TÀI LIỆU môn THỐNG kê dân số kế HOẠCH hóa GIA ĐÌNH (tài liệu dùng cho các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ dân số kế hoạch hóa gia đình đạt chuẩn viên chức dân số)

TỔNG CỤC DÂN SỐ KẾ HOẠCH HĨA GIA ĐÌNH
TRUNG TÂM ĐÀO TẠO, BỒI DƢỠNG

TÀI LIỆU MÔN
THỐNG KÊ DÂN SỐ - KẾ HOẠCH HĨA GIA ĐÌNH
(Tài liệu dùng cho các lớp bồi dƣỡng nghiệp vụ
Dân số - Kế hoạch hoá gia đình đạt chuẩn viên chức dân số)

HÀ NỘI , THÁNG 12 NĂM 2014

1


MỤC LỤC

MỤC LỤC............................................................................................................. 2
DANH MỤC BẢNG ............................................................................................. 7
DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH ................................................................................ 8
LỜI NĨI ĐẦU ...................................................................................................... 9
i 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ THỐNG KÊ ........................................ 11
A. MỤC TIÊU..................................................................................................... 11
B. NỘI DUNG .................................................................................................... 11
1. Khái niệm v đặc trƣng cơ bản của Thống kê. ............................................... 11
11

hái niệm Thống

..................................................................................... 11

1 2 Đặc trƣng cơ bản của Thống

................................................................... 12

2 Đối tƣợng nghiên cứu của thống kê học ......................................................... 15
3

ột số hái niệm thƣờng dùng trong thống kê............................................... 17

3.1. Tổng thể thống kê. ....................................................................................... 17
3.2. Tiêu thức thống kê. ...................................................................................... 19
3.3. Chỉ tiêu thống kê. ......................................................................................... 20
4. Sự cần thiết s dụng thống kê trong quản lý Dân số - Kế hoạch hố gia đình
............................................................................................................................. 21
5. Nhiệm vụ của thống kê Dân số - Kế hoạch hố gia đình ............................... 22
C. CÂU HỎI ÔN TẬP ........................................................................................ 23
D LƢỢNG GIÁ ................................................................................................. 23
Bài 2: CÁC NGUỒN SỐ LIỆU THỐNG KÊ DÂN SỐ - KẾ HOẠCH HỐ
GIA ĐÌNH ........................................................................................................... 25
A. MỤC TIÊU..................................................................................................... 25
B. NỘI DUNG .................................................................................................... 25
1. Khái niệm và phân loại nguồn số liệu trong thống kê Dân số - Kế hoạch hố
gia đình ................................................................................................................ 25
2


1.1. hái niệm ..................................................................................................... 25
1.2. Các yêu cầu cơ bản của thu thập số iệu thống kê. ..................................... 26
1.3. h n oại nguồn th ng tin d
2. Thống

iệu thống

................................................. 28

thƣờng xuyên .................................................................................. 29

2.1. Thống kê biến động thƣờng xuyên ............................................................. 29
2 2 u trình thực hiện thống
biến động thƣờng u n d n số của cơ quan
quản lý Dân số - Kế hoạch hố gia đình ............................................................. 38
3. Thống
31
32

h ng thƣờng xuyên dân số ............................................................ 40
t

t

u

h n oại các hình thức thống

s ......................................... 40

h ng thƣờng u n d n số ................... 40

3.3. Tổng điều tra dân số ..................................................................................... 43
3 4 Điều tra chọn mẫu về d n số ....................................................................... 49
4

hƣơng pháp thu thập thống

thƣờng xuyên dân số.................................... 52

4.1. Một số qu định chung ................................................................................ 52
4.2. Khái niệm và phạm vi theo dõi Dân số - Kế hoạch hoá gia đình ................ 53
4.3. Sổ ghi chép ban đầu về Dân số - Kế hoạch hố gia đình (sổ A0) và và cách
ghi chép ban đầu ................................................................................................. 57
4. Phiếu thu tin của cộng tác viên ...................................................................... 60
41

u định chung ............................................................................................ 60

5. Lập báo cáo của ban dân số xã........................................................................ 61
5.1. Trách nhiệm của cán bộ d n số
52

: .............................................................. 61

u định về phạm vi và tiến độ báo cáo...................................................... 61

6. Kiểm tra, thẩm định chất ƣợng của số liệu thống kê Dân số - Kế hoạch hố
gia đình ................................................................................................................ 68
6.1. Kiểm tra tài liệu ghi chép ban đầu ............................................................... 68
6.2. Thẩm định báo cáo của xã ........................................................................... 80
6.3. Thẩm định hệ thống đ i ............................................................................... 86
C. THỰC HÀNH ................................................................................................ 91
D. CÂU HỎI ÔN TẬP ........................................................................................ 93
3

E LƢỢNG GIÁ .................................................................................................. 94
i 3: CÁC HƢƠNG HÁ

Ô TẢ SỐ LIỆU THỐNG KÊ ......................... 99

A. MỤC TIÊU..................................................................................................... 99
B. NỘI DUNG .................................................................................................... 99
1. Số tuyệt đối. .................................................................................................... 99
1.1. Khái niệm .................................................................................................... 99
12

h n oại số tu ệt đối ................................................................................. 100

13

ngh a của số tu ệt đối............................................................................. 102

2. Số tuơng đối trong thống kê.......................................................................... 103
2.1. Khái niệm ................................................................................................... 103
2.2. Các loại số tƣơng đối ................................................................................. 104
2 3 Nh ng vấn đề cần ch

hi s dụng chung số tƣơng đối và tuyệt đối.... 109

3. Số bình quân.................................................................................................. 110
3.1. Khái niệm số bình quân ............................................................................. 110
3.2. Các loại số bình quân ................................................................................. 112
4. Số trung vị (Me). ........................................................................................... 120
41

hái niệm ................................................................................................... 120

42

hƣơng pháp t nh số trung vị ..................................................................... 120

C. THỰC HÀNH .............................................................................................. 124
D. CÂU HỎI ÔN TẬP ...................................................................................... 126
E LƢỢNG GIÁ ................................................................................................ 126
Bài 4: PHÂN TỔ THỐNG KÊ ......................................................................... 129
A. MỤC TIÊU................................................................................................... 129
B. NỘI DUNG .................................................................................................. 129
1. Khái niệm, ngh a v nhiệm vụ của phân tổ thống kê................................. 129
11

hái niệm ph n tổ thống

12

ngh a của ph n tổ thống

....................................................................... 129

1 3 Nhiệm vụ của ph n tổ thống

.................................................................... 130
................................................................. 131
4

2. Các loại phân tổ thống kê.............................................................................. 132
2 1 Căn cứ vào nhiệm vụ của phân tổ thống kê ............................................... 132
3 Ngu n t c của ph n tổ thống

