document 2017 : giáo án ngữ văn lớp 12

Doc24.vn

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 12
RỪNG XÀ NU
Nguyễn Trung Thành

I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:
- Nắm vững đề tài, cốt truyện, các chi tiết sự việc tiêu biểu và hình tượng nhân vật
chính; trên cơ sở đó, nhận rõ chủ đề cùng ý nghĩa đẹp đẽ, lớn lao của truyện ngắn
đối với thời đại bấy giờ và đối với thời đại ngày nay .
- Thấy được tài năng của Nguyễn Trung Thành trong việc tạo dựng cho tác phẩm
một không khí đậm đà hương sắc Tây Nguyên, một chất sử thi bi tráng và một
ngôn ngữ nghệ thuật được trau chuốt kĩ càng .
- Thành thục hơn trong công việc vận dụng các kĩ năng phân tích tác phẩm văn
chương tự sự .
II. PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN:
SGK, Sách giáo viên, tài liệu tham khảo và thiết kế bài dạy
II. CÁCH THỨC TIẾN HÀNH:
Giáo viên gợi ý, nêu câu hỏi, hướng dẫn học sinh thảo luận và trả lời.
IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
1. Kiểm tra bài cũ:
- Cách làm bài văn nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi
- Cách xây dựng dàn ý cho bài văn nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn
xuôi


Doc24.vn
2. Bài mới :
Hoạt động của thầy và trò
* Hoạt động 1: Tổ chức tìm hiểu

Nội dung cần đạt
I. TÌM HIỂU CHUNG:

chung
- Thao tác 1: Hướng dẫn HS đọc

1. Tác giả:

phần Tiểu dẫn (SGK).
+ GV: Kết hợp với những hiểu biết cá
nhân, hãy giới thiệu về nhà văn
Nguyễn Trung Thành (cuộc đời, sự
nghiệp, đặc điểm sáng tác,…) ?
+ HS: giới thiệu về nhà văn Nguyễn
Trung Thành
+ GV: Chốt lại các ý chính.
- Tên khai sinh (Nguyên Ngọc) là Nguyễn
Ngọc Báu. Ông sinh năm 1932, quê ở Thăng
Bình, Quảng Nam.
- Nguyễn Trung Thành là bút danh được nhà
văn Nguyên Ngọc dùng trong thời gian hoạt
động ở chiến trường miền Nam thời chống Mĩ.
- Năm 1950, ông vào bộ đội, sau đó làm
phóng viên báo quân đội nhân dân liên khu V.
Năm 1962, ông tình nguyện trở về chiến trường
miền Nam.
- Tác phẩm:


Doc24.vn

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt
+ Đất nước đứng lên- giải nhất, giải thưởng
Hội văn nghệ Việt Nam năm 1954- 1955;
+ Trên quê hương những anh hùng Điện
Ngọc (1969);
+ Đất Quảng (1971- 1974);…
- Năm 2000, ông được tặng giải thưởng Nhà
nước về văn học nghệ thuật.

- Thao tác 2: Tìm hiểu xuất xứ và

2. Xuất xứ và hoàn cảnh ra đời tác phẩm:

hoàn cảnh ra đời tác phẩm:
a. Xuất xứ:
+ GV: cho biết xuất xứ của truyện ngắn
Rừng xà nu?

Rừng xà nu (1965) ra mắt lần đầu tiên trên
Tạp chí văn nghệ quân giải phóng miền Trung

+ HS: nêu xuất xứ của truyện ngắn Trung bộ (số 2- 1965), sau đó được in trong tập
Trên quê hương những anh hùng Điện Ngọc.
Rừng xà nu
+ GV: bằng việc tham khảo tài liệu và
hiểu biết lịch sử, cho biết hoàn cảnh ra
đời của truyện ngắn Rừng xà nu?

b. Hoàn cảnh ra đời:
- Sau chiến thắng Điện Biên Phủ, hiệp định
Giơ-ne-vơ được kí kết, đất nước chia làm hai

+ HS: nêu hoàn cảnh ra đời của truyện miền. Kẻ thù phá hoại hiệp định, khủng bố,
thảm sát. Cách mạng rơi vào thời kì đen tối.
ngắn Rừng xà nu.


