Đề cương luận văn thạc sĩ Tổ chức dạy học ngoại khóa nhằm phát triển năng lực GQVĐ chương Chất khí

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
KHOA VẬT LÝ

ĐỀ CƯƠNG
LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CỦA HỌC SINH
THÔNG QUA TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA VỀ CÁC ỨNG
DỤNG KĨ THUẬT CỦA VẬT LÍ THUỘC CHƯƠNG “CHẤT KHÍ”-VẬT LÍ
10

Học viên
: Lê Vũ Thái Sơn
Chuyên ngành : Lý luận và PPDH Bộ môn Vật lý
Khóa học
: 2016 - 2018


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
KHOA VẬT LÝ

ĐỀ CƯƠNG
LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CỦA HỌC SINH
THÔNG QUA TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA VỀ CÁC ỨNG
DỤNG KĨ THUẬT CỦA VẬT LÍ THUỘC CHƯƠNG “CHẤT KHÍ”-VẬT LÍ
10

Học viên
: Lê Vũ Thái Sơn
Chuyên ngành : Lý luận và PPDH Bộ môn Vật lý
Khóa học

: 2016 - 2018

Người hướng dẫn: PGS.TS Phạm Xuân Quế


MỞ ĐẦU
1. Lí do chon đề tài.
Sự nghiệp công nghiệp hóa – hiện đại hóa và tiến trình hội nhập quốc tế
của đất nước đòi hỏi nguồn nhân lực có trình độ cao, năng động, sáng tạo và
phẩm chất đạo đức tốt. Để đáp ứng nhu cầu đó ngành giáo dục cần đổi mới
toàn diện. Do vậy với văn kiện đại hội đảng lần thứ X của ban chấp hành
trung ương đảng khóa IX đã khẳng định “...ưu tiên hàng đầu cho việc nâng
cao chất lượng dạy và học. Đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp
dạy và học...Phát huy khả năng sáng tạo và độc lập suy nghĩ của học sinh...”
Điều 28 luật giáo dục qui định “phương pháp giáo dục phổ thông phải
phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với
đặc điểm của từng môn học, lớp học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả
năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn,
tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui hứng thú học cho học sinh”.
Vật lí học là một môn học bắt buộc trong hệ thống các môn học của
nhà trường phổ thông ở nước ta hiện nay. Yêu cầu đổi mới phương pháp dạy
và học trong nhà trường phổ thông trong đó yêu cầu đổi mới phương pháp
dạy và học đối với môn Vật lí là điều tất yếu. Do đặc thù của vật lí là môn
khoa học thực nghiệm nên một trong những khâu quan trọng của quá trình đổi
mới phương pháp dạy học vật lí là tăng cường các hoạt động thực nghiệm của
học sinh trong quá trình học tập. Vì vậy, việc đưa thí nghiệm vào dạy học đã
làm cho học sinh tiếp cận với con đường nghiên cứu khoa học của các nhà
khoa học và tiếp thu các kiến thức một cách nhanh chóng, dễ dàng hơn.
Thông qua thí nghiệm vật lí, học sinh sẽ được rèn luyện kĩ năng, kĩ xảo, giáo
dục tổng hợp, hình thành tư duy sáng tạo phát triển năng lực giải quyết vấn đề

và tinh thần làm việc tập thể.

Qua việc tìm hiểu thực tế, tôi thấy: Việc dạy

và học theo chương trình mới đã có nhiều ưu điểm. Tuy nhiên, dạy học nội
khóa vẫn còn rất nặng nề, chưa kích thích được sự hứng thú học tập và chưa
phát triển được năng lực giải quyết vấn đề của học sinh. Do vậy, để đạt được
mục tiêu đã đề ra của nền giáo dục, cần phải đa dạng hóa các hình thức tổ
chức hoạt động học tập của học sinh, và cần khẳng định vai trò quan trọng


