Nghiên cứu đặc điểm dịch tễ Hội chứng rối loạn hô hấp và sinh sản (PRRS) ở lợn tại hai huyện thuộc tỉnh Bắc Ninh, vai trò của một số vi khuẩn có khả năng gây viêm phổi kế phát và biện pháp điều trị. (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM
--------------

NGUY N TH HI N

NGHIÊN C

M D CH T H I CH NG R I LO N HÔ H P VÀ

SINH S N (PRRS)
VAI TRÒ M T S

L N T I HAI HUY N THU C T NH B C NINH,
VI KHU N CÓ KH

GÂY VIÊM PH I K

PHÁT VÀ BI

U TR

KHÓA LU N T T NGHI
H

o:

Chính quy

Chuyên ngành:

Thú y

L p: 43A Thú y Khoa:
Khóa h c:
Gi

2011 - 2015
ng d n:

Thái Nguyên -

TS. Nguy

IH C


1

TR

I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM
--------------

NGUY N TH HI N

NGHIÊN C

M D CH T H I CH NG R I LO N HÔ H P VÀ

SINH S N (PRRS)

L N T I HAI HUY N THU C T NH B C NINH,

VAI TRÒ M T S

VI KHU N CÓ KH

GÂY VIÊM PH I K

PHÁT VÀ BI

U TR

KHÓA LU N T T NGHI

H

o:

IH C

Chính quy

Chuyên ngành:

Thú y

L p: 43A T
Khóa h c:

Gi

2011

2015

ng d n: TS. Nguy

Thái Nguyên -


i

L IC
Qua th i gian h c t p và rèn luy n t

i h c Nông Lâm Thái

Nguyên và th c t p t t nghi p t
xin bày t lòng bi

t th c t p. Tôi
i: Ban giám hi

ih c

Nông Lâm - Thái Nguyên, Ban ch nhi
th th y cô giáo tro
gian h c t p t

ú y, cùng toàn

t tình d y d , dìu d t tôi trong su t th i
ng.

c bi t, tôi xin chân thành c
n tình ch b

ng d n: Nguy
ng d n tôi trong quá trình th c t p và

giúp tôi hoàn thành khóa lu n t t nghi p.
Tôi xin c
các anh ch t

môn Vi trùng, Virus Vi n Thú y Qu c gia cùng
quan v s h

tôi trong quá trình th c t p

t t nghi p.
ng th i, tôi xin g i l i c

i ông Nguy n Nhân L ng Chi c c

ng cùng toàn th anh ch phòng d ch t Chi c c Thú y t nh B
t

u ki

tôi trong su t quá trình th c t p.

Cu i cùng, tôi xin bày t lòng bi
,t

u ki n thu n l

tôi h c t p và hoàn thành t t quá

trình th c t p.
Tôi xin chân thành c

Sinh viên

Nguy n Th Hi n


ii

DANH M C CÁC B NG
B ng 4.1:

K t qu

nh t l l n m c PRRS theo lo i l n t i t nh B c

Ninh t

n 2015 ....................................................... 34

B ng 4.2:

K t qu

nh t l l n m c và ch t do PRRS

B ng 4.3:

K t qu

nh t l l n m c và ch t do PRRS theo mùa v .. 37

B ng 4.4:

K t qu t ng h p tri u ch ng, b nh tích ch y u
huy

B ng 4.5:

i PRRS.............................................. 40

K t qu

m u b nh ph m ph i và cu ng h ng c a l n.......... 42
nh m t s

c tính sinh v t, hóa h c c a các

ch ng vi khu n A. pleuropneumoniae phân l
B ng 4.7:

K t qu

nh m t s

K t qu

nh m t s

K t qu

nh m

c. ............................. 47

c tính sinh v t, hóa h c c a các

ch ng vi khu n S. suis phân l
B ng 4.9:

c ................ 45

c tính sinh v t, hóa h c c a các

ch ng vi khu n P. multocida phân l
B ng 4.8:

l n có

K t qu phân l p vi khu n A. pleuropneumoniae, P. multocida

và S. suis

B ng 4.6:

các lo i l n 36

c ........................................ 48

m n c m v i m t s kháng sinh c a

các ch ng vi khu n A. pleuropneumoniae phân l
B ng 4.10: K t qu

nh m

m n c m v i m t s kháng sinh c a

các ch ng vi khu n P. multocida phân l
B ng 4.11: K t qu

nh m

c....................... 51

m n c m v i m t s kháng sinh c a

các ch ng vi khu n S. suis phân l
B ng 4.12: K t qu

c.......... 50

c. ................................. 53

u tr th nghi m l n nghi m c viêm ph i ................ 56


iii

DANH M C CÁC HÌNH
Hình 4.1:

Bi

t l l n m c PRRS gi a hai huy n t i t nh B c Ninh . 35

Hình 4.2:

Bi

t l ch t do PRRS gi a hai huy n t i t nh B c Ninh... 35

Hình 4.3:

Bi

t l m c PRRS gi a các lo i l n ................................. 37

Hình 4.4:

Bi

t l ch t do m c PRRS gi a các lo i l n..................... 37

Hình 4.5:

Bi

t l l n m c PRRS theo mùa v .................................. 38

Hình 4.6:

Bi

t l l n ch t do PRRS theo mùa v ............................. 38

Hình 4.7:

Bi

t l phân l p vi khu n A. pleuropneumoniae, P.

multocida và S. suis

m u b nh ph m l n có huy t thanh

i PRRSV............................................................... 43


iv

DANH M C CÁC T , C M T
ARN:

VI T T T

Axít ribonucleic

A. pleuropneumoniae: Actinobaccillus pleuroneumoniae
cs:

C ng s

Nxb:

Nhà xu t b n

P. multocida:

Pasteurella multocida

PRRS:

Porcine respiratory and rerpoductive syndrome

PRRSV:

Porcine respiratory and rerpoductive syndrome virus

Sta. aureus:

Staphylococcus aureus

S. suis:

Streptococcus suis

TT:

Th t

tr:

Trang


v

M CL C
U.......................................................................................... 1

1: M
tv

................................................................................................... 1

1.2 M

tài .................................................................................... 2

1.3. M c tiêu và yêu c u c

tài................................................................... 2
c ti n c

tài ...................................... 2

c .................................................................................... 2
1.4.2

c ti n ..................................................................................... 2
2 T NG QUAN TÀI LI U............................................................... 3
khoa h

tài ............................................................... 3

c nghiên c u v h i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n (PRRS)
l n...................................................................................................................... 3
2.1.2. Vai trò c a vi khu n A. pleuropneumoniae, P. multocida và S. suis.... 10
2.2. T ng quan các nghiên c

c ...................................... 26

2.2.1. Tình hình nghiên c u trên th gi i........................................................ 26
2.1.2. Tình hình nghiên c
3:

c.......................................................... 29

NG, N

U......30

ng và ph m vi nghiên c u............................................................ 30
3.2.

m và th i gian ti n hành ............................................................... 30

3.3. N i dung nghiên c u................................................................................ 30
3.3.1. Nghiên c
3.3.2. Phân l
suis

m u b nh ph

3.3.3. Nghiên c u bi

m d ch t b nh tai xanh

t nh B c Ninh ............... 30

nh vi khu n A. pleuropneumoniae, P. multocida và S.
i PRRSV t i t nh B c Ninh.................. 30
u tr ............................................................... 30
u và các ch tiêu theo dõi ................................... 30

3.4.1.

u d ch t ........................................................... 30
y m u............................................................................ 31

vi

nh m u b nh ph m l

i PRRSV và

phân l p vi khu n A. pleuropneumoniae, P. multocida, S. suis...................... 31
c tính sinh v t, hóa h c c a vi khu n A.
pleuropneumoniae, P. multocida và S. suis. ................................................... 31
nh m

m n c m v i m t s kháng sinh c a các

ch ng vi khu n A. pleuropneumoniae, P. multocida và S. suis phân l
3.4.6. Xây d

c......31

u tr l n nghi m c viêm ph i và PRRS.............. 32
lý s li u..................................................................... 32

PH N 4: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N .......................... 33
4.1. Tình hình d ch PRRS
4.1.1. K t qu

l n và k t qu ch

nh t l l n m c và t vong do PRRS t i m t s huy n

thu c t nh B c Ninh t
4.1.2. K t qu

i t nh B c Ninh ...... 33

- 2015........................................................ 33

nh t l l n m c và ch t do PRRS theo lo i l n, mùa v ........35

4.1.3. K t qu t ng h p tri u ch ng b nh tích ch y u c a l n m c và ch t do
PRRS. .............................................................................................................. 39
c tính sinh h c c a vi khu n A. pleuropneumoniae, P.