Doc24.vn
Hoạt động của thầy và trò
+ GV điều chỉnh, nhận xét và cho
những HS khác phát biểu bổ sung.

Nội dung cần đạt
- Đầu năm 1965, Mĩ đổ quân vào miền Nam
và tiến hành đánh phá ác liệt ra miền Bắc.
- Rừng xà nu được viết vào đúng thời điểm cả
nước sục sôi đánh Mĩ, được hoàn thành ở khu
căn cứ chiến trường miền Trung Trung bộ.
- Mặc dù Rừng xà nu viết về sự kiện nổi dậy
của buôn làng Tây Nguyên trong thời kì đồng
khởi trước 1960, nhưng chủ đề tư tưởng tác
phẩm vẫn có quan hệ mật thiết với tình hình
thời sự của cuộc kháng chiến lúc tác phẩm ra
đời.

* Hoạt động 2: Tổ chức đọc- hiểu
văn bản tác phẩm.
- Thao tác 1: Đọc- tóm tắt:

+ GV đọc đoạn mở đầu. HS đọc tiếp
một số đoạn và tóm tắt toàn bộ tác
phẩm.
+ HS: Đọc với giọng hào sảng thể
hiện âm hưởng sử thi và cảm hứng lãng
mạn của tác phẩm.
+ HS: Tóm tắt tác phẩm cần đảm bảo
những chi tiết chính:
* Rừng xà nu- hình tượng mở đầu và

II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN:


Doc24.vn
Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt

kết thúc.
* Tnú nghỉ phép về thăm làng.
* Cụ Mết kể cho dân làng nghe về
cuộc đời Tnú và lịch sử làng Xô Man
từ những năm đau thương đến đồng
khởi nổi dậy.
- Thao tác 3: Nhan đề tác phẩm

1. Ý nghĩa nhan đề:

+ GV gọi HS phát biểu cảm nhận về

- Chứa đựng cảm xúc của nhà văn và tư

nhan đề tác phẩm
+ HS: Thảo luận và phát biểu tự do.

tưởng chủ đề tác phẩm.
- Gợi lên vẻ đẹp hùng tráng, sức sống bất diệt

+ GV định hướng, nhận xét và điều của cây và tinh thần bất khuất của con người.
chỉnh, nhấn mạnh ý cơ bản.
+ GV: Hai lớp ý nghĩa này xuyên thấm

 Mang cả ý nghĩa tả thực và ý nghĩa tượng

vào nhau toát lên hình tượng sinh động trưng.
của xà nu, đưa lại không khí Tây
Nguyên rất đậm đà cho tác phẩm.
- Thao tác 4: GV tổ chức cho HS tìm

2. Hình tượng rừng xà nu:

hiểu về hình tượng rừng xà nu.
+ GV: Hình tượng rừng xà nu dưới tầm
đại bác được miêu tả như thế nào?
+ GV: Tìm các chi tiết miêu tả cánh
rừng xà nu đau thương và phát biểu
cảm nhận về các chi tiết ấy?

a. Đau thương:
- Mở đầu tác phẩm, nhà văn tập trung giới

Doc24.vn
Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt
thiệu cụ thể về rừng xà nu: "nằm trong tầm đại
bác của đồn giặc", ngày nào cũng bị bắn hai
lần, "Hầu hết đạn đại bác đều rơi vào đồi xà nu
cạnh con nước lớn".
 nằm trong sự hủy diệt bạo tàn, trong tư thế
của sự sống đang đối diện với cái chết.
- Với kĩ thuật quay toàn cảnh, tác giả đã phát
hiện ra: "Cả rừng xà nu hàng vạn cây không
cây nào là không bị thương".
 Đấy là sự đau thương của một khu rừng mà
tác giả chứng kiến.
- Nỗi đau hiện ra nhiều vẻ khác nhau:
+ Có cái xót xa của những cây con, tựa như
đứa trẻ thơ: "vừa lớn ngang tầm ngực người bị
đạn đại bác chặt đứt làm đôi. Ở những cây đó,
nhựa còn trong, chất dầu còn loãng, vết thương
không lành được cứ loét mãi ra, năm mười hôm
sau thì cây chết".
+ Cái đau của những cây xà nu như con
người đang tuổi thanh xuân, bỗng “bị chặt đứt
ngang nửa thân mình đổ ào ào như một trận
bão”.
+ Những cây có thân hình cường tráng: “vết

