MODULE TH 12 lập kế HOẠCH dạy học TÍCH hợp các nội DUNG GIÁO dục ở TIỂU học

TRẦN THỊ HIỀN LƯƠNG

MODULE TH

12
LËp kÕ ho¹ch
d¹y häc tÝch hîp
c¸c néi dung gi¸o dôc
ë tiÓu häc

|

7


A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN

Tích h p là m t trong nh ng quan i m phát tri n ch ng trình giáo
d c ph thông c a m t s n c trên th gi i. Vi t Nam, t cu i nh ng
n m 80 c a th k XX, v n tích h p ã c nghiên c u và n n m
2000 ã b t u tri n khai ti u h c.
M t trong nh ng i m i m i c n b n c a ch ng trình giáo d c ti u
h c hi n nay so v i ch ng trình tr c ây là cao quan i m tích h p.
Tích h p (intergration) là s k t h p các thành ph n n l thành m t h
th ng thu n nh t nh m gi m thi u nh ng ho t ng phân tán ho c
ch ng chéo và t ng hi u qu t ng th . Thu t ng này trong giáo d c ch
s k t h p nhi u m ng ki n th c và k n ng liên quan v i nhau trong
m t ch ng trình, th m chí m t ti t h c, m t bài t p, nh m t ng c ng
hi u qu giáo d c và ti t ki m th i gian h c t p. D y h c theo quan i m
tích h p trong ch ng trình giáo d c ph thông nói chung, ch ng trình
ti u h c nói riêng không ch là m t gi i pháp x lí mâu thu n gi a

kh i l ng tri th c ngày càng l n c n a vào ch ng trình v i th i
l ng h c t p có h n mà còn là m t gi i pháp t ng c ng ng d ng
nh ng i u h c
c vào cu c s ng, th c hi n ch ng trình phát tri n
n ng l c ng i h c. Th c t cho th y không ph i giáo viên nào c ng th c
hi n c và không ph i ti t h c nào, môn h c nào c ng th c hi n d y
h c tích h p theo úng yêu c u t ra trong ch ng trình và theo yêu
c u c a nhi m v t ng n m h c.
Module L p k ho ch d y h c tích h p các n i dung giáo d c ti u h c
giúp giáo viên ti u h c hi u sâu h n v nh h ng d y h c tích h p th
hi n trong ch ng trình, sách giáo khoa ti u h c hi n nay và nh ng v n
t ra i v i giáo viên ti u h c trong vi c th c hi n yêu c u d y h c
tích h p t ó có kh n ng l p k ho ch d y h c tích h p, l a ch n
c ph ng pháp, bi n pháp d y h c phù h p v i yêu c u tích h p m t
cách hi u qu h n. Module s giúp giáo viên ti u h c c ng c , hoàn
thi n nh ng hi u bi t v d y h c tích h p ti u h c hi n nay và rèn
luy n, nâng cao k n ng d y h c tích h p trong các ti t h c ti u h c.
8

|

MODULE TH 12


—
—
—
—

Module này g m b n n i dung d i ây:

Ch ng trình ti u h c và quan i m d y h c tích h p. Các n i dung c
tích h p giáo d c trong các môn h c và ho t ng giáo d c ti u h c.
Th c tr ng d y h c tích h p các n i dung giáo d c ti u h c.
K n ng l a ch n ph ng pháp, k thu t d y h c phù h p v i vi c d y
h c tích h p.
Th c hành l p k ho ch bài h c tích h p các n i dung giáo d c.
B. MỤC TIÊU
H c xong module này, h c viên có kh n ng:

— Hi u rõ ch ng trình ti u h c và quan i m d y h c tích h p th hi n
trong ch ng trình các môn h c. Nh n bi t rõ các n i dung c tích
h p giáo d c trong các môn h c và ho t ng giáo d c ti u h c.
— ánh giá th c tr ng d y h c tích h p các n i dung giáo d c tr ng
ti u h c.
— L a ch n ph ng pháp, k thu t d y h c phù h p v i vi c d y h c
tích h p.
— L p c k ho ch d y h c tích h p các n i dung giáo d c.
C. NỘI DUNG
Hoạt động 1: Tìm hiểu chương trình tiểu học và quan điểm dạy
học tích hợp; các nội dung được tích hợp giáo dục trong
các môn học và hoạt động giáo dục ở tiểu học
I. NHIỆM VỤ

—

c ch ng trình giáo d c ti u h c, xác nh các hình th c/m c tích
h p n i dung d y h c trong các môn h c và gi a các môn h c.
— T p h p các tài li u d y h c tích h p, th o lu n nhóm ch ra nh ng
n i dung c tích h p trong d y h c các môn h c ti u h c.
LẬP KẾ HOẠCH DẠY HỌC TÍCH HỢP CÁC NỘI DUNG GIÁO DỤC Ở TIỂU HỌC |

9


II. THÔNG TIN PHẢN HỒI

1. Chương trình tiểu học và quan điểm dạy học tích hợp

*
—
—
—

—
—
—
—
*

—
+

10

|

M c tiêu tích h p ch ng trình nh m:
Gi m s l ng môn h c.
Phát tri n n ng l c cho h c sinh.
T ng c ng th c hành ng d ng gi i quy t các v n g n g i v i cu c

s ng h ng ngày.
C th , tích h p l nh v c khoa h c t nhiên và khoa h c xã h i ti u
h cs :
Cung c p cho h c sinh nh ng thu t ng và khái ni m khoa h c c b n
nh m giúp các em hi u b n thân và th gi i xung quanh.
Cung c p cho h c sinh c h i phát tri n k n ng, thói quen t duy và
thái c n thi t khám phá khoa h c.
Chu n b cho h c sinh hi u bi t v c ng ng, xã h i, có k n ng tham gia
các ho t ng xã h i các em có th hoà nh p, s ng có ích cho xã h i.
Giúp h c sinh ánh giá c khoa h c nh h ng n con ng i và môi
tr ng nh th nào.
Các hình th c tích h p ch ng trình:
Có nhi u hình th c tích h p ch ng trình khác nhau. Tích h p n i dung
là hình th c n i k t n i dung trong n i b môn h c và gi a các môn h c
v i nhau. Có th chia làm 3 hình th c (ho c 3 m c ) nh sau:
K t h p l ng ghép (fusion):
ây là m c u tiên c a tích h p; theo ó, nh ng n i dung nào ó s
c k t h p vào ch ng trình môn h c c l p ã có s n.
N i dung tích h p c th hi n qua vi c g n n i dung môn h c v i i
s ng th c ti n, l ng ghép n i dung v dân s , môi tr ng... trong nh ng
n i dung phù h p; h ng vào s hình thành và phát tri n n ng l c hành
ng, n ng l c gi i quy t v n . H c sinh tìm tòi, xây d ng ki n th c
m i t ki n th c ã bi t và v n th c ti n cu c s ng.