4.2. Phân l p và

multocida và S. suis m u b nh ph m l n có tri u ch

ng hô h p t i t nh B c

Ninh ................................................................................................................. 41
4.2.1. K t qu phân l p vi khu n A. pleuropneumoniae, P. multocida và S.
suis

m u b nh ph m l

i PRRS........................................... 41

c tính sinh v t, hóa h c c a c a vi khu n A. pleuropneumoniae,
P. multocida và S. suis

m u b nh ph m l n có tri u ch ng b

ng hô

h p. .................................................................................................................. 44
4.2.3. K t qu

nh kh

n c m v i m t s kháng sinh c a các ch ng

vi khu n A. pleuropneumoniae, P. multocida và S. suis phân l
4.3. K t qu th nghi m m t s

c ................ 49

u tr l n nghi m c viêm ph i..... 54


vii

PH N 5: K T LU N VÀ KI N NGH ..................................................... 58
5.1. K t lu n .................................................................................................... 58
5.2. Ki n ngh .................................................................................................. 59
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................ 60
I. Tài li

c....................................................................................... 60

II.Tài li

c ngoài...................................................................................... 64


1

1
U

H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n (PRRS)

l n hay con g i là

b nh Tai xanh là b nh truy n nhi m do virus gây nên, b nh x y ra
tu i v i bi u hi
(hi

m il a

a b nh là gây ra nh ng r i lo n v sinh s n

ng s y thai,

non hay l n con sinh ra ch t y u, ch t non...), nh ng

r i lo n v hô h p (ho, khó th ...), b nh gây ch t nhanh
n cai s

l

c và

n nuôi th t.
n t i t nh B c Ninh khá phát tri

n tháng

10/2014, t nh B c Ninh có 410.678 con l
45.781 l n nái, 568 l

n th t,

c gi

i ngu n thu nh p

cao cho nhi u h

ch l

ng x y

a bàn t nh gây nh ng thi t h i l n c
u x y ra d ch b
bàn t

c bi

a
n m c b nh, s

tiêu h y là 29.742 con, thi t h i kho ng 60 t
thành m t hi m h

ng. B

ng tr

a t nh. Là

m t b nh m i xu t hi n, trong khi vi c nghiên c

m d ch t

s

p các vi khu n b i

ng c a b nh t

nhi m gây viêm ph

c th c hi n. Trong b nh Tai xanh, l n ch t

nhi u là do vi khu n gây viêm ph i k phát. Vi c s d

u tr

c Chi c c thú y t nh B c Ninh th c hi n m t cách tích c
t hi u qu

do d

n.

il n

i v i t nh B c Ninh là r t l n. Vì v y vi

vai trò c a vi khu n gây viêm ph i k
là c n thi t.

th

nh

u tr có hi u qu


2

Nghiên

.

gây
1.2

gây viêm

1.3.

A. pleuropneumoniae, P. multocida và S. suis
.

1.4.

A. pleuropneumoniae, P. multocida, S. suis

1.4.2

và làm rõ

nói riêng.


3

2

2.1.

12
- 55 nm, nu
30 - 35 nm, là ARN virus
Arterivirus
trúc.

nhân virus

otein có

31 và 25kDa.

c tính sinh h c c a virus
Virus gây PRRS r t thích h p v
ho

ng

i th

c bi

vùng ph

phá hu và gi t ch

i th c bào

i th
i th c bào (t

i th c bào b gi t ch t nên s c

kháng c a l n m c b nh b suy gi m nghiêm tr ng. Do v y l n m c PRRS
ng d b nhi m khu n th
h ng c u gà, dê, th , chu t, h ng c u type O c
ng t

t v i các lo i
i. Virus phát tri n t t

i th c bào ph nang l n, trên t bào dòng CL 2621,

t bào MA 140 v i b nh tích phá hu t bào, sau 2 - 6 ngày t bào co tròn, t p


4

trung thành c m dày lên, nhân co l i cu i cùng bong ra. Tuy có m t s khác
bi t v di truy n và ki

ng virus B c M và các ch ng

virus Châu Âu l i cùng gây ra các tri u ch ng lâm sàng v hô h p và sinh s n
l n r t gi ng nhau. D a vào nh ng k t qu nghiên c u t
và vi th c a t ch c ph i l n m c b
cl
l

i th

i ta chia ra hai nhóm virus là
c l c th

ng gây ra các t

c

t ch c ph i l n b nh n

c l c th p. Kegong Tian và Yu (2007) [41] khi nghiên c u v s
bi

iv
iv

c l c c a PRRSV t i Trung Qu c cho r ng,

bi n

c l c và h u qu l n nhi m virus này có t l ch t cao, trên 20%

trong t ng s nhi m b nh.

