Khảo sát tình hình nhiễm bệnh viêm tử cung ở đàn lợn nái nuôi tại trang trại Bùi Huy Hạnh huyện Tứ Kỳ tỉnh Hải Dương và một số phác đồ điều trị. (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM
-------------------

NGUY N TH NGÂN

tài:
KH O SÁT TÌNH HÌNH NHI M B NH VIÊM T

CUNG

N NÁI NUÔI T I TRANG TR I BÙI HUY H NH
HUY N T

K , T NH H I

TS

KHÓA LU N T T NGHI
H

o:

Chính quy

Chuyên ngành: Thú y
Khoa:
Khóa h c:

2011 - 2015

Thái Nguyên, 2015

U TR

IH C


I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM
----------

----------

NGUY N TH NGÂN
tài:
KH O SÁT TÌNH HÌNH NHI M B NH VIÊM T

CUNG

N NÁI NUÔI T I TRANG TR I BÙI HUY H NH
HUY N T

K , T NH H I

TS

KHÓA LU N T T NGHI

H

o:

U TR

IH C

Chính quy

Chuyên ngành:

Thú y

L p:

43 - Thú y

Khoa:
Khóa h c:
Gi

2011 - 2015
ng d n: PGS.TS. Tr n Huê Viên

Thái Nguyên, 2015


i

L IC
Trong su t th i gian nghiên c u,

t t nghi p

này, ngoài s c g ng n l c c a b n thân, em còn nh

c s quan tâm

nhi t tình, quý báu c a các Th
c

- Thú y,

o, cán b nhân viên trang tr

Ph n Charoen Pokphand Vi t Nam và s

c

i

thân trong su t th i gian th c t p.
ch
Tr

c bày t l i c

c t i Th y giáo PGS.TS

ng d n, ch b o em t n tình trong su t quá trình h c t p
c hi

tài t t nghi p này.

Em xin c

i h c Nông Lâm, BCN khoa

-

u ki n thu n l i và cho phép em th c hi n khóa

lu n này.
Em xin bày t lòng c

i Công ty C ph

Charoen Pokphand Vi t Nam, ch trang tr i, các cô, chú, các anh, ch công
nhân trong trang tr i c

nh v s h

trí thí nghi m, theo dõi các ch tiêu và thu th p s li

cho khóa

lu n này.
Em xin bày t s bi

i thân, nh
em v m i m t, t

su t quá trình h c t p và th c t

i

u ki n t t nh t cho em trong
t t nghi p này.

Thái Nguyên, ngày 1
Sinh viên

Nguy n Th Ngân


ii

DANH M C CÁC B NG
Trang
B ng 2.1: Các tiêu chí ch
B
B

cung ..................................................................14

a d ch ch y ra t

o qua th i gian xu t hi n............................14

b trí thí nghi m .........................................................................................25

B ng 4.1: L ch sát trùng tr i l n nái......................................................................................32
B ng 4.2: L ch phòng b nh c a tr i l n nái .........................................................................33
B ng 4.3: K t qu công tác ph c v s n xu t ......................................................................38
B

n nái sinh s n..................................................................................39

B ng 4.5: T l m c b nh viêm t cung theo lo i nái.........................................................40
B ng 4.6: T l m c b nh viêm t cung theo tháng............................................................41
B ng 4.7: T l m c b nh viêm t cung theo gi ng l n.....................................................42
B ng 4.8: T l m c b nh viêm t cung theo l
B

nhi m c a l n nái b b nh viêm t cung...........................................44

B ng 4.10: K t qu c
B ng 4.11: Kh

...........................................................43

u tr b nh viêm t cung cho l n nái ......................46
nc al

B ng 4.12: Chi phí s d ng thu

u tr .......................................................47
u tr b nh viêm t cung ................................48


iii

DANH M C CÁC T

VI T T T

CP:

Charoen Pokphand

Cs:

C ng s
i ch ng
tính

Kg:

Kilogam

Kl:

Kh

ng

LMLM: L m m long móng
Nxb:

Nhà xu t b n

MD:
P:

Kh

ng

STT:

S th t

TB:

Trung bình

TT:

Th tr ng


iv

M CL C
Trang
Ph n 1. M
tv

U .................................................................................................................... 1
...................................................................................................................... 1

1.2. M c tiêu và yêu c u c

tài..................................................................................... 2

1.2.1. M c tiêu c

tài..................................................................................................... 2

1.2.2. Yêu c u c

tài ...................................................................................................... 2
tài.......................................................................................................... 2
h c ....................................................................................................... 2
c ti n.............................................................................................. 2

Ph n 2. T NG QUAN TÀI LI U ....................................................................................... 3
khoa h c .............................................................................................................. 3
m gi i ph
2.1.2.

