Nghiên cứu chức năng nhai trên bệnh nhân sau điều trị gãy xương hàm trên Le Fort I, Le Fort II và gò má cung tiếp

-1-

TV
Ch
ti

, gãy x

ò má cung

êng là m

bình và ngày càng gia t

Nhi

à do tai n

ình nghiên c

ãy

(XHT) và gò má cung ti
. Tanaka [1] nghiên c

(GMCT) ph

ãy x

1997 - 1989 cho th ,

,t

- 1980), m

ãy x

ình có 35,5

- 1985) trung bình m
ãy x

ùng, trung bình m

ãy x

ên c

Williams JL [2] cho k

à t

300% trong th

- 1969. Theo Nguy

ãy x

NL &

ò má cung ti

], t

àm M
RHM thành ph
ng t

và c

ày t

à 54,7% so v

chung. Hoàng Ng

, th

t

ãy x

[4

t

H

à trung tâm

ãy x

ò má cung ti

ãy x

ãy x

ò má cung ti
ãy x

ò má cung ti
à còn tác
ò má cung ti

quan nhi

ãy

,0% gãy x

t

h

ng gãy

], tham gia tích c
à kh

ào ch

ên


-2-

tr

ãy x

N

ãy x

không t

àm

gi

ên nh

ài cho n

M

khác, kh

trong)

ãy v

ch

gây nên nh

ã có nh

l

ình

ên c
c

ên

à ph
ào. Trong nh

ã có nh

kh

ên c

ên c
ình

à
. Có th
t

Xu

c

à ph
ã

ên b

Fort I, Le Fort II và gò má cung ti
1. Mô t

àng, kh
ãy x

ài: “Nghiên
ãy x

hàm trên Le

”, v
ình

-quang b
, Le Fort II và gò má

cung ti
2.

à
kh
ngang.

àn


-3-

1

T NG QUAN
H

òn

ên khác: h

b

àm mi
à ch

th

àm

ành ph

thành ph

ên h

v

cách toàn di

àc

[6], [7].

1.1. GI
1.

ành ph

1.1.1.1. S

à kh

Hình 1.1: Hình s

Có hai thành ph
S

[8]

ên h

à ph

ão và s
ên kh


-4-

T

ù, ch
ình
ên ba tr
ò má và chân x

ày có tác d

truy

Các l

chúng y
c

à tan bi
àm nh

à chân ngoài

theo thành ngoài c

à vòm

Hình 1.2:
truy

s
theo thành trong và vòm mi

lên n

c

[9]

[7].
1.
à ph

àm

àv

qua. L

ùng ít di

ình há ng
b

ìv

àm
àm l
àm l

vào trong và t

êng t
àm l

àm l
-

- cho các c

ài


-5-

1.
là nh
góp ph

à

ào v

êng l

àk

hh

ào c

àm

à ph
ào nhi

Trong các v

ên tham gia. Trong các

v
1.
ành m

àm.
àm. C

àm

òc

àm, c

àm
th

Ngoài tác d

hai l
ùy thu

àn toàn hay m

ào vi
àm

àm

Do s
t

ành m

ên. Vì v

Ch
trong v

ên

òn


-6-

ài [9]

Hình 1.3:

V
d
nâng, ph
khi m
c
ph
b

òn l

àn

àt
Hình 1.4:

[9]

Do
xu

các c
1.

àm
ài,

ài
ài là t
ngoài và t

ên trên. Khi co, có tác d


-7-

và sang bên (khi ch
ài.

à thành ph
m

,g

à

ào rãnh c

bám vào h

ìn
ên m

õm lên trên, h

àt

ngoài vào trong. Gân trung gian c
c

móng b
Ch

tham gia h

àm.

trên móng, khi t

àm h

t
Tác d
-

l

àm trong quá trình há -

-

1.2. KH

móng c

À CÁC QUAN NI

1.

ên c
Vào nh

- 1930 là th

b
c

àm xoay

[10]
ình thành nh
ên

ên v

các quan ni

ình thái và

ày,
- hình thái


-8-

h

ên c

gi

àm, nh

ày ch
ên v

àv
ã xu

-

ã phát hi

chi

ài 10cm t

-

ã ch

quanh m
l

à xu

à toàn b

uy

ên.

