SKKN : Giúp học sinh lớp 5 học tốt kiến thức về hình tam giác, hình thang

Sáng kiến kinh nghiệm: Giúp học sinh lớp 5 học tốt kiến thức về hình tam giác, hình thang

MỤC LỤC
Nội dung

Trang

PHẦN MỞ ĐẦU
I. LÍ DO CHỌN ĐÈ TÀI

2

1. Cơ sở lí luận

2

2. Cơ sở thực tiễn

3

II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU

4

III. ĐỐI TƯỢNG - PHẠM VI NGHIÊN CỨU

4

IV. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU

4

V. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

4

VI. DỰ KIẾN KẾ HOẠCH NGHIÊN CỨU

5

PHẦN NỘI DUNG
I. THỰC TRẠNG VIỆC DẠY VÀ HỌC “Những kiến thức về hình
tam giác và hình thang ở lớp 5 ’’

6

1. Về sách giáo khoa

6

2. Về giáo viên

6

3. Về học sinh

6

II. CƠ SỞ TOÁN HỌC CỦA ĐỀ TÀI

8

1. Hình tam giác

8

2. Hình thang

9

III. MỘT SỐ GIẢI PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 5 HỌC TỐT KIẾN
THỨC VỀ HÌNH TAM GIÁC, HÌNH THANG

10

1/ Phân tích nội dung, phương pháp dạy 2 loại hình

10

2. Những biện pháp cụ thể khi dạy từng nội dung kiến thức

11

IV. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM

17

PHẦN KẾT LUẬN
I. TỔNG KẾT KINH NGHIỆM

18

II. Ý KIẾN ĐỀ XUẤT

18

1/ Về phía nhà trường

18

2/ Đối với giáo viên

18

3/ Về phương pháp giảng dạy và nội dung

19

GV: aaaaaa

Trường Tiểu học Hồ Tùng Mậu

1


Sáng kiến kinh nghiệm: Giúp học sinh lớp 5 học tốt kiến thức về hình tam giác, hình thang

A. PHẦN MỞ ĐẦU
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
1. Cơ sở lí luận
Mỗi môn học ở Tiểu học đều góp phần vào việc hình thành và phát triển

những cơ sở ban đầu rất quan trọng ở nhân cách con người. Trong các môn học ở
Tiểu học cùng với môn Tiếng Việt, môn Toán có vị trí rất quan trọng vì: Các kiến
thức, kĩ năng của môn Toán có rất nhiều ứng dụng trong cuộc sống, chúng rất cần
thiết cho người lao động, rất cần thiết để học các môn học khác và học tiếp Toán ở
Trung học. Các kiến thức, kĩ năng của môn Toán ở tiểu học được hình thành chủ yếu
bằng thực hành, luyện tập và thường xuyên được ôn tập, củng cố, phát triển, vận
dụng trong học tập và trong đời sống.
Toán 5 đã được chỉnh lý và bổ sung thêm nhiều mảng kiến thức mới, quan
trọng làm phong phú thêm nội dung môn Toán. Đồng thời nâng cao mở rộng sự hiểu
biết và tạo điều kiện cho học sinh trong việc tiếp thu kiến thức mới cũng như vận
dụng vào giải các bài toán. Hình học là nội dung cơ bản, chủ yếu của chương trình
môn Toán ở Tiểu học, nó được rải đều ở tất cả các khối lớp và được nâng cao dần về
từng mức độ. Từ nhận diện hình ở lớp 1, 2 sang đến tính chu vi, diện tích ở các lớp
3, 4, 5. Nói chung, hình học là môn học tương đối khó trong chương trình môn Toán
vì nó đòi hỏi người học khả năng tư duy trừu tượng, những em có khả năng tư duy
tốt sẽ rất thích học nội dung này, ngược lại những em có khả năng tư duy chậm hơn
thì rất ngại học dẫn đến tình trạng học sinh chưa đạt môn toán chiếm tỉ lệ khá cao so
với các môn học khác.
Đứng trước thực trạng đó, nhiệm vụ đặt ra cho ngành giáo dục và cho mỗi
giáo viên đứng lớp là làm thế nào để nâng cao chất lượng học sinh, tránh để học sinh
ngồi nhầm lớp nhất là trong giai đoạn hiện nay , cả ngành giáo dục đang ra sức thực
hiện “Hai không với bốn nội dung” của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo. Việc tìm
hiểu về mức độ kiến thức hình học ở Tiểu học và biết được người ta đưa vào những
nội dung nhằm mục đích gì, từ đó mà để ra phương pháp dạy học cho phù hợp với
từng đối tượng học sinh thì hiệu quả giảng dạy sẽ cao hơn.
Trong chương trình Toán 5 việc dạy nội dung hình học cho học sinh không
khó, bên cạnh những thành công là giúp học sinh nắm được cách nhận diện hình, tìm
GV: aaaaaa