c l n nái.......................................................... 3

m sinh lý sinh s n c a l n nái...................................................................... 5

2.1.3. Sinh lý lâm sàng ......................................................................................................... 7
2.1.4. Quá trình viêm t cung.............................................................................................. 8
2.1.5. Các th viêm t cung ................................................................................................. 9
2.1.6. M t s nguyên nhân gây viêm t cung.................................................................. 12
2.1.7. Ch

cung.......................................................................................... 14

2.1.8. Ch

u tr ............................................................................................... 15

2.1.9. Hi u bi t v m t s lo i thu
2.2. Tình hình nghiên c

u tr b nh viêm t cung l n......................... 18
c............................................................... 21

2.2.1. Tình hình nghiên c u trên th gi i ......................................................................... 21
2.2.2. Tình hình nghiên c
Ph

NG, N

c ........................................................................... 22
U............24

ng và ph m vi nghiên c u ............................................................................. 24
m và th i gian nghiên c u.............................................................................. 24
3.3. N i dung nghiên c u................................................................................................... 24
u và các ch tiêu theo dõi.................................................... 24


v

u......................................................................................... 24

3.4.2. Ch tiêu theo dõi ....................................................................................................... 27
Ph n 4. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N................................................29
4.1. Công tác ph c v s n xu t.......................................................................................... 29
ng............................................................................... 29
4.1.2. Công tác thú y........................................................................................................... 31
4.1.3. Công tác khác ........................................................................................................... 37
4.2. K t qu nghiên c u ..................................................................................................... 39
4.2.1. K t qu kh

n nái nuôi t i trang tr i......................................... 39

4.2.2. K t qu kh o sát tình hình m c b nh viêm t cung
Ph n 5. K T LU

n nái ...................... 39

NGH ..................................................................................50

5.1. K t lu n ........................................................................................................................ 50
ngh ......................................................................................................................... 51
TÀI LI U THAM KH O...................................................................................................52


1

Ph n 1
M

U

tv
c ta hi

n nói

riêng chi m m t v trí r t quan tr ng trong n n kinh t qu c dân. Ngh
nuôi l

ch s

i là m t ngh ph bi n

c ta. Th t l n chi m

75-80% trong t ng s các lo i th t gia súc, gia c
kh

n cung c p

ng th t, m r t l n cho ngành ch bi n th c ph m và công ngh ch

bi n ngoài ra còn cung c p ngu n phân bón quan tr ng cho ngành tr ng tr t.
Hi u qu c

i r t l n.

cung c p gi ng t t cho nhu c

t ra là ph i nâng

t sinh s n và ch

mb

nh các y u t v gi ng, th

thu

n lý

ng thì công tác thú y luôn là v
h n ch b nh t

u, nh m

s

Tuy v y, trong nh

c

ng c

n.

t trong nh ng tr ng i l n nh t c a

l n nái sinh s n là d ch b nh x y ra còn ph bi n gây nhi u thi t h i
n nái nuôi t p trung trong các trang tr

p trung

i v i l n nái thì các b nh v sinh s n xu t hi n khá nhi u do kh
n nái ngo i v

u ki n khí h

c bi t hay g p là b nh viêm t
kh

c ta còn kém

nh

ng tr c ti p t i

nc al nm .
B nh viêm t cung là b nh r t ph bi n

b nh do nhi u nguyên nhân gây ra và
nái (gi m s
h l
qu toàn ng

kháng, gi m sinh s
ng th i
n nói chung.

l n nái sinh s

l i h u qu nghiêm tr ng trên c l n
ng r t l n t i th
t, ch

ng và hi u


2

V im

g su t sinh s n c a l n nái, h n ch thi t h i

do b nh viêm t
ti

n nái sinh s n nuôi t i tr i, chúng tôi

tài:
Kh o sát tình hình nhi m b nh viêm t cung

n nái nuôi t i

trang tr i Bùi Huy H nh, huy n T K , t nh H

ts

u tr
1.2. M c tiêu và yêu c u c
1.2.1. M c tiêu c

tài

-

tài
m nhi m b nh viêm t cung

l n.

nh nh ng bi u hi n lâm sàng c a b nh

1.2.2. Yêu c u c

u qu c

u tr .

tài

-

m nhi m b nh viêm t cung

- Ðánh giá hi u qu c

l n

u tr .

tài
c
B sung m t s thông tin khoa h c v b nh viêm t cung

l n và bi n

pháp phòng tr b nh có hi u qu .
c ti n
- Góp ph n ki m soát và kh ng ch b nh viêm t
nuôi t

t và hi u qu

n


3

Ph n 2
T NG QUAN TÀI LI U
khoa h c
m gi i ph

c l n nái

B ph n sinh d c c a l n nái

c chia thành b ph n sinh d c bên

trong (bu ng tr ng, ng d n tr ng, t

o) và b ph n sinh d c bên

ngoài: Âm môn, âm v t, ti

(Nguy

c Hùng và cs, 2003) [15]).