MODULE TH 12


+ Áp d ng m t s bi n pháp nh m th hi n quan i m tích h p trong tài
li u giáo khoa, tài li u giáo viên và các h ng d n ch o th c hi n nh :
n i dung sách giáo khoa (SGK) giúp h c sinh t xây d ng ki n th c t

nh ng kinh nghi m c a cá nhân và g n v i i s ng (làm cho h c t p có
ý ngh a), hình thành và phát tri n n ng l c làm vi c c l p, làm vi c
theo nhóm, n ng l c gi i quy t tình hu ng trong th c t ...
Vi c tích h p trong n i b môn h c có u i m là môn h c không b phá
v , gi m c m t s n i dung trùng l p, không thi t th c. Tuy nhiên,
v i ph ng án này, hi u qu tích h p s không cao, vì c tr ng b môn
v n chi m u th , vi c hình thành và phát tri n n ng l c gi i quy t tình
hu ng ph c t p b h n ch và không gi m s môn h c.
— a môn (Multidisciplinary):
Các môn h c là riêng r , nh ng có nh ng ch /v n
c tích h p
vào các môn.
Vn
c tích h p trong nhi u môn nh ng theo c i m t ng môn.
Tích h p n i dung c a nhi u môn h c khác nhau trong m t ch . Xây
d ng các ch t ch n b t bu c l p 8, 9 i v i môn L ch s và a lí
d i d ng nh ng d án. Các ch này yêu c u h c sinh v n d ng ki n
th c, k n ng c a các b môn riêng r . Cách này có u i m là môn h c
truy n th ng không b thay i nhi u, gi m c nhi u h n các n i dung
trùng l p, không thi t th c, ng th i l i không gây xáo tr n trong nhà
tr ng, vi c h c t p có ý ngh a h n do h c sinh tham gia các d án, h c
sinh c v n d ng ki n th c, k n ng c a các b môn nhi u h n. Tuy
nhiên, cách này c ng còn b c l nh c i m là giáo viên ch a có kinh
nghi m d y h c theo d án, h c sinh ch a có kinh nghi m làm d án
nên c n b i d ng nhi u h n và v n ánh giá s ph c t p h n.
— Liên môn (Interdisciplinary):
Ch ng trình t o ra các ch /v n chung nh ng các khái ni m ho c
các k n ng liên môn c chú tr ng gi a các môn mà không ph i là
t ng môn riêng bi t.
LẬP KẾ HOẠCH DẠY HỌC TÍCH HỢP CÁC NỘI DUNG GIÁO DỤC Ở TIỂU HỌC |

11


Xây d ng môn h c m i b ng cách liên k t m t s môn h c v i nhau
thành môn h c m i nh ng v n có nh ng ph n mang tên riêng c a t ng
môn h c.
Ví d : N i dung ki n th c a lí t nhiên c a môn a lí có th s
c
xây d ng v i các môn h c nh Sinh h c, Hoá h c, V t lí; n i dung ki n
th c a lí kinh t — xã h i có th k t h p v i ki n th c môn L ch s ho c
m t môn nào ó có quan h g n g i theo quan i m tích h p.
V i ph ng án này, m i môn h c có chung m c tiêu, n i dung, ph ng
pháp d y h c và ánh giá, c u trúc bài trong SGK. N i dung c th
c
chia thành các ph n ch y u mang tên phân môn. M i ph n có nh ng ch
nh t nh. Ví d : Ph n 1 — a lí, Ph n 2 — L ch s . M t giáo viên có th
d y c hai n i dung ho c m i giáo viên d y m t ph n theo chuyên môn
c ào t o.
u i m c a ph ng án này là lo i b nhi u h n các v n trùng l p,
không thi t th c; hình thành và phát tri n n ng l c gi i quy t v n
t ng i ph c t p t t h n; hình thành và phát tri n c nh ng ki n
th c và k n ng xuyên môn; gi m c s u sách; v n d ng các ki n
th c liên môn th ng xuyên h n.
Nh c i m c a ph ng án này là ch : xây d ng môn h c m i là m t
i u khó kh n vì các ch cho t ng phân môn ph i c l a ch n và
c n c c u trúc l i; gây xáo tr n trong ch o và qu n lí giáo d c; c n
b i d ng giáo viên c n th n h n v n i dung và ph ng pháp d y h c;
ngoài ra, ph ng án này còn có th g p khó kh n v m t tâm lí chuyên
môn và tâm lí xã h i.