của học hoạt động ngoài giờ lên lớp (hay hoạt động ngoại khóa). Đây là một
hình thức dạy học mang lại hiệu quả cao nhưng hiện nay chưa được chú trọng
ở các trường phổ thông nước ta. Nó không những giúp học sinh cũng cố kiến
thức, phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh. Đây là những điều mà nội
khóa làm chưa tốt do điều kiện thời gian, phương tiện dạy học hay do sức ép
thi cử.
Qua quá trình nghiên cứu sách giáo khoa vật lí 10, tôi nhận thấy kiến
thức về chương “Chất khí” có nhiều ứng dụng trong đời sống và kĩ thuật.
Trong dạy học nội khóa đã được trang bị một số thiết bị thí nghiệm tối thiểu
về chất khí, nhưng qua tìm hiểu tôi nhận thấy các giáo viên chưa khai thác,
tận dụng được hết khả năng của các thiết bị thí nghiệm này trong dạy học. Có
giáo viên sử dụng các thiết bị này nhưng chưa nghiên cứu để đưa thí nghiệm
vào giảng dạy theo hướng tổ chức hoạt động nhận thức cho học sinh. Ngoài
ra, phần này cũng có những thí nghiệm đơn giản, có thể tự chế tạo được khai
thác từ những thiết bị đã có sẵn trong thực tế nhưng giáo viên đã không tổ
chức cho học sinh tự thiết kế và làm thí nghiệm. Do vậy, trong học nội khóa,
học sinh không có cơ hội được rèn luyện các kĩ năng, các thao tác làm thí
nghiệm, cũng như không được hình thành kiến thức một cách đúng đắn dễ
dẫn đến sai lầm, hay không có sự hứng thú, tích cực trong học tập và không

được rèn luyện năng lực giải quyết vấn đề.
Thực tiễn trong những năm gần đây ở các nhà trường phổ thông hiện
nay, hoạt động ngoại khóa nói chung và hoạt động ngoại khóa vật lí nói riêng
ít được tổ chức, lãnh đạo nhà trường và giáo viên bộ môn chưa có sự đầu tư
cho hoạt động này. Về mặt lí luận, việc nghiên cứu các hình thức tổ chức hoạt
động ngoại khóa vật lí trong nhà trường phổ thông cũng chưa được sự quan
tâm nghiên cứu thích đáng của các nhà lí luận dạy học bộ môn.
Với mong muốn góp phần vào việc nghiên cứu, nâng cao chất lượng,
hiệu quả dạy và học vật lí ở trường trung học phổ thông (THPT), tôi chọn
nghiên cứu đề tài: PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
CỦA HỌC SINH THÔNG QUA TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI


KHÓA VỀ CÁC ỨNG DỤNG KĨ THUẬT CỦA VẬT LÍ THUỘC
CHƯƠNG “CHẤT KHÍ”-VẬT LÍ 10

2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
Ở nước ta trong những năm gần đây có nhiều tác giả đã có những công
trình nghiên cứu, bài viết khác nhau liên quan đến dạy học theo định hướng
phát triển năng lực của người học như:
- PGS TS Phạm Xuân Quế và PGS.TS Vũ Trọng Rỹ: “Bồi dưỡng một số vấn
đề về phương pháp dạy học môn vật lí cho giáo viên trung học phổ thông
theo định hướng phát triển năng lực”
- Lương Việt Thái (2011). “Báo cáo tổng kết Đề tài Phát triển chương trình
GDPT theo định hướng phát triển năng lực người học”
- Lương Việt Thái (2012). “Một số vấn đề về phát triển chương trình GDPT
theo định hướng phát triển năng lực”. Kỉ yếu Hội thảo Khoa học “Giải pháp
đột phá đổi mới căn bản toàn diện nền giáo dục Việt Nam” (Tháng 6 - 2012).
Hội Khoa học Tâm lí - Giáo dục Việt Nam.
- Trần Thị Kim Chi (2016). “Tổ chức hoạt động ngoại khóa về ứng dụng kĩ

thuật của các kiến thức phần điện từ học – Vật lí 11 theo hướng phát huy tính
tích cực và năng lực sáng tạo của học sinh”.
- Nguyễn Cao Khả (2013). “Tổ chức dạy học theo nhóm chương chất khí vật
lí 10”
Thông qua nghiên cứu các công bố của các tác giả tôi nhận thấy các
nhóm tác giả đã có sự thống nhất cơ bản về nội dung, phân loại, đánh giá về
phát triển năng lực của học ở trung học phổ thông.
3. Mục tiêu đề tài.
Nghiên cứu tổ chức hoạt động ngoại khóa về các ứng dụng kĩ thuật của
vật lí thuộc chương “chất khí” vật lí 10 nhằm phát triển về năng lực giải quyết
vấn đề của học sinh.
4. Giả thuyết khoa học