. ................................................................. 137

3.1. Tiêu thức phân tổ ....................................................................................... 137
3.2. Các chỉ tiêu giải thích ................................................................................ 138
4 Các bƣớc phân tổ thống kê ........................................................................... 139
41

ác định mục đ ch ph n tổ ........................................................................ 139

4.2. Lựa chọn tiêu thức phân tổ ....................................................................... 140
43

ác định số tổ và khoảng cách tổ .............................................................. 140

4 4 S p ếp các đơn vị v o t ng tổ .................................................................. 145
C. THỰC HÀNH .............................................................................................. 145
D. CÂU HỎI ÔN TẬP ...................................................................................... 147
E LƢỢNG GIÁ ................................................................................................ 147
Bài 5. BẢNG THỐNG KÊ .............................................................................. 149
A. MỤC TIÊU................................................................................................... 149
B. NỘI DUNG .................................................................................................. 149
1. Khái niệm và tác dụng của bảng thống kê .................................................... 149
11

hái niệm bảng thống

........................................................................... 149

1 2 Tác dụng của bảng thống

...................................................................... 149

2. Cấu thành bảng thống kê............................................................................... 149
2.1. Về hình thức: .............................................................................................. 149
2 2 Nội dung bảng Thống
3 Các oại bảng thống

............................................................................ 151

.................................................................................. 151

4. Yêu cầu đối với việc xây dựng bảng thống kê.............................................. 153
C. THỰC HÀNH .............................................................................................. 155
D. CÂU HỔI ÔN TẬP ...................................................................................... 156
E LƢỢNG GIÁ ................................................................................................ 157
i 6: ĐỒ THỊ THỐNG KÊ ............................................................................. 159
5


A.MỤC TIÊU.................................................................................................... 159
B.NỘI DUNG ................................................................................................... 159
1. Khái niệm và tác dụng của đồ thị thống kê................................................... 159
1.1. Khái niệm ................................................................................................... 159
1.2. Tác dụng của đồ thị thống kê ..................................................................... 159
2. Các loại đồ thị thống kê ................................................................................ 160

3. Nh ng yêu cầu chung đối với việc xây dựng đồ thị thống kê. ..................... 166
C. THỰC HÀNH .............................................................................................. 167
D. CÂU HỎI ÔN TẬP ...................................................................................... 170
E LƢỢNG GIÁ ................................................................................................. 170
DANH

ỤC T I LIỆU THA

HẢ .......................................................... 172

6


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Mẫu báo cáo về thực hi n kế hoạc o
a đì hàng tháng của
cấp xã, huy n và tỉnh. ................................................................................... 32
Bảng 2.3. Mẫu báo cáo về thực hi n kế hoạc o
a đì
à
ă của
cấp xã, huy n và tỉnh .................................................................................... 34
Bản 3 1 Độ tuổi của s đì sản nam trong chiến dịc đầu ă 2008 .. 114
huy C u , Đă Lă ............................................................................ 114
Bảng 3.2. Bảng phân tổ s đì sả a ă 2008 t eo độ tuổi .............. 115
của huy C u , Đă Lă ...................................................................... 115
Bảng 3.2b: Bảng tính tốn .......................................................................... 115
Bảng 3.2. Bảng phân tổ s đì sả a ă 2008 t eo độ tuổi .............. 122
của huy C u , Đă Lă ...................................................................... 122
Bảng 3.2c: Bảng tính tốn .......................................................................... 122

Bảng 4.1. Bảng phân tổ s dân Vi t Na ă 2007 t eo c c ó tuổi .. 130
Bả 4 2 Cơ cấu tuổi của dân s Vi t Na qua c c ă ......................... 133
Bảng 4.3. Tỷ l sinh con thứ 3 p
t eo trì độ học vấn của
i mẹVi t Nam, 2007 ........................................................................................... 135
Bảng 4.4. Bảng phân tổ s dân Vi t Nam, có vào 1/4/1999 theo giới tính và
nhóm tuổi .................................................................................................... 136
Bảng 4.5. Các chỉ tiêu biế động dân s huy A, ă 2008 p
t eo u
vực ............................................................................................................... 139
Bảng 4.6. Phân tổ hộ dân của xã A theo quy mô hộ.................................. 142
Bảng 4.7. Phân tổ s trẻ e ã … có vào 1/1/2009 t eo c c ó tuổi.... 144
Bả 4 8 Sơ đồ của Sun-đơ-béc về cấu trúc tuổicủa các loại dân s ...... 144
Bảng 5.1. Tên bảng th
(t u đề chung) ............................................. 151
Bảng 5.2. Các chỉ tiêu biế động dân s ă 2008 của các xã trong huy n
A .................................................................................................................. 152
Bảng 5.3. Bảng phân tổ s dân Vi t Na
ă 2005, t eo u vực và giới
tính .............................................................................................................. 152
Bảng 6.1. Chỉ s phát triể co
i (HDI) và tổng tỷ suất sinh (TFR) của
các tỉ t à /t à p
t Na ......................................................... 163

7


DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH
Sơ đồ 1. Các hình thức và p ơ p p t u t ập thông tin th ng kê .......... 28

Hình 6.1: Biế động TFR Vi t Nam th i kỳ 2005-2012 ............................. 161
Hình 6.2. Biế động ASFR theo nhóm tuổi, Vi t Nam – 1989, 1999, 2009162
Hình 6.3. Biểu đồ cơ cấu tuổi của dân s Vi t Na ă 1999 và 2005 .... 162
Hình 6.4. Biểu đồ cơ cấu tuổi của dân s của
t Na
ă qua c c cuộc
tổ đ ều tra 1979 1989, 1999, 2009......................................................... 163
ì 6 5 Đồ t ị
qua
a c ỉ s p t tr ể co
D (2008
và Tổ tỷ suất s
(2012 của ột s tỉ
t Na .......................... 164
ì 6 6 Đồ t ị tì
ì t ực
p p tr
t a của ã N tro
ă 2014 .................................................................................................... 165
No table of contents entries found.