Trường Tiểu học Hồ Tùng Mậu

2


Sáng kiến kinh nghiệm: Giúp học sinh lớp 5 học tốt kiến thức về hình tam giác, hình thang

diện tích, chu vi, thể tích thì cũng còn những hạn chế là các em chưa nắm rõ bản
chất của đơn vị kiến thức, kết quả là chưa đáp ứng được yêu cầu của thực hành. Làm
thế nào để các em có thể sử dụng kiến thức cơ bản một cách linh hoạt ở từng trường
hợp cụ thể. Đó cũng là trăn trở của bản thân tôi khi dạy cho học sinh kiến thức về
nội dung hình học.
Đặt cho mình nhiệm vụ tháo gỡ những khó khăn trên, bản thân đã nhiều năm
được phân công dạy lớp 5, năm học này lại được giao nhiệm vụ chủ nhiệm lớp 5c, là
lớp có nhiều học sinh nhận thức chậm môn toán .Trong quá trình giảng dạy tôi rút ra
một vài kinh nghiệm trong việc giúp học sinh học các bài có nội dung hình học. Vì
vậy tôi chọn đề tài: “Giúp học sinh lớp 5 học tốt kiến thức về hình tam giác, hình
thang ”.
2/ Cơ sở thực tiễn
Quá trình dạy học Toán 5 phải góp phần thiết thực vào việc hình thành
phương pháp suy nghĩ, phương pháp học tập và làm việc tích cực, chủ động, khoa
học, sáng tạo cho học sinh. Cho nên, giáo viên cần tổ chức hoạt động học tập thường
xuyên tạo ra các tinh huống có vấn đề, tìm các biện pháp lôi cuốn học sinh tự phát
hiện và giải quyết vấn đề bằng cách hướng dẫn học sinh tìm hiểu kĩ năng vấn đề đó,
huy động các kiến thức và các công cụ đã có để tìm ra con đường hợp lí nhất giải
đáp từng câu hỏi đặt ra trong qua trình giải quyết vấn đề, diễn đạt các bước đi trong
cách giải, tự mình kiểm tra lại các kết quả đã đạt được, cùng các bạn rút kinh
nghiệm về phương pháp giải. Tuy nhiên, để tổ chức được các hoạt động học tập,
giáo viên cần xác định được: Nội dung toán cần cho học sinh lĩnh hội là gì? Cần tổ
chức các hoạt động như thế nào? Mặt khác, nội dung dạy giải toán ở lớp 5 được sắp
xếp hợp lí, đan xen và tương hợp với mạch kiến thức khác, phù hợp với sự phát triển

nhận thức của học sinh lớp 5. Dạy học các kiến thức về hình học là một trong những
con đường hình thành và phát triển trình độ tư duy của học sinh. Các em biết phát
hiện và tự giải quyết vấn đề, tự nhận xét so sánh, phân tích, tổng hợp, rút ra quy tắc
ở dạng khái quát nhất định.
Tuy nhiên, giáo viên phải chủ động tổ chức, hướng dẫn học sinh hoạt động
theo chủ đích nhất định với sự trợ giúp đúng mức của giáo viên, của sách giáo khoa
và đồ dùng dạy học, để mỗi cá nhân học sinh “ khám phá” tự phát hiện và tự giải
GV: aaaaaa

Trường Tiểu học Hồ Tùng Mậu

3


Sáng kiến kinh nghiệm: Giúp học sinh lớp 5 học tốt kiến thức về hình tam giác, hình thang

quyết bài toán thông qua việc biết thiết lập mối quan hệ giữa kiến thức mới, với các
kiến thức liên quan đã học, với kinh nghiệm của bản thân. Đó là các cơ sở để các em
học tốt những kiến thức ở môn Toán 5 nói chung và những kiến thức về hình tam
giác, hình thang nói riêng.
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
- Nhằm nâng cao chất lượng học sinh .
- Giúp học sinh hình thành kỹ năng, sử dụng thành thạo và vận dụng một cách
linh hoạt các công thức trong giải toán.
III. ĐỐI TƯỢNG - PHẠM VI NGHIÊN CỨU
- Tìm hiểu nội dung, phương pháp dạy bài hình tam giác,hình thang.
- Nghiên cứu cách hình thành kiến thức mới và vận dụng vào từng bài cụ thể.
- Tiến hành thực nghiệm.
IV. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
- Xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài

- Xây dựng cơ sở thực tiễn cho đề tài
- Tìm hiểu nội dung, phương pháp để hình thành, khắc sâu và vận dụng công
thức
- Thực nghiệm sư phạm
V/ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Khi tiến hành nghiên cứu đề tài này, tôi sử dụng các phương pháp sau:
1. Phương pháp nghiên cứu, lí luận
- Đọc các tài liệu cần thiết.
- Tìm hiểu sách giáo khoa, sách giáo viên, chương trình liệu bồi dưỡng giáo
viên , sách tham khảo.
2. Phương pháp điều tra quan sát.
- Truyền đạt , phỏng vấn giáo viên.
- Điều tra học sinh, các loại vở bài tập.
3. Phương pháp kiểm tra, thống kê kết quả
- Kiểm tra chất lượng qua mỗi giai đoạn.
- Thống kê kết quả ở từng giai đoạn.
4. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
GV: aaaaaa

Trường Tiểu học Hồ Tùng Mậu

4


Sáng kiến kinh nghiệm: Giúp học sinh lớp 5 học tốt kiến thức về hình tam giác, hình thang

Giáo viên rút kinh nghiệm cho mình, tổng kết thành các bài học cơ bản.
5. Phương pháp thiết kế bài dạy
- Tiết 85: Hình tam giác
- Tiết 86:Diện tích hình tam giác

