Xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp tại cảng hàng không quốc tế cam ranh

BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG

ĐẶNG NGUYỄN TÂM THANH

XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA DOANH NGHIỆP
TẠI CẢNG HÀNG

H NG QU C T CAM RANH

LUẬN VĂN THẠC SĨ

KHÁNH HÒA - 2017


BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG

ĐẶNG NGUYỄN TÂM THANH

XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA DOANH NGHIỆP
TẠI CẢNG HÀNG

H NG QU C T CAM RANH

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Ngành:

Quản trị kinh doanh

Mã số:

60340102

Quyết định giao đề tài:

56/QĐ-ĐHNT ngày 20/1/2017

Quyết định thành lập hội đồng:
Ngày bảo vệ:
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:
TS. T THỊ HIỀN VINH
TS. TRẦN ĐÌNH CHẤT
Chủ tịch Hội Đồng:
hoa sau đại học:

KHÁNH HÒA - 2017


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan mọi kết quả của đề tài
ngh

C

C

là công trình nghiên cứu thực sự

của cá nhân tôi và chƣa từng đƣợc công bố trong bất cứ công trình khoa học nào khác
cho tới thời điểm này.

Nha Trang, ngày 10 tháng 08 năm 2017
Tác giả luận văn

Đặng Nguyễn Tâm Thanh

iii


LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn này, tôi xin trân trọng bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến
TS. Trần Đình Chất và TS. Tô Thị Hiền Vinh, giảng viên Trƣờng Đại học Nha Trang,
đã tận tình hƣớng dẫn, chỉ bảo tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn.
Xin chân thành cảm ơn đến quý thầy giáo và cô giáo của Khoa Kinh tế đã tận
tình giảng dạy và truyền đạt những kiến thức quý báu trong suốt thời gian học tập tại
trƣờng Đại học Nha Trang.
Và cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn đến bố mẹ, bạn bè, các anh chị cấp trên,
ban lãnh đạo và các bạn đồng nghiệp tại Cảng HKQT Carm Ranh đã động viên, hỗ trợ,
tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.
Nha Trang, ngày 10 tháng 08 năm 2017
Tác giả luận văn

Đặng Nguyễn Tâm Thanh

iv


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................................... iii
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................. iv
MỤC LỤC ....................................................................................................................... v

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................................... viii
DANH MỤC BẢNG BIỂU ............................................................................................ ix

DANH MỤC HÌNH .............................................................................................. x
TRÍCH YẾU LUẬN VĂN ............................................................................................. xi
MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1
CHƢƠNG I: TỔNG QUAN VỀ VĂN HÓA DOANH NGHIỆP VÀ VĂN HÓA
DOANH NGHIỆP TRONG NGÀNH HÀNG

H NG ............................................ 8

1.1. Những vấn đề cơ bản về văn hóa doanh nghiệp ....................................................... 8
1.1.1. Khái niệm về văn hóa và văn hóa doanh nghiệp ................................................... 8
1.1.2. Tác dụng và chức năng của văn hóa doanh nghiệp ............................................. 11
1.1.3. Sự cần thiết phải xây dựng và phát huy văn hóa doanh nghiệp .......................... 13
1.1.4. Bản chất của văn hóa doanh nghiệp .................................................................... 14
1.1.5. Các yếu tố cấu thành nên văn hóa doanh nghiệp ................................................ 15
1.1.6. Đặc trƣng của văn hóa doanh nghiệp .................................................................. 19
1.2. Nội dung của văn hóa doanh nghiệp ...................................................................... 20
1.2.1. Tầm nhìn .............................................................................................................. 20
1.2.2. Sứ mệnh ............................................................................................................... 20
1.2.3. Giá trị cốt lõi ........................................................................................................ 21
1.2.4. Nguyên tắc hành động, phong cách lãnh đạo ...................................................... 21
1.2.5. Chuẩn mực hành vi, bộ quy tắc ứng xử (COC – Code of conduct) .................... 21
1.2.6. Các tiêu chuẩn giao ƣớc ...................................................................................... 23
1.2.7. Phƣơng châm hành động ..................................................................................... 24
v


1.2.8. Giao tiếp nội bộ trong tổ chức ............................................................................. 25

1.2.9. Chất lƣợng và những mối quan hệ với khách hàng ............................................. 25
1.3. Các mô hình văn hóa doanh nghiệp và cách thức xây dựng văn hóa doanh nghiệp .... 25
1.3.1. Các mô hình văn hoá doanh nghiệp .................................................................... 25
1.3.2. Cách thức xây dựng văn hóa doanh nghiệp ......................................................... 27
1.4. Phát triển văn hóa doanh nghiệp ............................................................................ 28
1.5. Những vấn đề cơ bản về văn hóa doanh nghiệp trong ngành hàng không ............. 29
1.5.1. Văn hóa nội bộ trong ngành hàng không ............................................................ 30
1.5.2. Văn hóa an toàn hàng không ............................................................................... 33
1.5.3. Văn hóa quan hệ khách hàng trong ngành hàng không ....................................... 36
1.5.4. Một số kinh nghiệm xây dựng văn hóa điển hình ............................................... 37
Tóm tắt chƣơng 1: ......................................................................................................... 42
CHƢƠNG II: THỰC TRẠNG VÀ NGUYÊN NHÂN TRONG VIỆC XÂY DỰNG
VĂN HÓA DOANH NGHIỆP TẠI CẢNG HÀNG

H NG QU C T

CAM

RANH HIỆN NAY ...................................................................................................... 43
2.1. Giới thiệu về Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh – Chi nhánh trực thuộc của
Cảng hàng không Việt Nam .......................................................................................... 43
2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ....................................................................... 43
2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ ........................................................................................... 45
2.1.3. Mô hình tổ chức hoạt động .................................................................................. 46
2.1.4. Tình hình nhân sự ................................................................................................ 48
2.1.5. Hoạt động dịch vụ hàng không ............................................................................ 49
2.2. Thực trạng văn hóa doanh nghiệp tại Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh ............. 52
2.2.1. Đánh giá các yếu tố cấu thành văn hóa doanh nghiệp tại Cảng hàng không quốc
tế Cam Ranh .................................................................................................................. 52
2.2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu văn hóa doanh nghiệp tại Cảng hàng không quốc tế

Cam Ranh ...................................................................................................................... 62
vi


2.3. Những ƣu điểm và hạn chế của văn hóa doanh nghiệp tại Cảng hàng không quốc
tế Cam Ranh .................................................................................................................. 77
2.3.1. Ƣu điểm ............................................................................................................... 77
2.3.2. Hạn chế ................................................................................................................ 78
Tóm tắt chƣơng 2: ......................................................................................................... 80
CHƢƠNG III: MỘT S