* Bu ng tr ng (Ovarium)
Bu ng tr ng c a l n g m m t treo

c

c dây ch ng r ng, n m

trong xoang ch u. Hình d ng c a bu ng tr ng r

nl n

cóhình b u d c ho c hình ovan d t, không có lõm r ng tr ng. Bu ng tr ng có
hai ch

n là t o giao t

cái và ti t các hoocmon: Estrogen,

Progesteron và Inhibin. Các hoocmon này tham gia vào vi

u khi n chu

k sinh s n c a l n cái.
Phía ngoài c a bu ng tr
ch

c bao b c b i m t l p màng liên k t s i,

màng d ch hoàn. Phía trong bu ng tr

c chia làm 2 mi n:

Mi n v và mi n t y. Mi n v ch a các noãn nang, th vàng, th tr ng có tác
d ng v sinh d c vì nó x y ra quá trình tr ng chín và r ng tr ng. Mi n t y
c a bu ng tr ng n m

gi a g m m ch máu, dây th n kinh, m ch b ch huy t

và mô liên k t. Trên bu ng tr ng có t 70.000 - 100.000 noãn bào
n khác nhau, t ng ngoài cùng là nh

p phân b

u, t ng trong là nh ng noãn bào th c

các giai
i

ng, khi noãn bao

chín s n i lên b m t bu ng tr ng (Tr n Th Dân, 2004) [6].

* ng d n tr ng (Oviductus)
ng d n tr ng

c treo b i màng trao ng d n tr

m t n p g p màng b ng b t ngu n t l p bên c a dây ch ng r
ch

chia ng d n tr ng thành b
m: Có hình g

i m.

n:

vào


4

+ Ph u: Có hình ph u, mi ng ph u n m g n bu ng tr ng.
+ Ph ng ng d n tr
n

n ng giãn r ng ra xa tâm.

ng h p g n tâm, n i ng d n tr ng v i xoang t cung.

* T cung (Uterus)
T cung n m trong xoang ch

i tr c tràng, trên bàng quang và ni u

o trong xoang ch u, hai s ng t cung
c gi l i t i ch nh s bám c

c xoang ch u. T cung
o vào c t

c gi b i

các dây ch ng. T cung l n thu c lo i t cung s ng kép, g m 2 s ng thông
v i m t thân và c t cung, s ng t cung dài 50 - 100cm, hình ru t non, thông
v i ng d n tr ng. Thân t cung dài 3 - 5cm. C t cung dài 10 - 18cm, có
thành dày, hình tr , có các c t th t x p theo chi
o. Vách t cung g m 3 l
m c, l

c, thông v i âm

c c u t o t ngoài vào trong: L

p n i m c.
o (Vagina)

Nguy n Xuân T nh và cs (1996) [26] cho bi
10 -

o n i sau t

c âm h

u sau thông ra ti

o và ti
o là m t ng tròn ch

ph

k t

c giáp c t cung,
p g p niêm m c g i
c khi giao

ng th i là b ph

th i các ch t d ch t t

o l n có chi u dài

và là ng
o có c u t o g m 3 l p: L p t ch c liên

ngoài, l
o liên k t v i các l
* Ti

(Vestibulum vaginae sinusinogenitalis)

Là gi i h n gi
hành ti

cung.

o và âm h . Ti

Sau màng trinh là l ni

* Âm v t (Clitoris)

o.

m: Màng trinh và


5

Âm v

c ph b i l p niêm m c có ch

giác, t

u mút th n kinh c m

n cáo các thú y viên chú ý khi th tinh nên kích thích lên âm

v

ng d

u qu th tinh.

* Âm h (Vulva)
Âm h hay còn g i là âm môn, n

ih

i nó b i

vùng h i âm. Bên ngoài có 2 môi dính v i nhau
âm h có s c t
2.1.2.

i. Môi

n m hôi, tuy n bã ti t ra ch t nh

i m sinh lý sinh s n c a l n nái

2.1.2.1. S thành th c v tính
Thành th c v tính là tu i con v t có ph n x sinh d c và có kh
sinh s n. So v i thành th c th vóc, s hình thành v tính
và l
d

ng s
u tiên, mà ph i cho l n

v th vóc và s

i

c

chu k

ng

n toàn di n

c nh n bi t b ng s bi

c và s bi

i b ph n bên ngoài

i c a th n kinh. Ð u tiên hai mép âm môn

và có d ch ch y ra, sau chuy
i v th

mê ì. Cùng v i s bi u hi n sinh d c bên ngoài,
có s bi

ng b qua chu k

m nhi m vai trò làm m .