- Tiết 90 : Hình thang
- Tiết 91 : Diện tích hình thang
VI/ DỰ KIẾN KẾ HOẠCH NGHIÊN CỨU
Để thực hiện được mục tiêu của mình đề ra, tôi đã lập kế hoạch về thời gian
và nội dung thực hiện theo từng bước sau:
* Bước 1: Tập hợp kết quả khảo sát chất lượng sau khi học sinh học những
kiến thức về hình tam giác , hình thang ở của năm học 2014-2015 để lấy kết quả
thực nghiệm đối chiếu với kết quả khảo sát của năm học 2015-2016.
* Bước 2: Tổ chức chuyên đề phương pháp dạy học những bài về hình tam
giác , hình thang để giáo viên khối 5 nắm và truyền thụ cho tất cả học sinh khối 5.
* Bước 3: Lập kế hoạch luyện tập cho tất cả học sinh lớp 5
* Bước 4: Khảo sát chất lượng sau một thời gian luyện tập, lấy kết quả đối
chiếu.
* Bước 5: Phân tích, đánh giá, rút ra những kinh nghiệm cho bản khi dạy học
Những kiến thức về hình tam giác, hình thang ở lớp 5

GV: aaaaaa

Trường Tiểu học Hồ Tùng Mậu

5


Sáng kiến kinh nghiệm: Giúp học sinh lớp 5 học tốt kiến thức về hình tam giác, hình thang

B. PHẦN NỘI DUNG
I. THỰC TRẠNG VIỆC DẠY VÀ HỌC “Những kiến thức về hình tam
giác và hình thang ở lớp 5 ’’
1. Về sách giáo khoa
a/ Hình tam giác: dạy 4 tiết từ tiết 85 đến tiết 88.

Tiết 85: Hình tam giác
Tiết 86: Diện tích hình tam giác
Tiết 87+88: Luyện tập thực hành
b/ Hình thang: Dạy 4 tiết từ tiết 90 đến tiết 93
Tiết 90: Hình thang
Tiết 91: Diện tích hình thang
Tiết 92+93: Thực hành luyện tập
Ngoài 2 tiết 85 và 90 là giới thiệu về hình, các tiết còn lại chủ yếu học sinh
vận dụng công thức để tính diện tích của một hình sau khi đã cho các số liệu cụ thể.
2. Về giáo viên
Quyết định chất lượng dạy học phụ thuộc nhiều vào giáo viên. Do cấu trúc các
bài này trong sách giáo khoa ở những tiết học đầu mới chỉ là giới thiệu và hình thành
công thức để học sinh nắm được và giải toán nên trong qúa trình lên lớp giáo viên
cũng chỉ có thể giúp học sinh giải quyết những bài tập trong sách chứ chưa có sự
đào sâu, mở rộng. Đối với đối tượng học sinh nhận thức chậm thì lại càng khó khăn
hơn trong việc vận dụng công thức để xác định những yếu tố trong công thức đó.
Ví dụ : Hình tam giác: Hình thành và vận dụng công thức để tính diện tích
chứ chưa yêu cầu tính độ dài đáy hay đường cao.
3. Về học sinh
Đặc điểm của học sinh Tiểu học là hiểu và ghi nhớ máy móc nên trước 1 bài
bất kỳ các em thường đặt bút tính luôn nhiều khi dẫn đến những sai sót không đáng
có do các em chưa chú ý đến các số đo của đáy, đường cao, … hoặc mối liên hệ giữa
các yếu tố trong công thức tính.
- Trí nhớ của học sinh chưa bền vững chỉ dừng lại ở phát triển tư duy cụ thể
còn tư duy trừu tượng, khái quát kém phát triển (nhất là ở học sinh nhận thức chậm)

GV: aaaaaa

Trường Tiểu học Hồ Tùng Mậu

6


Sáng kiến kinh nghiệm: Giúp học sinh lớp 5 học tốt kiến thức về hình tam giác, hình thang

nên khi gặp những bài cần có sự tư duy logic như tính chiều cao hay độ dài đáy thì
các em không làm được do không có công thức tính.
- So với mặt bằng toàn huyện thì chất lượng học sinh trường Tiểu học Hồ
Tùng Mậu chưa cao so với một số trường khác, số học sinh trong lớp đông . Đặc
điểm của trẻ ở Tiểu học là chóng nhớ nhưng nhanh quên. Sau khi học bài mới, cho
các em luyện tập ngay thì các em làm được bài nhưng chỉ sau một thời gian ngắn
kiểm tra lại thì hầu như các em đã quên hoàn toàn, đặc biệt là những tiết ôn tập,
luyện tập cuối năm.
- Để khảo sát chất lượng học sinh , tôi ra đề bài như sau
Đề kiểm tra ( 35 phút )
Bài 1 : Hãy vẽ các đường cao tương ứng với các đáy được vẽ trong mỗi hình tam
giác dưới đây :
A

A

B

A

C

B

C

B
Đáy AC

Đáy BC

Đáy AB

C

Bài 2: Tính diện tích hình tam giác có:
a, Độ dài đáy là 8 cm, chiều cao là 6 cm
b, Độ dài đáy là 2,3 dm, chiều cao là 1,2 dm
c, Độ dài đáy là 5 m, chiều cao là 24 dm
Bài 3. Tính diện tích hình thang có độ dài hai đáy lần lượt là 4.8cm và 4.2cm. Chiều
cao bằng trung bình cộng hai đáy.
Thống kê kết quả bài làm của học sinh tại lớp 5c như sau :
KẾT QUẢ KHẢO SÁT