Nguy n Bá Hiên và cs (2012) [12], PRRSV có th t n t
l nh t -200

nhi

n -700C;

u ki n 40C, virus có th s ng 1

tháng; v i nhi
370C ch
thanh b o qu n

kháng kém:
c trong vòng 48 gi , 560C b gi t sau 1 gi . Trong huy t
40C ho c -200C, sau 72 gi có th phân l

c PRRSV t

58% s m u.
V i các hóa ch

ng có pH axit,

virus d dàng b tiêu di t. Virus s

c trong pH t 6,5 -

chóng b b t ho t t i pH < 6 ho c pH > 7,5. Ánh sáng m t tr i, tia t ngo i vô
ho t virus nhanh chóng.
Kh

nh c a virus
ng v t khác không m c PRRS, tuy nhiên trong các loài

thu c m chân màng có v t tr i (Mallard duck) l i m n c m. Virus có th
nhân lên

ng v

n reo r c m m b nh trên


5

di n r ng nên r t khó kh ng ch . Virus gây b nh cho l n

n con và l n nái mang thai t

t t c các l a tu i,

ng m n c

. L n r ng là

ng v t mang trùng và có th coi là ngu n d ch thiên nhiên (Tô Long Thành,
2007) [29]. V
là d ng c

cl

i ta th y virus gây PRRS t n t

n và d ng bi n th

i2d

c l c cao. D ng c

c l c th p,

d ng này khi l n m c b nh thì có t l ch t th p, ch t 1 - 5% trong t
D ng bi n th

c l c cao gây nhi m b nh cho l n lây lan nhanh, tr m tr ng

và ch t nhi u (Kegong Tian và Yu, 2007) [41].

Loài v t m c b nh
Nguy n Bá Hiên và cs (2012) [12] cho bi t, PRRSV ch gây b nh cho
l n, l n

t t c các l a tu i
ng m n c

u c m nhi
. Loài l n r

n con và l n nái mang
cb

coi là

ngu n d ch thiên nhiên.
V m

cl

i ta th y PRRSV t n t

D ng c

c l c th p,

l ch t th p, ch t 1 - 5% trong t
D ng bi n th

i 2 d ng:

d ng này khi l n m c b nh thì có t
.

c l c cao: gây nhi m và ch t nhi u l n.
ng v t khác không m c b nh, tuy nhiên trong các loài

th y c m chân màng, v t tr i l i m n c m v i virus. PRRSV có th nhân lên
ng v

n reo r c m m b nh trên di n r ng r t

khó kh ng ch .
c truy n lây
Nguy n Bá Hiên và cs (1012) [12] cho bi t:
Virus có trong d
l

cb

c ti u c a l n m ho c
ng; tinh d ch c a l

n lây lan b nh.

c gi ng nhi m

l n nái mang thai, virus có th t m xâm

6

nhi m sang bào thai và gây b nh. L n con nhi m b nh và l n mang trùng có
th bài th

ng trong vòng 6 tháng.

B nh có th lây tr c ti p thông qua s ti p súc gi a l n m, l n mang trùng
v i l n kh e và có th lây gián ti p qua các nhân t trung gian b nhi m virus.
nh ng l n m n c m, virus có th i gian t n t
i dài:

l n mang trùng và không có tri u ch ng lâm sàng,

virus có th

c phát hi n

28 - 35 ngày,

huy t thanh 21 - 23 ngày,

ngày,

c bài th i ra môi

tinh d

c ti u trong vòng 14 ngày,

c bi t

phân kho ng

d ch h u h ng kho ng 56 - 157

l n m c b nh sau khi h i ph c 210

ngày v n có th phát hi n virus trong máu.
Virus có th phát tán thông qua các hình th c: v n chuy n l n mang
trùng, theo gió, b i, b

c; d ng c

ng c b o h

ng

nhi m trùng; th tinh nhân t o và có th do m t s loài chim, ru i, mu
v

ng

t.
sinh b nh
Sau khi xâm nh

n công c

i th

bào

duy nh t có receptor phù h p v i c u trúc h t virus , vì th virus h p th và th c
hi n quá trình nhân lên ch trong t bào này và phá h y nó. M t t l l
bào trong nang ph i b virus xâm nhi m r t s
thích các t bào này,

i th c

u, PRRSV có th kích

c 3 ngày virus s gi t ch t chúng, các

c gi i phóng và

t xâm nhi m sang các t bào khác.

u c a quá trình xâm nhi m c

u

giá kháng th ch ng l i các virus và vi khu n không liên quan khác trong
th l
d
d

kích ho t c

i th c bào trong h th ng mi n

u này r t d gây ra s nh m l n trong vi
i v i các b nh truy n nhi m

l n.

mi n


7

Trong h th ng mi n d ch c
quan tr

i th

ng mi n d ch c

ai trò vô cùng

c hi

c hi

bào trình di n kháng nguyên thi t y u, m
c hi u. Khi t
không x

it

ng mi n d ch

i th c bào b virus phá h y, các ph n ng mi n d ch
c, l n nhi m b

ng thái suy gi m mi n d ch và d

dàng m c các b nh nhi m trùng th phát,

u này có th th y rõ

l n v béo chu n b gi t th t. Khi b nhi m PRRSV s có s
l viêm ph i k phát do nh ng vi khu n v n s

nh
t bi n v t

ng hô h p.

