Ngữ văn 12 :Tây Tiến

TÂY TIẾN
Quang Dũng


I,Tiểu dẫn
1,Tác giả:
-Quang Dũng(1921-1988),quê ở tỉnh Hà Tây.
-Ông là một nghệ sĩ đa tài.
-Hồn thơ Quang Dũng phóng hoáng, hồn hậu,lãng mạn
và tài hoa.
-Năm 2001,ông được tặng Giải thưởng Nhà nước về
văn học nghệ thuật.


2, Tác phẩm
a, hoàn cảnh sáng tác
- Bài thơ “Tây Tiến” ra đời cuối năm 1948 khi Quang Dũng đã
chuyển công tác và dời đơn vị Tây Tiến.
Được in trong tập “Mây đầu ô”

-


b,Ý nghĩa nhan đề

-

Được đổi từ “Nhớ Tây Tiến” thành “Tây Tiến”

+ Không lộ mạch thơ.
+Rắn rỏi, hào hùng, gợi hình tượng trung tâm.

c, Cảm hứng chủ đạo
-Cảm hứng nỗi nhớ về đồng đội và chiến trường xưa.


II,Đọc hiểu văn bản
1,Bố cục: 4 phần
-Phần 1 : Vẻ đẹp thiên nhiên Tây Bắc và hình tượng người lính Tây Tiến.
- Phần 2: Những kỉ niệm của tình quân dân thắm thiết và cảnh sông nước miền Tây
Bắc thơ mộng.
- Phần 3: Chân dung người lính Tây Tiến.
- Phần 4: Lời hẹn ước và sự khẳng định lại nỗi nhớ.


II. Tìm hiểu văn bản:


1. Vẻ đẹp thiên nhiên Tây Bắc và hình tượng người lính Tây Tiến

-Hai cầu đầu:
“Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!
Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi”.
- “Tây Tiến ơi”: tiếng gọi thân thương, nỗi nhớ da diết.

-“Nhớ chơi vơi” : là nỗi nhớ mênh mông, lửng lơ, không định hình, bao trùm cả không gian, thời gian.
Câu cảm thán
Từ láy: chơi vơi
điệp vần “ơi”.
 Nỗi nhớ da diết, bồi hồi, bật lên thành tiếng gọi Tây Tiến ơi của tác giả.
Nhấn mạnh, khắc sâu nỗi nhớ
da diết không kiềm nén nỗi của

tác giả.


Những miền đất lạ
Sài Khao
Mường Lát



gợi sự xa xôi, hẻo lánh,

gắn với những kỷ

hoang dã, nơi đoàn quân

niệm cụ thể.

Tây Tiến đã đi qua.

…..

“Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi

Hình ảnh giàu chất hiện

Mường Lát hoa về trong đêm hơi.”

thực

gợi cho ta liên tưởng tới hình ảnh đoàn quân Tây

* Hình ảnh : đoàn quân mỏi hoa

Tiến đi trong lớp sương khói lung linh, huyền ảo

về trong đêm hơi

nửa thực nửa mộng của rừng núi.

 Nét lãng mạn của hồn thơ Quang Dũng.


Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời

- Những từ ngữ giàu giá trị tạo hình: “khúc khuỷu”, “thăm thẳm”, “cồn mây”, “súng ngửi

trời”  diễn tả thật đắc cảnh núi cao,dốc sâu, vực thẳm.
+ Điệp từ ‘dốc’

sự hiểm trở, trùng điệp, cao vút của núi đồi miền Tây .


+ Từ láy tượng hình “khúc
khuỷu”, “thăm thẳm”,“heo hút”

+ Heo hút cồn mây

Sự trúc trắc, gập ghềnh rất


khó đi.

Độ cao của núi
Hóm hỉnh, tinh nghịch, hồn nhiên của người lính Tây Tiến


+ “súng ngửi trời” nhân hóa  khẳng định chí khí và quyết tâm của người chiến sĩ chiếm lĩnh mọi
tầm cao mà đi tới.

