Nghiên cứu đánh giá chất lượng vắc xin cúm gia cầm H5N1 Navet – Fluvac 2 trong điều kiện phòng thí nghiệm. (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM

PH M TH QU NH TRANG

tài:
NGHIÊN C

NG V C XIN CÚM GIA C M

H5N1 NAVET - FLUVAC 2

U KI N PHÒNG THÍ NGHI M

KHÓA LU N T T NGHI

H

o:

Chuyên ngành:
Khoa:
Khoá h c:

IH C

Chính quy
Thú y
- Thú y
2011 2015

5


I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM

PH M TH QU NH TRANG

tài:
NGHIÊN C

NG V C XIN CÚM GIA C M

H5N1 NAVET - FLUVAC 2 TR

U KI N PHÒNG THÍ NGHI M

KHÓA LU N T T NGHI

H
o:
Chuyên ngành:
Khoa:
L p:
Khoá h c:
Gi
ng d n:

IH C

Chính quy
Thú y
- Thú y
43 - TY (N02)
2011 2015
TS. Nguy

Thái Nguyên,

5


i

L IC
Trong su t th i gian nghiên c
c s ch

hoàn thành khóa lu n c a mình em

o t n tình c a th

ng d n, s

c a

ih

c t p là

Trung tâm nghiên c u

Công ty N

c s c ng tác

nhi t tình c a các b

ng nghi p, s

Nhân d p này tôi xin bày t lòng bi
t n tình và tr c ti

c

ng viên c

i

c t i TS. Nguy

t

ng d n tôi th c hi n và hoàn thành khóa lu n này.

Tôi xin bày t lòng c
c Trung tâm nghiên c u
ng t Gi ng và t bào

i TS. Tr n Xuân H nh

Giám

Công ty Navetco, ThS. Nguy
Trung tâm nghiên c u công ty Navetco, cùng

toàn th các anh ch em trong Trung tâm nghiên c
trí thí nghi

ng d n v m

b
em có th hoàn thành

c khóa lu n này.
Tôi xin bày t lòng bi
nghi

ct

i thân, b

ng viên tôi trong su t th i gian hoàn thành khóa lu n.
Tôi xin chân thành c

Sinh viên

Ph m Th Qu nh Trang

ng

ii

DANH M C CÁC B NG
B ng 4.1:K t qu ki m tra tính

nh c a v

u..........................36

B ng 4.2: K t qu ki m tra vô trùng c a v c xin Navet Fluvac 2 ................37
B

n toàn c a v c xin cúm gia c m Navet

Fluvac 2 .......37

B ng 4.4 : K t qu ki m tra hi u l c c a v c xin cúm gia c m Navet
Fluvac 2 trên gà..............................................................................38
B ng 4.5 : K t qu ki m tra hi u l c c a v c xin cúm gia c m Navet
Fluvac 2 trên v t .............................................................................39
B ng 4.6: K t qu ki m

c trên gà............40

B ng 4.7: K t qu ki

c trên v t ...........41

iii

DANH M C CÁC T
AAHL:
DC:

VI T T T

Austraulia Animal Health Laboratory
i ch ng

GMT:

Geometric Mean Titer

HA:

Haemagglutinin

HI:

Hemagglutination inhibition reaction

HPAI:

Highly Pathogenic Avian Influenza

LPAI:

Low Pathogenic Avian Influenza

M:

Protein matrix

MD:

Mi n d ch

MPAI:

Moderately Pathogenic Avian Influenza

NA:

Neuraminidase

NP:

Nucleoprotein

PBS:

Phosphate buffer saline

RDE:

Receptor Destroying Enzyme

TCID50:

Tissue Culture Infectious Dose 50


iv

M CL C
L IC

.................................................................................................... i

DANH M C CÁC B NG................................................................................ii
DANH M C CÁC T

VI T T T .................................................................iii

M C L C........................................................................................................ iv
PH N 1: M

U.......................................................................................... 1

tv

.............................................................................................. 1

1.2. M

u.............................................................................. 2

1.3. M c tiêu nghiên c u............................................................................... 2
tài................................................................................... 2
c ............................................................................ 2
c ti n ............................................................................. 2
PH N 2: T NG QUAN NGHIÊN C U ...................................................... 3
khoa h c và pháp lý c

tài..................................................... 3

2.1.1. Gi i thi u chung v b nh cúm gia c m........................................... 3
2.1.2. Tình hình d ch cúm gia c

c và th gi i ....................... 4

c tính chung c a virus cúm A..................................................... 6
2.1.4. Nuôi c y virus cúm gia c m............................................................ 9
ng v t c m nhi m ..................................................................... 10
c truy n lây ................................................................. 11
sinh b nh ........................................................................... 12
2.1.8. Tri u ch ng c a b nh cúm gia c m ............................................. 12
2.1.9. B nh tích ....................................................................................... 13
2.1.10. Ch

nh........................................................................... 13

2.1.11. Ki m soát b nh............................................................................ 14
2.1.12. V c xin phòng b nh cúm gia c m............................................... 16
2.2. T ng quan các nghiên c

c .................................. 22

v

2.2.1. Tình hình nghiên c

c.................................................. 23

2.2.2. Tình hình nghiên c

c ................................................. 24

PH N 3:

NG, N

U...26

ng và ph m vi nghiên c u........................................................ 26
m và th i gian ti n hành ........................................................... 27
3.3 N i dung nghiên c u ............................................................................. 27
u và các ch tiêu theo dõi ............................... 27
m tra tính

nh c a v

3.4.2. Ki m tra vô trùng c a v c xin trên

u.............. 27
ng ...................... 28

m tra an toàn ...................................................... 29
m tra hi u l c ..................................................... 29
3.4.5. Ph n

t h ng c u (HI)................................. 30

3.4.6. Ki m tra bài xu t b

-time PCR .................. 33

PH N 4: K T QU VÀ TH O LU N...................................................... 36
4.1. K t qu ki m tra tính

nh c a v

u ............................. 36

4.2. K t qu ki m tra vô trùng .................................................................... 37
4.3. K t qu ki m tra tính an toàn c a v c xin............................................ 37
4.4. K t qu ki m tra hi u l c v c xin trên gà và v t .................................. 38
4.5. Ki

c ......................................... 40

PH N 5: K T LU N VÀ KI N NGH ..................................................... 43
5.1. K t lu n ................................................................................................ 43
5.2. Ki n ngh .............................................................................................. 44
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................ 45

1

PH N 1
M

U

tv
B nh cúm gia c m gây ra b i virus cúm A/H5N1 và nh ng
c a b nh d ch này

i s ng kinh t xã h i là m t v

u c a nhi u qu c gia trên th gi

cúm h

c quan tâm

c bi t là nh

vùng d ch.Theo WHO, 20-30% tr em và 5-

ng

c n m trong
ng thành b nhi m

n ch ng nghiêm tr ng do nó gây ra cái ch t c a

250000

i. Gánh n ng kinh t gây ra b i d

c tính 1

- 6000000 USD trên 100000 dân s , gánh n ng và t l t
trong th

i d ch (

ý là virus H5N1 v

u Ng c Hào, 2014) [1].

p t c bi

i t o ra các ch ng m

chính là nguyên nhân

ng d ch b nh

này có hi u qu .
phòng b nh ngoài vi c ph i th c hi n nghiêm ng t các bi n pháp
ki m d ch, v sinh phòng d ch, thì vi c s d ng v c xin phòng b nh có vai trò
quan tr ng và mang l i hi u qu phòng b nh cao. Vi c tiêm v c xin không
nh ng b o v

m nuôi, mà còn làm gi

m mb

ng ngoài và t

Vì nh

s bài xu t

m kh

nh.

c t o ra m t lo i v c xin hi u qu b o v gia c m ch ng

l i virus cúm là m t trong nh ng m i quan tâ

u trong công tác

phòng ch ng cúm, nh
i d ch.
c ta t

ph i nh p v c xin t Trung Qu c. G

ty NAVETCO c a Vi

n xu

c v c xin cúm A/H5N1 dùng

virus v c xin ch ng NIBRG-14, v i tên g i Navet - Vifluvac. Tuy nhiên, do
c tính c a virus

ng bi

i t o thành các bi n chúng m


2

ch

ng có ngu n v

m b o ch

nghiên c u m t v c xin cúm khác Navet

Fluvac 2, có kh n

nh

cho gia c m ch ng l i các bi n ch ng m i bao g m clade 1.1, 2.3.2.1a,
2.3.2.1b và 2.3.2.1c.
c ch

ng v c xin s n xu t và t

khoa h c xây

d ng tiêu chu n ki m nghi m và s d ng v c xin, chúng tôi ti n hành nghiên
c u

tài: Nghiên c

ng v c xin cúm gia c m H5N1

NAVET - FLUVAC 2 trong
1.2. M

u ki n phòng thí nghi m

ghiên c u
c ch

ng c a v c xin Navet

trùng, tính v t lý, an toàn và hi u l c, làm

Fluvac 2 v các m t: vô

khoa h c

xây d ng quy

trình ki m nghi m và s d ng v c xin.
1.3. M c tiêu nghiên c u
- N

ng v c xin

cúm gia c m H5N1 Navet Fluvac 2 trong phòng thí nghi m.
- Trau d i ki n th c th c t , kinh nghi m chuyên môn t

, t rèn

luy n, h c h i nâng cao tay ngh cho b n thân.
tài
c
Cung c p các thông tin khoa h c v kh
tiêm v c xin Navet
gia c m th

o h c a gia c m khi

Fluvac 2 ch ng l i các bi n ch ng m i c a virus cúm

c l c cao H5N1.
c ti n

K t qu

ng v c xin Navet

Fluvac 2

tri n

khai s d ng v c xin trong th c ti n s n xu t, nh m phòng ch ng d ch cúm
gia c m


3

PH N 2
T NG QUAN NGHIÊN C U
khoa h c và pháp lý c

tài

2.1.1. Gi i thi u chung v b nh cúm gia c m
B nh cúm gia c m hay b nh cúm gà (Avian Influenza

AI), là m t b nh

truy n nhi m gây ra b i virus cúm typ A thu c h

c

c g i là d ch t gà (Fowl plague). H i ngh l n th nh t v b nh
cúm gia c m t i Beltsville
truy n nhi m cao

M

b

B nh cúm

gia c

- HPAI).