2. Một số ví dụ về hình thức, mức độ tích hợp trong một số môn học
Ch ng trình giáo d c ti u h c hi n nay quán tri t khá rõ nét quan
i m tích h p. D i ây là m t s bi u hi n c th trong ch ng trình
m t s môn h c.
* Môn Ti ng Vi t:
Ch ng trình Ti ng Vi t ti u h c hi n nay xây d ng theo quan i m
tích h p:
12

|

MODULE TH 12


— Tích h p theo chi u ngang là tích h p theo nguyên t c ng quy gi a các
phân môn v i nhau, gi a ki n th c ti ng Vi t v i các m ng ki n th c v
v n h c, v n hoá, thiên nhiên, con ng i và xã h i; gi a ki n th c v i k
n ng, thái ; gi a các k n ng c, vi t, nghe, nói. ây là gi i pháp
th c hi n m c tiêu “Cung c p cho h c sinh nh ng ki n th c s gi n v
ti ng Vi t và nh ng hi u bi t s gi n v xã h i, t nhiên và con ng i, v
v n hoá, v n h c c a Vi t Nam và c a n c ngoài.”1. ti u h c, h ng
tích h p này c th c hi n thông qua h th ng ch i m h c t p. Theo
quan i m tích h p, các phân môn (T p c, K chuy n, Chính t , T p
vi t, Luy n t và câu, T p làm v n) tr c ây ít g n bó v i nhau v n i
dung d y h c, nay c t p h p l i xung quanh tr c ch i m và các bài
c; các nhi m v cung c p ki n th c và rèn luy n k n ng c ng g n bó
ch t ch v i nhau h n.
— Tích h p theo chi u d c là tích h p m t n v ki n th c và k n ng
m i nh ng ki n th c và k n ng ã h c tr c ó theo nguyên t c ng
tâm (còn g i là ng tr c hay vòng tròn xoáy trôn c), c th là: ki n th c

và k n ng c a l p trên, c p h c trên bao hàm ki n th c và k n ng c a
l p d i, c p h c d i, nh ng cao h n và sâu h n. ây là gi i pháp c ng
c và d n d n nâng cao ki n th c, k n ng c a h c sinh, các ki n th c
và k n ng y th c s là c a m i ng i h c, góp ph n hình thành các
em nh ng ph m ch t m i c a nhân cách.
M i n v h c trong sách Ti ng Vi t ng v i m t ch i m. C u trúc
sách theo ch i m là m t gi i pháp th c hi n m c tiêu rèn luy n k
n ng và trang b ki n th c toàn di n cho h c sinh. Qua các ch i m,
SGK giúp h c sinh m r ng, h th ng hoá, tích c c hoá v n t m t cách
t nhiên, có hi u qu ; qua các bài c, SGK còn em n cho h c sinh
nh ng ki n th c b ích, lí thú v các l nh v c c a i s ng. S liên k t
gi a n v h c (ch i m) v i các phân môn theo nguyên t c tích h p,
Ch ng trình giáo d c ph thông c p Ti u h c (Ban hành kèm Quy t nh s 16/2006/Q —BGD T
ngày 05 tháng 5 n m 2006 c a B tr ng B Giáo d c và ào t o), NXB Giáo d c, 2006, tr.9.
1

LẬP KẾ HOẠCH DẠY HỌC TÍCH HỢP CÁC NỘI DUNG GIÁO DỤC Ở TIỂU HỌC |

13


các phân môn trong m t n v h c u ph c v ch i m, nh ng m i
phân môn có cách th hi n riêng.
* Môn a lí và môn L ch s :
Trong ph n Chu n ki n th c, k n ng và yêu c u v thái h c sinh c n t
sau khi h c h t c p Ti u h c ã kh ng nh h c sinh c n: “Bi t và trình bày
c m t s s ki n, nhân v t tiêu bi u trong quá trình phát tri n c a l ch
s dân t c. B c u bi t m t s c i m ch y u v t nhiên, dân c , kinh
t c a a ph ng, Vi t Nam, khu v c ông Nam Á, các châu l c và m t s
qu c gia trên th gi i. Bi t tìm m t s thông tin n gi n”.

Ch ng trình môn T nhiên và Xã h i (l p 1, 2, 3) quán tri t quan i m
tích h p, coi t nhiên, con ng i và xã h i là m t th th ng nh t có m i
quan h qua l i… Ch ng trình môn L ch s và a lí (l p 4, 5) gi i thích
rõ: “M t s ki n th c l ch s , a lí ã c l ng ghép trong m t s ch
c a môn T nhiên và Xã h i các l p 1, 2, 3. n l p 4 và l p 5, L ch
s và a lí tách thành môn riêng nh m giúp h c sinh m r ng và nâng
cao hi u bi t v môi tr ng xung quanh… Khi ti n hành d y h c, giáo
viên c n t ng c ng k t h p nh ng n i dung có quan h m t thi t v i
nhau gi a hai ph n nói trên (ví d : thay i th t n i dung m t trong
hai ph n và liên h nh ng ki n th c g n nhau gi a hai ph n L ch s và
a lí). Bên c nh ó, giáo viên c n chú ý liên h n i dung bài h c v i
nh ng nét c thù, tiêu bi u c a l ch s , a lí a ph ng”.
Nh v y, ch ng trình môn h c này ã quán tri t theo quan i m tích
h p, coi t nhiên, con ng i và xã h i là m t th th ng nh t có m i quan
h qua l i. Trong ó, con ng i v i nh ng ho t ng c a mình, v a là
c u n i gi a t nhiên và xã h i, v a tác ng m nh m n t nhiên và
xã h i. Vì v y, m t s ki n th c a lí, l ch s ... ã c l ng ghép trong
m t vài ch c a môn T nhiên và Xã h i các l p 1, 2 và 3.
L p 1, 2 và 3 h ng t i m c tiêu giúp h c sinh có m t s ki n th c ban u
v m t s s v t, hi n t ng n gi n trong t nhiên và xã h i...; có m t s
k n ng ban u nh quan sát, nh n xét, nêu th c m c, t câu h i và di n
t nh ng hi u bi t c a mình v s v t, hi n t ng n gi n trong t
14