S thành th c v

ng là s bi

gia súc nói chung

th m và d
n sau chuy

n

bên trong bu ng tr

i, các noãn bào n i trên b m t bu ng tr ng và chín, niêm m c

t

t cung m d n kèm theo ti t d ch.

2.1.2.2. Chu k tính
Khi gia súc thành th c v tính, nh ng bi u hi n tính d
ra liên t c có tính chu k , nó ch m d
Ðây là m t quá trình sinh lý ph c t
c không có bào thai và không có hi

c bi u hi n

già y u.
phát tri n hoàn
ng b nh lý thì

bên trong bu ng tr ng các noãn bào phát tri n, tr ng chín và n i c m lên b


6

m t bu ng tr ng. Khi noãn bàov , tr ng r ng g i là s r ng tr ng, m i l n
r ng tr ng con v t có nh ng bi u hi n tính d c ra bên ngoài g
Do tr ng r ng có tính chu k
S

ng d

ng r ng có tính chu k
n yên ti

ng d c.
.

is

u khi n c a th n kinh trung

ng lên bu ng tr ng làm các noãn bao phát

tri

n t l LH/FSH là 3:1 thì khi
ng tr ng, hình thành th vàng. Th vàng t n t
c th

n khi g

nó ch t n t i t 3 - 15 ngày n u tr ng không

c th

i tác d ng c a PGF2 làm co m ch máu

ngo i vi nuôi th vàng, lúc này th
c p ch

c cung

ng và b tiêu h y trong vòng 24 gi , k t qu

progesteron gi

ng

c gi i phóng làm tr ng phát tri n

và chín, xu t hi n chu k
M t chu k

n u

ng d c ti p theo.

ng d

c tính t l n th i tr

n l n th i tr ng

sau. Các loài gia súc khác nhau thì th i gian hình thành chu k là khác nhau.
l n th i gian hình thành m t chu k trung bình là 21 ngày bi

ng trong

ph m vi t 18 - 25 ngày. Khi ti n hành ph i gi ng n u có thai thì l n không
ng d c l i. Th i gian mang thai c a l n là 114 ngày, th
l i là 7 ngày sau cai s

ng d c tr

ng t 5 - 12 ngày.

2.1.2.3. Kho ng cách gi a các l
Kho ng cách gi a các l

là ch tiêu quan tr

sinh s n c a gia súc cái. Ðây là tính tr ng bao g m nhi u tính tr ng t o nên
bao g m th i gian có ch a, th i gian nuôi con, th i gian cai s
l a sau, do v y kho ng cách l

n th thai

n s con cai s

Nhi u công trình nghiên c u cho th y th i gian mang thai c a l n nái dao
, t 113 -

u t ít bi

i.


7

Ð rút ng n kho ng cách các l

ta ch có th

gian bú s a c a l n con b ng cách cai s a s m
nghiên c u cho th y r

l n con. Nhi u công trình

rút ng n th

k t qu cao thì ph

n ph i gi ng l i có

ng t t và

l

c bi t ph i cai s a s m cho

con cai s

ph i t p cho l
th

ng rút ng n th i

rút ng n th i gian cai s a,

m t 7 ngày tu

n khi l n con có th s ng b ng

c cung c p, không c n s a m .
Hi

p trung, th i gian cai s a

ngày, sau cai s a 5 - 6 ngày nái m
các l

c ph i gi ng l

trung bình là 140 ngày, m

l n con là 21
y kho ng cách

có th s n xu

c 2,3 l a.

2.1.3. Sinh lý lâm sàng
+ Thân nhi t
Nhi

thân th g i t t là thân nhi t, là m t h ng s h

ng v t c

ng v

u ki

i.
ng nhau, thân nhi t c a gia súc non bao gi

tc

ng thành và gia súc già,

c. Trong m

con cái cao

t th p nh t lúc sáng s m (1 - 5 gi

sáng), cao nh t vào bu i chi u t 16h - 18h (H

Thân nhi t c a l

nh sinh h c

cs, 1997) [19].

u ki

ng trong

kho ng 38,5 - 39,50C.
+S t
S t là ph n

i v i các tác nhân gây b

ch y u là thân nhi
y

m
ng. Quá trình ch

ng c a vi sinh v t gây b

c t và nh ng ch

hình thành trong quá trình sinh b nh. Nh ng ch
s n ph m c a nó (H

y u là protein hay

) [19]. M t s kích t
c mu

c

u có th gây s t.


