SKKN Sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học hiện đại trong bài 11 Lịch sử 10

Sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học hiện đại trong bài 11- Lịch sử lớp 10

TRƯỜNG THPT NGUYỄN THIỆN THUẬT
TỔ SỬ- ĐỊA- GDCD

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT
DẠY HỌC HIỆN ĐẠI
TRONG BÀI 11- LỊCH SỬ LỚP 10

Môn: Lịch sử
Tên tác giả: Đào Mạnh Tưởng
Chức vụ: Tổ trưởng tổ Sử- Địa - GDCD

Năm học 2015 - 2016
GV Đào Mạnh Tưởng

Trường THPT Nguyễn Thiện Thuật

1


Sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học hiện đại trong bài 11- Lịch sử lớp 10

MỤC LỤC
I. ĐẶT VẤN ĐỀ

Trang

1. Lí do chọn đề tài .............................................................. ….

3

1.1 Cơ sở lí luận …...…………….............................................

3

1.2 Cơ sở thực tiễn …...……………........................................

4

2. Mục đích nghiên cứu, nhiệm vụ nghiên cứu………………..

5

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu…………………………..

6

4. Phương pháp nghiên cứu…...…………….............................

6

II. NỘI DUNG
2.1. Lí thuyết về Sơ đồ tư duy…………………………………

7

2.2. Lí thuyết về Kĩ thuật mảnh ghép……………………………

8

2.3. Áp dụng kĩ thuật mảnh ghép và sơ đồ tư duy vào soạn giảng
Bài 11: Tây Âu hậu kì trung đại ( 2 tiết )..... ………………….

10

2.4. Một số lưu ý khi tổ chức dạy học có áp dụng kĩ thuật mảnh
ghép.............................................................................................

32

2.5. Kết quả thực nghiệm sư phạm ……………….....................

33

III. KẾT LUẬN
1. Phân tích kết quả nghiên cứu……………………………….

34

2.Ưu điểm của kĩ thuật mảnh ghép................................................

34

3.Ưu điểm sơ đồ tư duy ……….................................................

35

4. Điều kiện thực hiện ....................................................... ……

35

5. Đề xuất.......................................................................... ……

36

TÀI LIỆU THAM KHẢO ……………………………………

I. ĐẶT VẤN ĐỀ
GV Đào Mạnh Tưởng

Trường THPT Nguyễn Thiện Thuật

2


Sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học hiện đại trong bài 11- Lịch sử lớp 10

1. Lí do chọn đề tài
1.1 Cơ sở lí luận
Giáo dục phổ thông nước ta, đang thực hiện bước chuyển, từ chương trình
giáo dục tiếp cận nội dung, sang tiếp cận năng lực của người học. Giáo dục định
hướng năng lực nhằm đảm bảo chất lượng đầu ra của việc dạy học, thực hiện mục
tiêu phát triển toàn diện các phẩm chất nhân cách, chú trọng năng lực vận dụng tri
thức trong những tình huống thực tiễn nhằm chuẩn bị cho học sinh năng lực giải
quyết các tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp. Chương trình này nhấn mạnh
vai trò của người học với tư cách chủ thể của quá trình nhận thức.
Trong một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học có: Cải tiến các
phương pháp dạy học truyền thống; Kết hợp đa dạng các phương pháp dạy học;
Vận dụng dạy học định hướng hành động; Tăng cường sử dụng phương tiện dạy

học và công nghệ thông tin hợp lí hỗ trợ dạy học; Sử dụng các kĩ thuật dạy học
phát huy tính tích cực và sáng tạo …
Kĩ thuật dạy học là những cách thức hành động của giáo viên và học sinh
trong các tình huống hành động nhỏ nhằm thực hiện và điều khiển quá trình dạy
học. Các kĩ thuật dạy học là đơn vị nhỏ nhất của phương pháp dạy học. Có những
kĩ thuật dạy học chung, có những kĩ thuật đặc thù của từng phương pháp dạy học.
Ngày nay người ta chú trọng phát triển và sử dụng các kĩ thuật dạy học phát huy
tính tích cực, sáng tạo người học như: “ công não”, “ tia chớp”, “ bể cá”, XYZ, Sơ
đồ tư duy…Một trong những kĩ thuật dạy học tích cực không quá khó để thực hiện
và đạt được hiệu quả cao trong vận dụng là kĩ thuật mảnh ghép và Sơ đồ tư duy.