|

MODULE TH 12


—

—

+
+

nhiên và xã h i, t ó làm cho h c sinh thêm yêu thiên nhiên, gia ình,
tr ng h c, quê h ng.
n l p 4 và 5, ki n th c a lí và l ch s
c tích h p v i nhau t o
thành môn h c mang tên a lí và L ch s v i n i dung là:
Nh ng s ki n, nhân v t l ch s ph n ánh nh ng c t m c ánh d u s
phát tri n c a các giai o n l ch s , nh ng thành t u trong s nghi p
d ng n c (kinh t , chính tr , v n hoá...) và gi n c c a ông cha ta t
bu i u d ng n c n nay.
Nh ng ki n th c ban u v i u ki n s ng, dân c , v m t s ho t ng
kinh t , v n hoá c a t n c Vi t Nam, các châu l c và m t s qu c gia
trên th gi i.
Ki n th c a lí c th hi n các ch :
L p 4 g m các ch : b n ; thiên nhiên và ho t ng s n xu t c a con
ng i mi n núi và trung du; thiên nhiên và ho t ng s n xu t c a con
ng i mi n ng b ng; vùng bi n Vi t Nam, các o, qu n o.
L p 5 g m các ch : a lí Vi t Nam (t nhiên, dân c , kinh t ); a lí
th gi i (châu Á, châu Âu, châu Phi, châu M , châu i D ng, châu Nam
C c, các i d ng).
Quán tri t các nguyên t c xây d ng ch ng trình và biên so n SGK theo
h ng tích h p, ti u h c, môn a lí c ng ã c ph i h p v i m t s môn
h c khác (nh L ch s , Sinh h c...) và ã th hi n c ph n nào quan i m
tích h p qua sách v môn h c. Ví d , trong sách giáo khoa a lí — L ch s l p
4, hai bài u tiên giúp h c sinh làm quen v i b n , h c sinh

c cung c p
nh ng ki n th c, k n ng c n thi t v b n
nh ng bài sau các em có th
s d ng v n hi u bi t c a mình tìm hi u ki n th c l ch s , a lí. Trong sách
giáo viên a lí — L ch s l p 4, sau ph n gi i thi u n i dung chính c a ch ng
trình t ng môn, sách c p chung cho c hai môn v các ph ng pháp và
hình th c d y h c ch y u, v ánh giá k t qu h c t p c a h c sinh. i u ó
cho th y hai môn ã có nh ng i m chung v nh ng v n này.
Th c hi n yêu c u g n n i dung giáo d c trong nhà tr ng v i các v n
ang c xã h i ng i quan tâm, trong nh ng n m g n ây,
LẬP KẾ HOẠCH DẠY HỌC TÍCH HỢP CÁC NỘI DUNG GIÁO DỤC Ở TIỂU HỌC |

15


nhi u ki n th c m i ã c tích h p vào môn a lí nh giáo d c dân
s s c kho v thành niên, giáo d c b o v môi tr ng, giáo d c s d ng
n ng l ng ti t ki m và hi u qu ... Ngoài ra, hi n nay, các n i dung v
giáo d c b o v tài nguyên và môi tr ng bi n — o, ng phó v i bi n
i khí h u... c ng ang c tri n khai tích h p vào m t s môn h c,
trong ó có a lí.
* Môn M thu t, Âm nh c, Th công:
Trong Ch ng trình giáo d c ph thông, môn M thu t, Âm nh c và Th
công có nhi m v giáo d c th m m cho h c sinh giúp các em phát
tri n toàn di n v c — trí — th — m , t o i u ki n cho các em ti p xúc,
làm quen và c m nh n cái p, bi t t o ra cái p và v n d ng nh ng
hi u bi t v cái p vào cu c s ng h ng ngày. ng th i, thông qua n i
dung và ph ng pháp d y h c, giáo viên có th giáo d c h c sinh v
nhi u v n : v n hoá, l ch s , xã h i, môi tr ng… và hình thành các k
n ng c n thi t c a môn h c cho h c sinh.

Khi thi t k , xây d ng ch ng trình ti u h c hi n nay, các phân môn Âm
nh c, M thu t và Th công c k t h p v i nhau thành môn Ngh thu t
nh m m c ích ch y u là gi m b t s u môn ti u h c và t o i u
ki n giáo viên tích h p các n i dung mang tính ngh thu t tr ng
ti u h c. ây là h ng i úng, phù h p v i xu th chung. Môn Th công
và môn M thu t có nhi u i m t ng ng v hình th c th hi n, ch t
li u, dùng d y h c, ph ng pháp d y h c và ánh giá k t qu h c t p.
Do v y, vi c tích h p M thu t v i Th công là r t c n thi t và nên c
nghiên c u, phân tích k l ng khi thi t k ch ng trình c ng nh SGK,
sách giáo viên hai môn h c này.
Ngoài ra, còn có m t s môn khác không n m trong ch ng trình qu c
gia, bao g m: giáo d c v tôn giáo, ngh nghi p, gi i tính, vi c làm, cá
nhân, xã h i, y t …
Nguyên t c chung nh t c n ph i l u tâm là s k t dính t o thành kh i
th ng nh t trong n i dung d y h c. Vi c tích h p ch ng trình có th là
m t ph ng ti n t i c n thi t t o ra s k t dính, t o thành kh i th ng
nh t trong ho t ng h c t p c a h c sinh.

16

|

MODULE TH 12


Hoạt động 2: Tìm hiểu, đánh giá thực trạng dạy học tích hợp ở
tiểu học
I. NHIỆM VỤ

— Th o lu n nhóm theo các n i dung sau:

+ Các n i dung c tích h p giáo d c trong các môn h c và ho t ng
giáo d c ti u h c.
+ Các v n b n, tài li u h ng d n d y h c tích h p ã có.
+ Mô t , nh n xét, ánh giá nh ng thu n l i, khó kh n trong quá trình
tri n khai d y h c tích h p ti u h c.
— Ghi l i các ý ki n trao i, th o lu n.