T ch c thú y th gi i (OIE) x p HPAI vào danh m c 15 b nh nguy hi m
nh t c

ng v t (Nguy n Bá Hiên, 2014) [6].

Virus cúm typ A gây b nh ch y u cho gia c m nuôi và các loài chim
cs

ng c a virus này

trong các loài chim hoang và chim hoang chính là v t ch t nhiên c a virus
cúm A. Ngoài gây b nh cho loài chim, virus cúm typ A còn có th gây b nh
cho m t s

ng v t khác bao g m ng a, l n, h i c u và cá voi (Nguy n Bá

Hiên, 2014) [6].
Protein b m t c a virus cúm A có c u trúc t glycoprotein, bao g m
t h ng c u (Haemagglutinin - HA), protein enzyme c t
th th NA (Neuraminidase)

m M (Matrix). D a vào s khác

nhau c a các kháng nguyên b m t HA và NA
thành nhi u typ khác nhau. Hi

virus cúm A
nh

và 9 type N (N1-N9) (Nguy n Bá Hiên, 2014) [6]. Cúm gia c m th

-H16)
cl c

cao (Highly Pathogenic Avian Influenza-HPAI) do virus cúm A/H5N1 là m t
phân typ trong nhóm cúm A gây b nh c p tính cho gà, gà tây và các loài chim
khác v i t

lây lan nhanh và t l ch t cao.


4

Tùy theo loài, l a tu i gia c

c l c c a virus gây b nh và các y u

ng, b nh có kh

nhi m cao, trên các loài chim m n

t
c m, v i m

bi u hi n b nh khác nhau, t ch

t ng t v i ít d u hi u

nb

các th hi n

lâm sàng, bao g m các d u hi u hô h p, xu t d ch
khó th

các xoang, l

, gi

m

c và

t và các d u hi u th n kinh

và tiêu ch y.
2.1.2. Tình hình d ch cúm gia c

c và th gi i

2.1.2.1 Tình hình d ch cúm gia c m trên th gi i
Do dã c m là ký ch t nhiên c a b nh cúm gia c m và do s di trú r ng
rãi c a các loài dã c m, hi n nay b nh cúm gia c
toàn c u, d ch b

c ghi nh n

L ch s

c trên th gi i.
c công

v b nh cúm.
c mô t k và t

id

nhi

n b nh cúm

nguyên, Hyp
d

mv

n
y ra 31 v

c ghi nh

ã xu t hi

tv

i

i d ch. M t s

i d ch cúm trong th k

i d ch trong th k 20 (Nguy n Bá Hiên và cs, 2014) [5].
1919, m
gây t vong kho ng 20

id

40 tri

y ra v i m

tr m tr ng

i trên toàn th gi i.

Cúm Châu Á (Asian Flu) do virus cúm typ A/H2N2 gây nên, b

ut

H ng
Cúm H ng Kông (Hong Kong Flu) do virus cúm typ A/H3N2 x y ra

Cúm Nga (Russian Flu) do virus cúm typ A (H1N1) x
B nh cúm gia c
v

c Perroncito (Italy) mô t l

u là d ch t

n
gây b nh,

b nh m

nh là virus cúm typ A (H7N1 và H7N7).

virus gây


5

Virus

c phát hi n l

u tiên và gây b nh trên gà t i

là bi n th
1977

H ng Kông, l

u tiên trên th gi

u tiên virus cúm gia c

trên gia c m và lây s

d ch

i nhi m b nh, h u qu c a nó làm

hàng tri u gia c m ch t hay ph i tiêu hu . Trong
nhi m b nh do virus cúm A/H5N1, t
tiên virus cúm A/H5N1

td

có

i ch t.

c xác nh n gây b nh trên n

Hi

u

i.

c và vùng lãnh th xu t hi n d ch cúm gia c m

H5N1, g m: Hàn Qu c, Nh t B n, Thái Lan, Campuchia, Lào, Indonesia,
Trung Qu c, Malaysia, H ng Kong, Vi

c và vùng

lãnh th có d ch cúm gia c

ng g m: Pakistan, Hoa K ,

Canada, Nam Phi, Ai C p, Tri
có t ng s

n tháng 4 -

c, vùng lãnh th bùng phát d ch cúm làm 250 tri u gia c m

ch t ho c b tiêu h y b t bu c (WHO, 2008) [18].
2.1.2.2 Tình hình d ch cúm gia c

c

Theo (Nguy n Bá Hiên và cs, 2014) [5] d ch cúm gia c m l
xu t hi n
-

c ta vào cu

y ra thành

t d ch th nh t t

t

u tiên

n 30/3/2004: D ch x y ra

57/64

c, t ng s gia c m m c b nh và tiêu h y là 43.9 tri u con

(16,8% t ng s gia c m c

c, 30.4 tri u gà, 13.5 tri u th y c m, 14.76

tri

nh nhi m H5N1
vong.
-

t d ch th hai t

D

y ra

ng t i 32 huy n/qu n/th xã, tiêu h y 84000 (56000 gà và 8000 v t;
19950 chim cút),
ra

t d ch th ba t

i m c b nh,

9 ca t vong.
D ch x y

670 xã/182 huy n/36 t nh, tiêu h y 1846000 con (470000 gà; 825000 v t;