1.2 Cơ sở thực tiễn
GV Đào Mạnh Tưởng

Trường THPT Nguyễn Thiện Thuật

3


Sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học hiện đại trong bài 11- Lịch sử lớp 10

Trong những năm qua, hoạt động đổi mới phương pháp dạy học, thu được những
kết quả bước đầu như: đối với công tác quản lí, đã ban hành một loạt các công văn
hướng dẫn, chỉ thị, nghị quyết định hướng cho việc đổi mới phương pháp, tăng
cường cơ sở vật chất và thiết bị dạy học….. Đối với giáo viên, đông đảo giáo viên
có nhận thức đúng đắn về đổi mới phương pháp dạy học. Nhiều giáo viên đã xác
định rõ sự cần thiết và có mong muốn, đã cố gắng thực hiện đổi mới phương pháp
dạy học….
Tuy vậy, bên cạnh những kết quả bước đầu đã đạt được, việc đổi mới
phương pháp dạy học ở nhà trường THPT vẫn còn nhiều hạn chế. Là một người

giáo viên đang trực tiếp giảng dạy tôi nhận thấy rằng:
- Hoạt động đổi mới phương pháp dạy học, còn nặng về lí thuyết, mới chỉ
chủ yếu thông qua kêu gọi đổi mới, tập huấn nghiệp vụ … có chăng thể hiện ở
một số tiết thao giảng, dự giờ là rõ nét.
- Số giáo viên thường xuyên, chủ động, sáng tạo trong việc đổi mới phương
pháp dạy học, cũng như sử dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học phát huy tính tích
cực, tự học, tự sáng tạo của học sinh còn chưa nhiều.
- Chưa tạo được động lực cho giáo viên thực hiện đổi mới.
- Việc soạn, giảng theo hướng đổi mới đối với giáo viên còn phụ thuộc vào
nhiều yếu tố như cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, sự tích cực, chủ động của học
sinh … nên chưa tạo được sự nhất trí, đồng thuận, chuẩn mực trong nhận xét, đánh
giá.
Từ thực tế về đổi mới phương pháp dạy học trong trường trung học phổ
thông như đã nêu trên, bản tôi đã sử dụng kĩ thuật mảnh ghép và sơ đồ tư duy vào
dạy học ở môn lịch sử, trong bản sáng kiến kinh nghiệm này, tôi trình bày việc sử

GV Đào Mạnh Tưởng

Trường THPT Nguyễn Thiện Thuật

4


Sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học hiện đại trong bài 11- Lịch sử lớp 10

dụng các kĩ thuật này trong soạn, giảng Bài 11 - lớp 10 : Tây Âu thời hận kì trung
đại ( Chương trình cơ bản )
Môn lịch sử là một môn học vô cùng quan trọng trong việc trang bị cho học
sinh những tri thức cần thiết, hữu ích về đời sống xã hội qua các thời kì lịch sử, qua
đó góp phần không nhỏ vào việc hình thành nhân cách cho người học. Tuy vậy,

việc giảng dạy và học tập môn học này trong nhà trường phổ thông trung học hiện
nay còn nhiều vấn đề cần suy ngẫm. Thực tế hiện nay, nhiều học sinh ngại học,
thậm chí là chán học lịch sử, nhiều giáo viên dạy lịch sử ngại đổi mới phương
pháp. Vì vậy mà một trong những vấn đề nổi cộm là làm thế nào đưa môn lịch sử
về đúng vị trí và vai trò của nó- là một môn học khoa học xã hội và nhân văn hấp
dẫn.
Qua thực tế giảng dạy, thực tiễn nhà trường, tôi nhận thấy việc sử dụng Kĩ
thuật mảnh ghép và Sơ đồ tư duy trong dạy học đã góp phần không nhỏ làm cho
những giờ học lịch sử trở nên sinh động, hấp dẫn hơn.
2. Mục đích nghiên cứu, nhiệm vụ nghiên cứu
2.1 Mục đích nghiên cứu
- Khẳng định việc sử dụng kĩ thuật mảnh ghép và sơ đồ tư duy vào soạn
giảng trong môn lịch sử ở trường trung học phổ thông là có hiệu quả.
- Đề xuất cách thức soạn giảng một số tiết học trong môn lịch sử lớp 10 theo
kĩ thuật mảnh ghép và sơ đồ tư duy cho có hiệu quả.
2.2 Nhiệm vụ nghiên cứu
- Tìm hiểu cách xây dựng một kế hoạch dạy học theo kĩ thuật mảnh ghép và
sơ đồ tư duy.
- Hướng dẫn học sinh học theo nhiều hình thức: cá nhân, theo cặp, học theo
nhóm và báo cáo kết quả, nhận xét, góp ý…
GV Đào Mạnh Tưởng

Trường THPT Nguyễn Thiện Thuật

5


Sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học hiện đại trong bài 11- Lịch sử lớp 10

- Chỉ ra được ưu điểm, một số lưu ý khi thiết kế bài học, tổ chức dạy học

theo kĩ thuật mảnh ghép và sơ đồ tư duy.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1 Đối tượng nghiên cứu
- Cơ sở lí luận về dạy học tích cực, dạy học tiếp cận năng lực học sinh.
- Học sinh các lớp từ 10A1 đến 10A8 ( Năm học 2015 - 2016 ) ở Trường
THPT Nguyễn Thiện Thuật- Mỹ Hào- Hưng Yên.
- Sách Lịch sử lớp 10 ( Ban cơ bản ) Chương VI: Tây Âu thời trung đại –
Bài 11 : Tây Âu thời hậu kì trung đại
- Nghiên cứu, phân tích giáo án, phân tích phiếu xây dựng, góp ý của đồng
nghiệp sau khi dự giờ.
- Nghiên cứu, so sánh kết quả kiểm tra, kiểm tra đánh giá giữa những lớp
không áp dụng kĩ thuật này với những lớp có áp dụng.
3.2 Phạm vi nghiên cứu
Trong khuôn khổ của sáng kiến kinh nghiệm, tôi tập trung nghiên cứu việc
vận dụng kĩ thuật mảnh ghép và sơ đồ tư duy vào soạn giảng một bài với tiết học
cụ thể trong chương trình môn lịch sử ở trường trung học phổ thông.
4. Phương pháp nghiên cứu
- Tổng hợp, khái quát, lựa chọn lại những vấn đề lí luận có liên quan đến đề
tài
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm ( quan sát, phỏng vấn, so sánh )