8

+ T n s hô h p
T n s hô h p là s l n th trên phút, nó ph thu
i ch t, tu i, t

trao
i ch t m nh nên t n

s hô h

ng v t nh

n s hô h

v t có th vóc l n. Ngoài ra tr ng thái sinh lý, v

ng

ng, nhi

ng

n nh p th . T n s hô h

ng trong

kho ng 8 - 18 l n/phút.
2.1.4. Quá trình viêm t cung
Viêm là ph n ng toàn thân ch ng l i các tác nhân gây b nh, t
bi u hi n

c c b , quá trình viêm x y ra nhi

n có nh ng bi u hi n khác nhau. T i

n khác nhau, m i giai
ng x y ra các bi u hi n

t tích c c, viêm là ph n ng nh m
các h ng s n i môi tron
Theo H

ng

nh

ch ng l i các tác nhân gây b nh.
cs (1997) [19], sau khi quan sát hi

ng và nu t các d v t c a b ch c

c a ph n ng viêm là s ho

ng di

ng, trung tâm

ng c a nh ng t bào thoát m ch và ch ng l i

các v t kích thích viêm g i là hi

ng th c bào (Phagocytosis).

u An và cs (1990) [1] thì viêm là m t ph n ng c
mà n n t ng c a nó là ph n ng c a t bào. Ph n ng này hình thành và phát
tri n trong quá trình ti n hóa c a sinh v t.
i ta cho r ng viêm là ph n ng toàn thân ch ng l i m i
kích thích có h i cho

, th hi n

c c b mô bào (Nguy n H

c,

1982) [24].
* H u qu c a ph n ng tu n hoàn và t bào trong viêm
Ph n ng tu n hoàn và ph n ng t
ch y u sau:

i lo n

9

+ R i lo n chuy n hóa
T i

nh, nhu c

r i lo n tu n hoàn nên kh

, gây r i lo n chuy n

hóa gluxit, lipit và protein làm th

axit, xeton, lipit,

polypeptit, và các axit amin t i viêm.
+T

mô bào

Các t bào b

i

viêm gi i phóng các enzym càng làm tr m

tr ng thêm quá trình h y ho i mô bào và phân h y các ch t t i

viêm, chúng

t o ra các ch t trung gian có ho t tính sinh h c cao và h th p pH t i

viêm.

+ D ch r viêm
D ch r

c th

qu n t i

c th m th u, t

ch

tính th m thành m ch là các y u

t quan tr ng nh t và các protein b

c ngo i

mô bào
Là hi

s

ng, các t bào này có th t máu t i

ho c các t bào t i ch sinh s n và phát tri n ra. Trong quá trình viêm giai
u ch y

ch c

tri n c a các lo i t bào ph thu c vào m
ng ph n ng c

t

a

(Ph m Kh c Hi u và cs, 1997) [10].

+ Các t bào viêm
Các t

viê

bao g m b ch c
b ch c

c g i chung là các t bào viêm,
ch c u ái toan, b ch c u ái ki m,

n.

2.1.5. Các th viêm t cung
5], b nh viêm t
th : Viêm n i m c t cung, vi

c chia làm 3
c t cung.


10

2.1.5.1. Viêm n i m c t cung (Endometritis)
Theo Nguy

9], viêm n i m c t cung là viêm l p

niêm m c c a t

t trong các nguyên nhân làm gi m kh

sinh s n c

g là th b nh ph bi n và chi m t l cao trong

các b nh c a viêm t cung. Viêm n i m c t
nh

ng h

ng x y ra sau khi gia

khó ph i can thi p làm niêm m c t
n Streptococcus, Staphylococcus,

cung b t

E.Coli, Salmonella, C.Pyogenes, Bruccella, roi trùng Trichomonas Foetus...
xâm nh

ng lên l p niêm m c gây viêm.

Theo Nguy n H u Ninh và cs, (1994) [21], b nh viêm n i m c t cung
có th chia 2 lo i:
- Viêm n i m c t cung th cata c p tính có m , ch gây t
niêm m c t cung.
- Viêm n i m c t cung th màng gi , t ch c niêm m
t

i t ng c

ho i t ,

cung và chuy n thành viêm

ho i t .
Viêm n i m c t

cung th

Cata c p tính có m

(Endomestritis

Puerperalis)

L n b b nh này thân nhi
tr

n nh , có khi con v

ng s a gi m. Con v t có
n, t v

âm h ch y ra h n d ch, niêm d ch l n v i d ch viêm, m , l n c n nh ng
m nh t ch c ch

khi con v t n m xu ng d ch viêm th i ra ngày càng

nhi
viêm, có khi nó khô l i thành t

u d ch
y màu tr ng xám. Ki m tra qua âm

o, niêm d ch và d ch r viêm th i ra nhi u. C t cung
ch y qua c t cung. Niêm m

ng.