Sĩ số
Đạt
25 học sinh

Số lượng
18

%
72 %

Chưa đạt

Số lượng
%
7
28 %

Qua việc cho học sinh làm bài khảo sát ,tôi thấy đa số các em vận dụng công
thức và lý thuyết đã học mà giáo viên hướng dẫn như sách giáo khoa nên đã làm
GV: aaaaaa

Trường Tiểu học Hồ Tùng Mậu

7


Sáng kiến kinh nghiệm: Giúp học sinh lớp 5 học tốt kiến thức về hình tam giác, hình thang

được câu a, câu b của bài 1 và câu a bài 2. Câu c bài 1, câu b, câu c bài 2 các em còn
làm sai và nhiều em chưa tìm được cách làm. Bài 3 đa số các em làm đúng ,một số
em không biết tìm chiều cao của hình thang nên không tìm được diện tích hình
thang.
Nguyên nhân có kết quả như vậy là do phần lớn các em còn chủ quan khi làm
bài, chưa nhớ kĩ các phương pháp giải dạng toán này. Mặt khác, cũng có thể
là các em chưa được củng cố rõ nét những kiến thức về hình tam giác và hình thang
nên sự sai sót đó không tránh khỏi .
Chính vì kết quả khảo sát trên đã khiến tôi suy nghĩ tìm tòi và mạnh dạn
nghiên cứu đề tài : “ Giúp học sinh lớp 5 học tốt những kiến thức về hình tam giác,
hình thang ”
II. CƠ SỞ TOÁN HỌC CỦA ĐỀ TÀI
1. Hình tam giác
a. Nhận diện hình tam giác.

- Tam giác có 3 cạnh, 3 góc, 3 đỉnh; có 1 đáy, 2 cạnh bên và 1 đường cao tương ứng.
A

3 góc: góc A, góc B, góc C
3 đỉnh: đỉnh A, đỉnh B, đỉnh C
3 cạnh: cạnh AB, cạnh AC, cạnh BC
Đáy BC, đường cao AH vuông góc với BC
Có 3 dạng hinh tam giác:

B

H

C

+ Dạng 1. Tam giác có 3 góc nhọn: Từ một đỉnh bất kì, ta có thể kẻ một đường cao
tương ứng xuống đáy (cạnh đối diện). Cả 3 đường cao này đều nằm trong tam giác.

GV: aaaaaa

Trường Tiểu học Hồ Tùng Mậu

8


Sáng kiến kinh nghiệm: Giúp học sinh lớp 5 học tốt kiến thức về hình tam giác, hình thang

A

A

H
B

C

H

C

B

A

H

C

B

+ Dạng 2. Tam giác có một góc tù và hai góc nhọn: từ một đỉnh bất kì ta kẻ được
đường cao tương ứng với đáy: có hai đường cao ngoài tam giác.
A

A

A
H

H

B

Đáy BC, đường cao AH

C

C
B
Đáy AC, đường cao BH

B

C

H
Đáy AB, đường cao CH

+ Dạng 3.Tam giác có 1 góc vuông và hai góc nhọn (Tam giác vuông)
Do 2 cạnh góc vuông vuông góc với nhau nên chúng đều có thể làm đường cao

GV: aaaaaa

Trường Tiểu học Hồ Tùng Mậu

9


Sáng kiến kinh nghiệm: Giúp học sinh lớp 5 học tốt kiến thức về hình tam giác, hình thang

A

A

A
K

C

B

Đáy BC, đường cao AB

C

B

C

B

Đáy AB, đường cao BC

Đáy AC, đường cao BK

* Hai tam giác nếu có chung đường cao (đường cao bằng nhau) và đáy bằng
nhau (chung đáy) thì chúng có diện tích bằng nhau.
b. Công thức tính diện tích hình tam giác:

S

a h
2

Trong đó: S: Diện tích
a: Độ dài đáy
h: Chiều cao
2. Hình thang
a. Nhận diện hình thang.
A

- Có 2 cạnh đáy đối diện AB, CD song song với nhau

B

- Có 2 cạnh bên AD, BC.
- AH là đường cao.
- Nếu từ 1 điểm bất kỳ ở đáy bé ta hạ vuông góc xuống
đáy lớn thì ta có đường cao của hình thang.

D

C

H

A

B

- Nếu cạnh bên AD vuông góc với 2 đáy AB và CD thì
hình thang này là hình thang vuông, AD là đường cao.
D

C

b. Công thức tính diện tích hình thang:
S

Trong đó: S

(a  b) h
2

: Diện tích

a, b: Độ dài 2 đáy
h

: chiều cao

III. MỘT SỐ GIẢI PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 5 HỌC TỐT KIẾN
THỨC VỀ HÌNH TAM GIÁC, HÌNH THANG
1/ Phân tích nội dung, phương pháp dạy 2 loại hình
GV: aaaaaa

Trường Tiểu học Hồ Tùng Mậu

10

Sáng kiến kinh nghiệm: Giúp học sinh lớp 5 học tốt kiến thức về hình tam giác, hình thang

a/ Hình tam giác
+ Bài giới thiệu về hình tam giác (Tiết 85)
- Cho học sinh quan sát hình và chỉ ra 3 cạnh, 3 góc, 3 đỉnh sau đó giới thiệu
cho học sinh 3 loại hình tam giác, từ đây học sinh nhận diện hình để xác định đâu là
tam giác có 3 góc nhọn, đâu là tam giác có 1 góc tù và 2 góc nhọn, đâu là tam giác
vuông có 1 góc vuông, 2 góc nhọn ( ở bài tập 1 trang 86.)
- Cho học sinh nhận biết đáy và đường cao tương ứng bằng cách quan sát và
dưới sự hướng dẫn của giáo viên học sinh đọc tên được các đường cao ứng với đáy
(ở bài tập 2 trang 86.)
+ Bài diện tích hình tam giác (tiết 86)
- Dạy bài này bằng cách cắt ghép 2 tam