GV Đào Mạnh Tưởng

Trường THPT Nguyễn Thiện Thuật

6


Sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học hiện đại trong bài 11- Lịch sử lớp 10

II . NỘI DUNG
2.1. Lí thuyết về Sơ đồ tư duy
* Khái niệm : Sơ đồ tư duy ( còn gọi là lược đồ tư duy, bản đồ khái niệm )
là một sơ đồ nhằm trình bày một cách rõ ràng những ý tưởng mang tính kế hoạch
hay kết quả làm việc của cá nhân hay nhóm về một chủ đề. Lược đồ tư duy có thể
được viết trên giấy, trên bản trong, trên bảng hay thực hiện trên máy tính.
* Cách làm :
- Viết tên chủ đề ở trung tâm, hay vẽ một hình ảnh phản ánh chủ đề.
- Từ chủ đề trung tâm, vẽ các nhánh chính. Trên mỗi nhánh chính viết một khái
niệm, phản ánh một nội dung lớn của chủ đề, ( Có thể viết bằng CHỮ IN HOA).
Nhánh và chữ viết trên đó được vẽ và viết cùng một màu. Nhánh chính đó được
nối với chủ đề trung tâm. Chỉ sử dụng các thuật ngữ quan trọng để viết trên các
nhánh.
- Từ mỗi nhánh chính vẽ tiếp các nhánh phụ để viết tiếp những nội dung thuộc
nhánh nhánh chính đó. Các chữ trên nhánh phụ được viết bằng chữ in thường.
- Tiếp tục như vậy ở các tầng phụ tiếp theo.
* Ứng dụng của lược đồ tư duy
Lược đồ tư duy có thể ứng dụng trong nhiều tình huống khác nhau như :
- Tóm tắt nội dung, ôn tập một chủ đề;
- Trình bày tổng quan một chủ đề;
- Chuẩn bị ý tưởng cho một báo cáo hay buổi nói chuyện, bài giảng;
- Thu thập, sắp xếp các ý tưởng;
- Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh;
- Bài tập về nhà;
- Ghi chép khi nghe giảng.
GV Đào Mạnh Tưởng

Trường THPT Nguyễn Thiện Thuật

7

Sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học hiện đại trong bài 11- Lịch sử lớp 10

2.2. Lí thuyết về Kĩ thuật mảnh ghép
- Khái niệm : Kĩ thuật mảnh ghép là kĩ thuật tổ chức hoạt động học tập
hợp tác, kết hợp giữa cá nhân, nhóm và liên kết giữa các nhóm.
- Mục tiêu :
+ Giải quyết một nhiệm vụ phức hợp.
+ Kích thích sự tham gia tích cực của học sinh trong hoạt động nhóm.
+ Nâng cao vai trò của các cá nhân trong quá trình hợp tác.
+ Tăng cường tính độc lập, trách nhiệm học tập của mỗi cá nhân.
- Tác dụng đối với học sinh:
+ Học sinh hiểu rõ nội dung kiến thức qua bốn mức độ: nhận biết, thông hiểu, vận
dụng thấp và vận dụng cao.
+ Học sinh được phát triển một số năng lực: gồm cả năng lực chung và năng lực
chuyên biệt của bộ môn.
+ Lồng ghép được các kĩ thuật dạy học tích cực khác vào giờ học.
+ Tăng cường hiệu quả học tập.
- Cách tiến hành: chia giờ học thành hai giai đoạn
Giai đoạn 1

“Nhóm chuyên sâu” : chia lớp thành 3 hoặc 4 nhóm tùy theo

kiến thức của bài, ý định tổ chức của giáo viên.

1
1

1

Giai đoạn 2

2
2

2

3
3

3

“Nhóm mảnh ghép” : là ghép của các nhóm ở giai đoạn 1,

sao cho nhóm mới có đủ số thành viên của các nhóm ở giai đoạn 1.