Tri u ch ng
Nguy n Bá Hiên và cs (1012) [12] cho bi t, l n m c PRRS có các tri u
ch ng:
Tri u ch ng b nh th hi
virus, s

kháng c

t khác nhau tùy thu

c l c ch ng

, tính m n c m c a v t ch , s nhi m trùng k

phát và các y u t qu
Tri u ch ng

l n nái
u tiên khi b nhi m virus, l n bi

(10 - 15%). S t 39 - 400C. S
hi

7 - 14 ngày

n cu i (1 -

u

u tiên nh n bi t b nh. Tai chuy n màu xanh trong kho ng th i gian

ng n (2%)

cg

non (10 -

gi (3 - 5 tu n sau khi th

c ho c ch

ng d c

ng d c tr l i sau khi

. L n ho và có d u hi u c a viêm ph i.
L

và nuôi con có bi u hi n bi

c, m t s a và viêm vú (tri u ch
Da bi n màu, l

i u ng

s m kho ng 2 - 3 ngày.

ho c hôn mê, thai g (10 - 15% thai ch t trong 3 - 4 tu n

cu i c a thai k ). L n con ch t ngay sau khi sinh (30%), l n con y u, tai
chuy n màu xanh (kho
i 6 tu

i 5%) và duy trì trong vài gi . Pha c p tính này
l thai ch t ho c y u:


8

thai g , ch

n 3 tu n cu

c khi sinh;

m t vài

con s này có th lên t i 30% t ng s l n con sinh ra. T l ch t
con có th lên t i 70%

tu n th 3 - 4 sau khi xu t hi n tri u ch

th y r ng có kho ng 5 - 80% l n nái b s

i ta

n ch a t 100 -

118 ngày.
R i lo n sinh s n có th kéo dài 4 ng.

c khi tr l i bình

ng dài lâu c a PRRS t i vi c sinh s n r

bi t v i nh

c

ng s c kh e kém. M

u hi

s l n ph i gi ng l i, s y thai.
ng c a PRRS t i s n xu t làm t l sinh gi m 10 - 15% (90%
l

ng), gi m s

ng con s

ng

con ch t khi sinh; l n h u b có th sinh s
(2 - 3%), b

s

l s y thai

n sinh con.

Tri u ch ng

l

c gi ng

Con v t b

n ho c hôn mê, có tri u ch ng hô h p; gi m

n ho c m t tính d

ng tinh d ch ít, ch

ng tinh kém và cho

l n con sinh ra nh .
Tri u ch ng

l n con theo m .

Th tr ng g y y

ng thái t

ng huy t do

c.
M t có d màu nâu,trên da có v t ph ng r p. Tiêu ch y nhi u; gi m s
ng con s

c các b nh v hô h

run r y. T l ch t có th 12 - 15%, th
Tri u ch ng

n 60%.

l n con cai s a và l n choai (4 - 12 tu n tu i)

L
không có tri u ch

c...

m ts

ng h p ghép v i b nh khác có th th y viêm

ph i lan t a c p tính, hình thành nhi u

áp xe.


9

Th tr ng g y y u, da xanh. L n b tiêu ch y, ho nh , h

y

c m t, th nhanh, th khó. T l ch t có th t i 15%. B

c

ghi nh n ghép v i m t s b nh và khi n cho b nh thêm tr m tr

d ch t

l n, suy n l n, b nh viêm màng não do Streptococcus, b nh b i huy t do

Salmonella, viêm da th

nh gh , b nh viêm ph i màng ph i, b nh

do Bordetella bronchiseptica và do circovirus gây ra.
T i Vi t Nam, qua quan sát trên th
r i lo n hô h p và sinh s