551000 chim cút)


6

-

t d ch th

n 1/2006: D ch x y ra

24 t nh, tiêu h y

3972000 con (1338000 gà, 2135000 th y c m và các loài khác)
-

t d ch th

12/2

n 12/2007: T ng s m c, ch t, tiêu h y

là 236582 con(37479 gà, 193268 v t, 5835 ngan). B nh x y ra ch y u
c m < 2 tháng tu
-

th y

c tiêm phòng.

t d ch th

D ch x y ra

80 xã/54 huy n, qu n, th

xã/27 t nh, thành ph . Gia c m ch t và tiêu h y: 76095 con (28928 gà, 44202
v t, 2965 ngan). B nh ch xu t hi n

các

gia c m quy mô 100 - 200 con

không tiêm phòng v c xin ho c m i tiêm m
-

t d ch th b

Có 129

d ch t i 71 xã/ 35 huy n/ 18 t nh.

S gia c m ch t và tiêu h y là 112847 con,

24686 gà, 85038 v t

và 3123 ngan.
-

, d ch cúm gia c

y ra

ít nh

ng c a 37

huy n, qu n thu c 24 t nh, thành ph
ch t và bu c ph i tiêu h y, trong
m c H5N1

m m c b nh,
y u là v t (chi

, có 7 ca

i và có 2 ca t vong.

-T

n 2012, d ch cúm gia c m v n ti p t c x y ra

nh l và ch y u x

d ng

c tiêm phòng v c xin.

-

t hi n

d ng nh l (m t vài h

d

i

y ux

m

c tiêm phòng v c xin.
c tính chung c a virus cúm A
2.1.3.1. Phân lo i và c u trúc c a virus cúm
Virus cúm thu c h Orthomyxovirid

c phân lo i thành 3 type

chính, rút cúm A, B và C d a trên s khác nhau c a protein M và NP. Virus
lây nhi m trên nhi
gia c m và gia súc. Virus cúm B và C ch lây nhi

Thanh, 2001) [9].

n

i, các loài

i. (Nguy n Nh


7

Virus cúm A là m t trong ba nhóm c a h Orthomyxoviridae có d ng
hình c u ho c xo

ng kính trung bình c a h t virus t 80 - 120nm. Virus

có v b c ngoài (Wang, 2010) [15].
H gen c a virus cúm A là RNA s

n riêng bi t

(HA, NA, NP, M, PB1, PB2, PA và NS) (Cox và cs, 2000) [13] mã hoá cho
ng c a virus. Thành ph n hóa h c c a virus bao g m ARN
0,8 - 1%, cacbohydrate 5 - 8%, 20% lipid, 70% protein (Nguy n Bá Hiên và
cs, 2014)[5]
V c a virus cúm A có b n ch t là glycoprotein bao g m 02 kháng
nguyên chính

t h ng c u HA (Hemaglutinin) và

kháng nguyên trung hoà NA (Neuraminidase)
- Haemagglutin (HA):
kh

n

nh và kích thích sinh kháng th do nh

m và ch c

nh bao g m:
+ M t protein b m t có kh

th t bào ch a axit

sialic giúp virus nhân lên và gây b nh.
+ Có kh

t h ng c u

+ Kháng nguyên b m t kích thích sinh kháng th b o h

c hi u

nh subtype, kháng th này có th phát hi n b ng ph n ng HI.
ng xuyên bi

it

ng c a kháng nguyên.

- Neuraminidase (NA): Là protein b m t, ngoài nh
kháng nguyên t o kháng th
xuyên bi

m là

c hi

ng

it

mr t

quan tr ng trong quá trình nhân lên c a virus

t tính sialidase, giúp

virus phân c t HA ra kh i màng, xâm nh p vào bên trong t bào và phóng
thích ra kh i t
- Nucleoprotein (NP): L

i trong quá trình nhân lên c a virus.
c hi u c a virus

cúm typ A, giúp phân bi t v i các virus cúm typ B và C. Nucleoprotein t o


8

nên khung c u trúc xo n bên trong c a virus và g n k t v i các chu i RNA và
3 polymerase khác nhau.
- Protein matrix (M): Bao g
trong, n
quy

i l p v b c lipid, g n k t v i nh ng ribonucleoprotein,
nh hình d ng c a virus

c hi u cho virus cúm typ A, trong

khi M2 là protein b m t, gi

i ion c a virus

mào cho ho t tính g n k t c a HA.
M t trong nh
bi

m quan tr ng c a virus cúm A

i t o ra các bi n th m i

ng rãi trong thiên

nhiên. Có ba cách ch y
t bi

ng hay

i kháng nguyên c a virus cúm A là:

m (antigenic drift), tái t h p (antigenic shift) và hi

ng

glycosyl hoá (Glycosylation) (Webster và cs, 2002) [16].
- Antigenic drift (
ho

t bi

m): Là lo

t bi n c a kháng nguyên HA

i nh tính kháng nguyên.
- Antigenic shift (Tái t h p): Là s tái t h p gi

n gen c a virus

ng nhi m vào m t t bào t o ra kháng nguyên HA và NA hoàn toàn m i.
- Glycosyl hoá: Là s g n k t c a m t chu i carbonhydrate (oligosaccharide)
vào v i amino acide Asparagin (N)

m t s v trí nh

nh trong chu i

polypeptide HA hay NA hay m t s polypeptide khác c a virus cúm.
2.1.3.2. Danh pháp
c phân chia thành nhi u phân type (subtype), các phân
c phân bi t b i s khác nhau

c tính kháng nguyên b m t

ng mi n d ch khác nhau gi a các ch ng virus
b nhi m (Webster và cs, 2002) [16]. Có 16 phân typ HA và 9 phân typ NA
c phát hi n, s t h p gi a các phân typ này v lý thuy t có th t o ra
n ch ng khác nhau, tr ch
ch c y t th gi
hi u: Tên serotype - L

u (WHO, 2008) [18]. T

nh th ng nh t danh pháp theo th t ký
ng v t b nhi m -

a lý phân b - S hi u


9

ng virus - Th i gian phân l p - Lo i hình phân typ (HA(H) và
(NA(H)); ví d : A/Chicken/Vietnam/HG4/2005
c phân l

i v i các virus

i b nh thì không c n ghi loài m c trong danh pháp, ví

d : A/Vietnam/1194/2004 (H5N1) (WHO, 2008) [18]
2.1.3.3.

c l c c a virus cúm
c c a virus

+ Virus

c chia thành 4 nhóm (Nguy n Bá Hiên, 2014) [6]

c l c cao (Highly Pathogenic Avian Influenza

HPAIV):

G m các virus H5 ho c H7 gây b nh cho gà v i t l gây ch t cao. Tri u
ch ng th hi n

h uh

tu n hoàn. T l

m và t l ch t có th

+Virus

u ch ng th n kinh và h
n 100%.

c l c cao v a (Moderately Pathogenic Avian Influenza -

MPAIV): T l gây ch t t 5-97%
ng g p

. B

ng hô h p, sinh s n, th n ho c t y. B nh n

k phát virus ho c vi khu n gây b nh khác.
+Virus

c l c th p (Low Pathogenic Avian Influenza - LPAIV): T

l gây ch t th p (<5%) có tri u ch ng nh
+ Virus

ng hô h p và gi m t l

.

c l c (avirulent): g m các ch ng virus không gây ra

d ch cúm v i các tri u ch ng lâm sàng và không gây ch t gà.
2.1.4. Nuôi c y virus cúm gia c m
2.1.4.1. Trên tr ng gà có phôi:
phân l p ho c c y truy n virus cúm gia c m
là s d ng phôi gà 9 - 11 ngày tu i b ng cách tiêm vào xoang ni u mô. Tr ng
gà có phôi sau khi gây nhi m virus có th
34o

n 37o

nhân lên
gây nhi m.

c p

theo dõi ti p trong vòng th i gian t
c tr

c thu ho

u ki n nhi

t

n 72 gi , virus s
có ch a virus cúm


10

H u h t các ch ng virus cúm gia c m HPAI thu

u

gây ch t phôi gà t 3 - 4 ngày. Tuy nhiên m t s ch

37oC. Ph n l n v c xin cúm

th gây ch t tr

c gây nhi m khi p

gia c m vô ho

c s n xu t trên phôi gà

2.1.4.2.

c l c th

ng nuôi c y t bào

Virus cúm gia c m có th nhân lên trên môi tr

ng nuôi c y t bào.

ng s d ng t

bào th n gà t

phôi gà 10 - 11 ngày ho c t bào th n kh

th c hi n ph n ng trung

hòa virus. T bào dòng th

c s d ng.

Ph n l n ch ng virus cúm gia c m HPAI thu

u gây

b nh tích t bào (CPE) ngay c khi không c n b
nuôi c

c l i nh ng ch ng virus

b

ng

c l c th

giúp phân c t HA, nh

i ph i
virus m i có kh

c.
Có m i quan h m t thi t gi

c l c và kh

tích t bào c a virus cúm khi không b
2.1.4.3.

nh

ng nuôi c y.

ng v t
ng hay s d

nghiên c u kh

b

ch sinh b nh c a virus cúm gia c

u ki n phòng thí nghi m. Ngoài

ra có th s d

t, chu

làm thí nghi m

(Swayne và cs, 2003) [14]
2.1.5

ng v t c m nhi m
Virus cúm phân b kh p th gi i trên các loài gia c m, dã c

có vú. T t c các loài gia c
u, chim c
b

ng hô h p

ng v t

Gà, gà tây, v t, ngan, ng
u m n c m v i b nh. Virus cúm còn gây

ch n, h i c

l n (H1N1, H1N2) ch n, chu t, th .

i. Ngoài ra, phân l p virus


11

Virus H5N1 phân b r ng rãi và gây ch t cho nhi

Chim,

th y c

ng v t có vú (h

dã-

t nhiên quan tr ng c a virus cúm. Virus cúm H9N2 gây b nh

th

i) gây ch t c chim hoang

u k t h p cùng v i Staphylococcus spp. và

nh

Haemophilus spp. s làm cho t l ch t
virus cúm A/H9N2 và n u m

i m c do

u qua kh i.