1
3

2

GV Đào Mạnh Tưởng

1
3

2

1
3

2
Trường THPT Nguyễn Thiện Thuật

8


Sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học hiện đại trong bài 11- Lịch sử lớp 10

 Lưu ý
Ở giai đoạn 1

“ Nhóm chuyên sâu ”

- Lớp học được chia đều thành các nhóm ( khoảng 6 đến 10 học sinh). Mỗi nhóm
được giao một nhiệm vụ, tìm hiểu sâu một phần nội dung học tập khác nhau,
nhưng có liên quan chặt chẽ với nhau.
- Kết thúc giai đoạn 1, đảm bảo mỗi thành viên trong nhóm, đều nắm vững và có
khả năng trình bày lại được, các nội dung trong nhiệm vụ được giao cho các bạn ở
nhóm khác, trong giai đoạn tiếp theo.
Ở giai đoạn 2 “ Nhóm mảnh ghép ”
- Sau khi hoàn thành nhiệm vụ ở giai đoạn 1, mỗi học sinh từ các nhóm
“chuyên sâu” khác nhau hợp lại thành các nhóm mới, gọi là “ nhóm mảnh
ghép”. Lúc này mỗi học sinh “chuyên sâu” trở thành những “mảnh ghép ” trong
“ nhóm mảnh ghép ”. Các học sinh phải lắp ghép các mảnh kiến thức thành một
“bức tranh” tổng thể.
- Sau đó nhiệm vụ mới được giao cho các nhóm “ mảnh ghép”. Nhiệm vụ này
mang tính khái quát, tổng hợp toàn bộ nội dung đã được tìm hiểu từ các nhóm
“chuyên sâu” . Bằng cách này, học sinh có thể nhận thấy những phần vừa thực
hiện là những nội dung học tập quan trọng.

GV Đào Mạnh Tưởng

Trường THPT Nguyễn Thiện Thuật

9


Sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học hiện đại trong bài 11- Lịch sử lớp 10

2.3 Áp dụng kĩ thuật mảnh ghép và sơ đồ tư duy vào soạn giảng
KẾ HOẠCH BÀI HỌC
Môn học: Lịch sử - lớp 10
Bài 11: TÂY ÂU THỜI HẬU KÌ TRUNG ĐẠI ( tiết 1 )
I. Mục tiêu
Học xong tiết học này, học sinh đạt được
1. Kiến thức
- Hiểu được nguyên nhân và điều kiện của các cuộc phát kiến địa lí.
- Nắm được những cuộc phát kiến địa lí lớn ở thế kỉ XV – XVI và hệ quả
của nó, tạo tiền đề cho sự hình thành quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa.
2. Kĩ năng
- Tiếp tục rèn luyện kĩ năng dung bản đồ hoặc quả Địa cầu để xác định
đường đi của các cuộc phát kiến địa lí.
3. Thái độ
- Giúp các em thấy được công lao của các nhà phát kiến địa lí, củng cố lòng
tin vào thành quả của khoa học, hiểu rõ qui luật phát triển của lịch sử.
4. Định hướng năng lực hình thành
4.1 Năng lực chung:
- Năng lực tự học.
- Năng lực giải quyết vấn đề.

- Năng lực giao tiếp.
- Năng lực hợp tác; Năng lực sử dụng CNTT
- Năng lực sử dụng ngôn ngữ.
4.2 Năng lực bộ môn:
- Tái hiện sự kiện, nhân vật lịch sử
GV Đào Mạnh Tưởng

Trường THPT Nguyễn Thiện Thuật

10


Sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học hiện đại trong bài 11- Lịch sử lớp 10

- Xác định và giải quyết mối liên hệ, tác động giữa các sự kiện lịch sử với
nhau
- So sánh, phân tích, khái quát hóa.
- Nhận xét, đánh giá rút ra bài học lịch sử .
- Thông qua sử dụng ngôn ngữ lịch sử thể hiện chính kiến của mình về các vấn đề
lịch sử.
II. Chuẩn bị của thầy và trò
1. Chuẩn bị của thầy:
- Máy chiếu, máy tính xách tay.
- Phiếu học tập, bảng phụ, giấy A0, A4, bút dạ.
2. Chuẩn bị của trò:
- Sách giáo khoa lịch sử lớp 10, vở ghi, bút viết, thước
- Giấy A4, A0, bút dạ
III. Tiến trình tổ chức dạy – học
1. Ổn định lớp
2. Kiểm tra bài cũ

3. Tổ chức dạy học
3.1 Khởi động : Cho học sinh xem một đoạn video về các nhà phát
kiến và dẫn dắt vào bài.
3.2 Hoạt động hình thành kiến thức
Nội dung

GV Đào Mạnh Tưởng

Hoạt động của

Hoạt động của

Năng lực

giáo viên

học sinh

hình thành

Trường THPT Nguyễn Thiện Thuật

11


Sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học hiện đại trong bài 11- Lịch sử lớp 10

GIỚI THIỆU BÀI
Một trong những thành tựu quan trọng của loài
người ở TK XV là tiến hành các cuộc phát kiến

địa lí. Phát kiến địa lí đã đem lại nguồn của cải
lớn cho châu Âu. Vậy nguyên nhân và điều kiện
nào dẫn đến các cuộc phát kiến địa lí ? Các cuộc
phát kiến địa lí chính ở thế kỉ XV đầu thế kỉ XVI
? Hệ quả của các cuộc phát kiến địa lí ra sao ?
chúng ta tìm hiểu ở tiết học hôm nay .