8


LỜI NÓI ĐẦU
Đối với cán bộ của ng nh D n số -

HHGĐ, có iến thức v ng ch c về

bản chất các chỉ ti u đo ƣờng, các quá trình biến động d n số v các nh n tố

ảnh hƣởng đến nh ng biến động n

hết sức cần thiết, đặc biệt trong bối cảnh

hiện na Trung t m đ o tạo v bồi dƣỡng mới đƣợc th nh ập v do sự tha đổi
tổ chức, nhiều cán bộ mới đƣợc tu ển dụng v o

m việc trong ng nh nhƣng

chƣa có iến thức cơ bản về d n số học, nhu cầu đ o tạo rất ớn Trong khuôn
hổ các ớp bồi dƣỡng iến thức cơ bản về DS -

HHGĐ, “Thống kê DS-

KHHGĐ” h ng nh ng trang bị cho học vi n nh ng iến thức cơ sở,

m tiền

đề cho việc học tập hoặc củng cố iến thức đ thu đƣợc trong các m n học i n
quan, nhƣ d n số học, d n số v phát triển, quản
HHGĐ… Đồng thời, còn gi p cho cán bộ

chƣơng trình DS -

m c ng tác DS -

HHGĐ ở các

cấp có c ng cụ, phƣơng pháp nhằm tìm hiểu, nhận thức, đánh giá các quá trình
d n số đ v đang diễn ra trong thực tế

Trong ần bi n soạn n , t i iệu đ đề cập đến phƣơng pháp thu thập
th ng tin v

ập báo cáo thống

cho cấp

/phƣờng v quận/hu ện Hệ thống

các v dụ g n iền với các hoạt động thực tế ở cơ sở đƣợc bi n soạn nhằm
cho ngƣời học có thể nh hội iến thức tốt hơn T i iệu n

m

bao gồm các b i

sau:
i 1: Nh ng vấn đề chung của Thống
Bài 2: Các nguồn số iệu thống
i 3: hƣơng pháp m tả d

d n số - HHGĐ

iệu Thống

i 4: h n tổ Thống
i 5: ảng Thống
i 6: Đồ thị Thốn
Ch ng t i tr n trọng cảm ơn các chu n gia của Tổng cục D n số HHGĐ về nh ng đóng góp qu báu cho việc
9

dựng đề cƣơng v ho n thiện


t i iệu Ch ng t i tr n trọng cám ơn v mong nhận đƣợc nh ng

iến đóng

góp của bạn đọc để ho n thiện giáo trình trong nh ng ần bi n soạn tiếp theo

Tác giả

PGS.TS. Nguyễn Thị Thiềng

10


B i 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ THỐNG KÊ
(Thời ƣợng: 1 tiết thu ết)
A. MỤC TIÊU
1 N u đƣợc đối tƣợng nghi n cứu của thống

học

2 N u đƣợc các hái niệm cơ bản của thống

học

3. Nêu đƣợc nhiệm vụ của thống

d n số- HHGĐ

B. NỘI DUNG
1. Khái niệm v đặc trƣng cơ bản của Thống kê.
1.1. Khái niệm Thống kê
Theo ngh a th ng thƣờng nhất, thống
đƣợc hiểu
hiện tƣợng tự nhi n, ỹ thuật, inh tế v

các con số về các

hội đƣợc ghi chép ại, qua đó gi p

đánh giá, nhận thức đƣợc đặc điểm của hiện tƣợng Chẳng hạn, qua các con số
đƣợc ghi chép ại về mực nƣớc
ta biết qu

n uống h ng ng

của một dòng s ng sẽ cho

uật của dịng s ng đó Nhờ nh ng con số đƣợc ghi chép đầ đủ về

ƣợng nƣớc mƣa của t ng trận mƣa tại các trạm h tƣợng sẽ gi p ta nhận thức
đƣợc qu

uật về ƣợng nƣớc mƣa h ng năm tại các địa phƣơng, các vùng…

Tu nhi n, nếu hiểu theo cách n , thống

mới chỉ

một c ng cụ dùng

để m tả sự vật, hiện tƣợng
Để thực sự
hội”, thống

một trong nh ng “c ng cụ mạnh mẽ nhất để nhận thức

đƣợc hiểu

tíc c c co s về c c
úp ta

t ợ

t

c cp
tự

ơ

phải

p p t u t ập, ử lý và p

, ỹ t uật,

ậ t ức đ ợc ả c ất, qu luật p

cách hiểu n , thống
chỉ

“

tế và ã ộ , qua đó

t tr ể của

t ợ

” Theo

hoa học về các phƣơng pháp Nó cũng h ng

các phƣơng pháp thu thập th ng tin, m còn

ph n t ch số iệu Điều quan trọng hơn

các phƣơng pháp

v

th ng qua các phƣơng pháp n , thống

phải gi p ta nhận thức rõ đƣợc bản chất v qu

11

uật phát triển của hiện tƣợng


nghi n cứu

hát triển theo chiều hƣớng n , thống

đ thực sự trở th nh một

m n hoa học độc ập
1.2. Đặc trƣng cơ bản của Thống kê
Để gi p ta nhận thức rõ đƣợc bản chất v qu
tƣợng nghi n cứu, thống
-T

cứu

uật phát triển của hiện

phải có các đặc trƣng cơ bản sau:
ặt c ất tro

l

ật t ết vớ

ặt l ợ

của

t ợ
hác với các m n hoa học

hội hác, thống

h ng trực tiếp nghi n

cứu mặt chất của hiện tƣợng, m nó chỉ phản ánh bản chất, t nh qu

uật của hiện

tƣợng th ng qua các con số, các biểu hiện về ƣợng của hiện tƣợng Điều đó có
ngh a

thống

phải s dụng các con số về qu m , ết cấu, quan hệ tỷ ệ,

quan hệ so sánh, trình độ phát triển, trình độ phổ biến
ánh, biểu thị bản chất, t nh qu

của hiện tƣợng để phản

uật của hiện tƣợng nghi n cứu trong nh ng điều

iện, ho n cảnh cụ thể Nhƣ vậ , các con số thống

h ng phải chung chung,

tr u tƣợng, m bao giờ cũng chứa đựng một mặt chất nhất định, chứa đựng
nh ng nội dung inh tế, ch nh trị,
bản chất v qu
thống

hội cụ thể, qua đó gi p ta nhận thức đƣợc

uật của hiện tƣợng nghi n cứu V dụ: th ng qua các con số

về số ngƣời áp dụng các biện pháp tránh thai, số trẻ em đƣợc sinh ra,

tổng tỷ suất sinh, tỷ ệ giảm sinh qua các năm…để đánh giá th nh t ch c ng tác
DS- HHGĐ của địa phƣơng; Th ng qua số d n v mật độ d n số của một
hu ện, một tỉnh để đánh giá qu m d n số của địa phƣơng đó

ớn ha khơng

ớn…
Theo quan điểm của triết học, chất v ƣợng

hai mặt h ng thể tách rời

của mọi sự vật, hiện tƣợng, gi a ch ng u n tồn tại mối i n hệ biện chứng với
nhau Trong mối quan hệ đó, sự tha đổi về ƣợng qu ết định sự biến đổi về
chất

u

uật ƣợng - chất của triết học đ chỉ rõ: mỗi ƣợng cụ thể đều g n với

một chất nhất định, hi ƣợng tha đổi v t ch ũ đến một ch ng mực nhất định
thì chất tha đổi theo Vì vậ , nghi n cứu mặt ƣợng của hiện tƣợng sẽ gi p cho
việc nhận thức bản chất của hiện tƣợng
12