 Trước thiên nhiên dữ dội người lính Tây Tiến không bị mờ đi mà nổi lên đầy
thách thức.
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
- Nhịp ngắt bẻ đôi
-

Hai vế tiểu đối: “Ngàn thước

Vách núi vút lên đổ xuống thẳng đứng: nhìn
lên cao chót vót, nhìn xuống sâu thăm thẳm.

lên cao // ngàn thước xuống”

 Nguy hiểm tột cùng
 Hình tượng thơ cân xứng hài hòa, cảnh tượng núi rừng hùng vĩ được đặc tả, thể hiện
một ngòi bút đầy chất hào khí của nhà thơ - chiến sĩ.


“Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”

- Những nếp nhà thấp thoáng mờ nhòa khuất chìm xa xa ẩn hiện trong màn mưa

+ Một loạt thanh bằng

Tạo cảm giác nhẹ nhàng,diễn tả tâm trạng người
lính bình thản trước gian lao

 Bức tranh thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ, dữ dội, thử thách lòng quả cảm của người
lính Tây Tiến. Tuy vậy họ vẫn hồn nhiên yêu đời.


“Chiều chiều oai linh thác gầm thét
Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người”

* Thiên nhiên hoang dã :

+ “Thác gầm thét”
Nhân hóa

+ “cọp trêu người”

+ “Chiều chiều” rồi đến
“đêm đêm”



Hoang sơ, man dại, đầy bí mật

Thường xuyên đối mặt với nguy hiểm, dữ dội, bí ẩn,
hoang vu của rừng thiêng nước độc.

 Đường hành quân gian khổ, nguy hiểm


“Anh bạn dãi dầu không bước nữa
Gục lên súng mũ bỏ quên đời”

 Nói giảm nói tránh.

- Cái chết đậm chất bi hùng: Chết trong tư thế đẹp, ôm chắc cây súng trong tay sẵn
sàng chiến đấu, không quên nhiệm vụ của người lính.

 Vần thơ nói đến cái mất mát, hy sinh nhưng không bi lụy, thảm thương.


“Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói
Mai Châu mùa em thơm nếp xôi”
+ Cơm lên khói

Bữa cơm nóng
Tả thực

+ Thơm nếp xôi

mùa em thơm nếp xôi

Hương thơm nếp mới
 Diễn đạt tài hoa
Mùa lúa chín

mùa em

Mùa nếp thơm
Mùa của tình quân dân

 Nỗi nhớ da diết về những kỉ niệm êm dịu và ấm áp




Bức tranh thiên nhiên hoành tráng, trên đó nổi bật lên hình ảnh chiến sĩ can
trường và lạc quan, đang dấn thân vào máu lửa với niềm kiêu hãnh "Chiến
trường đi chẳng tiếc đời xanh". Đoạn thơ để lại một dấu ấn đẹp đẽ về thơ ca
kháng chiến mà sự thành công là kết hợp hài hòa giữa khuynh hướng sử thi và
cảm hứng lãng mạn.


2. Những kỉ niệm của tình quân dân thắm thiết và cảnh sông nước miền Tây Bắc thơ
mộng:
*Bốn câu đầu: Đêm liên hoan văn nghệ đậm tình quân dân:

“Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa
Kìa em xiêm áo tự bao giờ
Khèn lên man điệu nàng e ấp
Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ.”


- “Bừng lên”: gợi cảm giác ấm áp, gợi niềm vui lan tỏa  gợi không khí ấm cúng.
- “Bừng”: ánh sáng của đuốc hoa, của lửa trại sáng bừng lên; cũng còn có nghĩa là tiếng khèn, tiếng hát,
tiếng cười tưng bừng rộn rã.
- Tiếng khèn làm ngây ngất lòng người.

Hình ảnh cô sơn nữ trong bộ “xiêm áo” lộng lẫy với dáng
điệu “e ấp” trong vũ điệu đậm màu sắc rừng núi “man điệu” đã làm những người lính giờ dương
như đã hóa thành thi sĩ với hồn thơ trào dâng.

-

 Cảnh vật và con người như hòa trong men say, tình tứ, ngây ngất, rạo rực. Đọc
đoạn thơ ta như lạc vào một thế giới của cái đẹp, thế giới của cõi mơ, của âm nhạc.
Trong đoạn thơ, chất thơ, chất nhạc hòa quyện với nhau đến mức khó mà tách bạch
được.