GV Đào Mạnh Tưởng

Trường THPT Nguyễn Thiện Thuật

12


Sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học hiện đại trong bài 11- Lịch sử lớp 10

HỌC BÀI

Lắng nghe để nắm

1. Những

Tổ chức học theo “ kĩ

chắc việc học theo kĩ

cuộc phát

thuật mảnh ghép”

thuật các mảnh ghép

- Nguyên

Giai đoạn 1:

Giai đoạn 1

nhân và

“Nhóm chuyên sâu”

“ Nhóm chuyên sâu

kiến địa lí

điều kiện

”
Chia lớp thành 3 nhóm

- Các cuộc

- Lớp học được chia - Năng lực

phát kiến

Nhóm 1: Các em hãy đều thành ba nhóm.

địa lí lớn.

tìm hiểu nguyên nhân và

tự học.

điều kiện dẫn đến các - Giao nhiệm vụ cho - Năng lực
- Hệ quả

cuộc phát kiến địa lí ?

các nhóm

giải quyết
vấn đề.

Nhóm 2: Các em hãy - Kết thúc giai đoạn
lập bảng thống kê các 1, đảm bảo mỗi thành
cuộc phát kiến địa lí lớn

viên trong nhóm đều - Năng lực

( Thời gian của chuyến nắm vững và có khả hợp tác.
đi; người chỉ huy; kết năng trình bày lại - Năng lực
quả của chuyến đi )

được cho các bạn ở sử dụng
nhóm khác nội dung CNTT

Nhóm 3: Các em hãy “chuyên

sâu”

của

phân tích hệ quả của các mình , chuẩn bị cho - Tái hiện
cuộc phát kiến địa lí ?

giai đoạn tiếp theo. sự kiện,
Có ghi trong vở cá nhân vật

GV Đào Mạnh Tưởng

Trường THPT Nguyễn Thiện Thuật

13


Sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học hiện đại trong bài 11- Lịch sử lớp 10

3.3 Hoạt động thực hành Nhóm còn lại nhận xét theo kĩ thuật 321
3.4 Hoạt động ứng dụng Lập được bảng thống kê các cuộc phát kiến địa lí lớn ;
Lập được Sơ đồ tư duy về Những cuộc phát kiến địa lí.
3.5 Hoạt động bổ sung
- Giáo viên bổ sung, chốt ý, nhấn mạnh thêm về các khái niệm khó
- Nhắc học sinh trả lời câu hỏi trong sách giáo khoa.

Phụ lục 1 ( Dùng ở giai đoạn 1 “ Nhóm chuyên sâu ” )
NHÓM 1
( Thời gian thực hiện tối đa 5 phút )
1.Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu nguyên nhân và điều kiện dẫn đến các cuộc phát

kiến địa lí ?
2.Nhiệm vụ:
2.1 Đọc sách giáo khoa, đọc tư liệu đã chuẩn bị.
2.2 Ghi nội dung cơ bản vào vở học tập cá nhân.
3. Kiến thức học sinh có thể thu hoạch được ( tùy theo sự chuẩn bị, nhận thức
của từng học sinh )
* Nguyên nhân và điều kiện của những cuộc phát kiến địa lí
- Nguyên nhân:
GV Đào Mạnh Tưởng

Trường THPT Nguyễn Thiện Thuật

14


Sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học hiện đại trong bài 11- Lịch sử lớp 10

+ Là do sản xuất phát triển, dẫn đến nhu cầu cao về hương liệu, gia vị, vàng bạc,
thị trường. Nguyên nhân quan trọng đó là lòng tham vàng của bọn quí tộc và
thương nhân châu Âu . Vì qua truyện Nghìn lẻ một đêm và sách Những truyện kì
lạ thì phương Đông là vùng đất giàu không thể tưởng tượng được về vàng .
+ Con đường giao lưu, buôn bán truyền thống qua Tây Á và Địa Trung Hải bị
người Ảrập độc chiếm, đường sang phương Đông qua Hắc Hải và vịnh Ba Tư bị
người Thổ Nhĩ Kì chiếm giữ .
- Về điều kiện dẫn đến những cuộc phát kiến địa lí: là do khoa học - kĩ thuật
có những bước tiến quan trọng: Ngành hàng hải phát triển, những hiểu biết về địa
lí, đại dương đầy đủ hơn, các bản hải đồ ghi rõ các vùng đất, các hòn đảo có dân
cư , máy đo góc thiên văn, la bàn để định hướng trên đại dương bao la được ứng
dụng . Kĩ thuật đóng tàu có tiến bộ , tàu có bánh lái và hệ thống buồm lớn như
tàu Ca-ra-ven ra đời …

NHÓM 2
( Thời gian thực hiện tối đa 5 phút )
1.Mục tiêu: Lập được bảng thống kê các cuộc phát kiến địa lí lớn
2.Nhiệm vụ:
2.1 Đọc sách giáo khoa, đọc tư liệu đã chuẩn bị.
2.2 Ghi nội dung cơ bản vào vở học tập cá nhân.
3. Kiến thức học sinh có thể thu hoạch được ( tùy theo sự chuẩn bị, nhận thức
của từng học sinh )
* Các cuộc phát kiến địa lí lớn.
STT

1.