Với đặc điểm n , ngƣời ta còn coi thống

hoa học nghi n cứu qu

uật về

ƣợng của hiện tƣợng
-T

p ả đ ợc t ực
t ợ

s lớ tro

tr

T

cơ s “qu luật s lớ ”
đ ợc

t đủ để ù trừ, tr t t u t c độ

ểu là

của ếu t

biệt Thống

t ợ

c

ẫu

Để có thể phản ánh đƣợc bản chất v qu
các con số thống

ột tập ợp c c

uật phát triển của hiện tƣợng,

phải đƣợc tập hợp, thu thập tr n một số ớn các đơn vị cá

coi tổng thể các đơn vị cá biệt nhƣ một thể ho n chỉnh v

m đơn vị quan sát, nghi n cứu

ấ đó

ặt ƣợng của đơn vị cá biệt thƣờng chịu tác

động của nhiều ếu tố, trong đó có cả nh ng ếu tố tất nhi n v ngẫu nhi n
độ v chiều hƣớng tác động của t ng ếu tố n

ức

tr n mỗi đơn vị cá biệt rất hác

nhau Nếu chỉ thu thập số iệu tr n một số t đơn vị thì hó có thể r t ra bản chất
chung của hiện tƣợng, m nhiều hi ngƣời ta chỉ tìm thấ nh ng ếu tố ngẫu
nhi n, h ng bản chất Ng ợc ại, hi nghi n cứu tr n một số ớn các ðõn vị cá
biệt, các ếu tố ngẫu nhi n sẽ bù tr , triệt ti u nhau v

hi ðó, bản chất, qu

uật

phát triển của hiện t ợng mới ð ợc bộc ộ rõ Chẳng hạn, nghi n cứu tình hình
sinh đẻ trong một tổng thể d n cƣ, ta thấ có nhiều cặp vợ chồng sinh to n con
trai, ngƣợc ại cũng có nhiều gia đình chỉ có con gái Nếu nghi n cứu tr n một số
t gia đình, thậm ch thống

số sinh của một

trong năm có thể thấ số bé trai

đƣợc sinh ra nhiều hơn hẳn so với số bé gái hoặc ngƣợc ại Số iệu ghi nhận
đƣợc tại các

cho thấ đ có trƣờng hợp có đến 30 hoặc 40 bé trai mới có 10

bé gái đƣợc sinh ra, ngƣợc ại có nh ng
đƣợc sinh ra trong năm Điều n

qu

chƣa cho ta r t ra bất ỳ một ết uận n o về

uật của quá trình sinh đẻ tại nh ng

trong năm của một

chỉ có 6 - 7 bé trai so với 10 bé gái
n , bởi vì số trẻ em đƣợc sinh ra

rất t, có hi chỉ hai, ba chục cháu Với số ƣợng n ,

các ếu tố ngẫu nhi n chƣa đủ bù tr triệt ti u nhau, bản chất, qu

uật của hiện

tƣợng chƣa đƣợc bộc ộ Nhƣng hi nghi n cứu trong cả tổng thể d n cƣ, với
một số ớn cặp vợ chồng, v dụ số trẻ đƣợc sinh ra của một tỉnh, trong cả một
năm, nh ng trƣờng hợp sinh to n con trai sẽ bị bù tr bởi nh ng cặp sinh to n
13


con gái

hi đó, qu

uật tự nhi n: số sinh trai v số sinh gái sấp sỉ bằng nhau

theo tỷ ệ hoảng 103 - 105 bé trai tr n 100 bé gái mới đƣợc bộc ộ rõ

Các qu

uật thống

đƣợc r t ra tr n cơ sở nghi n cứu một số ớn các

đơn vị cá biệt (hiện tƣợng số ớn) đƣợc hiểu

“qu

uật số ớn”

Gi a hiện tƣợng số ớn (tổng thể) v các hiện tƣợng cá biệt (đơn vị tổng
thể) u n tồn tại mối quan hệ biện chứng

uốn nghi n cứu tổng thể, phải dựa

tr n cơ sở nghi n cứu t ng đơn vị tổng thể

ặt hác, trong quá trình phát triển

h ng ng ng của

hội, u n nả sinh nh ng đơn vị cá biệt mới, nh ng điển

hình ti n tiến hoặc ạc hậu Nghi n cứu các đơn vị cá biệt n

sẽ gi p cho sự

nhận thức bản chất của hiện tƣợng đƣợc đầ đủ, to n diện v s u s c hơn Vì

vậ trong thống

, nhất

thống

inh tế -

hội, b n cạnh việc nghi n cứu

hiện tƣợng số ớn, nhiều hi ngƣời ta cũng cần ch
- C c co s t

lu

p ả đ ợc đặt tro

tới các đơn vị cá biệt
đ ều

cụ t ể về t

a ,

không gian.
Đối tƣợng nghi n cứu của thống

bao giờ cũng tồn tại trong điều iện

thời gian v địa điểm cụ thể Trong điều iện ịch s

hác nhau, các đặc điểm về

chất v biểu hiện về ƣợng của hiện tƣợng cũng hác nhau, nhất
tƣợng inh tế -

với các hiện

hội Chẳng hạn, số con của một cặp vợ chồng chịu ảnh hƣởng

của rất nhiều ếu tố, nhƣ hả năng sinh đẻ tự nhi n, tuổi ết h n, trình độ học
vấn, điều iện inh tế, địa vị ch nh trị,

hội của cả hai ngƣời, ch nh sách của

ch nh phủ, tập quán của địa phƣơng, mức độ họat động của ng nh DSHHGĐ…

các ếu tố tác động n

ại rất hác nhau đối với t ng ngƣời,

t ng địa phƣơng, nó cũng tha đổi theo t ng thời ỳ Vì vậ , số con của t ng
cặp vợ chồng, mức sinh của một địa phƣơng cũng nhƣ

ngh a của mỗi con số

thu đƣợc sẽ rất hác nhau đối với t ng ngƣời, t ng địa phƣơng, t ng thời ỳ
Nhƣ vậ , hi s dụng các số iệu thống

phải u n g n nó trong điều iện thời

gian, địa điểm cụ thể của hiện tƣợng m số iệu phản ánh

14


2. Đối tƣợng nghiên cứu của thống kê học
Nghi n cứu quá trình hình th nh v phát triển của thống
thống
học

học

một m n hoa học

hội hác, thống

học cho thấ :

hội Tu nhi n, hác với các m n hoa

học h ng trực tiếp nghi n cứu mặt chất của hiện

tƣợng, m chỉ phản ánh bản chất, t nh qu

uật của hiện tƣợng th ng qua các

con số, các biểu hiện về ƣợng của hiện tƣợng Điều đó có ngh a

thống

học

phải s dụng các con số về qu m , ết cấu, quan hệ tỷ ệ, quan hệ so sánh,
trình độ phát triển, trình độ phổ biến
chất, t nh qu