GIẢI PHÁP XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA

DOANH NGHIỆP Ở CẢNG HÀNG

H NG QU C T

CAM RANH NHẰM

NÂNG CAO NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ PHỤC VỤ TRONG GIAI ĐOẠN
HIỆN NAY .................................................................................................................... 81
3.1. Định hƣớng phát triển của Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh trong thời gian
sắp tới............................................................................................................................. 81
3.1.1. Định hƣớng phát triển của Chính phủ đối với ngành hàng không ...................... 81
3.1.2. Định hƣớng phát triển của nghành hàng không Việt Nam .................................. 81
3.1.3. Định hƣớng phát triển Cảng HKQT Cam Ranh của Tổng công ty Cảng HKVN ...... 82
3.2. Giải pháp và kiến nghị xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp tại Cảng HKQT
Cam Ranh ....................................................................................................................... 83
3.2.1. Gìn giữ và phát huy những giá trị hữu hình trong văn hóa doanh nghiệp .......... 83
3.2.2. Giải pháp đối với nội dung văn hóa doanh nghiệp đã đƣợc khảo sát ................. 84

3.3. Kiến nghị đối với Tổng công ty Cảng HKVN ....................................................... 88
KẾT LUẬN ................................................................................................................... 89
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................. 91
PHỤ LỤC

vii


DANH MỤC CÁC CHỮ VI T TẮT
ACV

Airport Corporation of Vietnam – Tổng công ty Cảng hàng không
Việt Nam – CTCP.

CBCNV

Cán bộ công nhân viên

HKVN

Hàng không Việt Nam

HKQT

Hàng không quốc tế

HCC

Hạ cất cánh

ICAO

International Civil Aviation Organization (Tổ chức hàng không
dân dụng quốc tế)

IATA

International Air Transportation Association (Hiệp hội vận tải hàng
không quốc tế)

VH

Văn hóa

VHDN

Văn hóa doanh nghiệp

viii


DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1: Đặc điểm của cán bộ công nhân viên tại Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh
cuối năm 2016 ...............................................................................................................48
Bảng 2.2: Sản lƣợng chuyến bay, hành khách đi và đến Cảng HKQT Cam Ranh .......50
Bảng 2.3: Kết quả kinh doanh trong năm 2014, 2015, 2016 .........................................51
Bảng 2.4: CB-CNV tham gia khảo sát ..........................................................................63
Bảng 2.5: Kết quả khảo sát về biểu hiện đặc trƣng của văn hóa doanh nghiệp ............65
Bảng 2.6: Giá trị chủ đạo của VHDN............................................................................66
Bảng 2.7: Đánh giá về phong cách lãnh đạo tại Cảng HKQT Cam Ranh .................... 67

Bảng 2.8: Cảm nhận về quá trình làm việc của CB-CNV tại Cảng HKQT Cam Ranh.....69
Bảng 2.9: Nhận thức về văn hóa giao tiếp nội bộ tại đơn vị .........................................70
Bảng 2.10: Thống kê mô tả đặc điểm của khách hàng ..................................................72
Bảng 2.11: Cảm nhận đầu tiên của khách hàng khi đến sân bay Cam Ranh ................73
Bảng 2.12: Đánh giá của hành khách qua chất lƣợng dịch vụ hàng không và phi hàng
không tại Cảng HKQT Cam Ranh.................................................................................74
Bảng 2.13: Cảm nhận của khách hàng về văn hóa giao tiếp của nhân viên hàng không .....76

ix


DANH MỤC HÌNH
Hình 2.1: Sơ đồ cơ cấu tổ chức quản lý của Cảng HKQT Cam Ranh .......................... 47
Hình 2.2: Toàn cảnh Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh ..........................................53
Hình 2.3: Khung cảnh bên trong nhà ga hành khách Cảng HKQT Cam Ranh .............54
Hình 2.4: Toàn cảnh khu vực sân đỗ, cất hạ cánh của sân bay Cam Ranh ................... 55
Hình 2.5: Hội nghị tuyên truyền nâng cao nhận thức về văn hóa an toàn hàng ............56
Hình 2.6: Nhân viên an ninh hàng không tại Cảng HKQT Cam Ranh ......................... 57
Hình 2.7: Nhân viên kỹ thuật tại Cảng HKQT Cam Ranh ............................................58
Hình 2.8: Biểu đồ ý kiến khách hàng về chất lƣợng dịch vụ hàng không, phi hàng không
tại Cảng HKQT Cam Ranh............................................................................................ 75

x


TRÍCH Y U LUẬN VĂN
Trong thời buổi kinh tế thị trƣờng và hội nhập, con ngƣời đã ý thức rất rõ vai
trò quan trọng của văn hóa đối với cuộc sống. Văn hóa càng ngày càng thấm sâu vào
mọi mặt của cuộc sống, kim chỉ nam cho hoạt động sáng tạo của con ngƣời. Mặc dù
vấn đề văn hóa trong quản trị doanh nghiệp đã đƣợc quan tâm từ lâu, tuy nhiên còn

thiếu vắng nền tảng lý luận và phƣơng pháp thực hành hữu hiệu đối với doanh nghiệp.
Nhận thức về văn hóa trong doanh nghiệp còn khá mơ hồ, lẫn lộn làm cho quá trình
xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp ở nhiều doanh nghiệp còn khó khăn.
Hàng không dân dụng Việt Nam là một ngành kinh tế kỹ thuật mũi nhọn, là
nhịp cầu nối liền Việt Nam với thế giới, là một trong những nhân tố đƣa đất nƣớc phát
triển ngang tầm với các quốc gia trong khu vực và thế giới. Cảng hàng không là một
trong ba thành phần cơ bản trong hệ thống hàng không dân dụng quốc gia, ngày nay đã
trở thành tổ chức kinh tế có quy mô lớn cung ứng đầy đủ, tiện lợi và an toàn các dịch
vụ cho các Hãng hàng không, hành khách và hàng hóa qua Cảng.
Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam – CTCP, (viết tắt là ACV) là doanh
nghiệp có quy mô khai thác vận chuyển, quản lý đầu tƣ xây dựng cơ sở hạ tầng hàng
không lớn nhất cả nƣớc, hoạt động đa ngành, đa lĩnh vực với 12 công ty con, công ty
liên kết, liên doanh và đầu tƣ dài hạn khác. ACV trực tiếp khai thác 22 cảng hàng
không, bao gồm 09 cảng hàng không quốc tế và 13 cảng hàng không quốc nội. Cảng
hàng không quốc tế Cam Ranh là một trong 6 Cảng hàng không quốc tế trực thuộc
Tổng công ty Cảng HKVN, là đầu mối giao thƣơng quan trọng của các tỉnh khu vực
Nam Trung Bộ từ Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận. Trong vài năm gần đây, sản
lƣợng hành khách thông qua Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh tăng đột biến, khiến
du lịch của tỉnh Khánh Hòa ngày càng phát triển. Phƣơng hƣớng phát triển của Cảng
hàng không quốc tế Cam Ranh tiến tới là trở thành cửa ngõ quan trọng, nối kết thành
phố du lịch Nha Trang với nhiều nƣớc trên thế giới hơn nữa, một trong những nhân tố
giúp đẩy mạnh sự phát triển đơn vị chính là sự phát triển văn hóa doanh nghiệp.
Là một nhân viên đang làm việc tại Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh, tác
giả nhận thấy việc tìm hiểu, xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp tại đơn vị hiện
nay đã và đang là một yếu tố cấp thiết góp phần không nhỏ tới sự phát triển về dịch vụ
cũng nhƣ nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh tại đơn vị. Vì vậy tác giả quyết định
xi


chọn đề tài “Xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp tại Cảng hàng không quốc tế