II. THÔNG TIN PHẢN HỒI

1. Các tài liệu hướng dẫn tích hợp giáo dục trong các môn học và hoạt
động giáo dục ở tiểu học

* Hi n nay, ngoài yêu c u tích h p nh ã nêu trong ch ng trình môn
h c (th hi n qua tài li u d y h c c a các môn h c ti u h c), ã có r t
nhi u tài li u h ng d n d y h c tích h p thêm các n i dung vào ch ng
trình môn h c, ví d nh các n i dung:
— H c t p t t ng, o c H Chí Minh.
— Giáo d c b o v môi tr ng.
— Giáo d c k n ng s ng.
— Giáo d c an toàn giao thông.
— Giáo d c dân s .
— Giáo d c phòng ch ng tai n n th ng tích ( u i n c…).
— Giáo d c s c kho sinh s n.
— Ti t ki m n ng l ng.
— Bi n i khí h u.
— V sinh, an toàn th c ph m.
— Hi u bi t v Qu c h i.
— …
LẬP KẾ HOẠCH DẠY HỌC TÍCH HỢP CÁC NỘI DUNG GIÁO DỤC Ở TIỂU HỌC |

17


* Vi c tích h p thêm các n i dung trên vào ch ng trình d y h c tr ng
ti u h c cho th y s k t n i gi a nh ng kh i ki n th c và k n ng khi thì
g n k t v i nhau mang tính t nhiên, khi thì có v nh tách bi t, không
n nh p gì v i nhau, gi a nh ng i u h c sinh ã tr i nghi m và v n
hi u bi t chung mà các em c n h c nhà tr ng. Nh ng lí do ch y u
cho vi c tích h p ch ng trình ó là:
— S òi h i ngày càng cao c a quá trình h c và ánh giá yêu c u ph i có
s h tr giúp h c sinh v n d ng ki n th c ch không ph i ghi nh và
tích lu nh ng ki n th c s ki n.
— S hi u bi t ngày càng y v quá trình x lí thông tin c a b não qua
các mô hình khái quát và s n i k t nh n m nh s k t dính t o thành s
th ng nh t.
— Nh n th c g n ây r ng ki n th c không ph i là b t bi n và ph quát, và
các v n th c s quan tr ng không th gi i quy t c b ng tri th c
c a m t ngành h c riêng bi t.
— Hi v ng r ng ch ng trình tích h p có th giúp giáo viên và h c sinh
kh c ph c c nh n th c c ng nh c mang n ng tính ch quan v ranh
gi i gi a các môn h c. H n 70 n m qua, các tri t gia, các nhà nghiên c u
và các nhà giáo d c ã nghi ng tính giá tr c a ph ng pháp xây d ng
ch ng trình cho t ng môn h c riêng bi t. H ã ch ra r ng k t qu h c
t p c a h c sinh cao h n khi ch ng c tích h p.
Th c t cho th y, vi c l ng ghép các n i dung giáo d c vào trong các
môn h c ti u h c không ch c th c hi n b ng cách a thêm ho c
t ng c ng, nh n m nh m t s n i dung giáo d c nào ó ã có trong
ch ng trình, mà thông qua cách v n d ng các ph ng pháp d y h c
phát huy tính tích c c c a ng i h c c ng có th th c hi n vi c l ng
ghép giáo d c m t s n i dung c n tích h p d y h c cho h c sinh nh :

giáo d c k n ng s ng, b o v môi tr ng...
2. Thực tế triển khai dạy học tích hợp ở một số môn học ở tiểu học

Giáo viên ti u h c hi n nay có c m nh n chung là h ph i làm quá nhi u
vi c và không th i gian d y h t m i th mà h c sinh c n ph i l nh
18

|

MODULE TH 12


h i. So v i tr c ây, sách giáo khoa ngày nay có nhi u n i dung gi ng d y
h n. Ngoài b sách giáo khoa, còn có nhi u tài li u b tr
c xu t b n
áp ng nhu c u ki n th c ngày càng t ng c a th i i. Bên c nh ó,
ngày càng có nhi u nh ng òi h i c p nh t các n i dung giáo d c trong
nhà tr ng ph thông c a xã h i ã làm nh h ng n vi c s d ng th i
gian trên l p c a giáo viên và h c sinh. Giáo viên có c m t ng h ph i
a vào bài d y c a mình quá nhi u n i dung có v không n nh p gì v i
nhau trong n i b t ng môn h c và gi a các môn h c v i nhau.
Cách t t nh t gi i quy t tình tr ng này là tích h p các n i dung giáo
d c. th c hi n c i u này, òi h i giáo viên ph i n m v ng n i
dung d y h c c a các môn h c, xác nh rõ yêu c u tích h p trong n i
b m t môn h c và gi a các môn h c, phát hi n ra nh ng n i dung d y
h c ch ng chéo, trùng l p, mâu thu n gi a các môn h c và ho t ng
giáo d c.
Th c t ã ch ng minh trong giáo d c, vi c nghiên c u tích h p các
n i dung h c t p tr ng ph thông là r t c n thi t. B i vì, tích h p là
thi t k các n i dung và t ch c các ho t ng khác nhau có liên quan

thành m t th th ng nh t h c sinh có c h i ph i h p và áp d ng
các kinh nghi m, k n ng t các l nh v c khác nhau khi tìm hi u ki n
th c, rèn luy n k n ng trong quá trình h c t p. Vi c tích h p c ti n
hành m t cách khoa h c, h p lí s làm cho n i dung và hình th c h c
t p c a h c sinh trong m i bài h c tr nên phong phú, h p d n h n;
h c sinh bi t c nhi u ki n th c h n và vi c l nh h i ki n th c, k
n ng c a h c sinh s tr nên nh nhàng, hi u qu h n. Tích h p còn có
tác d ng gi m b t u môn h c, t ng th i gian v t ch t cho m i ch ,
n i dung h c t p. Nh ó, h c sinh c h c sâu h n v m i n i dung
h c t p; giáo viên có i u ki n t ch c các ho t ng trong gi h c, áp
d ng ph ng pháp d y h c tích c c và nâng cao ch t l ng d y h c.
Qua th c t tri n khai d y h c tích h p, các môn h c ã b c l m t s
i m c n ph i i u ch nh có th th c hi n d y h c hi u qu h n.
C th :
LẬP KẾ HOẠCH DẠY HỌC TÍCH HỢP CÁC NỘI DUNG GIÁO DỤC Ở TIỂU HỌC |