của hiện tƣợng để phản ánh, biểu thị bản

uật của hiện tƣợng nghi n cứu trong nh ng điều iện, ho n cảnh

cụ thể Nhƣ vậ , các con số thống

h ng phải chung chung, tr u tƣợng, m

bao giờ cũng chứa đựng một nội dung inh tế, ch nh trị,
ta nhận thức đƣợc bản chất v qu

hội nhất định, gi p

uật của hiện tƣợng nghi n cứu

Theo quan điểm của triết học, chất v ƣợng

hai mặt h ng thể tách rời

của mọi sự vật, hiện tƣợng, gi a ch ng u n tồn tại mối i n hệ biện chứng với
nhau Trong mối quan hệ đó, sự tha đổi về ƣợng qu ết định sự biến đổi về
chất

u

uật ƣợng - chất của triết học đ chỉ rõ: mỗi ƣợng cụ thể đều g n với

một chất nhất định, hi ƣợng tha đổi v t ch ũ đến một ch ng mực nhất định
thì chất tha đổi theo Vì vậ , nghi n cứu mặt ƣợng của hiện tƣợng sẽ gi p cho
việc nhận thức bản chất của hiện tƣợng V dụ: Có thể đánh giá c ng tác d n số
của một hu ện qua các con số thống

về số d n, mức sinh, tỷ ệ tăng d n số

Tu nhi n, để có thể phản ánh đƣợc bản chất v qu
hiện tƣợng, các con số thống
hiện tƣợng cá biệt Thống
thể ho n chỉnh v

ấ đó

uật phát triển của

phải đƣợc tập hợp, thu thập tr n một số ớn các
học coi tổng thể các hiện tƣợng cá biệt nhƣ một

m đối tƣợng nghi n cứu

ặt ƣợng của hiện tƣợng

cá biệt thƣờng chịu tác động của nhiều ếu tố, trong đó có cả nh ng ếu tố tất
nhiên v ngẫu nhi n

ức độ v chiều hƣớng tác động của t ng ếu tố n

tr n

mỗi hiện tƣợng cá biệt rất hác nhau Nếu chỉ thu thập số iệu tr n một số t hiện
tƣợng thì hó có thể r t ra bản chất chung của hiện tƣợng, m nhiều hi ngƣời
ta chỉ tìm thấ nh ng ếu tố ngẫu nhi n, h ng bản chất Ngƣợc ại, hi nghi n
15


cứu tr n một số ớn các hiện tƣợng cá biệt, các ếu tố ngẫu nhi n sẽ bù tr , triệt
ti u nhau v

hi đó, bản chất, qu

uật phát triển của hiện tƣợng mới đƣợc bộc

ộ rõ Chẳng hạn, nghi n cứu tình hình sinh đẻ trong một tổng thể d n cƣ, cho
thấ có nhiều cặp vợ chồng sinh to n con trai, ngƣợc ại cũng có nhiều gia đình
chỉ có con gái Nếu nghi n cứu tr n một số t gia đình, có thể thấ số bé trai
đƣợc sinh ra nhiều hơn số bé gái hoặc ngƣợc ại Nhƣng hi nghi n cứu trong cả
tổng thể d n cƣ, với một số ớn cặp vợ chồng (tr n 10 000 trƣờng hợp), nh ng
trƣờng hợp sinh to n con trai sẽ bị bù tr bởi nh ng cặp sinh to n con gái
đó, qu

hi

uật tự nhi n: số bé trai v số bé gái ấp ỉ bằng nhau theo tỷ ệ hoảng

103 - 107 bé trai tr n 100 bé gái mới đƣợc bộc ộ rõ

Hiện tƣợng số ớn trong thống

đƣợc hiểu

một tập hợp các hiện

tƣợng cá biệt đủ bù tr , triệt ti u tác động của các ếu tố ngẫu nhi n Gi a hiện
tƣợng số ớn (tổng thể) v các hiện tƣợng cá biệt (đơn vị tổng thể) u n tồn tại
mối quan hệ biện chứng

uốn nghi n cứu tổng thể, phải dựa tr n cơ sở nghi n

cứu t ng đơn vị tổng thể

ặt hác, trong quá trình phát triển h ng ng ng của

hội, u n nả sinh nh ng hiện tƣợng cá biệt mới, nh ng điển hình ti n tiến
hoặc ạc hậu Sự nghi n cứu các hiện tƣợng cá biệt n

sẽ gi p cho sự nhận thức

bản chất của hiện tƣợng đầ đủ, to n diện v s u s c hơn Vì vậ trong thống
, nhất

thống

inh tế -

hội, ngƣời ta thƣờng ết hợp nghi n cứu hiện

tƣợng số ớn với việc nghi n cứu hiện tƣợng cá biệt
Đối tƣợng nghi n cứu của thống

học bao giờ cũng tồn tại trong điều

iện thời gian v địa điểm cụ thể Trong điều iện ịch s

hác nhau, các đặc

điểm về chất v biểu hiện về ƣợng của hiện tƣợng cũng hác nhau, nhất
các hiện tƣợng inh tế -

với

hội Chẳng hạn, trình độ hiện đại hóa, một trong

nh ng ếu tố ảnh hƣởng trực tiếp đến năng suất ao động của ngƣời c ng nh n
trong ng nh dƣợc, ại rất hác nhau gi a các doanh nghiệp dƣợc Nga trong
cùng một đơn vị, cũng ại có thể hác nhau gi a các giai đoạn, các thời ỳ,
Thậm ch , gi a các bộ phận trong cùng một đơn vị, nhiều hi cũng tồn tại
nh ng hác biệt đáng ể Vì vậ , các con số về năng suất ao động của ngƣời
16


c ng nh n trong t ng doanh nghiệp dƣợc, t ng thời ỳ hác nhau cũng có
ngh a hác nhau Nhƣ vậ , hi s dụng các số iệu thống

phải u n g n nó

trong điều iện thời gian, địa điểm cụ thể của hiện tƣợng m số iệu phản ánh

T các ph n t ch tr n, có thể r t ra ết uận: Đ
t

là

t ợ

ặt l ợ

s lớ , tro

tro

sự l

đ ều

t

t ợ

ật t ết vớ

cứu của

ặt c ất của c c

a và địa đ ể cụ t ể

3. Một số khái niệm thƣờng d ng trong thống kê.

3.1. Tổng thể thống kê.
Tổng thể thống

một hái niệm quan trọng của thống

ác định rõ phạm vi của hiện tƣợng đang
kê cụ thể n o đó Nhƣ vậ , tổ

đối tƣợng của một nghi n cứu thống

t ểt

là

đơ vị, oặc p ầ tử cấu t à
ặt l ợ
đơ vị tổ

của c ú

. Nó giúp ta

t ợ

s lớ , ao ồ

t ợ , cầ đ ợc qua s t, p

Các đơn vị, phần t tạo n n hiện tƣợng đƣợc gọi

tíc
các

t ể.