Cam Ranh”.
Mục tiêu nghiên cứu của đề tài này đƣợc đặt ra nhƣ sau:
- Tìm hiểu sâu hơn về lý thuyết, cơ sở lý luận về văn hóa doanh nghiệp nói
chung, văn hóa đặc thù của ngành hàng không nói riêng.
- Khảo sát, tìm hiểu, đánh giá thực trạng về văn hóa doanh nghiệp hiện nay của
Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh, lấy ý kiến chuyên gia, khảo sát sự đánh giá của
lãnh đạo, nhân viên, hành khách về văn hóa doanh nghiệp,
- Đề xuất các giải pháp, kiến nghị nhằm đổi mới việc xây dựng một môi trƣờng
văn hóa doanh nghiệp tích cực, góp phần nâng cao hiệu quả phục vụ, kinh doanh của
Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh trong giai đoạn hiện nay.
Nghiên cứu đƣợc thực hiện trên cơ sở nghiên cứu cơ sở lý thuyết định tính sử
dụng các phƣơng pháp điều tra phỏng vấn trực tiếp, phát phiếu thăm dò, khảo sát nhân
viên làm việc và hành khách ngẫu nhiên đang sử dụng dịch vụ hàng không tại Cảng
hàng không quốc tế Cam Ranh, nhằm đánh giá thực trạng về văn hóa doanh nghiệp tại
sân bay. Sau khi phiếu khảo sát lần đầu đƣợc xây dựng xong, tác giả tiến hành trao
đổi, thảo luận với các chuyên gia để hoàn thiện xây dựng các tiêu chí. Các chuyên gia
thảo luận là những ngƣời am hiểu về văn hóa doanh nghiệp hàng không, những ngƣời
có thẩm quyền ra quyết định trong đơn vị.
Tổng hợp từ 150 phiếu khảo sát nhân viên đang làm việc và 124 phiếu khảo sát
hành khách, đánh giá đƣợc thực trạng văn hóa doanh nghiệp, cung cấp cho tác giả
thông tin liên quan tới khía cạnh của văn hóa doanh nghiệp nhƣ tổ chức, giao tiếp với
khách hàng, để có thể rút ra các tiêu chí trong văn hóa doanh nghiệp. Sau khi dữ liệu có
từ cuộc nghiên cứu thu thập đƣợc, sẽ xử lý, phân tích dữ liệu, dựa trên phƣơng pháp
thống kê mô tả sau đó tổng hơp, phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và nguy cơ tác
động đến việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp tại Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh,
từ đó có định hƣớng tốt hơn trong việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp bền vững.
Từ khóa: “văn hóa doanh nghiệp”, “cảng hàng không”, “sân bay”, “dịch vụ
khách hàng”.

xii

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong thời kỳ nền kinh tế thị trƣờng và hội nhập quốc tế đã và đang trở thành
một xu thế phổ biến trên toàn cầu, trừ các doanh nghiệp công ích hay doanh nghiệp
hoạt động mang tính từ thiện, hoàn toàn phi lợi nhuận, các doanh nghiệp còn lại, hơn
bao giờ hết, khi hoạt động kinh doanh đều luôn hƣớng tới mục tiêu: làm gì để tồn tại
lâu dài và đạt đƣợc hiệu quả kinh doanh cao nhất, thu về đƣợc lợi nhuận nhiều nhất.
Có nhiều yếu tố tác động để dẫn đến sự thành công hay thất bại trong hoạt động kinh
doanh của doanh nghiệp. Đó có thể là vận dụng tốt hay không tốt các quy luật tự nhiên
của kinh tế thị trƣờng nhƣ quy luật cạnh tranh, quy luật giá cả, quy luật cung cầu…
(Thƣờng đƣợc gọi là Bàn tay vô hình). Đó cũng có thể là sự tác động một cách tích
cực hay tiêu cực của điều kiện cần, là phải có một nền kinh tế vĩ mô nhƣ môi trƣờng
chính trị và cơ sở pháp lý ổn định; phải có điều kiện đủ, là sự quan tâm, ƣu tiên chăm
sóc nền kinh tế vi mô nhƣ tạo ra các điều kiện về cơ sở vật chất, hạ tầng kỹ thuật, môi
trƣờng kinh doanh lành mạnh … cho các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh đƣợc ổn
định và hoạt động năng động, sáng tạo, v.v… (Thƣờng đƣợc gọi là Bàn tay hữu hình).
Tuy nhiên bên cạnh các yếu tố trên, trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế mạnh mẽ
nhƣ hiện nay, thì hầu hết, các nhà lãnh đạo doanh nghiệp cũng đã nhận thức, đúc kết,
rút ra đƣợc bài học kinh nghiệm: Vấn đề văn hoá doanh nghiệp cũng là một trong
những yếu tố mang tính quyết định, sống còn, ảnh hƣởng trực tiếp đến sự thành bại
của doanh nghiệp!
Trên thế giới, nhiều doanh nghiệp, bên cạnh mục đích lợi nhuận kinh tế, họ vẫn
chú ý đến yếu tố mang tính lâu dài, bền vững, đó là chú ý tới việc bảo vệ môi trƣờng
tự nhiên và xã hội. Vì bởi lẽ, chính các yếu tố này, sẽ giúp doanh nghiệp của họ trở
nên tồn tại một cách vững bền và ngày càng thịnh vƣợng, phát triển. Để đạt đƣợc điều
đó, có nhiều việc phải làm. Và trong đó, không thể thiếu đến việc xây dựng văn hóa
doanh nghiệp. Trong thực tiễn kinh doanh, việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp hiện
nay, đã và đang trở thành một công việc mang tính cấp thiết, quan trọng và đầy ý

nghĩa đối với mọi doanh nghiệp…
Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh – chi nhánh trực thuộc Tổng công ty Cảng
hàng không Việt Nam hiện cũng đang đứng trƣớc những thách thức của sự đổi mới về
kinh tế và hội nhập quốc tế. Trong cơ chế bao cấp trƣớc đây, Cảng hàng không Nha
1