19


— Môn Ti ng Vi t:
C u trúc theo ch i m là ki u c u trúc truy n th ng, có nhi u u i m
nh ng c n c v n d ng linh ho t, m m d o h n. Ví d , k chuy n ã
nghe, ã c và k chuy n ã ch ng ki n, tham gia là các ki u bài t p
khuy n khích h c sinh c sách, m r ng cánh c a nhà tr ng, làm cho
giáo d c nhà tr ng g n v i i s ng, nh ng m t s b khuôn c ng
theo ch i m s làm cho h c sinh g p khó kh n khi tìm ki m các câu
chuy n k . S liên k t gi a các bài t p c và t p làm v n trong SGK
c n ch t ch h n. B SGK Ti ng Vi t ti u h c hi n nay v c b n c
thi t k nh m t k ch b n ho t ng c a h c sinh, nh ng v i k ch b n
này, h c sinh ch a th “t trình di n” mà òi h i giáo viên ph i b nhi u

công s c h ng d n, do ó kh n ng giúp h c sinh t h c c a b sách
còn h n ch . S bài t p tình hu ng phù h p v i quan i m d y ngôn ng
theo nh h ng giao ti p c ng ch a nhi u. B sách có nhi u i m i
nh ng nhìn chung ch a thoát h n kh i nh h ng c a SGK truy n th ng.
Vi c ph i k t h p rèn luy n c 4 k n ng nghe, nói, c, vi t trong các gi
Ti ng Vi t ch a th t linh ho t ho c ch a kh thi do giáo viên ch a bi t x
lí linh ho t, phù h p v i c i m h c sinh các vùng mi n khác nhau,
ho c ch a th th c hi n d y h c cá th hoá các i t ng h c sinh trong
l p h c.
— Các môn h c T nhiên và Xã h i, Khoa h c, L ch s và a lí:
ây là các môn h c v thiên nhiên, con ng i và xã h i g n g i xung
quanh h c sinh nên có nhi u c h i tích h p nh ng v n c a th i
i. Tuy nhiên do trình c a giáo viên ti u h c nói chung còn h n ch
nên vi c tích h p này ch a áp ng c v i òi h i c a th c t . Vi c tích
h p th hi n trong môn T nhiên và Xã h i, môn Khoa h c c giáo viên
th c hi n theo úng yêu c u c a ch ng trình và SGK. Vi c tích h p n i
dung l ch s và a lí ch a th hi n rõ trong SGK và giáo viên, nên nhi u
n i giáo viên ch a th c hi n c liên k t c n thi t, còn d y tách bi t hai
ph n L ch s và a lí. Tài li u d y n i dung a ph ng c biên so n
còn t phát, thi u tính ng b và ch a t o c h i tích h p tri t hai
20

|

MODULE TH 12


ph n c a môn L ch s và a lí. M t khác, th i l ng d y h c cho b môn
này quá ít, khó có i u ki n v n d ng ph ng pháp d y h c theo d án —
ph ng pháp thích h p nh t i v i vi c d y h c tích h p.

— Môn M thu t, Âm nh c, Th công:
Tích h p 3 môn h c là Âm nh c, M thu t, Th công ti u h c thành
môn Ngh thu t. Vi c tích h p có th th c hi n c n u ch ng trình
c thi t k theo ch và các ho t ng giáo d c ph i c thi t k
xung quanh ch
ó. Ví d : H c v ch “Giao thông”, h c sinh s
v tranh v các ph ng ti n giao thông, t p hát bài hát v giao thông,
nghe k chuy n v giao thông, xem phim v giao thông, t o hình (g p,
làm mô hình ho c xé dán) ph ng ti n giao thông… Nh ng vi c t
ch c th c hi n s g p r t nhi u khó kh n, vì m t giáo viên khó có th
v a d y nh c v a d y v … (khác v i giáo d c m m non, vi c t ch c
các ho t ng này u do m t giáo viên m nhi m, do v y vi c tích
h p tr nên hi u qu h n, th c ch t h n).

Hoạt động 3: Lựa chọn phương pháp – kĩ thuật dạy học phù hợp
với việc dạy học tích hợp
I. NHIỆM VỤ

— Th o lu n nhóm v cách xác nh các hình th c/m c tích h p các n i
dung d y h c theo t ng môn h c.
— Nêu các ph ng pháp, k thu t d y h c phù h p v i vi c d y h c tích
h p trong t ng môn h c ti u h c.
— Ghi l i k t qu th o lu n.

II. THÔNG TIN PHẢN HỒI

1. Định hướng về phương pháp dạy học theo định hướng tích hợp

Các nhà nghiên c u giáo d c h c ã ch ra r ng: Vi c giáo viên các môn
khoa h c xã h i s d ng ngh thu t và v n h c giúp h c sinh hi u r ng

h n m t vùng v n hoá là m t ví d v tích h p n i dung trong ph m vi l p
h c. Khi m t giáo viên môn khoa h c xã h i và m t giáo viên môn Ti ng
LẬP KẾ HOẠCH DẠY HỌC TÍCH HỢP CÁC NỘI DUNG GIÁO DỤC Ở TIỂU HỌC |

21


Anh d y m t n v bài h c v v n hoá do hai ng i cùng xây d ng làm lu
m ranh gi i gi a hai môn h c thì y là ví d v vi c tích h p n i dung
gi a các môn h c, c g i là ch ng trình tích h p liên môn.
C n có m t chi n l c d y h c trong ó k t h p các ph ng pháp, các
quá trình và hình th c ho t ng nh m phát tri n n ng l c nh n th c,
b i d ng n ng l c t h c m t cách tích c c, ch ng, sáng t o cho
h c sinh. Gi h c ph i t o b i c nh c a i s ng th c phù h p v i h c
sinh càng nhi u càng t t. Trong tài li u h ng d n t ng c ng giáo
d c k n ng s ng trong m t s môn h c ti u h c ã nêu r t rõ các
b c lên l p giúp h c sinh phát huy tr i nghi m, có nhi u c h i th
hi n tính tích c c sáng t o trong vi c ti p nh n ki n th c m i và c
t ng c ng th c hành, v n d ng các ki n th c, k n ng ã h c vào
th c ti n i s ng.
Trong th c hi n d y h c tích h p, c n chú tr ng d y h c qua tình hu ng,
h c b ng các ho t ng, h c qua các tr i nghi m, h c theo d án… M t
s ph ng pháp gi i quy t v n , ph ng pháp ki n t o, ph ng pháp
d án, ph ng pháp s d ng thi t b và ph ng ti n d y h c, ng d ng
công ngh thông tin và truy n thông… c n c th c hi n trong t t c
các môn h c m t cách linh ho t và hi u qu .
Các ph ng pháp d y h c phát huy tính tích c c c a h c sinh c n c
v n d ng linh ho t, t o i u ki n cho h c sinh c khám phá, i u tra,
tìm tòi, ánh giá, thu th p và x lí thông tin, gi i quy t v n , c làm
vi c c l p k t h p v i làm vi c h p tác…