-

on Spee mô t

à

[11].
- 1980 là th
pháp th

ành kh

quan tr

òn

c

ày, phát hi
ày nay,

à kh

h

ã
i

ên c

ên c

trên m

quan ni

à kh

ch

ù h

ình ch

theo dõi kh
1.
Trong nha khoa danh t

hay không sinh lý nh

…

òn
t

tri

ình thành,


-9-

Trong th

ành nha khoa, kh

às

ch

ên khoa khác
s

c

àm gi

v

àm [12].

1.2.3. M
Ho
lu

- sinh lý, hình thái - ch

nh

à còn là s

- tâm lý, các y

m

à
- tâm linh c

ãh
Ngày nay, quan ni

ào vi

g kh

ào, mà ph

thu

àn b

à ch

ìm

ành 3 nhóm: kh

ên c

ày, kh

c

không sinh lý. S

à kh
àng c

ày c

rõ,

àb

lý.
1.2.3.1. Kh

: Kh

à kh

-

à ch

hòa v
1.2.3.2. Kh

ch

ình tr
: Trên th

i, kh

v

à bình th

Tiêu chu
- Các thành ph
góp ph

à hài hòa.
:
ài hòa v
di l

ình thái và ch

hài


- 10 -

ày kho

òn b

à…
- Không có nh
hi

khó ch
-

c
ìm
- Không có s

không b

- Kh
ì không có nhu
c
:H

1.2.3.3. Kh
so v
l

à th

nào c
ch

h

ên ba thành ph

-

1.2.3.4. Kh

: “Kh

quan ni

ành là m

kh

êng và nha khoa ph
Kh

c

à kh
àm và trong m

Trong kh

ên làm vi

không làm vi

1.3. KHÁI QUÁT V

t

ành kh

ÀV

ày r

à bên


- 11 -

ày t

ành m

1.3.1. V

ên c

ên m

V

ên c

ên m

Posselt mô t

ên

[13

ình

ã dùng bút ghi lên gi

chì

ên m

ph

bút
ên m

à song song v

1.

- lui sau
N

th

-

ày dài kho

-

20mm) [7].
V

àv

-

khi có s

ãn, ngh

àm

m không có s

kh

Hình 1.5:

hàm.
V
à kho

± 2,84mm) [15].
T

th

àl

- 23mm (trung bình 19,98


- 12 -

àl

ch
g

à v

trí b

à
à các c

òn

àv

[7]. Thu
và c

ùng nhi

ày c

l

à

m

-s
à hõm kh
T

ùng c

ti
v

-

ngang c
mi

à chung cho các v
t

l

õm kh
à xu

c
di chuy
g

àn b

Hình 1.6: Pha th
há-

-H) [14]

c

à

m

v

ra sau v

ên (SB)

õm ra tr
à do dây ch

hõm kh
1.

õm

êm n
à xu

-

à tr


- 13 -

T

àm
- ra

ày

HT là m

- 12mm
Hình 1.7:

õm v
ình

b

m

àb
ày có th
àv

T

l

ên là m
múi t

a(

).

ày có s

khít nh

àm và t

ên s
à kh

(còn

nhi

tâm t

ài trung bình c
à
1,25 ± 1mm.
múi n

,v
mm
Hình 1.8

ình
SL: i

sinh lý còn l
v

ùng
lui sau) [15].

xúc lui sau (S

ên

(L)[7]


- 14 -

àm
g

õm lên trên, trong

c

ên

h
gi

àm bình th

à
à

v

ên c

àm

Hình 1.9:

1.3.1.4. V

i
ngay c

ên cùng m

õr

à khi th

khi ng

Hình 1.10:
S: V
V

às

[7]