V dụ: hi nghi n cứu, đánh giá quá trình biến đổi d n số của một hu ện,
thì to n bộ số d n của hu ện đó ch nh
ỗi ngƣời d n trong hu ện n

một tổng thể thống

đƣợc gọi

một đơn vị tổng thể

Nhƣ vậ , muốn ác định đƣợc một tổng thể thống
định đƣợc tất cả các đơn vị tổng thể của nó
tổng thể thì ta đ

cần nghi n cứu

hi thống

, ta cần phải ác

đƣợc tất cả các đơn vị

ác định đƣợc tổng thể đó Nhƣ vậ , thực chất thực chất của

việc ác định tổng thể thống

việc ác định các đơn vị tổng thể

Ngƣời ta có thể chia tổng thể thống

th nh “tổng thể bộ ộ” v tổng thể

tiềm ẩn Nếu các đơn vị của một tổng thể đƣợc biểu hiện một cách rõ r ng, dễ
ác định, ta gọi đó

tổ

t ể ộc lộ V dụ nhƣ số nh n hẩu của một địa

phƣơng, số bao cao su đƣợc cấp cho các

trong một tháng

Ngƣợc ại, Nếu

các đơn vị của tổng thể h ng đƣợc nhận biết một cách trực tiếp, ranh giới của
tổng thể h ng rõ r ng đƣợc gọi
nhiều trong nh vực

“tổ

t ể tề

ẩ ” Loại n

thƣờng gặp

hội, v dụ: Tổng thể nh ng ngƣời sa m c ng tác DS-

HHGĐ, tổng thể ngƣời m t n dị đoan
17

Việc ph n chia n

có i n quan trực


tiếp đến việc ác định tổng thể Th ng thƣờng, việc ác định các đơn vị của một
tổng thể bộc ộ h ng gặp nhiều hó hăn do ch ng đƣợc định ngh a rõ r ng, có
ranh giới ác định với các đơn vị hác Trong hi đó, việc tìm đƣợc đầ đủ,
ch nh ác các đơn vị của một tổng thể tiềm ẩn ại gặp nhiều hó hăn hơn do
h ng có sự ph n biệt rạch rịi chuẩn các gi a ch ng với các đơn vị h ng
thuộc tổng thể Vì vậ , việc nhầm ẫn, bỏ ót các đơn vị trong tổng thể dễ ả
ra.
Nếu ét theo mục đ ch nghi n cứu, ta có thể ph n biệt hai oại tổng thể
Tổ

t ể đồ
Tổ

c ất và tổ
t ể đồ

t ể

đồ

c ất

c ất bao gồm nh ng đơn vị có cùng chung nh ng đặc

điểm chủ ếu có i n quan đến mục đ ch nghi n cứu
Tổ

t ể

đồ

c ất bao gồm nh ng đơn vị hác nhau về oại hình,

hác nhau về nh ng đặc điểm chủ ếu có i n quan đến mục đ ch nghi n cứu
Sự ph n chia n

có

các th ng số thống

ngh a rất quan trọng trong việc ác định t nh đại diện của
t nh đƣợc Các th ng số n

chỉ có

ngh a, đảm bảo t nh

đại diện hi đƣợc t nh ra t một tổng thể đồng chất Nếu ch ng đƣợc t nh ra t

một tổng thể h ng đồng chất thì
giảm đi rất nhiều, thậm ch
trung bình” Chỉ ti u n

ngh a, t nh đại diện của ch ng cho tổng thể

h ng s dụng đƣợc V dụ, hi t nh chỉ ti u “tuổi

sẽ có

ngh a hi ta t nh tuổi trung bình của nh ng

ngƣời triệt sản nam, triệt sản n của một

, một hu ện trong năm Đ

nh ng tổng thể đồng chất, bao gồm nh ng ngƣời tu có hác nhau về độ tuổi,
nhƣng họ đều trong độ tuổi sinh đẻ,

đối tƣợng quản

của c ng tác HHGĐ,

đ có đủ số con theo qu định, na cần phải áp dụng một biện pháp tránh thai
n o đó để h ng bị vỡ ế hoạch, h ng sinh con thứ 3 trở n Nếu ét theo h a
cạnh đó, họ tƣơng đối giống nhau Nếu ta t nh tuổi trung bình cho số d n của
một

, một hu ện thì th ng số n

một hu ện

h ng dùng đƣợc Vì số d n của một

,

một tập hợp bao gồm nhiều nhóm d n cƣ hác nhau, cả trẻ em v

ngƣời ớn, ét theo ti u thức về tuổi, họ quá hác a nhau tức

18

h ng cùng


một t nh chất, h ng phải

một tổng thể đồng chất Trong trƣờng hợp n , tuổi

trung bình h ng có ngh a
Nếu căn cứ v o phạm vi của việc thu thập th ng tin, ngƣời ta còn ph n
biệt tổ

t ểc u

t ể ộ p ậ , tổ

bao gồm tất cả các đơn vị của hiện tƣợng nghi n cứu; Tổ
t ể ẫu chỉ chứa đựng một phần của tổng thể chung

Các chỉ ti u t nh ra t tổng thể chung có

ngh a hái quát cao, đƣợc

dùng để đánh giá ch nh ác nh ng đặc điểm của to n bộ hiện tƣợng Do tổng
thể bộ phận, tổng thể mẫu chỉ bao gồm một số đơn vị nhất định trong tổng thể
chung, n n nh ng chỉ ti u thống

t nh đƣợc t các tổng thể n

chỉ phản ánh

nh ng đặc điểm của tổng thể đó, h ng phản ánh đặc điểm của tổng thể chung
Chỉ nh ng th ng số t nh t tổng thể mẫu mới có thể đƣợc dùng để su rộng
th nh nh ng đặc điểm của tổng thể chung Tu nhi n, việc su rộng n
bảo độ ch nh ác ha

có đảm

h ng phụ thuộc nhiều v o việc cỡ mẫu có ớn đủ để đảm

bảo đại diện cho tổng thể chung ha

h ng, việc chọn mẫu có hoa học ha

h ng, có đảm bảo ngu n t c ngẫu nhi n h ng, ngo i ra độ đồng đều gi a các
đơn vị của tổng thể chung cũng

một ếu tố rất quan trọng

3.2. Tiêu thức thống kê.
Các đơn vị tổng thể thƣờng có nhiều đặc điểm hác nhau V dụ, mỗi
ngƣời d n trong tổng thể d n cƣ có các đặc điểm nhƣ độ tuổi, giới t nh, trình độ
văn hóa, nghề nghiệp

Trong nghi n cứu thống

đặc điểm để nghi n cứu Các đặc điểm n
T u t ức t
đ ợc c ọ ra để
Ti u thức thống

là ột

, ngƣời ta chỉ chọn ra một số

đƣợc gọi

ti u thức thống

.

c ỉ đặc đ ể của c c đơ vị tổ

t ể

cứu.
đƣợc chia th nh hai oại, tù theo cách biểu hiện của nó.