Doc24.vn
Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt
thương của chúng chóng lành”, đạn đại bác
không giết nỗi chúng.
 Nhà văn đã mang nỗi đau của con người để
biểu đạt cho nỗi đau của cây: gợi lên cảm giác
đau thương của một thời mà dân tộc ta phải
chịu đựng.
b. Anh dũng, có sức sống mãnh liệt:
- Tác giả đã phát hiện được sức sống mãnh
liệt của cây:
+ "trong rừng ít có loại cây sinh sôi nảy nở

+ GV: Sức sống man dại, mãnh liệt của khỏe như vậy".
rừng xà nu mang ý nghĩa biểu tượng
như thế nào?

 Đây là yếu tố cơ bản để xà nu vượt qua
ranh giới của sự sống và cái chết.
+ Sự sống tồn tại ngay trong sự hủy diệt:
"Cạnh một cây xà nu mới ngã gục đã có bốn
năm cây con mọc lên".
 Tác giả sử dụng cách nói đối lập (ngã gụcmọc lên; một- bốn năm) để khẳng định một khát
vọng thật của sự sống.
+ Cây xà nu đã tự đứng lên bằng sức sống
mãnh liệt của mình: "…cây con mọc lên, hình
nhọn mũi tên lao thẳng lên bầu trời".

 Xà nu đẹp một vẻ đẹp hùng tráng, man dại


Doc24.vn
Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt
đẫm tố chất núi rừng.
- Xà nu không những tự biết bảo vệ mình mà
còn bảo vệ sự sống, bảo vệ làng Xô Man:
"Cứ thế hai ba năm nay, rừng xà nu ưỡn tấm
ngực lớn ra che chở cho làng".
 Hình tượng mang tính ẩn dụ cho những con
người chiến đấu bảo vệ quê hương.
- Câu văn mở đầu được lặp lại ở cuối tác
phẩm:
“ đứng trên đồi xà nu ấy trông ra xa đến hết
tầm mắt cũng không thấy gì khác ngoài những
đồi xà nu nối tiếp tới chân trời”

+ GV: Hình ảnh cánh rừng xà nu trải ra
hút tầm mắt chạy tít đến tận chân trời

 gợi ra cảnh rừng xà nu hùng tráng, kiêu

xuất hiện ở đầu và cuối tác phẩm gợi dũng và bất diệt không chỉ của con người Tây
cho em ấn tượng gì?
+ HS thảo luận theo nhóm, cử đại diện

Nguyên mà còn cả Miền Nam, cả dân tộc.

=> Những câu văn đẹp, gây ấn tượng + nhân

trình bày và tranh luận với các nhóm hóa, ẩn dụ: gợi vẻ đẹp mang đậm tính sử thi,
khác.

biểu tượng cho cuộc sống đau thương nhưng

+ GV: định hướng, nhận xét và điều kiên cường và bất diệt.
chỉnh, nhấn mạnh ý cơ bản.


Doc24.vn
Hoạt động của thầy và trò

- Thao tác 5: GV tổ chức cho HS tìm

Nội dung cần đạt

5. Hình tượng nhân vật Tnú :

hiểu về cuộc đời Tnú và cuộc nổi dậy
của dân làng Xô Man .
+ GV: Phẩm chất của người anh hùng
Tnú được thể hiện như thế nào? Tìm
chi tiết chứng minh?