L: V
D: V
H: i
B: i
v
b l ; N: V

T:
ùng c
òn cho nh


- 15 -

l

-

1,3 - 3,2mm (trung bình: 2,24 ± 0,93mm) [15]. N
êu c
v

ày, l

à

xu
mi ng t
T

êu c

th

ành m

ên t

àc

àv
c

ên này

m
ên ph

ào cân b

ên v

àv
do c
1.3.2. V

ên c

ên m

và m
Trong v
t

à bên làm vi

àl

àl

à bên không làm vi

àl

àm vi
àm vi

ên c

ành: v

ên li

tâm và v
Vi

ên
ì

à “

ình cung Gothic c

ình
ài mi
ình
Gysi có d

ình thoi, các c
à sau tù, các góc ph

à nh
à trái nh

õm v

- 16 -

sang trái và tr

ì các góc c

-

ình Gysi là:

(1)

-

sang ph

(2)

-

(3)

-

(4)

Hình 1.11

Hình 1.12

Các thông s

ình Gysi có d

trên m

ình thoi [7]

[7]

S

ên g

bên làm vi

àv

àd

ài, t

V

- L2.

-

ên, l

ên làm vi

sau ho

ài, có th

ên không làm vi

à vào trong, v

ên m

ày g

êng bên l

Có m

ày t
à góc Bennett hay là

ên có th

à

ên h
vào c

c

à s

Bennett có s

ài. Th
ên di


- 17 -

s

àv

ra d

ên l

ên di

àv
ình Gysi th

ên c

ph

ên m

à nh

òh

ác v

ên

ình th
ho
ch

ình Gysi. Ng

hình Gysi
có ti
1.3.3. Chu trình nhai
Các tác gi
Jawkelson g
d

u

hai/ nghi

m: c
ì khi hàm d

chuy
Lo

àm

ình sau:
: Chuy

õm

Hình 1.13: Chu trình nhai [14]

Lo

: Chuy

Lo

: Chuy

Lo

: Chuy

õm.

ên ho

không cân x
Theo J. Algren thì chu trình nhai g

:

ên

- 18 -

: Há mi
làm vi

ên không

à ng
ên th

: Th

ch
c

ên th

ình nhai [14]

Hình 1.14:

àm nát th

: B

b
xúc gi

: Xu

ên th

ã nhuy

và ng
ên th
trên Neill và Howell [16] cho th

ình nhai nh
ên bình di

,

phân n
ên trên và ra sau, ph
y

òn trong m

cách nhai [17],[18
r

ài c

ên th
àm gi

àd

[19],[20].


- 19 -

ên s
kh

àng r

nhi

ì s

àng c

ài vào kho

à ch

[21].
1.

ÀNG, X-QUANG VÀ KH
Ò MÁ CUNG TI
Gãy x

ÃY

èm theo gãy x

ti

gò má cung

ãy d

Gãy Le Fort là lo
c

ãy kh

ình.

ãy x

g quanh. Le Fort là ph
à Rene Le Fort (1869 -

do ông làm th

ãy Le Fort I, II, III có
ên t

à

Trong nghiên c

ãy x

à Le Fort II. Hai ki

ãy này

Hình 1.15:

ãy Le Fort I

mô t
1.4.1. Gãy x
ãy tách r
trên m
kh

ò má.

ãy

ngang này s
. Có th

ãy

ph
cái, lúc này s
vòm mi

[22]

ãy x

gãy Le Fort I v
gi

òm kh

1.4.2. Gãy x

hàm trên ki
ãy huy

ên, c
ãy huy


- 20 -

M

ình c

ãy này

gi
tháp n
lâm sàng là phù n

màng ti
tê bì

ãy Le Fort II

Hình 1.16:

ùng chi ph

[22]

kinh d
sai, h

ùng b

trán m
ãy Le Fort,

ãy b

m
gãy
c

àm trên. Gãy Le Fort II th

kèm theo gãy m

ò má.
1.4.3. Phân lo

ãy x

ò má cung ti

ãy x

ò má cung ti

ý ki

ã
à North [23], Ellis [24] thì d

vào gi

gãy trên phim X-qu

,

àb
Phân lo

[25

các t

ào c
à qua phim CT.Scanner d

èm theo, nh
ên c

à tình tr

ình thái gãy x

ti
c

à nh
d

1.4.4. Gãy ph

ão, h

ò má - hàm trên

ò má cung


- 21 -

Trong phân lo
b

ãy x

, ch

ò má cung ti

nh

h

gãy ph

ò má - hàm trên. Vì

à xu
T

còn

Complex). Nh

à ZMC (Zygomatico Maxillary

ãy th

ò má

v

àn

qua m

ài, g

- gò má. Nh

ãy ch

m

ên,
ãy ch

ph

d

ài, qua n

xoang hàm trên t

ãy

ãnh d

ãy này là “gãy ph

phát do máu t

à liên k

ò má

ò má - hàm trên”. T

ình m

g không h

mù v
[26].
1.4.5. Hình

-quang gãy x

Ch

ãy x

ùng t

à

m
ên, thành ph
các xoang h

ày l

trong các ch

à thành ph

[27]. M

ùn

anh, khuôn m

ìv
chính xác. Trong hoàn c
ch

àng tr
-quang là m

ình
ãy x

1.4.5.1. Các k

à
àm trên. Trên th


- 22 -

Bao gi

ình s - m

ên, m

x

ên lành v

ên t

àn b

27]. Trên các phim s

ò là s
th

à ch

-quang chu

b

các

t

th

th
[28]

1.4.5.2. Ch
Ch

ãy x

ít k

-

ình trùng

àm cho vi

ên kém hi
cùng ch
t
thu

à hoàn ch

o phù n
qu

ên
ìt

ùn

n

ì ng

phim ch

hc

ph

õc
êu c

tính c

ành ph
òn

h

t

l
t

ành
- Scanner còn

cho th

ph

ên m

ãy x

ãy x

ãy kh

òn cho th
ên và trong h

t.


- 23 -

-

ã rõ. Tuy nhiên, phim th

v

ên c

nh

ãy x

l

tính c
ính c l

ph

trong c

ùng sâu c

àm m

h
luôn d

v

ào t

kh

àm trên. Ph

m

à

hìn chung, trong ch
i3l

1.4.6.

ãy XHT Le Fort I, II và GMCT

nhai.

Trong nh
b

gãy ph

ò má, b

àm, h

ch

àm là do k

ào m

th

ào, há mi

kéo dài có th

ây c

Trong nh
V2 có th

ãnh th
èn ép ho

gi

ùng má, vùng bên cánh m

th
ình

Khi b

ãy x

ò má cung ti

àm
b
mi

ãy, có

ù không v

ên, làm gi


- 24 -

c

h nhân c

b

,b

bi
ì
ch

à do sang ch

chuy

òn n

ên thì th

hàm ph

ên lâm sàng,
b

ên,

ên t

ên.
ãy

ùng ngón tay tr

và ngón tay cái c

nh

àm trên ho

th

õ rang, làm m

àm. Có

nh

àm l

hi

ên trái.

1.5

ÃY X
M

Ò MÁ CUNG TI

êu c

ãy x

c

bi

ình th
ùng m

à tu s

29].
:

ãy x

[30].
hàm trên m

ên

ãy t
R

ào

êm m

àm ngay sau m
tay n

à ph
ình trên c

ãy có di l
ùng kìm

ãy x

ên. Riêng ch

ài, k

ãy

ãy, dùng


- 25 -

Theo qui lu

ãy XHT ki
ãy di l

à áp d

ã dùng ph
cung c
ãy nát v
ít nh

ãy di l

ch

ùng các lo

àm

ài nhau, nh
ìm (Hayton - Williams ho

ìm Rowe)

[31].
ãy x
Gãy x
m

ãy x

ình tháp, mà

[32],[33],[34]. Vi

ãy Le Fort II, có th th

b

àm b

kìm Rowe, sau

àng

ên k

à 4 tu
áp d
b

ành khâu k
-

]. Có th

ãy qua

ài

mi

ãy b

ãy x

ò má cung ti
: Nhi

ph

à ch

ãy x

ng c

õi 2 - 3 tu

Áp d

ãy x

õi.
à di l

- N
ãy, mà thông qua các
ào

ãy.