và có m


11

Viêm n i m c t cung th màng gi

th viêm này, niêm m c t

ng b ho i t . Nh ng v

a t cung và chuy n thành ho i t . L n nái m c b nh
ng xu t hi n tri u ch ng toàn thân: Thân nhi
gi m có khi hoàn toàn m t s a, k
v

ng s a
ng gi m xu ng. Con

n, luôn r

c luôn th i ra

ngoài h n d ch: D ch viêm, máu, m , l n c n nh ng m nh t ch c ho i t ,
niêm d
cung (Myometritis Puerperalis)
ng k phát t viêm n i m c t cung th màng gi .
Niêm m c t cung b th m d ch th m xu t, vi khu n xâm nh p và phát tri n
sâu vào t ch c làm niêm m c b phân gi i, th i r a gây t
qu n và lâm ba qu n, t

t ít l

ch
c c a t cung b

ho i t . N u b nh n ng, can thi p ch m có th d n t i nhi m trùng toàn thân,

huy t nhi m trùng ho c huy t nhi m m . Có khi do l

c

c a t cung b phân gi i mà t cung b th ng ho c t cung b ho i t t ng
n H u Ninh và cs, 1994) [21].
L n nái b b
nhi

ng bi u hi n tri u ch ng toàn thân rõ: Thân
t m i,

ng gi m,

ng s a gi m ho c m t h n.

o tím th m, niêm m
bi u hi n tr

th m. Gia súc

n, r n liên t c. T

ngoài h n d

c luôn th i ra

nâu, l n c n m và nh ng m nh t ch c th i r a nên

có mùi tanh, th i. Con v

Th

ng k phát viêm vú, có khi viêm phúc m c.
ng

ng h

n quá trình th

l n

u tr kh
c t cung (Perimetritis Puerperali)

V

gm ct
ng

ng k phát t

cung. Quá trình

th c p tính, con v t bi u hi n tri u ch ng toàn thân. Lúc


12

ul

c t cung có màu h ng, sau chuy

s m, s n sùi m t

bào b ho i t và bong ra, d ch th m xu
ti t. N u b viêm n ng, nh t là viêm có m , l

c có th dính v i các

t ch c xung quanh gây nên tình tr ng viêm mô t cung (th Perimetritis),
thành t cung d y lên, có th k phát viêm phúc m c. L n nái bi u hi n tri u
ch ng toàn thân: Thân nhi
o

i ti

h

ch nhanh, con v t
ng kém ho c b

t m i, u

ng s a r t ít ho c m t

ng k phát viêm vú. Con v t luôn bi u hi n tr

ch

n, khó

ên, r n liên t c. T âm h th i ra ngoài h n d ch

g m: M , các t ch c ho i t có m u nâu và mùi th i khó ch u. Khi kích thích
vào t cung th y con v t có ph n x
ch y ra nhi

n, r n m

ng h p m t s vùng c

ph n xung quanh thì có th phát hi

âm h d ch
c

c tr

i các b
i v trí và hình

dáng c a t cung, có khi không tìm th y m t ho c c hai bu ng tr ng. N u
u tr không k p th i s chuy

i

các b ph n xung quanh thì quá trình th

l n sau s g p nhi u

d n t i vô sinh. Th

ng k phát b nh viêm

phúc m c, b i huy t, huy t nhi m m

, 1986) [25].

2.1.6. M t s nguyên nhân gây viêm t cung
Theo Nguy n H

c (1982) [24], thì l n nái sinh s

khu

u mang

nh, ch khi c t cung m , ch t ti t

d ch t l i t

u ki n cho vi khu n phát tri n.

Theo Nguy
u ng nhi u ch
nhi
khu
t cung.

(2004) [18], trong quá trình có thai, l n nái

ng, ít v

ng ho c b nhi m m t s b nh truy n

nh xo n khu n, s y thai truy n nhi m và m t s b nh nhi m
l n nái y u d

n s y thai, thai ch


13

Ngoài ra còn m t s nguyên nhân sau:
* Thi u sót v

ng và qu n lý:

Kh u ph

a hay hi

c, trong th i k mang thai có

n viêm t cung.
Nái m s d ng quá nhi u tinh b

, gây viêm t cung do

xây sát.
c l i thi u ch

ng nái m s b

m y u, s

kháng gi m

không ch ng l i m m b nh xâm nh p gây viêm t cung.
Khoáng ch t, vitamin

n viêm t cung. Thi u vitamin A gây

c, sót nhau.
n lý v sinh:
V sinh chu ng tr i kém, v sinh b ph n sinh d c l
không t t, khu v c chu ng tr i có m m b nh. Do quá trình can thi p khi l n
, th thu

, thao tác và d ng c

thu t làm t

niêm m c. Do tinh d ch b nhi m khu n và d ng c th tinh không vô trùng
n gây viêm nhi m vào b ph n sinh d c c a l n cái. Do l n
c b viêm ni u qu

t khi nh y tr c ti p s truy n sang l n cái.

n lý, v sinh là khâu r t quan tr ng. V sinh trang tr
l n nái

ng th i qu n lý t

s làm gi m t l viêm.