 Ti u thức thuộc t nh:

L oại ti u thức h ng đƣợc biểu hiện trực tiếp bằng con số, m các biểu
hiện của nó thƣờng

các danh t , thuật ng đƣợc dùng để phản ánh oại hoặc

t nh chất của các đơn vị tổng thể V dụ: giới t nh, d n tộc, th nh phần inh tế

19


Giới t nh có hai biểu hiện: nam v n

Các biểu hiện n

ngƣời n

n giới

nam giới, còn ngƣời ia

đƣợc dùng để chỉ rõ

 Ti u thức số ƣợng
L

oại ti u thức có biểu hiện trực tiếp bằng con số Đ

nh ng con số

phản ánh đặc trƣng có thể c n đong, đo, đếm đƣợc của t ng đơn vị tổng thể V

dụ: Số nh n hẩu trong gia đình, số con của một cặp vợ chồng, số ngƣời áp
dụng các biện pháp tránh thai của một

trong năm

một ƣợng biến Các ƣợng biến ch nh
thống

ỗi con số n

đƣợc gọi

cơ sở để thực hiện các phép t nh

, nhƣ: cộng, tr , nh n, chia, trung bình, tỷ ệ
ột ti u thức chỉ có hai biểu hiện h ng trùng nhau tr n một đơn vị tổng

thể (v dụ: ti u thức giới t nh chỉ có hai biểu hiện h ng trùng nhau
) đƣợc gọi

ti u thức tha phi n Loại ti u thức n

nam và

có đặc điểm quan trọng

nếu một đơn vị tổng thể n o đó đ nhận biểu hiện n

thì h ng nhận biểu

hiện ia
Ti u thức gi p ác định rõ t ng đơn vị tổng thể cũng nhƣ tổng thể thống
kê, nhờ đó ta có thể ph n biệt đơn vị n

với đơn vị hác, tổng thể n

với tổng

thể hác
3.3. Chỉ tiêu thống kê.
Để biểu hiện rõ bản chất, qu

uật của hiện tƣợng, thống

phải tổng hợp

các đặc điểm về ƣợng th nh nh ng con số của một số ớn hiện tƣợng trong điều
iện thời gian, h ng gian cụ thể
C ỉt ut
t ợ

s lớ tro

là
đ ều

t

hoản 3, điều 3 Luật thống

co s c ỉ

ặt l ợ

ắ vớ c ất của

a ,

a cụ t ể

(đƣợc uốc hội nƣớc Cộng hịa

ngh a Việt Nam hóa I, ỳ họp thứ 3 th ng qua ng

hội chủ

17 tháng 6 năm 2003, có

hiệu ực thi h nh t ng

01 tháng 01 năm 2004) đ qu định cụ thể hơn: “C ỉ

t ut

à

là t u c í

ểu

ằ

20

s của ó p ả

qu

, t c độ


p t tr ể , cơ cấu, qua

tỷ l của

t ợ

tế - ã ộ tro

đ ều

a cụ t ể” 1.

a và t

V dụ: Tổng số tiền chi cho c ng tác DS- HHGĐ của hu ện A năm 2009
536,09 triệu đồng
Chỉ ti u thống

thƣờng mang t nh tổng hợp biểu hiện mặt ƣợng của

nhiều đơn vị, hiện tƣợng cá biệt Do đó, chỉ ti u phản ánh nh ng mối quan hệ
chung của tất cả các đơn vị tổng thể Chỉ ti u thống
hái niệm có t n gọi, điều iện thời gian v

có hái niệm v mức độ

h ng gian

ức độ phản ánh qu

m hoặc cƣờng độ của hiện tƣợng với các oại thang đo hác nhau
4. Sự cần thi t s dụng thống kê trong quản lý dân số -KHHGĐ
ể t hi ra đời, thống
ng c ng đóng vai trò quan trọng trong đời
sống

hội Th ng qua việc phát hiện, phản ánh nh ng qu

hiện tƣợng, các con số thống

gi p cho việc iểm tra, giám sát, đánh giá các

chƣơng trình, ế hoạch v định hƣớng sự phát triển inh tế lai. V. I. Lê - nin đ

hẳng định “thống

inh tế -

hội

hội trong tƣơng
một trong nh ng

hội”2

c ng cụ mạnh mẽ nhất để nhận thức
Ngày na , thống

uật về ƣợng của

đƣợc coi

một trong nh ng c ng cụ quản

quan trọng, có vai trị cung cấp các th ng tin thống

v m

trung thực, hách quan,

ch nh ác, đầ đủ, ịp thời phục vụ các cơ quan nh nƣớc trong việc đánh giá,
dự báo tình hình, hoạch định chiến ƣợc, ch nh sách,
triển inh tế -

hội, trong quản

Đồng thời, các con số thống

D n số –

cũng

dựng ế hoạch phát

HHGĐ ng n hạn v d i hạn

nh ng cơ sở quan trọng nhất để iểm

điểm, đánh giá tình hình thực hiện các ế hoạch, chiến ƣợc v các chính sách
đó Tr n giác độ quản
cầu th ng tin thống

vi m , thống

h ng nh ng có vai trị đáp ứng nhu

của các tổ chức, cá nh n trong

hội, m còn phải

dựng, cung cấp các phƣơng pháp ph n t ch đánh giá về mặt ƣợng các hoạt động
inh tế - x hội của các tổ chức, đơn vị
1
2

Luật thống v các văn bản hƣớng dẫn thi hành, Nhà xuất bản Thống kê, Hà Nội, 2004, trang 14.
V. I. Lê nin, Toàn tập, tập 19, trang 432, bản tiếng Việt, Nxb Tiến Bộ, Motskva, 1980.