Trang (hiện thân của Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh), cũng nhƣ những đơn vị
nhà nƣớc khác, hoạt động dƣới sự chỉ đạo trực tiếp của cơ quan quản lý nhà nƣớc cấp
trên theo kế hoạch đƣợc giao. Sau những năm đổi mới và trƣớc xu thế quốc tế hóa
trong lĩnh vực kinh tế nói chung, lĩnh vực hàng không nói riêng, Cảng hàng không
quốc tế Cam Ranh, chi nhánh trực thuộc Cảng hàng không Việt Nam, cũng phải
chuyển đổi từ một doanh nghiệp nhà nƣớc, vốn hoạt động theo cơ chế kinh tế tập
trung, mang tính “xin, cho”, có tính độc quyền, sang loại hình công ty cổ phần, kinh
doanh hạch toán kinh tế tự thu, tự chi… Và vì vậy, Cảng hàng không quốc tế Cam
Ranh đã và đang phải đƣơng đầu với nhiều vấn đề cần giải quyết, trong đó, việc nâng
cao chất lƣợng dịch vụ cũng nhƣ nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh, là yêu cầu
đƣợc đặt ra hàng đầu để tồn tại và phát triển trong giai đoạn hiện nay.
Để đạt đƣợc mục tiêu nâng cao chất lƣợng dịch vụ cũng nhƣ nâng cao hiệu quả
hoạt động kinh doanh của Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh, có nhiều nội dung và
phƣơng hƣớng, nhiệm vụ đƣợc đặt ra, trong đó, việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp
là một trong những nội dung, nhiệm vụ mang yếu tố quyết định. Về thực chất, vấn dề
xây dựng văn hóa doanh nghiệp đối với Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh không
phải bây giờ mới đặt ra. Ngay từ khi mới thành lập và đi vào hoạt động của doanh
nghiệp, dù muốn hay không, vấn đề xây dựng, hoạt động về văn hóa doanh nghiệp
cũng đã hình thành và thực hiện nhƣ là một lẽ đƣơng nhiên. Tuy vậy, văn hóa doanh
nghiệp nói chung, của doanh nghiệp Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh nói riêng, dù
rằng mang tính phổ biến, tính truyền thống, song không phải là bất biến. Cả về mặt lý
luận cũng nhƣ về mặt thực tiễn, đều cho thấy rằng, cùng với việc duy trì, tồn tại và
phát triển của bất cứ doanh nghiệp nào, trong điều kiện, hoàn cảnh mới, nó cũng đòi

hỏi phải có sự thay đổi tƣơng ứng, phù hợp của văn hóa doanh nghiệp. Vấn đề ở đây
là, sự đổi mới về văn hóa doanh nghiệp đó nhƣ thế nào để đáp ứng đƣợc trƣớc những
đòi hỏi mới và mang tính hiệu quả cao nhất.
Và đó cũng chính là mục tiêu mà luận văn này hƣớng tới, với đề tài:
C

C

.

2. Các nghiên cứu trong và ngoài nƣớc liên quan
2.1. Nghiên cứu trong nƣớc
- Tác giả Nguyễn Mạnh Quân, 2007 “Đạo đức kinh doanh và văn hóa công
ty”, một cách tiếp cận VHDN theo mô hình “tổ chức – con ngƣời”, đây là cách tiếp cận
2


có ý nghĩa thực tế đối với công tác tổ chức và quản lý xuất phát từ quan điểm cho rằng
tổ chức cũng là một thực thể sống, luôn vận động, có trí tuệ, có nhân cách, khả năng tƣ
duy, ra quyết định hành động và lựa chọn cách thức hành động để đạt đƣợc mục đích
mong muốn. Bản sắc văn hóa của một tổ chức đƣợc hình thành bởi một quá trình diễn
ra với sự tham gia của nhiều nhân tố, hệ thống. Có thể so sánh ý nghĩa và vai trò của
ba nhóm hệ thống này trong quá trình tạo lập bản sắc văn hóa công ty nhƣ tƣơng tự
các hệ thống cơ bản trong các thiết bị tin học: hệ thống vật chất là “phần cứng”, hệ
thống hành động là “phần mềm” và hệ thống giá trị nhận thức là “hệ điều hành” trong
tổ chức. Điều đó có nghĩa là để tạo lập bản sắc văn hóa cho một số tổ chức cần đạt
đƣợc sự phát triển tƣơng thích ở cá ba hệ thống. Đối với hệ thống vật chất, cần phải
tạo ra một cơ cấu tổ chức hoàn thiện với các hệ thống tổ chức không chỉ phối hợp hài
hòa với nhau trong việc thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn, mà còn phải chứa đựng
những nhân tố cần thiết cho việc triển khai các hoạt động trong chƣơng trình văn hóa

công ty. Do các chƣơng trình này đƣợc xây dựng để phát triển và phổ biến hệ thống
các giá trị và triết lý của tổ chức, hệ thống vật chất cần phải chú ý đến việc phát triển
các nhân tố về mặt này. Đối với hệ thống hành động, cần xây dựng những hệ thống các
chuẩn mực hành vi phản ảnh đầy đủ, chính xác và rõ ràng các giá trị, triết lý và
phƣơng án ra quyết định trong văn hóa công ty làm cơ sở cho việc hƣớng dẫn các
thành viên tổ chức trong quá trình ra quyết định và hành động. Bên cạnh đó, cần phát
triển các chƣơng trình đạo đức nhằm giúp các thành viên tổ chức trong quá trình nhận
thức và thực hành ra quyết định đạo đức. Đối với hệ thống điều hành, việc xây dựng
một phƣơng pháp ra quyết định và phong cách lãnh đạo điển hình cho những ngƣời
quản lý và các nhân cách then chốt là rất quan trọng. Với vai trò tấm gƣơng, ở những
vị trí quyền lực chính thức trong tổ chức, hành vi của họ luôn đƣợc coi là “khuôn mẫu”
về hành vi đạo đức để các thành viên khác noi theo. Xây dựng phong cách lãnh đạo, sử
dụng quyền lực, phân quyền hợp lý, quản lý hình tƣợng là những chủ đề trọng tâm
trong việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống điều hành.
- Tác giả Đỗ Hữu Hải (luận án tiến sỹ kinh doanh và quản lý, 2014), “Hệ
thống tiêu chí nhận diện văn hóa doanh nghiệp – Vận dụng cho doanh nghiệp Việt
Nam”, phân tích sự ảnh hƣởng của các nhân tố Tổ chức, Quản lý, Lãnh đạo đối với
3