B nh có th phát ra trên gia c m

m i l a tu i v i t l m c b nh và

ch t khác nhau, ph thu c vào loài m c b nh, l a tu i m
virus

ng h p virus gây b

c l c

c l c cao, gà có th m c và

ch t t i 100%.
2.1.6.

c truy n lây

Khi gia c m m c b nh, virus

ng hô h p, tiêu hóa, ti t

ni u, sinh d c. B nh có th truy
ti p. Hi n v

c tr c ti p và gián

t qu ch ng minh b nh có th truy n d c (tuy nhiên
c r ng tr ng gà b nh có ch a virus).(Nguy n Bá

Hiên, 2014) [6]
- Tr c ti p: Do con v t m n c m ti p xúc v i con v t m c b nh thông
qua các h

c bài ti t t

- Gián ti p: Qua phân, th

ng hô h p.
c u ng b nhi m ho c qua d ng c

n v n chuy n, côn trùng...
Ngoài ra, còn có m
sang nh

ng khi n b nh có th lây lan t vùng d ch

a lý khác r

virus gây b

b nh và vì v y có th gieo r c

m m b nh kh

n g c gây ra nh ng tr

i d ch gia

c
c trong các loài th y c m di trú thì v t tr i có t
l nhi m virus

và

i virus theo phân làm ô nhi

c ao


12

h . Trong các loài th y c m nuôi, loài v
ho c m c b nh
2.1.7

th

ng v t mang trùng

n b nh nguy hi m.

sinh b nh
c tiên, virus xâm nh

tiêu hóa, nhân lên

ng hô h p (ch y u) ho c

l p niêm m

pt

i niêm m

vào mao m ch và h th ng m ch máu ho c m ch b ch huy t, phân tán và
nhân lên

nhi u t ch c mô c

. Gia c m b nh và ch t do b nh lý t i

nhi u t ch c c

h nh t là s nhân lên tr c ti p

c a virus trong t bào, mô và ph t ng, th hai
s n sinh các ch

u hòa t

ng gián ti p c a vi c
i cùng là t c m c c c b

do hình thành các huy t kh i (Swayne và Halvorson, 2003) [14].
2.1.8. Tri u ch ng c a b nh cúm gia c m
Th i k nung b nh t vài gi

ng virus nhi m,

ng nhi m b nh và loài v t th c m.
Th i k lây nhi m t 3 - 7 ngày k t khi có tri u ch ng b nh. Bi u hi n
ng r

ng, ph thu c ch ng virus, loài v t th c m, tu i,

gi i tính, y u t
cu i cùng là s

ng, ch

ng, s c mi n d ch c a con v t và

nhi m b nh k phát b i các loài vi khu

Mycoplasma...
Tri u ch

n hình c a b nh là: Gia c m ch t c p tính, ch

ch t nhi u, v i t l ch t t 20 gi

, suy y

t ng t,

ng s t cao,

ng,

ng t l i thành t

không có lông và da chân xung huy t màu thâm tím. Gà có các tri u ch ng
c mm
th , th khò khè, h

t ch

m
th

c m t, viêm k t m c m t, nh m
m. Con v t có tri u ch ng

t, m

ng, v

ng xoay tròn. Gà b a ch y.

13

Nh ng d u hi u này d th y

gia c

c khi ch t, n u b nh bùng

phát nhanh thì gia c m b ch

u hi n gì.

2.1.9. B nh tích
B nh tích ch y u c a b nh cúm gia c m là sung huy t, xu t huy t, ti t
nhi u d ch r viêm, ho i t

it

th

khám gia c m ch t

m, phù mí m t, phù có keo nhày, xu t huy t
u.
h th ng tiêu hóa: Xu t huy

m

mi ng, viêm cata và xu t huy t

niêm m c ru t, xu t huy t d

t huy t d dày tuy n gi ng

b nh Newcastle. H ch ru

tb

h th ng hô h p: V

t.
t niêm m c khí qu n, khí

qu n phù, ch a nhi u d ch nhày, d ch nhày có th
sinh túi khí, ph
V

cc
n, lách, th

i t ng
m ho i t màu

vàng ho c xám. Xu t huy t m vành tim, xu t huy t và ho i t tuy n t y,
tuy n t y màu vàng có các v t màu s m.
Xu t huy

m

túi Fabricius và l huy t. Phù keo nhày và xu t huy t

u g i. Gà má
chân sung huy

viêm ng d n tr ng và v tr ng non. Da

th m. Ch y máu

các l

ho
2.1.10. Ch

nh

2.1.10.1. Ch
B nh cúm gà có tri u ch
ch ng lâm sàng thì ch

ng nên ch d a trên các tri u
không chính xác, tr

ng h p trong giai

n x y ra d ch.
V tri u ch ng b nh tích b nh cúm

gia c

md l nv i

b nh t huy t trùng gia c m, b nh Newcastle, b nh CRD nên c n ch
phân bi t. Mu n ch

oán chính xác thì ph i phân l p virus.