A

E

B

D

H

C

giác bằng nhau, giáo viên thao tác trên đồ dùng
cho học sinh quan sát và cho học sinh làm theo,
sau đó mới hình thành công thức và nhận xét : ình

chữ nhật ABCD có chiều dài bằng độ dài đáy DC
của tam giác EDC, có chiều rộng bằng chiều cao
EH của tam giác EDC.
* Diện tích hình chữ nhật gấp 2 lần diện tích hình tam giác
* Diện tích hình chữ nhật ABCD là CD x AD = DC x EH
Vậy diện tích tam giác EDC là

DC EH
2

Từ đây mà phát biểu quy tắc và hình thành công thức : S 

a h
2

Trong đó S Là diện tích, a là độ dài đáy, h là chiều cao.
Từ đây, các em sẽ vận dụng công thức để làm bài tập tính diện tích tam giác
biết độ dài đáy a và chiều cao h ở tiết 86,87,88.
a/ Hìnhthang
A

D

H

B

C

+ Bài giới thiệu về hình thang (tiết 90)

GV: aaaaaa

Trường Tiểu học Hồ Tùng Mậu

11


Sáng kiến kinh nghiệm: Giúp học sinh lớp 5 học tốt kiến thức về hình tam giác, hình thang

- Cho học sinh quan sát và chỉ ra hình thang ABCD có :
* Cạnh đáy AB, CD ; 2 cạnh bên AD, BC.
* Hai cạnh đáy song song
* Giới thiệu đường cao AH và độ dài AH là chiều cao.
- Học sinh vận dụng khái niệm: Hình thang có 1 cặp cạnh đối diện song song
để nhận diện hình ở bài 1 (trang 91) vẽ hình thang ở bài 2 (trang 92) và nắm khái
niệm hình thang vuông ở bài 3.
+ Bài diện tích hình thang (tiết 91)
- Giáo viên hướng dẫn học sinh quan sát và thao tác trên đồ dùng để thấy cắt
ghép hình thang trở thành hình tam giác. Vì vậy diện tích hình thang ABCD bằng
diện tích tam giác ADK.
- Từ đó mà xây dựng công thức và phát biểu quy tắc :
S

Trong đó:

(a  b) h
2

S : là diện tích
a,b : là độ dài các cạnh đáy

h

: là chiều cao

- Cuối cùng học sinh vận dụng công thức để tính diện tích hình khi biết độ dài
hai đáy và chiều cao ở tiết 91+92+93.
2/ Những biện pháp cụ thể khi dạy từng nội dung kiến thức
2.1. Hình tam giác
Ở lớp 5, hình tam giác được dạy từ tiết 85 đến tiết 88, trong đó có 1 tiết về
nhận dạng và các đặc điểm của hình, các tiết còn lại dành cho việc hình thành và vận
dụng công thức tính diện tích.
Tiết 85: Sách giáo khoa giới thiệu về hình tam giác với 3 góc, 3 đỉnh, 3 cạnh,
cách xác định đương cao tương ứng với cạnh đáy và nhận diện các loại hình tam
giác. Bài này giáo viên cần giúp học sinh :
- Nhận biết hình và đặc điểm của hình
- Phân biệt 3 dạng hình
- Nhận biết đáy và xác định đường cao tương ứng.
Việc tiến hành dạy bài này như đã trình bày ở phần trước: Từ phân tích nội
GV: aaaaaa

Trường Tiểu học Hồ Tùng Mậu

12


Sáng kiến kinh nghiệm: Giúp học sinh lớp 5 học tốt kiến thức về hình tam giác, hình thang

dung, khi các em đã nắm được trọng tâm bài, giáo viên giúp học sinh xác định rõ
đường cao xuất phát từ 1 đỉnh luôn vuông góc với đáy tương ứng.
Khi giúp học sinh phân biệt 3 dạng hình giáo viên cần tiến hành thêm 1 số

công việc như sau:
a/ Với tam giác có 3 góc nhọn
Sau khi học sinh đã quan sát trong sách giáo khoa về đặc điểm của loại hình
này, cô giáo có thể gợi mở bằng 1 số câu hỏi sau:
- Ba góc của tam giác lớn hơn hay nhỏ hơn góc vuông?
- AH là đường cao tương ứng với đáy BC như hình vẽ trên bảng. Nếu lấy đáy là
AC ta sẽ có đường cao nào? Tương tự nếu lấy đáy là AB thì đường cao sẽ hạ từ đâu?
Học sinh sẽ suy nghĩ để tìm cách vẽ trong vở hoặc trên bảng lớp với các loại
hình đều có đáy BC ,AC, AB như hình vẽ dưới đây:
A

A

H
B

C

H

B

C

A

H

C

B

GV: aaaaaa

Trường Tiểu học Hồ Tùng Mậu

13


Sáng kiến kinh nghiệm: Giúp học sinh lớp 5 học tốt kiến thức về hình tam giác, hình thang