Nếu nghiên cứu và tổ chức được một số chủ đề hoạt động ngoại khóa
về các ứng dụng kĩ thuật của vật lí thuộc chương “chất khí” vật lí 10 sẽ góp
phần nâng cao, phát triển năng lực giải quyết vấn đề của học sinh.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu.
Để đạt được mục đích đề ra, đề tài có những nhiệm vụ chủ yếu sau:
- Nghiên cứu cơ sở lí luận của hoạt động ngoại khóa, đặc biệt là lí luận về
hoạt động ngoại khóa vật lí. Trong đó có việc nghiên cứu vai trò của việc dạy
học các ứng dụng kĩ thuật vật lí để phát huy tính tích cực và phát triển năng
lực giải quyết vấn đề của học sinh.
- Nghiên cứu cơ sở lí luận về biểu hiện của năng lực giải quyết vấn đề của
học sinh.
- Tìm hiểu mục tiêu dạy học về kiến thức, kỹ năng, thái độ và mục tiêu phát
triển tư duy mà học sinh cần đạt được khi học chương “chất khí”.
- Điều tra thực trạng về dạy học các kiến thức của chương “chất khí” theo
chương trình vật lí 10 ở một số trường THPT. Từ đó có căn cứ để xây dựng
nội dung, phương pháp dạy học và hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa

nhằm khắc phục các hạn chế trong giờ nội khóa.
- Xây dựng nội dung và quy trình tổ chức hoạt động ngoại khóa về các ứng
dụng kĩ thuật của chương “chất khí” theo phương hướng phát triển năng lực
giải quyết vấn đề của học sinh.
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm để đánh giá tính khả thi của quy trình
ngoại khóa đã xây dựng và bước đầu đánh giá hiệu quả của hoạt động ngoại
khóa.
6. Đối tượng nghiên cứu
Tổ chức hoạt động ngoại khóa về các ứng dụng kĩ thuật của vật lí
thuộc chương “chất khí” vật lí 10 nhằm phát triển về năng lực giải quyết vấn
đề của học sinh.
7. Phạm vi nghiên cứu:
Trong thời gian và khả năng cho phép, tôi chỉ tập trung nghiên cứu quá
trình tổ chức hoạt động dạy học ngoại khóa về các ứng dụng kĩ thuật của vật lí
thuộc chương “chất khí” vật lí 10 nhằm phát triển về năng lực giải quyết vấn


đề của học sinh ở một số trường THPT thành phố Đà Nẵng và tỉnh Quảng
Nam.

8. Phương pháp nghiên cứu
8.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
- Nghiên cứu các tài liệu về chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng
và Nhà nước trong công tác giáo dục.
- Nghiên cứu một số tài liệu về dạy học các ứng dụng kĩ thuật vật lí và
vai trò của các ứng dụng kĩ thuật vật lí trong dạy học.
- Nghiên cứu các tài liệu Triết học, Tâm lý học, Giáo dục, Lí luận dạy
học vật lí, phương pháp dạy học vật lí, thí nghiệm vật lí phổ thông về chương
“chất khí”, các tài liệu hướng dẫn tổ chức hoạt động ngoại khóa để xây dựng
hoạt động ngoại khóa phù hợp.