việc tạo lập và thay đổi văn hóa của các doanh nghiệp Việt Nam, từ đó xây dựng bộ
tiêu chí nhận diện văn hóa doanh nghiệp, giúp các nhà quản lý xác định dấu hiệu đặc
trƣng về văn hóa của doanh nghiệp. Luận án đã sử dụng phƣơng pháp hệ thống hóa để
tổng kết các lý thuyết về tiêu chí nhận diện văn hóa doanh nghiệp; phƣơng pháp
nghiên cứu định tính để khám phá, điều chỉnh và bổ sung các khía cạnh của từng yếu
tố cấu thành hệ thống tiêu chí nhận diện văn hóa doanh nghiệp; phƣơng pháp nghiên
cứu định lƣợng để đánh giá độ tin cậy và mức độ phù hợp của các thang đo các yếu tố
tổ chức, quản lý, lãnh đạo, đồng thời kiểm định mô hình nghiên cứu và các giả thuyết
nghiên cứu. Kết quả nghiên cứu chỉ ra yếu tố Tổ chức là yếu tố nổi bật nhất trong văn
hóa doanh nghiệp Việt Nam, bên cạnh đó, yếu tố lãnh đạo và quản lý trong văn hóa

doanh nghiệp còn yếu và chƣa thực sự đƣợc chú trọng, và nghiên cứu này, đề xuất một
số giải pháp phát triển văn hóa trong các loại hình doanh nghiệp ở Việt Nam.
- Tác giả Đoàn Thị Minh Phúc (Luận văn thạc sỹ kinh tế, Đại học Ngoại thƣơng
Hà Nội, 2010), “Kinh nghiệm quốc tế về xây dựng văn hóa kinh doanh của doanh
nghiệp và bài học với Việt Nam”, hệ thống hóa những vấn đề mang tính lý luận cơ bản
về văn hóa kinh doanh của doanh nghiệp nói chung, tổng kết những kinh nghiệm quốc
tế về xây dựng và phát huy văn hóa kinh doanh của doanh nghiệp thành công của một
số nƣớc trên thế giới, cụ thể là Mỹ, Nhật, Trung Quốc làm bài học cho việc xây dựng
văn hóa kinh doanh ở Việt Nam. Đề tài sử dụng phƣơng pháp nghiên cứu duy vật biện
chứng và phƣơng pháp duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mac – Lê nin làm phƣơng pháp
nghiên cứu chủ đạo, đồng thời sử dụng phƣơng pháp phân tích, so sánh, tổng hợp, khái
quát hóa để đánh giá và rút ra bài học kinh nghiệm quốc tế đối với Việt Nam, luận văn
chỉ ra rằng: một quốc gia muốn tăng trƣởng và phát triển thì không thể sống thu mình,
một nền kinh tế “khép kín” sẽ không tồn tại đƣợc trong xu thế toàn cầu hóa đang diễn
ra hết sức mạnh mẽ nhƣ hiện nay, con ngƣời với ý chí mạnh mẽ, nghị lực phi thƣờng
là yếu tố quan trọng, có ý nghĩa quyết định cho sự thành công không chỉ trong lĩnh vực
kinh tế mà còn trong các lĩnh vực khác của đời sống chính trị xã hội của một quốc gia.
2.2. Nghiên cứu ngoài nƣớc
- Shien (1999), “Mô hình nghiên cứu ba lớp văn hóa doanh nghiệp”, tập trung
vào ba cấp độ của văn hóa cũng chính là ba tiêu chí đánh giá văn hóa, đi từ hiện thực,
ngụ ý tới vô hình:
4


+ Cấp độ một: Thực tiễn (Artifacts): Cung cấp những dẫn chứng cụ thể nhƣ
là các câu chuyện dân gian, nghi thức, câu chuyện và các biểu tƣợng.
+ Cấp độ hai: Giá trị chuẩn mực (Espoused Values): Giải thích về chiến
lƣợc, mục đích, triết học nhằm dẫn lối cho suy nghĩ và hành xử trong doanh nghiệp.
+ Cấp độ ba: Giá trị ngầm hiểu chung (Shared Tacit Assumptions): Bao gồm
những giả định căn bản, nhận thức, giá trị, niềm tin đặc biệt là từ nhà sáng lập hay lãnh

đạo công ty.
Mô hình văn hóa của Schein giúp nhà lãnh đạo nhận diện đƣợc cụ thể các yếu tố
văn hóa của doanh nghiệp, và có thể phân tích các mối quan hệ giữa các giá trị văn hóa
hữu hình và các giá trị văn hóa vô hình sâu sắc, bắt nguồn từ hoạt động sản xuất kinh
doanh trong doanh nghiệp. Từ đó các nhà lãnh đạo tìm thấy những yếu tố văn hóa cần
phải thay đổi phù hợp với môi trƣờng công ty, điều kiện cạnh tranh với các quy định
mới. Những yếu tố này cần đƣợc chấp nhận bởi các thành viên của doanh nghiệp, và
do đó, có thể nâng cao hiệu quả của công ty.
Nghiên cứu của Cameron và Quinn (2006), phân loại doanh nghiệp vào bốn loại
văn hóa chính, dựa trên bốn tiêu chí khác nhau: Văn hóa hợp tác (Collaborate
culture); Văn hóa sáng tạo (Create Adhocracy culture); Văn hóa kiểm soát (Control –
Hierarchy culture); Văn hóa cạnh tranh (Compete – Market culture), giúp doanh
nghiệp có thể xác định văn hóa doanh nghiệp ở hiện tại, xác định loại hình văn hóa
mong muốn ở tƣơng lai, và giúp doanh nghiệp xây dựng chiến lƣợc duy trì, định
hƣớng và thay đổi văn hóa sao cho phù hợp. Nghiên cứu sử dụng 4 mô hình văn hóa
này để nắm bắt những thế mạnh và điểm yếu của văn hóa doanh nghiệp hiện tại, phục
vụ cho việc lên kế hoạch thay đổi nếu cần.
3. Mục tiêu nghiên cứu
3.1. Mục tiêu chung
Đề tài của luận văn đặt mục tiêu vào việc xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp
tại Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh, trên cơ sở nghiên cứu các vấn đề cơ bản về văn hóa
doanh nghiệp nói chung và văn hóa đặc thù của ngành hàng không nói riêng.
3.2. Mục tiêu cụ thể
- Khảo sát, tìm hiểu, đánh giá thực trạng về văn hóa doanh nghiệp hiện nay của
Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh.
5


- Khảo sát lấy ý kiến chuyên gia, sự đánh giá của lãnh đạo, nhân viên, hành khách
về văn hóa doanh nghiệp tại đơn vị.