Tiếp theo, giáo viên đưa ra 1 số hình tam giác với các vị trí đáy khác nhau,
yêu cầu học sinh vận dụng những điều vừa học xác định đường cao lần lượt với các
đáy AB, AC, BC.
Sau khi đã vẽ xong, giáo viên cùng học sinh thống nhất các đường cao tương
ứng với các đáy như các hình dưới đây:
A
A

B

H

B
B

H

C

H

C

A

C

Cuối cùng giáo viên hỏi: Ba đường cao của tam giác có 3 góc nhọn nằm trong
hay ngoài tam giác?
b/ Tam giác có 1 góc tù và 2 góc nhọn
Với đối tượng học sinh yếu kém thì việc xác định

A

đường cao trong loại tam giác này thực sự khó khăn, các
em sẽ không kẻ được nếu không có sự giúp đỡ của giáo
viên. Sách giáo khoa đã giới thiệu đường cao AH tương

H

B

C

ứng với đáy BC nhưng giáo viên cần lưu ý học sinh để kẻ
được đường cao trước hết ta phải kéo dài đáy sang
hai bên, sau đó kẻ đường cao AH từ đỉnh A vuông góc xuống BC.
Tương tự phần trên, giáo viên cũng đưa ra các tam giác với các vị trí đáy khác
nhau và yêu cầu học sinh thực hành kẻ đường cao tương ứng với các đáy. Nhưng

giáo viên vẫn phải lưu ý học sinh thực hiện theo 2 bước:
- Kéo dài đáy sang 2 bên.
- Kẻ đường cao từ đỉnh vuông góc xuống đáy.
Sau khi các em thực hiện xong, đáp án đúng sẽ là:

GV: aaaaaa

Trường Tiểu học Hồ Tùng Mậu

14


Sáng kiến kinh nghiệm: Giúp học sinh lớp 5 học tốt kiến thức về hình tam giác, hình thang

A

C

C
H
H

H
B
Đáy BC, đường cao AH

C

B
A

Đáy AB, đường cao CH

B
A
Đáy AC, đường cao BH

Cuối cùng, giáo viên hỏi: Em có nhận xét gì về 3 đường cao trong tam giác có
1 góc tù, 2 góc nhọn? (Có 2 đường cao ngoài và 1 đường cao trong tam giác).
Việc sử dụng đường cao ngoài của tam giác rất khó cho học sinh yếu kém tuy
nhiên ta vẫn phải cho các em làm quen để học sinh nắm được bản chất từ đó các em
có điều kiện học tốt hơn ở các bài học khác. Ví dụ, ở bài học 2, tiết 93 phần ôn tập luyện tập: Để tính được diện tích hình tam giác BEC học sinh buộc phải dùng đường
cao ngoài tam giác từ đỉnh B xuống đáy EC, đó chính là đường cao hình thang
ABCD (trang 95). Điều này sẽ thật sự có ích không những ở học sinh yếu kém mà
nó đặc biệt quan trọng cho học sinh khá giỏi vì đây là tiền đề, là cơ sở cho các em
học tốt hơn môn hình học ở lớp trên. Hiện nay ở các đề thi học sinh giỏi bậc tiểu học
không bao giờ vắng bóng bài toán có nội dung hình học cần sử dụng đường cao
ngoài tam giác.
c/ Tam giác có 1 góc vuông và 2 góc nhọn:
Trong sách giáo khoa chỉ giới thiệu AB là đường cao ứng với đáy BC còn ở
bài tập 2 chỉ yêu cầu học sinh xác định đường cao trong tam giác thì giáo viên cho
học sinh quan sát và khẳng định thêm:
- Nếu xem BC là đáy thì AB là đường cao
- Nếu xem AB là đáy thì BC là đường cao
Sau khi học sinh nhận biết được đáy, chiều cao của loại tam giác này, giáo
viên lại cho học sinh xác định với các tam giác có vị trí đáy khác nhau. Đáp án cuối
cùng là:

GV: aaaaaa

Trường Tiểu học Hồ Tùng Mậu

15


Sáng kiến kinh nghiệm: Giúp học sinh lớp 5 học tốt kiến thức về hình tam giác, hình thang

C

B

C

A

K
A

B

C
Đáy AB, đường cao BC

Đáy BC, đường cao AB

A
B
Đáy AC, đường cao
BKBBK

Nhận xét về các đường trong tam giác vuông: 2 cạnh vuông góc với nhau

chính là 2 đường cao tương ứng với đáy và 1 đường cao nữa nằm trong tam giác
Kết luận: Trong 1 tam giác ta có thể kẻ 3 đường cao tương ứng với 3 đáy của
nó. Tuỳ vào hình dạng, đặc điểm của tam giác và đáy của nó mà đường cao tam giác
có thể nằm trong hay nằm ngoài hay chính là cạnh của tam giác.
Tiết 86: Diện tích tam giác
Sách giáo khoa đã hình thành quy tắc, công thức tính rõ ràng:
S

a h
2

Trong đó: S: Diện tích
a: Độ dài đáy
h: Chiều cao
Sau khi có công thức, học sinh lắp số liệu các em sẽ làm được bài tập 1, 2 (tiết
86) bài 1, 2, 3, 4 (tiết 87) và bài 3 (tiết 88).
Tiếp theo, giáo viên phải làm rõ cho học sinh 2 nội dung sau:
+ Cũng như việc tính diện tích hình chữ nhật, hình thoi, hình bình hành, để
tính được diện tích tam giác thì các số đo: chiều cao, độ dài đáy phải cùng 1 đơn vị
đo, nếu vậy các em sẽ làm đúng bài 2a (tiết 86) và bài 1b (tiết 87)
+ Cho học sinh nhận xét thêm về công thức
S

a h
2

Ta xem: (a x h) là số bị chia
2 là số chia
S là số chia
Thì a x h = 2 x S

a x h là thừa số
GV: aaaaaa

Trường Tiểu học Hồ Tùng Mậu

16


Sáng kiến kinh nghiệm: Giúp học sinh lớp 5 học tốt kiến thức về hình tam giác, hình thang

2 x S là tích.
Nếu a là thành phần chưa biết thì a = 2 x S : h.