* Ti u khí h u chu ng nuôi:
Th i ti t khí h u quá nóng ho c quá l nh trong th

d làm cho

l n nái b viêm t cung. Vì v y chúng ta ph i t o ti u khí h u phù h
l

iv i

làm h n ch viêm t cung.
* Tu i, l

, tình tr ng s c kh e:

càng nhi u l a thì t l m c viêm t cung càng cao
n
s b nh, s c r

i nh ng nái l
y u, th

u. Nái già do s c kh e kém, hay k phát m t
khó d d

n viêm t cung.


14

ng xâm nhi m c a m m b nh:
M m b nh có m t trong ru t, truy n qua niêm m
nh p vào t cung.
Xâm nh p có th t ngoài vào do vi khu n hi n di

c ti u.

B nh nhi m trùng mãn tính c a th n, bàng qua

ng ni

o

nh.
H uh

ng h p viêm t

u có s hi n di n c a vi sinh v t

ng xuyên có m t trong chu ng l n. L i d ng lúc sinh s n, t cung, âm
ot

a nhi u s n d ch, vi trùng xâm nh p gây viêm t cung.

2.1.7. Ch

cung

ch

i ta d a vào nh ng tri u ch

n hình

quan sinh d c và tri u ch ng toàn thân, có th d a vào các ch tiêu
B ng 2.1: Các tiêu chí ch
STT
1
2
3
4
5

Các ch
phân bi t
S t
Màu
D ch viêm
Mùi
Ph n
Ph n ng co c
t cung

Ph n ng co gi m

B

B

t ph n ho c
hoàn toàn

y, ch
xuyên vì m ch y ra
t

b ng 2.1

cung

Viêm n i m c
S t nh
Tr ng xám, tr ng s a
Tanh

c cb

m c
S t r t cao
Nâu r s t
Th i kh m
t rõ
Ph n ng co
m th n

S t cao
H
Tanh th i
Ph n ng co r t
y u
B

B

cung c n r t c n th n, ph
âm h ch mang tính ch t th

ng

m và có khi b viêm

.
B

a d ch ch y ra t

o qua th i gian xu t hi n

Th i gian xu t hi n d ch
1

ng
Viêm

Khi ph i

>5 ngày sau khi ph i
14 21 ngày sau khi ph i gi ng
Trong khi mang thai

ng
ng
Viêm
Viêm


15

Qua b ng 2.2 ta th y có th phát hi
sát d ch t

c nái m c b nh qua vi c quan

o ch y ra qua các ngày, t

n pháp can thi p k p

th i. Ngoài ra, chúng ta còn c n ph i chú

n d ch ch y ra trong các ngày

mà d ch ch

ng vì n u kéo dài và n ng d n lên
viêm t cung.

2.1.8. Ch

u tr

* Phòng b nh
- Chu ng tr

1 tu n ph i r a s ch s r c vôi b t ho
a s ch chu ng b

- T m cho l
-

c

ng.

, v sinh b ph n sinh d c ngoài và b u vú.
b ng tay ph i sát trùng k b

b ng d u l c. T t nh
ng l n

u, c n và xoa trên bàn tay

oh .
khó ph i can thi p b ng tay thì g

t

viêm

ng h p b viêm t cung nên tiêm cho l n nái

m t li u thu

c trong 3 ngày.

Tylan 50 ho c Suanaul 5:10ml/ngày, liên t c trong 3 ngày.
-

nên k t h p cùng Oxytocin hay Han-

ng th i tránh sót nhau và t ng các d ch
- Cho l n nái ch a v

thúc

trong t cung ra ngoài.
mb

,v

sinh s ch s .
- Ki m tra nghiêm ng t d ng c th
nhi m khu n.
- Không s d ng l

cb b

ng sinh d

nh y tr c ti p ho c

l y tinh.
thu

xong nhau ra h t ph i th t r a t cung b
vào.

c c t pha


16

- Phòng b nh truy n nhi m Leptospirosis, Brucellosis
v c-xin

b ng cách dùng

n sinh s n, tránh nh ng

ng h p b s

t ng t gây s y thai.

u tr
Nguyên t c chung trong vi

u tr b nh: B nh do vi khu n gây ra nên

vi

u tr b nh là ph i tiêu di t s m và k p th i

tránh s lây lan c a vi khu
ph

có hi u qu

u quan trong nh t là

c vai trò c a vi khu n gây b nh, s m n c m c a chúng v i

kháng sinh và

u tr .