th c hi n d y h c tích h p m t cách hi u qu , theo quan i m c a
các nhà s ph m thì ph ng pháp d y h c phù h p nh t i v i vi c
d y h c nói chung và d y h c tích h p nói riêng là d y h c d a trên s
khám phá, tìm tòi (thí nghi m, th o lu n, ki m tra khám phá, i th c t ,
nghiên c u d án,...). V n d ng ph ng pháp d y h c này s phát tri n
h c sinh n ng l c gi i quy t v n , n ng l c sáng t o... ng th i rèn
k n ng h p tác, k n ng giao ti p và các k n ng quá trình khoa h c
(quan sát, phân lo i, o c, d oán, a ra gi thuy t, a ra k t
22

|

MODULE TH 12


—
—
—
—
—

lu n...). ng th i c n t ng c ng các ho t ng th c t và các gi h c
trong phòng thí nghi m.
Ph ng pháp d y h c d án khá phù h p v i vi c d y h c tích h p.
Vi c h c t p c a h c sinh s có hi u qu h n do c tìm hi u và v n
d ng n i dung tích h p c a các môn h c ho c các n i dung tích h p
vào m t môn h c, khi n cho ki n th c tr nên thi t th c và có ý ngh a
h n i v i h c sinh vì có s g n k t gi a ki n th c lí thuy t v i i
s ng th c ti n. H c sinh c ho t ng ch ng, c l p, sáng t o
thông qua các b c th c hi n d án, nh : l p k ho ch (ch n ch

nghiên c u, l p k ho ch th c hi n d án), th c hi n d án (thu th p
thông tin, x lí thông tin), t ng h p k t qu (thu th p, x lí s li u, vi t
báo cáo, trình bày k t qu và ánh giá d án…).
Vi c xây d ng và d y h c ch tích h p theo ph ng pháp d y h c d
án có u i m sau:
N i dung tích h p có tính thi t th c và có ý ngh a i v i h c sinh.
Các chuyên gia môn h c giúp giáo viên xây d ng các ch tích h p
m i l p sao cho m i l p có kho ng 2 d án trong m t n m h c.
Giáo viên có th d y c, h c sinh có th h c c n u c t p hu n
và quy nh v th i l ng.
Không ph i xây d ng môn h c m i nên ít gây xáo tr n.
HS c phát tri n n ng l c liên môn, n ng l c gi i quy t v n , n ng
l c ho t ng ch ng, sáng t o… nên h c t p h ng thú h n.
ng th i v i vi c l a ch n ph ng pháp d y h c phù h p trong d y h c
tích h p, ph i th c hi n các ph ng pháp và k thu t ánh giá a d ng:
tr c nghi m khách quan, t lu n, bài ki m tra vi t, b ng quan sát, báo
cáo, s hoàn thành các bài ki m tra, các cu c ph ng v n, h s ... Yêu c u
ánh giá h c sinh m t cách toàn di n: các ki n th c khoa h c c b n,
kh n ng khám phá và áp d ng khoa h c gi i quy t các v n trong
cu c s ng h ng ngày, s h ng thú trong khoa h c, s nh n bi t các giá
tr khoa h c, s tham gia tích c c trong h c t p môn khoa h c, s h p
tác, thái gi i quy t v n m t cách hi u qu và sáng t o...
LẬP KẾ HOẠCH DẠY HỌC TÍCH HỢP CÁC NỘI DUNG GIÁO DỤC Ở TIỂU HỌC |

23


2. Điều kiện để tiến tới dạy học tích hợp các môn học trong nhà trường

—

—

—

—
—
—
—
24

|

ti n t i d y h c tích h p các môn h c trong nhà tr ng, tr c h t
c n ào t o, b i d ng i ng chuyên gia v tích h p môn h c
ti n d n t i vi c th c hi n tích h p môn h c theo h ng chung c a
nhi u n c.
Thi t k l i n i dung ch ng trình SGK các môn h c theo h ng tích
h p. Có i ng tác gi ch ng trình và SGK gi i v chuyên môn, có kinh
nghi m s ph m, kinh nghi m biên so n ch ng trình, SGK tích h p
xây d ng ch ng trình, vi t SGK m i. C n u t cho c khâu xây d ng
ch ng trình và biên so n SGK t o s ng b , tránh tình tr ng
ch ng trình thì m i nh ng cách so n SGK thì v n c .
B i d ng và nâng cao n ng l c cho i ng giáo viên có th áp ng
c yêu c u d y h c tích h p. Nâng cao ch t l ng i ng giáo viên —
nhân t hàng u quy t nh thành công c a s nghi p giáo d c — thông
qua vi c nâng cao ch t l ng tuy n ch n u vào các tr ng s ph m,
ch t l ng ào t o sinh viên, c i cách ch ng trình, i m i ph ng
pháp d y h c, chú tr ng t p hu n và ào t o l i i ng giáo viên ng
l p, c bi t v ph ng pháp d y h c tích h p, cùng v i ch

u ãi và
tôn vinh i v i i ng này.
Thi t k l i ch ng trình ào t o giáo viên trong các tr ng s ph m t
m c tiêu n n i dung, ph ng pháp chu n b n ng l c cho i ng
giáo viên khi th c hi n ch ng trình tích h p.
i m i cách th c t ch c qu n lí trong nhà tr ng, cách ki m tra và
ánh giá k t qu h c t p theo h ng tích h p.
T ng c ng c s v t ch t, thi t b d y h c theo h ng tích h p môn
h c. i m i trang thi t b và thi t k phòng h c phù h p v i vi c t
ch c l p h c theo tinh th n m i.
Thay i cách thi c , ki m tra, ánh giá cho phù h p v i ch ng trình,
SGK c ng nh ph ng pháp d y h c m i.
MODULE TH 12