14

2.1.10.2. Ch

m

Ch

m có kh

tr

và k t lu n

nguyên nhân gây b nh chính xác.
Phát hi n virus
i/ Phát hi n protein ho c RNA c a virus tr c ti p t m u mô: Dùng ph n
ng hoá mô mi n d ch g n k t enzym s d ng kháng th

n d ch

hu nh quang (FA) trên m u mô ph t kính, RT-PCR và real-time PCR.
ii/ Phân l p virus có th th c hi n t m u ngoáy h u h ng ho c h u môn
c a gia c m s ng và các t ch c mô c a gia c m ch t. M

c phân l p

trên tr ng gà có phôi 9 -11 ngày tu i b ng cách tiêm xoang ni u mô, trên t
ng tr

ct

và th n gà.
kh

nh virus gây b nh là cúm gia c m, m

huy n d ch t bào)

c tr ng (m u

u tiên làm ph n ng HA n

ph n ng HI v i kháng huy t thanh chu n ho c giá

p t c làm
nh b ng k thu t RT-

PCR hay ph n ng Real- time PCR.
Phát hi n kháng th : Có th s d ng các ph n ng huy t thanh h
ELISA, HI, Mi n d ch hu nh quang (Swayne và Halvorson, 2003) [14].

2.1.11. Ki m soát b nh
kh ng ch và ti n t i thanh toán b nh cúm gia c m, Chính ph Vi t
t li t ch
c bi t, t
phòng v

o áp d ng các bi n pháp ch

004, Chính ph cho phép áp d ng chi
m. Th c hi n chi

này, C
c a virus
nh m l a ch

o phòng ch ng d ch.
c tiêm

c tiêm phòng v c xin

ng xuyên s
ng th i tri n khai các thí nghi

i
hi u l c v c xin

ng lo i v c xin có hi u qu cao nh

ph c v chi n

c tiêm phòng qu c gia, góp ph n gi m thi u thi t h i do d ch cúm gây ra,
ph

c m c tiêu kh ng ch và thanh toán d ch b

lai (Nguy n Ng c Ti n, 2011) [11].


15

Các tr

m k t h p áp d ng các bi n pháp an toàn sinh

h

n m m b nh lây lan vào tr i, c th :
- V i các d ng c

n v n chuy n, d ng c b o h

i vào tr i ph
ch

n chu ng ph

c kh trùng. Th

m b o không ch a m m b
i tr

th

u ki n v sinh thú

y và c p ch ng nh

i tr

l y m u huy t thanh xét nghi m virus

nh.

-

c u ng,

ti n hành

ng xuyên sát trùng chu ng tr i, khu v
c u ng, d ng c

ti n v n chuy

n ch t

sinh th c
i ra vào tr

c khi vào tr i ph i qua h sát trùng

ng xuyên thay thu c sát trùng t i các h
bên ngoài xâm nh

c

ng th i

cc

n virus t

n v n chuy n.

- Cho gia c

kh u ph n các lo i th

có ch

ng t t và

nh, cho u ng thêm B. Complex giúp cho gia c m kh e m
kháng v i b nh. Ngoài v c xin cúm gia c m tiêm theo s h tr c
c

nh k

Marek, Gumboro,

c

các lo i v c xin

V c xin

u gà, Newcastle, T huy t trùng gia c m theo l ch c

quan thú y, giúp cho gia c m mi n d ch v i các b nh này.
- Ch nên mua gia c m kh e m
g

và có ngu n
m v nên nh

c

ng thu c b trong vòng 10 - 15 ngày b ng
c s ch hòa v i B.complex cho u ng 2 l n/ngày vào sáng và t i,

sau th i gian cách ly th y gia c m kh e m i th vào nuôi chung v
c
- Nh ng ngày th i ti t l nh, th gia c m mu n và nh t s m. Duy trì nhi t
chu ng nuôi và nh t gia c m theo ngày tu i, tháng tu i. Gi chu ng luôn
khô s ch, v sinh chu ng tr

nh k b ng các lo i thu c sát trùng có hi u


16

qu dài ngày (lo i thu c có thành ph
10 ngày phun/l n sau khi d n ch

ng 7 n chu ng.

- Có th cho gia c m ng i khói qu b k

nh k 5 - 7 ngày/l n, làm

u qu các b nh v

ng hô h p và tiêu di t

virus cúm, giúp gia c m kh e m nh ch ng l i b nh.
- Kho ng 2 - 3 ngày cho gà u
c t is

c t i pha loãng/l

trong không khí 15 -

pd p2-3
i 10 -

c

ng, bã t i r i quanh chu ng cho gà ng i mùi. Các ch t kháng
sinh th c v t có trong t i tiêu di t m nh virus cúm gia c m.
2.1.12. V c xin phòng b nh cúm gia c m

2.1.12.1. Khái ni m v v c xin
V c xin là ch ph m sinh h c ch a kháng nguyên có th t
m

ng mi n d ch ch

c dùng v i m

nh

(Nguy n Bá Hiên, 2010) [3]. Vai trò phòng b nh c a v c xin r t quan tr ng,
i ta dùng v
kháng, gây mi n d

kh ng ch và thanh toán d
ng v t kh e có kh

m th b nh.

