luận Và KIÕN NGHÞ
1. Kết luận:
Có thể nói rằng mơn âm nhạc ở trường phổ thơng có vị trí quan trọng
trong việc giáo dục thế hệ trẻ. Ngày nay với nội dung chương trình đổi mới
phương pháp dạy học, người giáo viên phải khơng ngừng học hỏi để nâng cao
trình độ chun mơn nghiệp vụ. Ngồi những mơn học chính thì mơn học âm
nhạc giúp cho học sinh phát triển thị hiếu thẩm mỹ, nghệ thuật, nâng cao dần
một bước về tiếp xúc với âm nhạc, tạo đà cho sự giáo dục và phát triển toàn diện
về nhân cách cho học sinh.
Việc dạy mơn âm nhạc ở trường THCS trong q trình đổi mới ngày nay
là vô cùng cần thiết. Tất cả các giáo viên đứng lớp, giáo viên chuyên biệt và các
cấp chỉ đạo cần hiểu rõ điều này để môn âm nhạc ngày càng phát huy tác dụng,
góp phần vào sự nghiệp đào tạo các mầm non tương lai cho đất nước
2. Những bài học kinh nghiệm:
Từ thực tế giảng dạy, kết quả đạt được qua việc áp dụng các biện pháp nói

trên, bản thân tơi đúc rút ra một số kinh nghiệm như sau:
Để tạo hứng thú đối với HS thì trước hết phải gây hứng thú ngay từ phần
mở đầu bài học, phần giới thiệu đề mục mới.
Trong q trình giảng dạy, GVphải biết phát huy tính tích cực, chủ động
sáng tạo của HS.
GV cần phải nắm đặc trưng của bộ mơn, có phương pháp dạy học linh
hoạt sáng tạo, phải tìm mọi cách để cải tiến cách dạy từng phân mơn theo hướng
tích cực hóa hoạt động của HS, bổ sung sáng tạo thêm nhiều thủ pháp sinh động,
hấp dẫn, đa dạng hóa cách thức truyền đạt ở mỗi bài học.
Phương tiện dạy học phải đầy đủ, GV phải biết sử dụng phương tiện dạy
học như một yếu tố gây xúc cảm.
Trong các tiết học phải tạo cho HS sự hứng thú từ đầu đến hết tiết học, tạo
cho các em có cơ hội vui tươi bởi vì đặc trưng bộ mơn đó là học vui - vui học,
tránh gò ép đối với HS.
Tăng cường các hoạt động âm nhạc trong lớp, trường bằng hình thức tổ
chức hội thi văn nghệ, câu lạc bộ, hoạt động ngoại khóa.
Muốn thực hiện những nội dung trên có hiệu quả địi hỏi mỗi GV phải
khơng ngừng tự học bằng mọi hình thức: Học từ đồng nghiệp để nâng cao trình
độ chuyên môn nghiệp vụ; sử dụng thành thạo công nghệ thông tin và phần
16


“Đổi mới phương pháp giảng dạy thông qua các tiết dạy âm nhạc ở trường THCS”.

======================================
===================
mềm soạn nhạc,…để giúp bản thân có một trình độ chun mơn vững vàng
nhằm có những tiết dạy sáng tạo, sinh động giúp HS học tập tốt mơn Âm nhạc.
Giúp các em có hứng thú tạo ra những động tác mới phù hợp cho từng bài hát
và có thể đặt lời mới cho những bài dân ca trong chương trình THCS. Và đây

chính là một trong những động lực giúp các em có hững thú học tốt những mơn
cịn lại.
3. Kiến nghi, đề xuất:
Vì đây là mơn học mang tính đặc trưng riêng nên cần phải có phịng học
chức năng riêng biệt, mơi trường trong lành, thoải mái, có đầy đủ tiện nghi và
thiết bị dạy học. Cần trang bị thêm tranh ảnh, tài liệu phục vụ cho môn học để
việc dạy và học ngày càng đạt kết quả cao. Bản thân mạnh dạn đề xuất như sau:
3.1. Về phía nhà trường:
Thường xuyên quan tâm, giúp đỡ GV và HS.
Trang bị, bổ sung thêm một số trang thiết bị và tài liệu tham khảo để phục
vụ cho việc giảng dạy bộ môn(tranh ảnh và đặc biệt là bảng phụ các bài tập đọc
nhạc trong chương trình để tiện sử dụng khi GV khơng dạy bằng PowerPoint.
Đầu tư xây dựng phòng học chức năng để HS có khơng gian hoạt động
nghệ thuật,…
3.2. Về phía Phịng GD- ĐT:
Tổ chức nhiều đợt tập huấn, chuyên đề về bộ mơn để GV âm nhạc có điều
kiện giao lưu, trao đổi kinh nghiệm và phương pháp giảng dạy.
Mong rằng trong q trình xem xét, q thầy cơ cùng bạn bè đồng nghiệp,
hội đồng sư phạm có những ý tưởng hay, bổ ích bổ sung chỉnh sữa nhằm hồn
thiện những ý tưởng tơi vừa trình bày trên để giúp tơi có thêm hành trang phục
vụ chun mơn của mình ngày càng tốt hơn trong những năm tới.
Xi chân thành cảm ơn!

17


“Đổi mới phương pháp giảng dạy thông qua các tiết dạy âm nhạc ở trường THCS”.

======================================
===================

Nhạc sĩ
Hoàng Việt

Nhạc sĩ
Hoàng Vi

18