(1)

Nếu h là thành phần chưa biết thì h = 2 x S :a

(2)

Đến đây học sinh có thể dùng 2 công thức (1) và (2) để làm bài tập dạng:
a) Tam giác có diện tích là 39.44 cm 2, chiều cao là 5.8 cm. Tính độ dài cạnh
đáy?
b) Tam giác có diện tích là

1 2
1
m , độ dài đáy là m. Tính chiều cao?
5
4

Và học sinh thực hành tốt bài tập 1 tiết 103 (trang 106): Tam giác có diện tích 5/8
m2, chiều cao 1/2 m. Tính độ dài đáy của tam giác đó.
Từ công thức tổng quát trên, học sinh dễ dàng giải bài toán này.
Giải
Độ dài đáycủa tam giác là:
5 1 5
( 2  ) :  ( m)
8 2 2

Đáp số:

5
m
2

Tóm lại: Đối với hình tam giác giáo viên cần giúp học sinh làm rõ các nội
dung ngoài sách giáo khoa:
- Xác định đường cao ngoài
- Các yếu tố độ dài đáy, chiều cao phải cùng đơn vị đo.
-Tìm hiểu công thức tính độ dài đáy, chiều cao
- Hai tam giác bất kỳ nếu có chung đáy (đáy bằng nhau), chiều cao bằng nhau
(chung chiều cao) thì hai tam giác đó có diện tích bằng nhau.
2.2 Hình thang
Tiết 90: Giới thiệu về hình thang
Nội dung phần này đã được phân tích kỹ ở phần trên. Tiết này giáo viên cần
giúp học sinh hình thành biểu tượng về hình thang, nhận biết 1 số đặc điểm phân
biệt được hình thang với một số hình đã học và rèn kỹ năng vẽ hình cho học sinh.
Ở tiết này, giáo viên cần củng cố thêm: Ở bất cứ 1 điểm nào trên đáy bé ta kẻ
đường vuông góc xuống đáy lớn thì ta được đường cao của hình thang.
Tiết 91 : Diện tích hình thang.

GV: aaaaaa

Trường Tiểu học Hồ Tùng Mậu

17


Sáng kiến kinh nghiệm: Giúp học sinh lớp 5 học tốt kiến thức về hình tam giác, hình thang

Nội dung này đã trình bày ở phần trên.
Dạy bài này giáo viên cần giúp các em hình thành công thức tính, nhớ và biết
vận dụng công thức để giải toán. Tuy nhiên, trong quá trình giảng dạy cho học sinh,
giáo viên luôn nhắc nhở các em :
+ Độ dài 2 đáy, chiều cao của hình phải cùng đơn vị đo.
+ Hình thành công thức tính chiều cao, tổng hai đáy của hình thang (cách làm
như với hình tam giác).
Nếu S là diện tích,
h là chiều cao,
a, b là độ dài hai đáy
Thì: chiều cao hình thang là: h = (2 x S): (a+b)
Tổng độ dài 2 đáy là: a+b = (2 x S) : h
IV. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
Mục đích: Kiểm chứng tính hiệu quả của quá trình đã xây dựng ở phần III,
dạy bài mới, kết hợp tổng quát và khắc sâu kiến thức của học sinh.
Đối tượng: Học sinh lớp 5c.
Nội dung: - Dạy bài hình tam giác, diện tích hình tam giác ,hình thang, diện
tích hình thang
- Tiến hành kiểm tra
Tiến trình thực nghiệm
Bước 1: Soạn bài và dự kiến các tình huống lên lớp.

Bước 2: Hướng dẫn học sinh học bài: Phần này đã trình bày ở trên.
* Ở đây không phải là các bước lên lớp mà chỉ là việc khắc sâu mà mở rộng
kiến thức để học sinh hiểu rõ hơn. Vì vậy, sau khi dạy tôi tiến hành kiểm tra đề như
đã ra ở phần trên, chỉ thay đổi số liệu . Kết quả như sau:
KẾT QUẢ KHẢO SÁT

Sĩ số
Đạt
25 học sinh

GV: aaaaaa

Chưa đạt

Số lượng

%

Số lượng

%

24

96 %

1

4%

Trường Tiểu học Hồ Tùng Mậu

18


Sáng kiến kinh nghiệm: Giúp học sinh lớp 5 học tốt kiến thức về hình tam giác, hình thang

Nhìn vào bảng thống kê tôi thấy: Cũng với 1 đề với mức độ kiến thức như
nhau ở cùng số học sinh trong một lớp, chất lượng học sinh đã được nâng cao dần,
học sinh đã khắc phục được những thiếu sót của mình ở bài 1b và 2b. Với cách khai
thác bài tổng quát và mở rộng, tôi thấy các em đã nắm được bài, biết vận dụng công
thức để giải toán một cách linh hoạt, đây là tiền đề giúp các em hoàn thiện hơn về
mặt kiến thức để học tập tiến bộ .