- Nghiên cứu chương trình, sách giáo khoa, sách bài tập, sách hướng dẫn
giảng phần “Chất Khí” Vật lí 10 THPT.
- Nghiên cứu những tài liệu về các bài thí ngiệm phần “Chất khí” trong
dạy học.
8.2. Phương pháp điều tra, quan sát
- Phỏng vấn giáo viên và học sinh để nắm tình hình dạy học các ứng dụng
kĩ thuật vật lí và sử dụng các phương pháp dạy học ở một số trường THPT.
- Xây dựng mẫu phiếu điều tra để có cơ sở cho việc cần phải đổi mới
phương pháp dạy học vật lí hiện nay ở THPT, khắc phục những khó khăn
trong dạy học các ứng dụng kĩ thuật vật lí để có những biện pháp dạy học phù
hợp.
8.3. Phương pháp nghiên cứu thống kê toán học
- Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý kết quả thực nghiệm sư
phạm và kiểm định giả thuyết thống kê về sự khác nhau trong kết quả học tập
của hai nhóm thực nghiệm và đối chứng.


9. Cấu trúc của đề tài
Đề tài gồm 3 phần: Mở đầu, nội dung và kết luận
Mở đầu
Nội dung
Chương 1: Cơ sở lí luận về việc tổ chức hoạt động ngoại khóa Vật lí ở trường
phổ thông.
Chương 2: Tổ chức hoạt động ngoại khóa về các ứng dụng kĩ thuật của vật lí
thuộc chương “chất khí” vật lí 10 nhằm phát triển về năng lực giải quyết vấn
đề của học sinh.
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm
Dự kiến kết quả
Tài liệu tham khảo
Phần phụ lục

NỘI DUNG
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VIỆC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA
VẬT LÍ Ở TRƯỜNG THPT
1.1. Hoạt động ngoại khóa vật lí ở trường phổ thông
1.1.1. Vai trò của hoạt động ngoại khóa trong hệ thống các hình thức tổ
chức dạy học vật lí ở trường phổ thông
1.1.2. Các đặc điểm của HĐNK Vật lí
1.1.3. Nội dung ngoại khóa Vật lí
1.1.4. Các hình thức ngoại khóa Vật lí
1.1.5. Phương pháp dạy học HĐNK Vật lí
1.1.6. Quy trình tổ chức HĐNK
1.2. Tính tích cực và năng lực sáng tạo học tập của học sinh
1.2.1. Tính tích cực học tập của HS
1.2.2. Năng lực giải quyết vấn đề trong học tập của HS
1.3. Dạy học các ứng dụng kĩ thuật của vật lí và vai trò của việc dạy học các
ứng dụng kĩ thuật vật lí trong việc phát huy tính tích cực và năng lực giải
quyết vấn đề của HS
1.3.1. Dạy học các ứng dụng kĩ thuật (ƯDKT) của vật lí
1.3.2. Vai trò của việc dạy học các ƯDKT trong việc phát huy tính tích cực
và năng lực giải quyết vấn đề của HS trong dạy học vật lí
1.4. Kết luận chương I
CHƯƠNG 2:
TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA VỀ CÁC ỨNG DỤNG
KĨ THUẬT CHƯƠNG “CHẤT KHÍ” VẬT LÍ 10 TRONG ĐỜI SỐNG
VÀ KĨ THUẬT
2.1. Giới thiệu về chương “Chất khí”
2.1.1. Cấu trúc nội dung của chương

2.1.2. Mục tiêu về kiến thức, kỹ năng, thái độ, phát triển tư duy của
chương


2.1.3. Kế hoạch dạy học của chương
2.2. Thực tiễn dạy và học chương “chất khí” hiện nay ở một số trường THPT
2.2.1. Mục đích điều tra
2.2.2. Phương pháp điều tra
2.2.3. Đối tượng điều tra
2.2.4. Kết quả điều tra
2.3. Quy trình tổ chức hoạt động ngoại khóa
2.3.1. Mục tiêu của hoạt đông ngoại khóa
2.3.2. Nội dung của hoạt động ngoại khóa
2.4. Phương pháp và hình thức tổ chức và dự kiến các bước dạy học các nội
dung ngoại khóa
2.4.1. Phương pháp dạy học ngoại khóa
2.4.2. Hình thức tổ chức
2.4.3. Dự kiến các bước dạy học các nội dung ngoại khóa
2.4.4. Dự kiến các khó khăn của học viên trong quá trình thực hiện các
nhiệm vụ và các phương pháp hỗ trợ
2.5. Kết luận chương II
CHƯƠNG III:
THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm
3.2. Nhiệm vụ của thực nghiệm sư phạm