Thời gian
1487

Chỉ huy
B. Đi-a-xơ

Kết quả
Đã đi vòng qua cực Nam của lục địa châu

( 1450-1500) Phi ( đặt tên là mũi Bão Tố, sau gọi là mũi
Hảo Vọng ).
GV Đào Mạnh Tưởng

Trường THPT Nguyễn Thiện Thuật

15

Sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học hiện đại trong bài 11- Lịch sử lớp 10

2.

8/ 1492

C.

Cô-lôm- Dẫn đầu đoàn đi về hướng Tây. Sau hơn 2

bô ( 1451? - tháng lênh đênh trên ĐTD….( Ca-ri-bê này
1506)
3.

7/1497

nay ), ông lầm là “ Đông Ấn Độ” , được coi

Va-xcô

là người phát hiện ra châu Mĩ.
đơ Rời cảng Li-xbon đi sang phương Đông, gần

Ga-ma

một năm sau, đến được Ca- li-cút ( bờ Tây

(1469?-1524 Nam Ấn Độ).
4.

1519-1522

)
Ph. Ma-gien- Là người đầu tiên thực hiện chuyến đi vòng
lan( 1480- quanh thế giới bằng đường biển. Đi về phía
Tây, qua cực Nam của Nam Mĩ, tiến vào
1521)
TBD.

NHÓM 3
( Thời gian thực hiện tối đa 5 phút )
1.Mục tiêu: Phân tích được hệ quả của các cuộc phát kiến địa lí ?
2.Nhiệm vụ:
2.1 Đọc sách giáo khoa, đọc tư liệu đã chuẩn bị.
2.2 Ghi nội dung cơ bản vào vở học tập cá nhân.
3. Kiến thức học sinh có thể thu hoạch được ( tùy theo sự chuẩn bị, nhận thức
của từng học sinh )
* Hệ quả
- Đem lại hiểu biết mới về trái đất, những hiểu biết mới về những con đường
mới , những dân tộc mới, tạo điều kiện cho sự giao lưu giữa các nền văn hoá, văn
minh khác nhau
- Thương nghiệp và sản xuất hàng hoá phát triển, thị trường thế giới được mở
GV Đào Mạnh Tưởng

Trường THPT Nguyễn Thiện Thuật

16

Sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học hiện đại trong bài 11- Lịch sử lớp 10

rộng, hang hải quốc tế phát triển. Phát kiến địa lí tạo nên cuộc “ cách mạng giá cả
” nó diễn ra do vàng chảy vào châu Âu nhiều hơn bao giờ hết, vàng được tung ra
để mua hàng hoá khiến giá cả tăng lên vùn vụt từ 2- 5 lần, có lợi cho thương nhân
và nhà sản xuất .
- Thúc đẩy nhanh sự tan rã của quan hệ sản xuất phong kiến và sự xuất hiện của
chủ nghĩa tư bản.
- Tuy nhiên có hạn chế: làm nảy sinh quá trình cướp bóc, xâm chiếm thuộc địa
và buôn bán nô lệ.

Phụ lục 2

( Dùng ở giai đoạn 2 “ Nhóm mảnh ghép ” )
NHÓM 1
( Thời gian thực hiện tối đa 7 phút )

1.Mục tiêu: - Hãy trình bày nội dung chính về các cuộc phát kiến địa lí
- Lập sơ đồ tư duy về các cuộc phát kiến địa lí.
2.Nhiệm vụ:
2.1 Là “ Mảnh ghép ” của ba nhóm ở giai đoạn 1.
2. 2 Tiến hành trao đổi, thảo luận. Lập sơ đồ trên bảng phụ hoặc vào giấy A0.
3. Kiến thức học sinh có thể thu hoạch được
Các cuộc
phát kiến địa lí
1a -NN, ĐK
+ Là do sản
xuất phát triển
GV Đào Mạnh Tưởng

1b - Thời gian, chỉ huy
1487
B. Đi-a-xơ
( 1450-1500)

1c - Hệ quả
- Đem lại hiểu biết mới,
tạo điều kiện cho sự giao
Trường THPT Nguyễn Thiện Thuật

17


Sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học hiện đại trong bài 11- Lịch sử lớp 10

+

Con

đường

8/ 1492

C. Cô-lôm-bô

7/1497

(1451?- 1506)
Va-xcô
đơ

giao lưu, buôn
bán truyền thống

Ga-ma

bị chiếm giữ .
+ Về điều kiện :
là do khoa học kĩ

thuật

có

những bước tiến
quan trọng

(1469?-1524 )
1519-1522 Ph. Ma-gienlan
( 1480-1521)

lưu.
- Thương nghiệp và sản
xuất hàng hoá phát triển,
thị trường mở rộng
- Thúc đẩy nhanh sự tan
rã của quan hệ sản xuất
phong kiến và sự xuất
hiện của chủ nghĩa tư
bản.