21

5. Nhiệm vụ của thống kê DS-KHHGĐ
uất phát t đối tƣợng nghi n cứu tr n, Thống

d n số có nh ng nhiệm

vụ cụ thể sau:
- Nghi n cứu số ƣợng, các u hƣớng biến đổi của số ƣợng v ph n bố
d n số theo các vùng nh thổ
- Nghi n cứu cơ cấu d n số theo các ti u thức hác nhau nhƣ độ tuổi, giới
t nh, tình trạng h n nh n, đo n hệ, d n tộc, nghề nghiệp, trình độ văn hóa
- ác định các chỉ ti u phản ánh to n bộ quá trình tái sản uất d n số nhƣ
mức sinh, mức chết, h n nh n th ng qua các chỉ ti u phản ánh số ƣợng v các
chỉ ti u phản ánh cơ cấu nhƣ tỷ suất sinh đặc trƣng theo nhóm tuối, tổng tỷ suất
sinh, tỷ ệ chết, tỷ ệ tăng tự nhi n, tỷ ệ ết h n, tỷ ệ

h n

- Nghi n cứu về biến động cơ học nhƣ tỷ suất uất cƣ, tỷ suất nhập cƣ
- Nghi n cứu u thế của các hiện tƣợng d n số v quá trình d n số trong
tƣơng ai, dự báo d n số
Ngo i ra ở nƣớc ta, c ng tác Thống

d n số còn th m nhiệm vụ sau:

- Đƣa ra các số iệu phản ánh chất ƣợng d n số về thể chất, th ng qua
việc thực hiện s ng ọc trƣớc sinh, s ng ọc sơ sinh Dự đoán nhu cầu v

u

hƣớng của chất ƣợng d n số về thể chất
- Đƣa ra các số iệu phản ánh tình hình thực hiện ế hoạch hóa gia đình
( HHGĐ), s dụng v

h ng s dụng các biện pháp tránh thai, cơ cấu các biện

pháp tránh thai đang s dụng Các vấn đề về dịch vụ

HHGĐ, chăm sóc sức

hỏe sinh sản, chăm sóc sức hỏe b mẹ trẻ em
- Các số iệu về nhận thức, hiểu biết, thái độ v h nh vi của nhóm đối
tƣợng đƣợc tru ền th ng giáo dục, tha đổi h nh vi
- Căn cứ v o

u cầu quản

, hệ thống hóa v tập hợp các nguồn số iệu

hiện có để tổ chức hệ th ng tin quản

chu n ngành DS- HHGĐ

Nhƣ vậ , nh vực nghi n cứu của thống

d n số rất rộng, bao trùm tất

cả các h u của quá trình tái sản uất d n số, t việc phản ánh trạng thái d n cƣ
trong nh ng điều iện ịch s cụ thể đến nhận thức đƣợc các t nh qu

22

uật của


quá trình phát triển d n số v

nh vực ế hoạch hóa gia đình

C. CÂU HỎI ƠN TẬP
1. Theo anh/chị thống kê là gì? Liệt kê một số đặc trƣng cơ bản của thống
kê?
2. Theo anh/chị tống thể thống kê là gì? Tiêu thức thống kê là gì? Chỉ tiêu
thống kê là gì?
có ngh a nhƣ thế nào trong quản lý DS-

3. Theo anh/chị thống
HHGĐ?
D. LƢỢNG GIÁ
Câu 1: Ti u thức thống

một hái niệm ……………của các đơn vị tổng thể

đƣợc chọn để nghi n cứu
Câu 2: Tiêu thức thống kê có những loại sau
1 Ti u thức thuộc t nh ( h ng biể hiện bằng con số, thƣờng thể hiện bằng
các thuật ng chỉ t nh chất của đơn vị tổng thể
2 Ti u thức số ƣợng (biểu hiện trực tiếp bằng con số
3 Cả hai oại tr n
Câu 3: Một chỉ tiêu thống kê cần bao gồm những th nh phần n o sau đây?

1. T n gọi của chỉ ti u)
2. Điều iện thời gian
3. Điều iện h ng gian
4.

ức độ của chỉ ti u (qu m hoặc cƣờng độ)

5. Đơn vị t nh
6. Tất cả các ếu tố tr n
Câu 4. Thống kê dân số -KHHGĐ có nhiệm vụ n o sau đây:
1. Nghiên cứu qui m , các u hƣớn biến động của d n số theo vùng nh thổ
2 Nghi n cứu cơ cấu d n số (tuổi, giới t nh, tình trạng h n nh n… )
3 Nghi n cứu biến động tự nhi n d n số
4 Nghi n cứu biến động cơ học d n số
23


5 Đƣa ra các số iệu phản ánh tình hình chất ƣợng d n số
6 Nghi n cứu về tình hình thực hiện HHGĐ
7 Tất cả các ếu tố trên
Câu 5: Các nguyên tắc của hoạt động thống kê dân số -KHHGĐ
1 Đảm bảo tỉnh trung thực, hách quan, ch nh ác, đầ đủ v

ịp thời

2 Đảm bải t nh độc ập về chu n m n, nghiệp vụ thống
3. Thống nhất về chỉ ti u, biểu mẫu, phƣơng pháp t nh, phƣơng pháp đo ƣờng
4

h ng trùng ặp, chồng chéo gi a các cuộc điều tra v các chế độ báo

cáo thống
5 Tất cả các phƣơng án tr n

24


Bài 2: CÁC NGUỒN SỐ LIỆU THỐNG KÊ
DÂN SỐ - KẾ HOẠCH HỐ GIA ĐÌNH
( Thời ƣợng: 5 tiết lý thuyết, 5 tiết thực hành)
A. MỤC TIÊU
1 N u đƣợc hái niệm v ph n oại thu thập d
2

h n biệt sự hác nhau của thống

iệu thống

d n số- HHGĐ

thƣờng u n v các điều tra thống

h ng thƣờng u n d n số - HHGĐ
3 N u đƣợc cách thức thu thập th ng tin trong thống

thƣờng u n trong

d n số - HHGĐ
- N u đƣợc các qu định chung của thống
- Trình b

d n số - HHGĐ

đƣợc phƣơng pháp ghi th ng tin tr n sổ A0

- N u đƣợc qu định về phạm vi, phƣơng pháp ập phiếu v tiến độ báo
cáo của phiếu thu th ng tin của c ng tác vi n
4 N u đƣợc phƣơng pháp ập báo cáo thống

cấp

, qu định về tổ chức

thực hiện báo cáo thống
5 N u đƣợc mục đ ch v cách thức iểm tra t nh ch nh ác của th ng tin ban
đầu (Sổ A0, phiếu thu thập th ng tin v các báo cáo thống kê)
B. NỘI DUNG
1. Khái niệm v phân loại nguồn số liệu trong thống kê dân số - KHHGĐ
1.1. Khái niệm
N uồ s l u T
là c c tà l u s l u đ ợc t u t ập ột c c
oa ọc t eo
a đầu về

ột ế oạc t
t ợ

ất v c t u t ập,
cứu tro

đ ều

c ép

cụ t ể về t

uồ tà l u
a ,

gian.
Nguồn số iệu thống

, nếu đƣợc tổ chức thu thập theo nh ng ngu n t c

hoa học, chặt chẽ, sẽ đáp ứng đƣợc nhiều

u cầu hác nhau cả về

cũng nhƣ thực tế đặt ra Trƣớc hết, t i iệu do điều tra thống

thu đƣợc

thu ết
căn

cứ tin cậ để iểm tra, đánh giá thực trạng hiện tƣợng nghi n cứu, đánh giá tình
hình thực hiện ế hoạch phát triển inh tế, văn hóa,
25

hội của t ng đơn vị, t ng