3.3. Đối tượng và phương pháp thực nghiệm sư phạm
3.3.1. Đối tượng thực nghiệm sư phạm
3.3.2. Phương pháp thực nghiệm sư phạm

3.3. Nội dung thực nghiệm sư phạm
3.3.1. Chuẩn bị trước khi tiến hành thực nghiệm sư phạm
3.3.2. Tiến trình thực nghiệm sư phạm
3.4. Kết quả thực nghiệm sư phạm
3.4.1. Xử lý kết quả thực nghiệm sư phạm
3.4.2. Kiểm định giả thuyết thống kê
3.5. Phân tích và đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm
3.5.1. Phân tích diễn biến của HĐNK
3.5.2. Sơ bộ đánh giá hiệu quả của HĐNK
3.6. Kết luận chương III
DỰ KIẾN KẾT QUẢ
Đối chiếu với mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
tôi dự kiến kết quả sau:
- Vận dụng được cơ sở lí luận về đổi mới phương pháp dạy học và việc tổ
chức HĐNK về các ứng dụng Vật lí của chương “Chất khí”.
- Trên cơ sở tìm hiểu, điều tra tình hình dạy học, tình hình sử dụng thiết bị
thí nghiệm phục vụ cho quá trình dạy học, để xây dựng được nội dung ngoại
khóa phù hợp nhằm phát huy tính tích cực và phát triển năng lực giải quyết
vấn đề của học sinh.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Đảng cộng sản Việt Nam (2013), Nghị quyết TW 8 Ban chấp hành trung
ương Đảng khoá XI, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
[2] Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam (2006), Luật Giáo dục, NXB Chính
trị Quốc gia, Hà Nội.


[3] Bộ Giáo dục và đào tạo (2014), Hướng dẫn dạy học và kiểm tra đánh giá
theo định hướng phát triển năng lực học sinh cấp trung học phổ thông môn
Vật Lý, Vụ giáo dục trung học.
[4] Nguyễn Bảo Hoàng Thanh (2011), Kiểm tra đánh giá trong giáo dục,

NXB Đà Nẵng.
[5] Nguyễn Quang Đông (2003), Tìm hiểu các hình thức tổ chức hoạt động
ngoại khóa vật lí ở trường THPT – Thái Nguyên
[6] Vũ Thanh Khiết (2001), Bài tập định tính và câu hỏi thực tế Vật lí
10,11,12, NXB GD


KẾ HOẠCH THỰC HIỆN ĐỀ TÀI
Kế hoạch thực hiện
Thời gian thực hiện
10/2017 11 -12/2017 1/2018
1. Nghiên cứu tài X
Công việc
liệu

về

1-3/2018 3-4/2017 5/2018

HĐNK,

Định hướng phát
triển năng lực
2. Viết và bảo bệ đề X
cương luận văn
3. Điều tra thực

X

trạng dạy học các

KT

của

chương

“Chất khí” Vật lí 10
ở một số trường
THPT
4.
Nghiên

cứu

X
Nộp đề tài

chương trình “Chất
khí” Vật lí 10 THPT
và các phương pháp
giảng dạy theo định
hướng

phát

triển

năng lực
5. Xây dựng nội

X

dung và quy trình tổ
chức

hoạt

động

ngoại khóa
6. Thực nghiệm sư
phạm
7. Viết luận văn,
hoàn thiện, nộp luận
văn

X
X


Đà Nẵng, ngày ... tháng … năm 2018.
HỌC VIÊN THỰC HIỆN
(Ký và ghi rõ họ tên)

Đà Nẵng, ngày ... tháng … năm 2018.
XÁC NHẬN CỦA BỘ MÔN

NGƯỜI HƯỚNG DẪN
(Ký và ghi rõ họ tên)