- Đề xuất các giải pháp, kiến nghị nhằm đổi mới việc xây dựng một môi trƣờng
văn hóa doanh nghiệp tích cực, góp phần nâng cao hiệu quả phục vụ, kinh doanh của
Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh trong giai đoạn hiện nay.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tƣợng nghiên cứu
Văn hóa doanh nghiệp của Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh – chi nhánh
trực thuộc Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam - CTCP.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về không gian: Nghiên cứu đƣợc thực hiện trong phạm vi Cảng hàng không
quốc tế Cam Ranh.
- Về thời gian: các dữ liệu thứ cấp đƣợc thu thập trong giai đoạn từ năm 2014
đến năm 2016.
Nội dung bàn về văn hóa doanh nghiệp rất rộng. Về đối tƣợng, phạm vi nghiên
cứu của luận văn, tác giả chỉ đi vào khảo sát, phân tích, đánh giá một số lĩnh vực dựa
trên một số mô hình, tiêu chí mang tính tổng hợp, có tính chất cơ bản trong lĩnh vực
văn hóa doanh nghiệp, thể hiện qua các yếu tố về tổ chức, quản lý, lãnh đạo, phù hợp
với đặc thù của Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh; các vấn đề liên quan về văn hóa
giao tiếp đƣợc thể hiện thông qua các quan hệ nội bộ của doanh nghiệp, quan hệ giữa
doanh nghiệp với khách hàng ở Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh hiện nay.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Đề tài sử dụng kết hợp nhiều phƣơng pháp nghiên cứu nhƣ:
+ Phƣơng pháp điều tra phỏng vấn trực tiếp, phát phiếu thăm dò, khảo sát: Điều
tra khảo sát nhân viên làm việc tại Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh, nhằm đánh
giá thực trạng về văn hóa doanh nghiệp tại sân bay. Sau khi phiếu khảo sát lần đầu
đƣợc xây dựng xong, tác giả tiến hành trao đổi, thảo luận với các chuyên gia để hoàn
thiện xây dựng các tiêu chí. Các chuyên gia thảo luận là những ngƣời am hiểu về văn
hóa doanh nghiệp hàng không, những ngƣời có thẩm quyền ra quyết định trong đơn vị.
6

+ Phƣơng pháp lấy ý kiến chuyên gia: Sử dụng ý kiến của các chuyên gia làm cơ
sở lý luận những nội dung về văn hóa doanh nghiệp, xây dựng bộ câu hỏi, nhằm điều
tra, khảo sát văn hóa doanh nghiệp tại Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh.
+ Phƣơng pháp phân tích và tổng hợp: Nhằm nhận định và phân tích môi trƣờng
bên trong và bên ngoài để xác định điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và nguy cơ tác động
đến việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp tại Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh, từ
đó có định hƣớng tốt hơn trong việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp bền vững.
+ Phƣơng pháp suy luận logic: Từ các kết quả phân tích thực trạng, đề tài sẽ đề
xuất một số giải pháp nhằm thực hiện tốt hơn trong việc xây dựng văn hóa doanh
nghiệp tại Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh.
+ Phƣơng pháp thống kê, mô tả: Tác giả sử dụng phƣơng pháp điều tra, chọn
mẫu là hành khách ngƣời Việt Nam, thông qua nhà ga hành khách Cảng hàng không
quốc tế Cam Ranh. Nghiên cứu mô tả sẽ cung cấp cho tác giả thông tin liên quan tới
khía cạnh của văn hóa doanh nghiệp nhƣ tổ chức, giao tiếp với khách hàng, để có thể
rút ra các tiêu chí trong văn hóa doanh nghiệp. Sau khi dữ liệu có từ cuộc nghiên cứu
thu thập đƣợc, sẽ xử lý, phân tích dữ liệu, dựa trên phƣơng pháp thống kê mô tả.
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Dựa trên những luận điểm lý luận khoa học về văn hóa doanh nghiệp đã đƣợc
học tập, nghiên cứu để so sánh, phân tích, đánh giá, đồng thời trên cơ sở khảo sát trực
tiếp qua đối tƣợng, phạm vi cụ thể tại Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh hiện nay,
luận văn có thể đƣợc ứng dụng trong việc xây dựng, đổi mới văn hóa doanh nghiệp tại
Cảng HKQT Cam Ranh, góp phần nâng cao hiệu quả phục vụ, kinh doanh của doanh
nghiệp trong giai đoạn hiện nay.
7.

ết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, đề tài đƣợc kết cấu

thành ba chƣơng.
Chƣơng I: Tổng quan về văn hóa doanh nghiệp và văn hóa doanh nghiệp trong

ngành hàng không.
Chƣơng II: Thực trạng và nguyên nhân trong việc xây dựng văn hóa doanh
nghiệp ở Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh hiện nay.
Chƣơng III: Một số giải pháp kiến nghị về xây dựng, đổi mới văn hóa doanh
nghiệp ở Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh trong giai đoạn hiện nay nhằm nâng cao
hiệu quả phục vụ, kinh doanh.
7


CHƢƠNG I
TỔNG QUAN VỀ VĂN HÓA DOANH NGHIỆP VÀ VĂN HÓA DOANH
NGHIỆP TRONG NGÀNH HÀNG KHÔNG
1.1. Những vấn đề cơ bản về văn hóa doanh nghiệp
1.1.1.
-

hái niệm về văn hóa và văn hóa doanh nghiệp
Văn hóa: Văn hóa là khái niệm đa nghĩa bởi góc nhìn và cách tiếp cận khác

nhau trên nhiều lĩnh vực. Do đó, khi nghiên cứu một vấn đề có liên quan đến văn hóa,
ngƣời ta thƣờng phải hiểu rõ nghĩa của thuật ngữ này.
Theo đại từ điển tiếng Việt của Trung tâm Ngôn ngữ và Văn hóa Việt Nam - Bộ
giáo dục và đào tạo, NXB VH - TT, 1998, “Văn hóa là những giá trị vật chất, tinh thần
do con ngƣời sáng tạo trong lịch sử”.
Hồ Chí Minh nói về văn hóa nhƣ sau “Vì lẽ sinh tồn cũng nhƣ mục đích của
cuộc sống, loài ngƣời mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp
luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt hàng ngày về
mặc, ăn, ở và các phƣơng thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát minh đó tức là
văn hóa. Văn hóa là sự tổng hợp của mọi phƣơng thức sinh hoạt cùng với biểu hiện của
nó mà loài ngƣời đã sản sinh ra nhằm thích ứng với những yêu cầu đời sống và đòi hỏi

của sự sinh tồn” (Hồ Chí Minh toàn tập, NXB Chính trị quốc gia, Hà nội, 1995).
Trong bài phát biểu tại lễ phát động Thập kỷ quốc tế phát triển văn hóa (19881997) của UNESCO ở Paris năm 1988, ông Federico Mayor Zaragora, Tổng giám đốc
UNESCO khi đó đã khẳng định: “Văn hóa đã phản ánh cuộc sống đã diễn ra trong quá
khứ, cũng nhƣ đang diễn ra trong hiện tại, qua hàng bao thế kỷ nó đã cấu thành nên hệ
thống các giá trị, truyền thống, thẩm mỹ và lối sống mà dựa trên đó từng dân tộc tự
khẳng định bản sắc riêng của mình”.
Năm 2002, UNESCO đã đƣa ra định nghĩa: “Văn hóa nên đƣợc đề cập đến nhƣ
là một tập hợp của những đặc trƣng về tâm hồn, vật chất, tri thức và xúc cảm của một xã
hội hay một nhóm ngƣời trong xã hội và nó chứa đựng, ngoài văn học và nghệ thuật, cả
cách sống, phƣơng thức chung sống, hệ thống giá trị, truyền thống và đức tin”.
Xét về giá trị truyền thống, quan niệm của ngƣời phƣơng Tây và ngƣời phƣơng
Đông về văn hóa có những điểm chung nhƣng cũng có những điểm khác nhau. Theo
8