- Hạn chế: làm nảy sinh
quá trình cướp bóc, xâm
chiếm thuộc địa và buôn
bán nô lệ.

1d – Lập sơ đồ tư duy về các cuộc phát kiến địa lí

GV Đào Mạnh Tưởng

Trường THPT Nguyễn Thiện Thuật

18


Sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học hiện đại trong bài 11- Lịch sử lớp 10

NHÓM 2
( Thời gian thực hiện tối đa 7 phút )
1.Mục tiêu: - Phân biệt được hai khái niệm: “ Phát kiến” và “ Phát minh”.
Tìm ví dụ minh họa. Nêu được “ Phát kiến địa lí ” là gì ?
GV Đào Mạnh Tưởng

Trường THPT Nguyễn Thiện Thuật

19


Sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học hiện đại trong bài 11- Lịch sử lớp 10

- Vì sao Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha là những nước đi tiên phong

trong các cuộc phát kiến địa lí ?
2.Nhiệm vụ:
2.1 Là “ Mảnh ghép” của ba nhóm ở giai đoạn 1
2.2 Tiến hành trao đổi, thảo luận. Ghi kết quả trên bảng phụ hoặc vào giấy A0
3. Kiến thức học sinh có thể thu hoạch được ( Tùy theo sự chuẩn bị, nhận thức
của từng nhóm )
- “ Phát kiến”: d (id.). Cái, điều phát hiện có ý nghĩa khoa học. Những phát kiến
địa lí của thế kỉ XV – XVI.
- “ Phát minh”: đg. ( hoặc d ). Tìm ra cái có cống hiến lớn cho khoa học và loài
người. Sự phát minh ra lửa thời Tiền sử, Những phát minh, sáng chế khoa học.
( Từ điển Tiếng Việt- 2001)
- “ Phát kiến địa lí ”: là quá trình đi tìm những con đường mới, vùng đất mới,
dân tộc mới của người châu Âu .
- Vì sao… ?
+ Hai nước này có vị trí địa lí thuận lợi ( có bờ biển, bến cảng ... )
+ Nền kinh tế hàng hóa của hai nước này khá phát triển, nhất là các thành thị ven
biển, mới có điều kiện đầu tư tiền cho các chuyến đi
+ Đều có hạm đội thuyền vào loại mạnh nhất châu Âu lúc bấy giờ, với nhiều
thủy thủ gan dạ, có tầng lớp quí tộc thượng võ hiếu chiến.

KẾ HOẠCH BÀI HỌC
Môn học: Lịch sử - lớp 10
Bài 11: TÂY ÂU THỜI HẬU KÌ TRUNG ĐẠI ( tiết 2 )
I. Mục tiêu
GV Đào Mạnh Tưởng

Trường THPT Nguyễn Thiện Thuật

20

Sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học hiện đại trong bài 11- Lịch sử lớp 10

Học xong tiết học này, học sinh đạt được
1. Kiến thức
- Hiểu được những nét chính về hoàn cảnh ra đời của phong trào Văn hóa
Phục hưng.
- Nắm được những thành tựu chính của Văn hóa Phục hưng.
- Thấy rõ Văn hóa Phục hưng có giá trị nhân văn sâu sắc, tính phản phong
mạnh mẽ, song chưa triệt để.
2. Kĩ năng
- Rèn luyện khả năng phân tích, phê phán, thấy rõ sự lạc hậu của giai cấp
phong kiến và Giáo hội, hiểu được nguyên nhân của phong trào Văn hóa Phục
hưng.
3. Thái độ
- Giúp học sinh thấy rõ được những giá trị văn hóa của loài người trong thời
kì Phục hưng, từ đó có ý thức trân trọng và gìn giữ những giá trị văn hóa đó.
4. Định hướng năng lực hình thành
4.1 Năng lực chung:
- Năng lực tự học.
- Năng lực giải quyết vấn đề.
- Năng lực giao tiếp.
- Năng lực hợp tác; Năng lực sử dụng CNTT
- Năng lực sử dụng ngôn ngữ.
4.2 Năng lực bộ môn:
- Tái hiện sự kiện, nhân vật lịch sử.
- Xác định mối liên hệ, tác động giữa các sự kiện lịch sử với nhau.
- So sánh, phân tích, khái quát hóa.
- Nhận xét, đánh giá rút ra bài học lịch sử .
GV Đào Mạnh Tưởng

Trường THPT Nguyễn Thiện Thuật

21


Sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học hiện đại trong bài 11- Lịch sử lớp 10

- Thông qua sử dụng ngôn ngữ lịch sử thể hiện chính kiến của mình về các
vấn đề lịch sử.
II. Chuẩn bị của thầy và trò
1. Chuẩn bị của thầy:
- Máy chiếu, máy tính xách tay.
- Phiếu học tập; Tư liệu lịch sử
- Bảng phụ hoặc giấy A0, A4, bút dạ.
2. Chuẩn bị của trò :
- Sách giáo khoa lịch sử lớp 10, vở ghi, bút viết, thước
- Giấy A4, A0, bút dạ
III. Các hoạt động dạy – học
1. Ổn định lớp
2. Kiểm tra bài cũ
3. Tổ chức dạy học
3.1 Khởi động : Cho học sinh xem một đoạn video về các gương mặt tiêu
biểu phong trào Văn hóa Phục hưng.
3.2 Hoạt động hình thành kiến thức
Nội dung