C. PHẦN KẾT LUẬN
I. TỔNG KẾT KINH NGHIỆM
Qua công tác chủ nhiệm và giảng dạy ở lớp 5 tôi nhận ra rằng: Để hoàn thành
nhiệm vụ này có hiệu quả cần làm tốt 1 số vấn đề sau:
- Kiểm tra đánh giá chất lượng học sinh thật chính xác ngay từ đầu năm học
và có kế hoạch bồi dưỡng các em ngay từ những tuần đầu của năm học.
- Kiên trì chịu khó không nôn nóng trước sự phát triển chậm chạp của các em,
phải biết ghi nhận từng tiến bộ của các em dù là nhỏ nhất. Đó là điều kiện cần thiết
của người giáo viên được giao nhiệm vụ dạy số học sinh này.
- Phải nghiên cứu, tìm hiểu nội dung môn học, bài học để đề ra phương pháp
giảng dạy cho đối tượng học sinh này: Khi dạy cần kết hợp khắc sâu, mở rộng và chỉ
rõ từng bước để các em hiểu, làm theo và dần dần trở thành kỹ năng.
- Tiếp tục nghiên cứu, tìm tòi để đề ra nhiều giải pháp nhằm nâng cao chất
lượng học toán, đặc biệt là hình học ở trường tiểu học cho học sinh yếu kém là vô
cùng cần thiết và phù hợp với yêu cầu thực tiễn.
Trẻ em là tương lai của đất nước, là hạnh phúc của mỗi gia đình, chúng ta hãy

trang bị cho các em một hệ thống tri thức cơ bản, vững chắc để các em tự tin bước
vào thời đại mới: Thời đại công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
II. Ý KIẾN ĐỀ XUẤT
GV: aaaaaa

Trường Tiểu học Hồ Tùng Mậu

19


Sáng kiến kinh nghiệm: Giúp học sinh lớp 5 học tốt kiến thức về hình tam giác, hình thang

Để nâng cao chất lượng học sinh, giúp các em nắm được kiến thức, vận dụng
vào thực hành, tôi mạnh dạn đưa ra 1 số đề xuất sau:
1/ Về phía nhà trường
- Thường xuyên tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên đề, bồi dưỡng, nâng cao
trình độ cho giáo viên
- Tạo điều kiện thuận lợi về cơ sở vật chất, phương tiện dạy học góp phần
nâng cao chất lượng giảng dạy
2/ Đối với giáo viên
- Không ngừng nâng cao trình độ bản thân bằng cách tự học qua đồng nghiệp
hay tham khảo thêm tài liệu hay trên các phương tiện thông tin đại chúng.
- Khi lên kế hoạch bài học cần chuẩn bị kỹ nội dung, đồ dùng và các phương
pháp dạy học
- Mạnh dạn đưa ra các cách làm nhằm củng cố khắc sâu cho học sinh
3/ Về phương pháp giảng dạy và nội dung
- Trong dạy học cần phối hợp nhiều phương pháp nhằm giúp các em học tập
tốt hơn
- Đối với lớp có nhiều học sinh yếu kém nên có thời gian kèm cặp nhiều hơn
ở mỗi tiết học và có thể giảm bớt thời gian ở 1 số môn học khác. Có như vậy số học

sinh này mới có thể giải quyết được các bài tập trong sách giáo khoa trên lớp.
Trên đây chỉ là một vài kinh nghiệm nhỏ trong việc dạy những kiến thức về
hình tam giác, hình thang cho học sinh lớp 5 của cá nhân tôi. Trong quá trình nghiên
cứu, trình bày không tránh khỏi những thiếu sót, kính mong các bạn đồng nghiệp
đóng góp ý kiến. Tôi xin chân thành cảm ơn!
Tôi xin cam đoan: Đây là sáng kiến kinh nghiệm của bản thân tôi viết,
không sao chép nội dung của người khác.
Hồ Tùng Mậu, tháng 9 năm 2015
Người viết

mmmmmmmmmmm
GV: aaaaaa

Trường Tiểu học Hồ Tùng Mậu

20


Sáng kiến kinh nghiệm: Giúp học sinh lớp 5 học tốt kiến thức về hình tam giác, hình thang

XÁC NHẬN CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC
TRƯỜNG TIỂU HỌC HỒ TÙNG MẬU
Tổng điểm : ………….Xếp loại :……………

TM. HỘI ĐỒNG KHOA HỌC
CHỦ TỊCH – HIỆU TRƯỞNG

XÁC NHẬN CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC
GV: aaaaaa

Trường Tiểu học Hồ Tùng Mậu

21


Sáng kiến kinh nghiệm: Giúp học sinh lớp 5 học tốt kiến thức về hình tam giác, hình thang

PHÒNG GD&ĐT HUYỆN

Tổng điểm : …………..….Xếp loại :…………............…
TM. HỘI ĐỒNG KHOA HỌC
CHỦ TỊCH – TRƯỞNG PHÒNG

XÁC NHẬN CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC
SỞ GD&ĐT TỈNH HƯNG .........

Tổng điểm : ………….Xếp loại :……………

TM. HỘI ĐỒNG KHOA HỌC

GV: aaaaaa

Trường Tiểu học Hồ Tùng Mậu

22