Theo Nguy n Hùng Nguy t và cs (2004) [23]: H n ch quá trình viêm
lan r ng, kích thích t cung co bóp th i h t d ch viêm m
phòng hi

ng nhi

.

th i h t d ch viêm, m , niêm d ch và các ch t b n trong t cung ra
ngoài, th t r a t cung b ng các lo i thu c sát trùng: Dung d ch Rivanol
0,1%, Acid Boric 3%, thu c tím 0,1%...
ng h p b nh n

tr

ng th i v
tr

u tr c c b

i ta có th

u

i ta có th tiêm b ng các lo i

kháng sinh cho con v t k t h p v i vi

ng v sinh t t.

20] cho bi

u tr viêm t cung c

t2

m
Ph c h i nguyên v n niêm m c t cung và ph c h i ch
c at c

tr

p b ng

các lo i thu c kháng sinh và thu c b b ng cách tiêm, cho u
t cung.
Th t r a b ng các dung d

c mu i 1 - 2%,

Streptocid 1%, thu c tím 0,05%.
Sau khi th t r a xong thì có th dùng thu c theo li u trình sau:


17

Tiêm b p Calcium fort 10ml/nái/2 l n/ngày.
con 500.000 UI Penicillin hòa v

c c t. Ngày m t

l n dùng liên t c trong 3 ngày.
Theo Nguy

] thì: Dùng Oxytocin v i li u

20 -

làm d con co bóp t ng ch t

b n, d ch viêm ra

t r a t cung b ng Han - Iotdine 5%, tiêm kháng sinh:

Gentamicin 4% 1ml/6kg TT ho c Lincomycin 10% 1ml/10kg TT liên t c
n 5 ngày.
Theo tác gi

Kim Dung và cs (2002) [9] cho bi t:

s bài thu c nam trong vi

t

u tr b nh viêm t cung cho k t qu t t.

Bài 1:
-

c s c v xoan

- Lá b

ng n : 500g

- Mu
-

c s ch: 3000ml

Các nguyên li u trên cho vào
ngu i r
t

0 phút, ch t l

tr at

o b viêm ngày 1 l n, r a liên

n 10 ngày.
Bài 2: N u t

o b viêm n ng, có mùi hôi th i, d ch viêm

nhi u có th dùng 50g t i ta bóc v , r a s ch, giã nhuy n cho
ngu i, khu
l n/ngày, dùng liên t c t

u, l c ra l

o 1

n 5 ngày.

Bài 3: V r cây dâm b t r a s
i ch t l

c

r at

r a ti n hành lau khô, s ch, m i ngày nên r a 2 l n.

c mu i loãng cho thêm
o cho l n, sau khi th t


18

2.1.9. Hi u bi t v m t s lo i thu
Trên th

u tr b nh viêm t cung

l n

ng hi n nay có r t nhi u lo i thu c kháng sinh, áp d ng

khoa h c k thu t mà cho ra nhi u kháng sinh t ng h

u tr b

t hi u

qu r t cao.
* Amoxinject

L.A

- Thành ph n: Amoxycillin 150mg/ml
- Tác d

u tr ho, co gi t, viêm r n, viêm kh p, viêm t cung

- Li u dùng: 1ml/10kg TT, tiêm b p.
)

* Pen-step20/20

- Thành ph n: Penicillin G 20.000 IU/ml
Streptomycin 200mg/ml
- Quy cách: 100ml
- Li

ng: 1ml/10kg TT

- Cách dùng: Tiêm b p
- Tác d
-

u tr viêm vú, viêm t

u, t huy t trùng,...

u tr b nh do Haemophilus, streptococcous, Staphylococcus,

Pasteucella.
* Vetrimoxin L.A (công ty CEVA)
- Thành ph n: Amoxycillin 150mg/ml
- Quy cách: 100ml, 250ml
- Li

ng: 1ml/10kg TT, tiêm b p.

- Tác d ng: Ch ng nhi m khu n v
thi

, viêm r n, viêm vú, v t

p...
-

u tr b nh do Haemophilus, Streptococcous, Staphylococcus.

* Tylo - Genta:
- Thành ph n: Tylosin tartrate: 100 g
Gentamycin sunfata 50 mg.