GV Đào Mạnh Tưởng

Hoạt động của

Hoạt động của

giáo viên

học sinh

Năng lực
hình thành

Trường THPT Nguyễn Thiện Thuật

22


Sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học hiện đại trong bài 11- Lịch sử lớp 10

GIỚI THIỆU BÀI
Trong giai đoạn phát triển ban đầu, giai cấp tư
sản đã kế thừa những tinh hoa văn hóa của Hi
Lạp và Rô-ma cổ đại, xây dựng cho mình một - Năng lực
nền văn hóa mới tự do - Văn hóa Phục hưng. tự học.
Để tìm hiểu hoàn cảnh nào dẫn đến phong trào
Văn hóa Phục hưng ? Những thành tựu chính,
ý nghĩa của phong trào. Chúng ta cùng tìm
hiểu trong tiết học này.

GV Đào Mạnh Tưởng

Trường THPT Nguyễn Thiện Thuật

23


Sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học hiện đại trong bài 11- Lịch sử lớp 10

3. Phong trào
Văn hoá Phục

HỌC BÀI

hưng
- Hoàn cảnh

- Năng lực
Sử dụng kĩ thuật

Lắng nghe để nắm

giải quyết

mảnh ghép để tổ chức

chắc việc học theo kĩ vấn đề.

giờ học.

thuật mảnh ghép

- Thành tựu

- Tính chất

Giai đoạn 1:

Giai đoạn 1:

“Nhóm chuyên sâu”

“ Nhóm chuyên

- Năng lực

sâu ”

hợp tác.

( Nội dung )
- Ý nghĩa

Chia lớp thành

- Lớp học được chia - Năng lực

3 nhóm

đều thành ba nhóm.

sử dụng

- Giao nhiệm vụ cho CNTT

Nhóm 1: Phong trào

các nhóm

Văn hoá Phục hưng

- Kết thúc giai đoạn

- Tái hiện

xuất hiện trong hoàn

1, đảm bảo mỗi

sự kiện,

cảnh lịch sử nào ?

thành viên trong

nhân vật

nhóm đều nắm

lịch sử

Nhóm 2: Nêu những

vững và có khả

thành tựu chính của

năng trình bày lại

phong trào Văn hoá

được cho các bạn ở

Phục hưng ?

nhóm khác, trong

- Xác định

giai đoạn tiếp theo.

và giải

Nhóm 3: Nêu nội dung Có ghi kết quả vào

quyết mối

và ý nghĩa của phong

liên hệ, tác

vở.

trào Văn hoá Phục hưng - ( Phụ lục1)
GV Đào Mạnh Tưởng

động giữa

Trường THPT Nguyễn Thiện Thuật

24


Sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học hiện đại trong bài 11- Lịch sử lớp 10

3.3 Hoạt động thực hành Ghi nội dung cơ bản vào vở học tập cá nhân.
3.4 Hoạt động ứng dụng Giải thích khái niệm “ Văn hoá Phục hưng ”
3.5 Hoạt động bổ sung
- Giáo viên bổ sung, chốt ý. Nhắc học sinh trả lời câu hỏi trong sách giáo khoa.
Phụ lục 1

( Dùng ở giai đoạn 1 “Nhóm chuyên sâu” )
NHÓM 1
( Thời gian thực hiện tối đa 5 phút )

1.Mục tiêu: học sinh tìm hiểu được hoàn cảnh lịch sử dẫn đến phong trào Văn
hoá Phục hưng.
2.Nhiệm vụ:
2.1 Đọc sách giáo khoa, đọc tư liệu đã chuẩn bị.
2.2 Ghi nội dung cơ bản vào vở học tập cá nhân.
3. Kiến thức học sinh có thể thu hoạch được ( tùy theo sự chuẩn bị, nhận thức
của từng học sinh )
* Hoàn cảnh
+ Xã hội: Bước sang giai đoạn hậu kì trung đại, giai cấp tư sản mới ra đời, tuy có
thế lực về kinh tế, song lại chưa có địa vị xã hội tương ứng, họ mong muốn xoá

bỏ trở ngại phong kiến.
+ Khoa học- kĩ thuật: cùng với việc con người bước đầu nhận thức được bản chất
của thế giới ( với những phát minh khoa học, phát kiến địa lí… ) giai cấp tư sản
muốn xây dựng nền văn hóa của mình.
+ Trong tình hình đó, thế giới quan, hệ tư tưởng của chế độ phong kiến, của
Giáo hội Kitô vẫn giữ những quan điểm lỗi thời, và là trở ngại nặng nề cho sự
phát triển của quan hệ sản xuất TBCN, sự phát triển của giai cấp tư sản. Cuộc
GV Đào Mạnh Tưởng

Trường THPT Nguyễn Thiện Thuật

25