a các tri u ch ng c a H i ch ng

ng g p g m: s t cao, ho, khó th , thân tím tái,

tím mõm và d m t, d
B nh tích
M khám l n ch t do PRRSV
viêm k ph i, h

m i l a tu

ng th y hi

p 2 - 10 l

h

ng
u

c ng trung bình; v sau h ch

c ng ch c, có màu tr ng ho c nâu sáng.
L n m c PRRS b

ng th

n xu t huy t l m t

sung huy t; h ch h
huy

c sung huy t; gan

i huy t; h ch màng treo ru t xu t huy t; loét

van h i manh tràng; ph i t huy t, xu t huy t, cu ng ph i ch

y d ch nh t,

s u b t (Bùi Quang Anh và cs, 2008) [2]. B
ph i k và viêm h ch lâm ba

t là viêm

c 2 d ng (PRRS d ng c

s t cao). Viêm ph i ho i t và thâm nhi

n và PRRS d ng

i nh

(nh c hóa) trên các thùy ph i. Thùy ph i b

c ch c
xám, có m và

c ch c. Trên m t c t ngang c a thùy b viêm l i ra, khô. Nhi
l n m c b nh b viêm ph qu n ph i hóa m
L

m

nh.

c 5 - 6 tháng sau khi nhi m virus 7 - 25 ngày có hi

ng sinh tinh khi n cho s

ng tinh trùng gi m.

ng h p

ng teo


10

Ki m tra các

d ch t i Vi t Nam, m t s b

g m: não sung huy t, h

ng g p bao

g huy

i huy t, th n xu t huy

huy t, lách

ch màng treo ru t xu t huy t,

loét van h i manh tràng. L n con s

ng nh , g y còm.

Các bi n pháp phòng b nh
Hi

u tr

c hi u l n m c PRRS, do v y vi c

phòng b nh b ng vaccine và v sinh phòng b

c kh trùng hi n

n pháp h u hi u

ch

nhi

phòng ch ng d ch, c n th c hi
ch ng d

ng b , kiên quy t các gi i pháp phòng,

n s m, bao vây x lý k p th i các

tuyên truy n th c hi n sâu r ng t i các ngành, các c
c bi t có s ch

ng

d ch; công tác
i dân tham gia

o quy t li t c a chính quy n các c p t Trung
c hi n nghiêm vi c tiêm vaccine phòng các b nh

nguy hi m

l n theo Quy

nh s

-BNN ngày 13/10/2005 c a

B Nông nghi p và phát tri n Nông thôn (Nguy n Ng c Ti n, 2011) [32].

Trong PRRS thì vai t

A. pleuropneumoniae, P. multocida và S. suis.
2.1.2.1. Vi khu n A. pleuropneumoniae và b nh viêm ph i - màng ph i

l n

Vi khu n A. pleuropneumoniae
Hình thái, kíc

c tính nuôi c y

Vi khu n Actinobacillus pleuropneumoniae thu c h
thu c gi ng Actinobacillus

Pasteurellae,
Haemophilus


11

parahaemolyticus hay Haemophilus pleuropneumoniae

nh là

nguyên nhân chính gây nên b nh viêm ph i - màng ph i truy n nhi m

l n.

A. pleuropneumoniae là vi khu n có d ng c u tr c khu n nh , b t màu gram
c kho ng 0,3 - 0,5 x 0,6 - 1,4 µm. Vi khu
không sinh nha bào, có kh

ng,
t s ch ng

c quan sát th
hi n vi khu n có nhung mao v

i kính hi

n t phát

c 0,5 - 2 x 60 - 450 nm. Lo i có v
c tìm th y

h u h t các serotype c a vi khu n

A. pleuropneumoniae, còn lo i không có v thì ít tìm th

(Perry và cs,

1990) [48].
Kilian (1976) [42] cho bi t A. pleuropneumoniae là m t lo i vi khu n
khó phân l

ng ph thu c vào y u

t V. Do v y, khi nuôi c y A. pleuropneumoniae c

ng giàu

ng th ch máu vi khu n không phát tri n trên môi
ng th

ng mà ch có th m c trên th

cb

sung ADN ho c có c y kèm vi khu n Sta. aureus. Sau 24 gi nuôi c y, vi
ng c y Sta. aureus v i

khu n phát tri n thành khu n l c m

c 0,5 - 1 mm và hình thành m t vùng dung huy
huy

ng th ch có b sung 5 -

7 % máu c u. Ngoài ra, vi khu n A. pleuropneumoniae còn gây m t vùng
dung huy

ng trong vùng dung huy t bán ph

ng

c

c t dung huy

ng

i là hi

CAMP này liên quan t i s có m t c a 3 lo

ng CAMP. Hi

c t c a A. pleuropneumoniae

bao g m ApxI, ApxII và ApxIII.
ng TSA: Trong thành ph n c

cb

sung Yearst Extract (YE) và huy t thanh ng a. Sau 24 - 48 gi nuôi c y, vi


12

khu n t o thành khu n l c nh , màu tr

n có

màu xám xanh.
Trên môi

ng th ch chocolate: Sau 24 gi nuôi c y, vi khu n t o

thành khu n l c nh y, màu tr ng xám. Vi khu n A. pleuropneumoniae thu c
c v i H. parasuis b i kh