cách tiếp cận của ngƣời phƣơng Tây, văn hóa hình thành gồm ba lớp. Thế giới quan,
nhân sinh quan và niềm tin. Niềm tin đƣợc hình thành từ thế giới quan, nhân sinh
quan, nhƣng khi xem xét đến mối quan hệ qua lại, niềm tin lại trở thành giữ vị trí, vai
trò hạt nhân trong cả hệ thống. Những giá trị hạt nhân này đƣợc thể hiện ra thành ƣớc
mơ, hoài bão, triết lý, nguyên tắc hành động ở lớp trung gian. Ở lớp ngoài cùng là
những biểu hiện đặc trƣng nhƣ mục tiêu, hành động, hành vi, thái độ, kết quả. Trên cơ
sở quan niệm này, các nhà quản lý doanh nghiệp đã vận dụng rất khéo léo những đặc
điểm này vào thực tiễn xây dựng văn hóa doanh nghiệp ở các doanh nghiệp, tổ chức.
Ở phƣơng Đông, một trong những tƣ tƣởng có ảnh hƣởng rất lớn và quan trọng
đến đời sống văn hóa của ngƣời phƣơng Đông, đó là thuyết Đức trị của Khổng Tử.
Trên nền tảng Đạo nhân với năm chữ: Nhân – Nghĩa – Lễ - Trí – Tín, thuyết Đức trị
nhấn mạnh đến vai trò của con ngƣời và nhân cách: tu thân là chữ đầu tiên đối với mỗi
ngƣời để làm nên nghiệp lớn. Nếu mô tả tƣ tƣởng của đạo nhân thành cấu trúc ba lớp,
chữ “nhân” sẽ nằm ở vị trí trung tâm với vai trò triết lý chi phối nhận thức và hành vi
của con ngƣời, các chữ “nghĩa”, “lễ”, và “trí” ở lớp giữa thể hiện phƣơng châm hành

động và chữ “tín” ở lớp ngoài cùng, thể hiện mục đích và hệ quả của hành vi. Về
phƣơng châm, trong ba chữ, “nghĩa” là thể hiện phƣơng châm hành động của cá nhân,
“lễ” gắn với phƣơng pháp, thói quen, kinh nghiệm hành động và “trí” gắn với phƣơng
tiện, trí thức. Chữ “tín” vừa thể hiện mục đích, thể hiện điều mình theo đuổi, nhƣng
đồng thời, nó lại cũng thể hiện hệ quả, do đƣợc nhận thức và đánh giá bởi những ngƣời
khác. Vận dụng đối với một tổ chức hoặc doanh nghiệp, “nhân” đƣợc hiểu là triết lý
kinh doanh, triết lý quản lý; “nghĩa” đƣợc hiểu là triết lý, kinh nghiệm, chuẩn mực
hành vi của từng cá nhân, “lễ” là qui định, nguyên tắc, phƣơng pháp điều hành và ra
quyết định, môi trƣờng lao động; “trí” là phƣơng tiện công nghệ, điều kiện tác nghiệp,
và “tín” là mục tiêu kinh doanh và kết quả thực hiện mục tiêu.
Theo một số liệu đã thống kê mới đây, có thể nói, hiện nay đã có hơn 280 khái
niệm về văn hóa đã đƣợc ghi nhận. Song có một đặc điểm rất đáng chú ý là, các khái
niệm về văn hóa ấy không mâu thuẫn, đối lập nhau, chúng chỉ bổ sung, hỗ trợ cho
nhau, làm rõ hơn, đầy đủ hơn về khái niệm văn hóa. Và có thể nói, ở một góc độ nào
đó, dù đƣợc tiếp cận từ nhiều quan điểm khác nhau, định nghĩa chung nhất về khái
niệm “văn hóa” vẫn còn chƣa đƣợc thống nhất, điều đó phản ánh tính chất bao trùm,
đa dạng và biến hóa của “văn hóa”. Tuy vậy, xét một cách tổng thể, dù cách nhìn có
9


khác nhau đến đâu, vẫn có thể nhận thấy rằng: văn hóa luôn đƣợc thể hiện và có thể
nhận diện thông qua những dấu hiệu rất đặc trƣng – biểu trƣng về bản sắc văn hóa nhất
định. Bản chất của văn hóa là tính ngƣời và tính xã hội, văn hóa là sự thể hiện trình độ
phát triển hƣớng đến những giá trị chân, thiện, mỹ của con ngƣời.
-

Văn hóa doanh nghiệp: văn hóa doanh nghiệp hay văn hóa công ty là một khái

niệm đƣợc biết tới với các tên khác nhƣ Văn hóa tổ chức (Organizational culture) hay
Văn hóa kinh doanh (Business culture). Là một lĩnh vực mới đƣợc nghiên cứu trong

vài thập kỷ qua, các định nghĩa xung quanh khái niệm văn hóa doanh nghiệp còn rất
khác nhau phản ánh sự mới mẻ của vấn đề, tình trạng chƣa thống nhất về cách tiếp
cận, mối quan tâm, phạm vi ảnh hƣởng và vận dụng ngày càng rộng của những khái
niệm này.
Mỗi nền văn hóa khác nhau có các định nghĩa khác nhau. Mỗi doanh nghiệp lại
có một cách nhìn khác nhau về văn hóa doanh nghiệp. Hiện có trên 300 định nghĩa
khác nhau về văn hoá doanh nghiệp. Có một vài cách định nghĩa văn hoá doanh nghiệp
nhƣ sau:
“Phẩm chất riêng biệt của tổ chức đƣợc nhận thức phân biệt nó với các tổ chức
khác trong lĩnh vực”. (Gold, K.A, 1982)
“Văn hóa thể hiện tổng hợp các giá trị và cách hành xử phụ thuộc lẫn nhau phổ
biến trong doanh nghiệp và có xu hƣớng tự lƣu truyền, thƣờng trong thời gian dài”.
(Kotter, J.P. & Heskett, J.L, 1992)
“Văn hóa doanh nghiệp là những niềm tin, thái độ và giá trị tồn tại phổ biến và
tƣơng đối ổn định trong doanh nghiệp”. (Williams, A., Dobson, P. & Walters, M, 1993).
“Văn hóa doanh nghiệp là một hệ thống các ý nghĩa, giá trị niềm tin chủ đạo,
nhận thức và phƣơng pháp tƣ duy, đƣợc mọi thành viên của một tổ chức cùng đồng
thuận và có ảnh hƣởng ở phạm vi rộng đến cách thức hành động của từng thành viên”.
(PGS.TS Phạm Xuân Nam, 1996).
“Văn hóa doanh nghiệp (văn hóa công ty) là một dạng văn hóa của tổ chức, bao
gồm những giá trị, những nhân tố văn hóa mà doanh nghiệp tạo ra trong quá trình sản
xuất, kinh doanh, tạo nên cái bản sắc của doanh nghiệp và tác động tới tình cảm, lý trí
và hành vi của tất cả các thành viên của nó” (PGS.TS Đỗ Minh Cƣơng, 2009).
10