-

Phẩm chất, tính cách của người anh

hùng:
+ Khi còn nhỏ:
được học chữ, đã có ý thức lớn lên sẽ thay
cho anh Quyết lãnh đạo cách mạng.
cùng Mai vào rừng tiếp tế cho anh Quyết, làm
giao liên
 Gan góc, táo bạo, dũng cảm.
- Khi bị bắt: giặc tra tấn tàn bạo, lưng ngang
dọc vết dao chém của kẻ thù nhưng vẫn gan
góc, trung thành
 Lòng trung thành với cách mạng được bộc
lộ qua thử thách.
- Khi vượt ngục trở lại làng: đã là chàng trai
hoàn hảo (cường tráng, hạnh phúc bên vợ con)
- Số phận đau thương:

+ GV: Số phận đau thương của Tnú
được thể hiện như thế nào? Tìm chi tiết
chứng minh?

+ Giặc kéo về làng để tiêu diệt phong trào nổi
dậy. Để truy tìm Tnú, chúng bắt và tra tấn bằng


Doc24.vn
Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt
gậy sắt đến chết vợ con anh
 Mắt anh biến thành hai cục lửa hồng căm

thù
- Xông vào quân giặc như hổ dữ nhưng
không cứu được vợ con, bản thân bị bắt, bị tra
tấn (bị đốt 10 đầu ngón tay).
 Cuộc đời đau thương
- "Tnú không cứu được vợ con"- cụ Mết nhắc

+ GV: Vì sao trong câu chuyện bi tráng tới 4 lần
về cuộc đời Tnú, cụ Mết 4 lần nhắc tới
 như một điệp khúc day dứt, đau thương
ý: "Tnú không cứu được vợ con" để rồi
trong câu chuyện kể và nhằm nhấn mạnh: khi
ghi tạc vào tâm trí người nghe câu nói:
chưa có vũ khí, chỉ có hai bàn tay không thì
"Chúng nó đã cầm súng, mình phải
ngay cả những người thương yêu nhất cũng
cầm giáo".
không cứu được.
- Hình ảnh bàn tay của Tnú:
- Tnú và dân làng Xô Man quật khởi, đứng
dậy cầm vũ khí:
+ Trong đêm Tnú bị đốt 10 đầu ngón tay, dân
+ GV: Cảm nhận về cuộc nổi dậy của làng đã nổi dậy “ào ào rung động”, cứu được
dân làng Xô Man?

Tnu, tiêu diệt bọn ác ôn. Tiếng cụ Mết như

+ HS thảo luận theo nhóm, cử đại diện mệnh lệnh chiến đấu: "Thế là bắt đầu rồi, đốt
trình bày và tranh luận với các nhóm lửa lên!"
khác.

 Đó là sự nổi dậy đồng khởi làm rung


Doc24.vn
Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt

+ GV định hướng, nhận xét và điều chuyển núi rừng. Câu chuyện về cuộc đời một
chỉnh, nhấn mạnh ý cơ bản.

con người trở thành câu chuyện một thời, một
nước.
+ Bàn tay Tnu được chữa lành, anh vào lực
lượng, tiếp tục chống giặc.
+ Lớp cán bộ mới trưởng thành: Dít, thằng bé
Heng
 Kế tục việc chiến đấu của cha ông.
=> Số phận, tính cách của Tnu tiêu biểu cho
nhân dân Tây Nguyên thời chống Mĩ, là sáng
ngời chân lí: chỉ có cầm vũ khí đứng lên là con
đường sống duy nhất, mới bảo vệ những gì là
thiêng liêng nhất, và mọi thứ sẽ thay đổi.

- Thao tác 6: Hướng dẫn HS nhận xét

4. Các nhân vật: cụ Mết, Mai, Dít, bé

về các nhân vật: cụ Mết, Mai, Dít, Heng.

Heng

+ Cụ Mết: là hiện thân cho truyền thống

+ GV gợi ý: Các nhân vật này có đóng thiêng liêng, biểu tượng cho sức mạnh tập hợp
góp gì cho việc khắc họa nhân vật để nổi dậy.
chính và làm nổi bật tư tưởng cơ bản
của tác phẩm?