* Bốn câu sau:
 Cảnh sông nước Tây Bắc vừa thực vừa mộng: hoang vắng, tĩnh lặng, buồn thi vị.

“Người đi Châu Mộc chiều sương ấy
Có thấy hồn lau nẻo bến bờ
Có nhớ dáng người trên độc mộc
Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa”


- Thời gian: chiều sương.
- Hình ảnh:
+ “hoa đong đưa” gợi tả “dáng người trên độc mộc” trôi theo thời gian và dòng hoài
niệm  gợi lên một vẻ đẹp mơ hồ, thấp thoáng, gần xa, hư ảo trên cái nền “chiều sương
ấy”.
 + Dáng người vững chãi trên con thuyền độc mộc giữa dòng nước lũ.
- “Có nhớ”, “có thấy” luyến láy, khắc họa thêm nỗi nhớ: lưu luyến, bồi hồi.
 Ngôn ngữ thơ mộc mạc, giản dị, hồn thơ mang đậm chất lãng mạn, hào hoa.
 Thiên nhiên hoang sơ, nhưng vẫn rất gần gũi gợi bao cảm xúc sâu lắng.

 Hình ảnh thơ vừa thực vừa lãng mạn: cảnh núi rừng miền Tây nên thơ, có
hồn và con người nổi bật trên nền bức tranh thiên nhiên (với dáng đứng
đẹp trên con thuyền). Cảnh và người hòa hợp, quyến luyến, phản phất
trong gió, trong sương.

 Đoạn thơ cho ta thấy cái nhìn tinh tế, nét bút mềm mại, tài hoa; tình yêu
mến và gắn bó sâu nặng với cảnh và người miền Tây của nhà thơ Quang
Dũng.


3. Hình tượng người lính Tây Tiến bi thương, hào hùng, lãng mạn:

Không mọc tóc

Dữ oai hùm

Quân xanh màu lá

Mắt trừng

Sức mạnh tinh thần oai phong lẫm

Cuộc sống gian khổ, bệnh
tật

><

Hiện thực tột cùng cơ cực

liệt

Khí phách anh hùng, dũng cảm

 Chân dung người lính vừa chân thực vừa hào hùng.


- Tâm hồn: “ Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm”  Nét hào hoa, đa tình của những chàng
trai Hà thành.
- Ý chí: “ Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh”  Sẵn sàng dâng hiến cả sự sống, tuổi
trẻ cho Tổ quốc.
- Cái chết: “mồ viễn xứ”, “về đất”  Người lính hy sinh là trở về với đất mẹ, nhẹ nhàng
đi vào cõi chết.
 Tấm lòng luôn hướng về tổ quốc, hướng về thủ đô. Người lính dẫu ở nơi biên cương
hay viễn xứ xa xôi mà lòng lúc nào cũng hướng về Hà Nội, về quê hương.


Các thủ pháp:nói giảm (về đất), nói quá (áo bào), dùng ngôn ngữ Hán Việt (mồ viễn xứ), giọng
thơ trầm hùng bi tráng  ca ngợi sự hy sinh cao cả mà bình dị, thầm lặng cuả người lính Tây
Tiến – Sự hi sinh đã trở thành bất tử.
 Đọan thơ dựng lại chaân thöïc, sinh động hình töôïng người lính Taây Tieán hào hoa,
lãng mạn, lẫm liệt, oai hùng.

-“Khúc độc hành”: giọng thơ trầm buồn như khúc nhạc tiễn đưa các anh.
 Hình ảnh người lính mang đậm chất bi tráng.


4. Lời thề son sắt :

“Tây Tiến người đi không hẹn ước
Đường lên thăm thẳm một chia phôi
Ai lên Tây Tiến mùa xuân ấy
Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi.”
- Nhịp thơ chậm, giọng thơ buồn, nhưng linh hồn của đoạn thơ vẫn toát lên vẻ hào hùng
.
- Cái tinh thần một đi không trở lại : “Người đi không hẹn ước”.
- Tình cảm gắn bó của những người lính Tây Tiến và cũng là của tác giả đối với đồng
đội : “Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi”.