biotype 1 có th phân bi

t

trên th ch máu khi có Sta. aureus c y kèm (Kilian và cs, 1978) [43].
c tính sinh hóa
Vi khu n A. pleuropneumoniae

ng glucose, xylose,
ng arabinose, lactose, raffinose,

i ph n ng urease, oxidase, CAMP, O.N.P.G; âm tính
v i ph n ng sinh Indol và không m c trên th ch MacConkey (Cù H u Phú
và cs, 2005) [21].
B nh viêm ph i - màng ph i

l n do A. pleuropneumoniae

B nh viêm ph i - màng ph i (VPMP)
nh n

nhi

l n lây lan r

c trên th gi

có m t và lây lan m nh

n phát tri n. B nh

h u h

c Châu Âu và m t ph n

Canada, Mexico, Nam M , Nh t B n, Hàn Qu c và Australia.
trong nh

c ghi

A. pleuropneumoniae

là m t trong nh ng nguyên nhân gây b

M ,

Vi t Nam,

c phân l
ng hô h p khá quan tr ng

t t c các tr i l n trên toàn qu c.
Tri u ch ng
Nguy n Bá Hiên và cs (2007) [11] cho r ng: b nh viêm màng ph i và
ph i x y ra do vi khu n A. pleuropneumoniae. L n b b
ch ng viêm ph qu n,

n ph i và màng ph i.

B nh x y ra ph bi n
tháng tu

ng có tri u

m i l a tu

ng nhi m

t huy t trên l n nái và l n h u b .

l nt 2-6


13

Tri u ch ng c a b
th

u ki

i tùy thu c l a tu i, s

ng và m

kháng c

m n c m v i các m m b nh truy n

nhi m. Ti n tri n lâm sàng có th là quá c p tính, c p tính ho c mãn tính.
- Th quá c p tính: l n m c b nh s t 41,50C, m t m i, b
m a và tiêu ch y. Th i gian ng

c khi ch

khó th d d i, th b ng m m, l n

ng có nh ng bi u hi n

ng i th , nhi

c khi ch t, có ch y nhi u d ch b t l n máu

p tim
tr nên tím tái, l n

ng ch t sau 24 - 36 gi
- Th c p tính:

chu ng ho c

gi m nhanh.

mi

n da
m cb

th

.

ng có nhi u l n cùng m c b nh trong m t

nh ng chu ng khác nhau. L n b nh s t t 40,5 - 410C

m t m i, n m không mu n d y, không mu n u ng, b
h pn

th

khác nhau

nôn

,

u hi u hô

b ng mi ng r t rõ. B nh di n bi n

t ng cá th , ph thu c vào m

t

ph i và th

.

- Th bán c p tính: th này xu t hi n sau khi các d u hi u c p tính m t
n b nh không s t ho c s t nh , xu t hi n ho t phát, v
khác nhau, con v

ng b

sót n

u tr . L

ng s ng

u c a b nh.
- Th mãn tính: l

ng không s t ho c s t nh , ho liên t c ho c ho

ng t quãng. L n b

ng gi m.

B nh tích
L n b nhi m A. pleuropneumoniae cho th y l n b nh có nh ng t n
y u

ng hô h p (Nicolet, 1992) [47

l n b viêm hai bên ph i v i t

nh, thùy tim và m t

ph n các thùy trên vòm hoành. Viêm màng ph
rõ
c

nh ng l n ch
u k t lu n r ng nh ng t

ng h p

ng r t

n c p tính c a b nh. H u h t nh ng nghiên
c t c a vi khu n A.


14

pleuropneumoniae gây ra (Bertram, 1986) [38].

ng h p t vong

c p tính th y khí qu n và các ph qu n b l

yb i

các ch t ti t nhày, b t nhu m máu, ph i tr nên s m màu, có r t nhi u máu
l ng ng c và nhi

t g n gi a ph i, thành ng

ngoài tim.
Các bi n pháp phòng b nh
Vi c phòng b nh c n th c hi n theo m t s nguyên t c sau:
n m c b nh và nhi m A.