+ Mai, Dít: là vẻ đẹp của thế hệ hiện tại (kiên
định, vững vàng trong bão táp chiến tranh).
+ Bé Heng: là thế hệ tiếp nối để đưa cuộc
chiến đến thắng lợi cuối cùng.
 cuộc chiến khốc liệt đòi hỏi mỗi người phải


Doc24.vn
Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt
có sức trỗi dậy mãnh liệt.
=> Họ là sự tiếp nối các thế hệ, làm nổi bật
tinh thần bất khuất của dân tộc.

- Thao tác 7: GV nêu vấn đề để HS

5. Nghệ thuật:

tìm hiểu vẻ đẹp nghệ thuật của tác

- Khuynh hướng sử thi: được thể hiện đậm

phẩm.
+ GV: Khuynh hướng sử thi được thể
hiện qua những phương diện nào?

nét ở tất cả các phương diện:
+ chủ đề: những biến cố có ý nghĩa trọng đại
của dân tộc,
+ hình tượng: hoành tráng, cao cả của núi
rừng và con người,
+ hệ thống nhân vật: có sức sống mạnh mẽ,
mang cốt cách của cộng đồng,
+ giọng điệu kể: trang nghiêm, hào hùng…

+ GV: Nhận xét về cách kể chuyện của
tác giả?

- Cách thức trần thuật: kể theo hồi tưởng qua
lời kể của cụ Mết, kết hợp truyện về cuộc đời
của Tnu và cuộc nổi dậy của dân làng Xô Man .

+ GV: Những phương diện nào cho ta
thấy được cảm hứng lãng mạn của tác
phẩm?

- Cảm hứng lãng mạn:
+ đề cao vẻ đẹp của thiên nhiên và con người
trong sự đối lập với sự tàn bạo của kẻ thù.
+ lời văn trau chuốt, giàu sức tạo hình, giọng

văn tha thiết.


Doc24.vn
Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt

* Hoạt động 3: Tổ chức tổng kết

IV. TỔNG KẾT:

- Thao tác 1: Tổng kết nghệ thuật.

1. Nghệ thuật: Mục 1 Ghi nhớ.

+ GV: Qua truyện ngắn Rừng xà nu,

Qua truyện gắn Rừng xà nu, ta nhận thấy đặc

HS nhận xét về phong cách Nguyễn điểm phong cách sử thi Nguyễn Trung Thành:
Trung Thành.

hướng vào những vấn đề trọng đại của đời sống

+ GV điều chỉnh và nhấn mạnh.

dân tộc với cái nhìn lịch sử và quan điểm cộng
động.

Thao tác 2: Tổng kết nội dung.
+ GV: Qua những phân tích trên, HS
phát biểu chủ đề của truyện?
+ GV điều chỉnh và nhấn mạnh.

2. Chủ đề: Mục 2 Ghi nhớ.
Rừng xà nu là thiên sử thi của thời đại mới.
Tác phẩm đã đặt ra vấn đề có ý nghĩa lớn lao
của dân tộc và thời đại: phải cầm vũ khí đứng
lên tiêu diệt kẻ thù bạo tàn để bảo vệ sự sống
của đất nước, nhân dân.

V. Củng cố, dặn dò:
1. Củng cố:
- Hình tượng rừng xà nu được xây dựng như một biểu tượng của cuộc sống đau
thương nhưng kiên cường và anh dũng.
- Hình tượng Tnu, nhân vật trung tâm của tác phẩm, người anh hùng mà câu chuyện
bi tráng về đời anh thể hiện chân lí lịch sử của dân tộc.
- Chất sử thi và vẻ đẹp của ngôn ngữ kể chuyện.
2. Dặn dò:


Doc24.vn
- Nắm vững các nội dung trên, học thuộc các dẫn chứng tiêu biểu.
- Soạn bài Đọc thêm “Bắt sấu rừng U Minh Hạ” theo câu hỏi của giáo viên.