Hoạt động 4: Thực hành lập kế hoạch bài học tích hợp một số
nội dung giáo dục theo yêu cầu, nhiệm vụ năm học
I. NHIỆM VỤ

* Ho t ng cá nhân:
— Ch n m t bài h c có kh n ng cùng lúc th c hi n giáo d c c nhi u
n i dung nh : giáo d c b o v môi tr ng, giáo d c k n ng s ng, giáo
d c dân s ...
— So n k ho ch bài h c th hi n rõ cách th c l ng ghép giáo d c các n i
dung c yêu c u trong các v n b n h ng d n nhi m v n m h c.
* Ho t ng nhóm:
— Các cá nhân trong nhóm trình bày k ho ch bài h c ã so n (có th th c
hành gi ng trên l p).
— Th o lu n nhóm v cách xác nh m c tiêu, n i dung, ph ng pháp d y
h c, ph ng pháp ki m tra, ánh giá k t qu h c t p c a h c sinh.

II. THÔNG TIN PHẢN HỒI

—
—
—
—
—

Vi c d y h c tích h p c n c giáo viên quán tri t ngay t u n m h c
lên k ho ch d y h c phù h p t ng môn h c, t ng ho t ng d y h c.
Hi n nay, quan i m d y h c tích h p th hi n trong tài li u d y h c
ti u h c v n ch y u nghiêng v cách ti p c n tích h p trong các môn
h c riêng r , c th là:
Tích h p m b o m i liên h h tr ho c phát tri n ki n th c, k n ng
v i môn h c khác.
Tích h p các n i dung g n v i th c ti n: a ph ng, t n c, th gi i…
Tích h p phát tri n các k n ng chung, n ng l c chung…
Xây d ng ch , l ng ghép.
Xây d ng n i dung làm vi c theo d án a môn, liên môn, xuyên môn.
Khi thi t k k ho ch bài h c, giáo viên c n xác nh rõ m c tiêu, n i
dung, ph ng pháp d y h c… phù h p v i yêu c u tích h p nêu trong
nhi m v môn h c và nhi m v n m h c. Vi c d y h c tích h p ti u
LẬP KẾ HOẠCH DẠY HỌC TÍCH HỢP CÁC NỘI DUNG GIÁO DỤC Ở TIỂU HỌC |

25


h c hi n nay òi h i không phá v c tr ng b môn, ph i h p nhi u
cách th c tích h p, khuy n khích và t o i u ki n cho s ph i h p các

môn h c, các ho t ng h c t p c a h c sinh. Giáo viên ti u h c c n xác
nh nh ng ch /v n có liên quan v i nh ng ki n th c/k n ng
thu c m t s môn h c khác nhau (các môn h c riêng r nh ng có m t s
ch
là chung) có th giúp h c sinh h c sâu h n, tránh c s
ch ng chéo, trùng l p. M t khác, n i dung h c t p c thi t k thành
m t chu i v n , tình hu ng òi h i ph i huy ng t ng h p ki n th c
m t s môn gi i quy t. N i dung h c t p c n h ng vào phát tri n
nh ng k n ng, n ng l c c b n mà h c sinh có th s d ng vào t t c
các môn h c.
Các b c lên l p nên tham kh o tài li u giáo d c k n ng s ng trong các
môn h c ti u h c.

D. KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ TOÀN BỘ MODULE

1) Phân tích nh ng thu n l i và khó kh n trong vi c th c hi n d y h c tích
h p các n i dung giáo d c ti u h c hi n nay.
2) Nêu các ph ng pháp, k thu t d y h c phù h p v i vi c d y h c tích h p
ti u h c.
3) Thi t k m t k ho ch bài h c tích h p các n i dung giáo d c theo yêu
c u nêu trong nhi m v n m h c.

E. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO CHÍNH
Tài li u trong n c:

1. Ch ng trình giáo d c ti u h c.
2. B sách giáo khoa và sách giáo viên ti u h c.
3. D y h c tích c c (Tài li u D án Vi t — B ào t o giáo viên c a 7 t nh
mi n núi phía B c, NXB i h c S ph m).
4. Ph ng pháp d y h c các môn h c ti u h c, NXB Giáo d c, 2007.

26

|

MODULE TH 12


5. Giáo d c k n ng s ng trong các môn h c ti u h c — L p 1, NXB Giáo d c
Vi t Nam, 2010.
6. Giáo d c k n ng s ng trong các môn h c ti u h c — L p 2, NXB Giáo d c
Vi t Nam, 2010.
7. Giáo d c k n ng s ng trong các môn h c ti u h c — L p 3, NXB Giáo d c
Vi t Nam, 2010.
8. Giáo d c k n ng s ng trong các môn h c ti u h c — L p 4, NXB Giáo d c
Vi t Nam, 2010.
9. Giáo d c k n ng s ng trong các môn h c ti u h c — L p 5, NXB Giáo d c
Vi t Nam, 2010.
12. TS. Nguy n Anh D ng và các tác gi . Báo cáo khoa h c “Các cách ti p c n
tích h p trong ch ng trình giáo d c ph thông các môn h c”.
Tài li u d ch:

1. Xavier Roegiers, Khoa s ph m tích h p hay làm th nào phát tri n các
n ng l c nhà tr ng, NXB Giáo d c, 1996.
2. Giselle O. Martin-Kniep, Tám i m i tr thành ng i giáo viên gi i,
NXB Giáo d c Vi t Nam, 2011.
3. Robert J. Marzano, Debra J. Pickering, Jane E. Pollock, Các ph ng pháp
d y h c hi u qu , NXB Giáo d c Vi t Nam, 2011.
4. Thomas Armstrong, a trí tu trong l p h c, NXB Giáo d c Vi t Nam, 2011.

LẬP KẾ HOẠCH DẠY HỌC TÍCH HỢP CÁC NỘI DUNG GIÁO DỤC Ở TIỂU HỌC |

27


|

28