- Các tr
pleuropneumoniae ph i duy trì vi

i vi c s d ng tinh d ch

an toàn. Khi nh p l n m

m b o l n có ngu n g c t m t

b nh, không b nhi m khu n, nên nuôi cách ly chúng trong m t
th
- Có th dùng thu

phòng b

c

m n c m c a vi khu n A.

ng xuyên ki m tra s

pleuropneumoniae v i kháng sinh. Tuy nhiên, vi c s d ng kháng sinh không

lo i b

c m m b nh hoàn toàn và vi khu n A. pleuropneumoniae v n có

th th

ng (Fedorka - Cray và cs, 1993) [40].
- Tiêu h

cb

d ch b
b

thanh toán

c chu ng tr i, t

i t nh ng con gi ng s ch

ng h p có t l l

tính cao thì tiêu h

m tra huy
u qu

h y r t t n kém và có th d
cho th

nm

ng gi ng thu n quý

n vi c ch

u này

m nh ng con l n mang trùng

u hi u lâm sàng là r t c n thi t và c p bách. Các bi n pháp
qu

ck th

c i thi

u ki

viêm ph i v n s t n t i (Nicolet, 1992) [47].

ch


15

- Hi

u lo

c s n xu

phòng cho b nh này

c chia thành 2 nhóm chính là vaccine vô ho t và vaccine có ch a m t
s thành ph n c u t o c a vi khu n. Vaccine vô ho t toàn khu

c hi u theo

ch ng huy t thanh, có th có mi n d ch chéo v i các ch ng huy t thanh khác.
Vaccine dùng tiêm cho l n con khi kháng th th

ng nh

n gi m t l t vong, gi m thu
th

u tr và ch t

ng

c nâng cao, l n ít b viêm ph i.
m soát d ch b nh do A. pleuropneumoniae gây

ra

ct l nm

l n ph i th c hi n tri

bi

c m v i nhi u ch

c kh trùng. Vi khu n nh y
- Iodine 10%, Benkocid,

nhi m vi khu n A. pleuropneumoniae c n có
bi n pháp can thi p k p th

lo i tr m m b nh. Thi t l p l

n có

c ch n không b nhi m A. pleuropneumoniae là m t

ngu n g c t
trong các bi n pháp t
u tr b nh

Vi khu n A. pleuropneumoniae có MIC cao v i streptomycin,
kanamycin, spectinomycin, spiramycin và lincomycin (Nicolet và Schifferli,
1982 [46]

i kh

y c m c a vi khu n này v i m t s

kháng sinh. S xu t hi n tình tr ng vi khu n A. pleuropneumoniae kháng l i
ampicilin, cephalosporin, colistin, tetracyclin, streptromycin, sulfonamide là

v
g p

ng g p

các ch ng khác, nh t là serotype 2 (Nicolet và Schifferli, 1982) [46].
c ch n l

t i thi u th p và có kh
g

m

u tr ph i là kháng sinh có n

c ch

t khu n t t nh t. M t s kháng sinh m i có

n xu t quinolone (enrofloxacin) ho c cephalosporin bán

t ng h
qu . Moore và cs (1996) [45

c ch ng minh trên th nghi m r t có k t
c tilmicosin có hi u qu cao


16

u tr b nh do vi khu n A. pleuropneumoniae gây ra
b ng kháng sinh ch có hi u qu
gi m t l l n ch t. N

u tr

n m i phát b nh, có tác d ng làm

u tr mu

t

l

t hi n nh i máu ho c

n b r i lo n hô h p thì k t qu r t kém. C n
khi thí nghi

u tr b ng kháng sinh. S thành công c a

u tr ph thu c ch y u vào vi c phát hi n s m các d u hi u lâm sàng và
can thi

u tr k p th i.

Vi khu n P. multocida
c (1978) [23]: P. multocida là m t lo i c u

Theo Nguy

tr c khu

ng ch y

n b máy hô h p c a l n gây thùy ph viêm.

m:
+ Hình thái: là lo i c u tr c khu n nh , hình tr ng ho c hình b u d c,
c 0,25 - 0,4 x 0,4 - 1,5µm, không có lông, không di
ng, không hình thành nha bào, b t màu gram (-).

socbit. Lên men b

ng manno, ramno, levulo, inlunin. Không lên men

lacto, arabino, xalixin, glixerin, dunxit, adonit.
+S

kháng: d b tiêu di t b i s c nóng, ánh sáng m t tr i và các ch t
ng. Vi khu

nitrat và thi

cb ot

t m có ch a nhi u

c gi ng ch a nhi u ch t h

nh ng l

ng khí vi khu n s

t m,

c hàng tháng.

P. multocida d b tiêu di t b i s c nóng (800C t n t i trong 10 phút,
1000C ch t ngay), ánh sáng m t tr i và các ch
tiêu di

c vi khu

vôi 15% trong 3 -

ng có th
c

t m có nhi u Nitrat và thi u ánh sáng thì