V c xin có xu t x t ch
u c a m t con bò
b

phòng

i và k t qu

c nhi

i thoát kh

b nh nguy hi m này, ông g i nó là v c xin.V
không còn kh

nh ho c ch gây ra m t th b nh r t nh không có h i

ng v

t ph n

ch ng l i s xâm nhi m c a m m b
mi n d ch. (Nguy

ng v t

ng v t có mi n d ch
ng, ph n ng y g

h, Phùng Qu

K t khi Edward Jenner nghiên c u tìm
ch

ch ng l i b

Pasteur dùng vi khu n ch t hay gi

ng

ng, 2006) [10].

u bò
n nh ng phát minh c a Louis

ct

chính c a v c xin v n là : M t ch ph m sinh h

ch t o v c xin thì nguyên lý
s ng m t


17

ng ch

ng c a h th ng mi n d ch nh m t o ra kháng th d ch th hay

kháng th t bào ch ng l i nh ng nhóm quy
kh

nh và làm m t kh

nh kháng nguyên c a y u t có
nh này c a chúng.

Trong v c xin có th có m t ho c m t s m m b

gi t ch t ho c

m b nh này chính là kháng nguyên, là thành ph n ch y u,

ngoài ra còn có hóa ch
nguyên

gi t m m b nh và hóa ch

nh ho c t n t

ng v

gi cho kháng
u l c và

th i gian mi n d ch.
Trong quá trình nghiên c u và th nghi m

i ta nh n th y có nh ng

ch t không ph

i h p v i kháng nguyên, nó

có tác d

s n sinh kháng th và các t bào mi n d ch, ch

g i là ch t b tr mi n d ch.
2.1.12.2. Phân lo i v c xin
Trong thú y hi

d ng 4 lo i v c xin

(vô ho t), v c xin s ng (

c), v c xin h n h

v c xin ch t
ct .

- V c xin ch t (vô ho t) là v c xin ch a kháng nguyên là vi khu n ho c
virus

c gi t ch t b ng nhi

v c xin ph bi n nh t hi

ho c các ch t hóa h
i v i nghành thú y. V c xin

bi n phòng các b nh truy n nhi m do vi khu n gây nên, ví d

i
ng ph
v c xin T

trùng trâu, bò; v c xin t huy t trùng l n, v c xin t huy t trùng gà, v c xin

- V c xin s ng (
ho c virus

c) là v c xin ch a kháng nguyên là vi khu n

c gi

c b ng cách

t bi n ho c tiêm truy n nhi u

ng v t ít c m th . V c xin này c
b nv
ví d

v c xin ch t và

c mi n d ch
ng ph bi n là các v c xin virus,

v c xin D ch t trâu, bò;v c xin d ch t l n, v c xin
- V c xin h n h
ch nh pl

vv.

i v c xin ch a nhi u lo i kháng nguyên
phòng nhi u b nh truy n nhi m cùng m t lúc.


18

Lo i v c xin này r t thu n l i và kinh t vì gi

c nhi u l n tiêm. Ví d

v c xin T - D u.
- Gi

c t : Trong thú y, v c xin gi

gây mi n d

iv

v

ct u

cs d

c t c a vi khu n u

phòng

t thi n b nhi m trùng.

2.1.12.3.

n c a v c xin

V c xin c n ph

mb

c tín

- Tính sinh mi n d ch: ó là kh

ng mi n d ch d ch th

hay mi n d ch t bào hay c hai.
- Tính kháng nguyên hay tính sinh kháng th : m t v c xin
ng thích h p ph i có kh

s n sinh

kháng th .
- Tính hi u l c: là kh

oh

- Tính an toàn: v c xin s n xu t ra
và khi s d

ng v

c s d ng v c xin.

t tiêu chu n v vô trùng, thu n khi t

ng v t không gây ch t và ph n ng toàn

thân hay c c b .

M t v c xin khi s n xu

c phép s d ng ph

t các tiêu chu n v :

Vô trùng, an toàn và hi u l c.
2.1.12.4. Nguyên lý s d ng v c xin
ng v t, v i s kích thích c a y u t kháng
nguyên có trong v c xin, h th ng mi n d ch c

ho

ng, t o ra m t

ng mi n d ch d ch th và t bào.
ng này làm s n sinh ra các y u t mi n d
d ch th

c hi u ho c kháng th t bào. Các y u t

ch th c
mi n d ch ti p thu ch

ng v t, gây ra tr ng thái

ng nhân t o.

Khi kháng nguyên là m m b
b các kháng th

ch ng l i kháng

c t ngoài xâm nh p, chúng s

c hi u tiêu di t ho c lo i tr , không th c hi

c quá