“Văn hóa doanh nghiệp là toàn bộ giá trị tinh thần mang đặc trƣng riêng biệt
của doanh nghiệp, có tác động tới tình cảm, lý trí và hành vi của tất cả các thành viên
doanh nghiệp” (Dƣơng Thị Liễu, 2012).
“Văn hóa doanh nghiệp bao gồm một hệ thống các ý nghĩa, giá trị, niềm tin chủ

đạo, cách nhận thức và phƣơng pháp tƣ duy, đƣợc mọi thành viên của một tổ chức
cùng chia sẻ và có ảnh hƣởng ở phạm vi rộng đến cách thức hành động của các thành
viên” (Đỗ Hữu Hải, 2014).
Có thể nói, qua một số định nghĩa, khái niệm về văn hóa doanh nghiệp trong và
ngoài nƣớc nhƣ đã đề cập ở trên, văn hóa doanh nghiệp đƣợc tiếp cận ở các góc độ
khác nhau, và gắn với nó, những tiêu chí để đánh giá, xác định về văn hóa doanh
nghiệp cũng có sự khác nhau. Còn tiếp cận ở một góc độ đơn giản, nôm na nhất, có thể
quan niệm: Nếu ví doanh nghiệp là máy tính thì văn hóa doanh nghiệp là hệ điều hành.
Nói một cách hình tƣợng thì: Văn hóa doanh nghiệp là cái còn thiếu khi ta có tất cả, là
cái còn lại khi tất cả đã mất.
1.1.2. Tác dụng và chức năng của văn hóa doanh nghiệp
Trong thời kỳ nền kinh tế hàng hóa ra đời và phát triển, lịch sử cũng nhƣ thực
tại, đã chứng minh vai trò, tác dụng cũng nhƣ các chức năng cơ bản của văn hóa
doanh nghiệp, có một ý nghĩa hết sức to lớn cho sự tồn tại cũng nhƣ sự phát triển bền
vững, lâu dài của một doanh nghiệp.
1.1.2.1. Tác dụng của văn hóa doanh nghiệp
- Tạo động lực làm việc: Văn hóa doanh nghiệp giúp nhân viên thấy rõ mục
tiêu, định hƣớng và bản chất công việc mình làm. Văn hóa doanh nghiệp còn tạo ra các
mối quan hệ tốt đẹp giữa các nhân viên và một môi trƣờng làm việc thoải mái, lành
mạnh. Văn hóa doanh nghiệp phù hợp giúp nhân viên có cảm giác mình làm công việc
có ý nghĩa hãnh diện vì là một thành viên của doanh nghiệp. Điều này càng có ý nghĩa
khi tình trạng “chảy máu chất xám” đang phổ biến. Lƣơng và thu nhập chỉ là một phần
của động lực làm việc. Khi thu nhập đạt đến một mức nào đó, ngƣời ta sẵn sàng đánh
đổi chọn mức thu nhập thấp hơn để đƣợc làm việc ở một môi trƣờng hoà đồng, thoải
mái, đƣợc đồng nghiệp tôn trọng.
- Điều phối và kiểm soát: Văn hóa doanh nghiệp điều phối và kiểm soát hành vi
các nhân tố bằng các câu chuyện, truyền thuyết; các chuẩn mực, thủ tục, quy trình, quy
11

tắc... Khi phải ra một quyết định phức tạp, văn hoá doanh nghiệp giúp ta thu hẹp phạm
vi các lựa chọn phải xem xét.
- Giảm xung đột: Văn hóa doanh nghiệp là keo gắn kết các thành viên của
doanh nghiệp. Nó giúp các thành viên thống nhất về cách hiểu vấn đề, đánh giá, lựa
chọn và định hƣớng hành động. Khi ta phải đối mặt với xu hƣớng xung đột lẫn nhau
thì văn hoá chính là yếu tố giúp mọi ngƣời hoà nhập và thống nhất.
- Lợi thế cạnh tranh: Tổng hợp các yếu tố gắn kết, điều phối, kiểm soát, tạo
động lực… làm tăng hiệu quả hoạt động và tạo sự khác biệt trên thị trƣờng. Hiệu quả
và sự khác biệt sẽ giúp doanh nghiệp cạnh tranh tốt trên thị trƣờng.
1.1.2.2. Chức năng của văn hóa doanh nghiệp
- Chức năng chỉ đạo: Văn hóa doanh nghiệp đƣợc hình thành trong một quá
trình, do chủ doanh nghiệp chủ trì, do đó nó phát huy tác dụng đối với hoạt động của
toàn bộ doanh nghiệp. Văn hóa doanh nghiệp tự trở thành hệ thống quy phạm và giá trị
tiêu chuẩn mà không cá nhân nào trong doanh nghiệp dám đi ngƣợc lại. Đến lƣợt nó,
khi đã hình thành, văn hóa doanh nghiệp làm cho doanh nghiệp có hƣớng phát triển
phù hợp với mục tiêu đã định... Chức năng chỉ đạo của văn hóa doanh nghiệp đƣợc thể
hiện ở chỗ, nó có tác dụng chỉ đạo đối với hành động và tƣ tƣởng của từng cá nhân
trong doanh nghiệp. Đồng thời, nó cũng có tác dụng chỉ đạo đối với giá trị và hoạt
động của toàn bộ doanh nghiệp.
- Chức năng ràng buộc: Văn hóa doanh nghiệp tạo ra những ràng buộc mang
tính tự giác trong tƣ tƣởng, tâm lý và hành động của từng thành viên trong doanh
nghiệp, nó không mang tính pháp lệnh nhƣ các quy định hành chính.
- Chức năng liên kết: Sau khi đƣợc cộng đồng trong doanh nghiệp tự giác chấp
nhận, văn hóa doanh nghiệp trở thành chất kết dính, tạo ra khối đoàn kết nhất trí trong
doanh nghiệp. Nó trở thành động lực giúp từng cá nhân tham gia vào hoạt động của
doanh nghiệp.
- Chức năng khuyến khích: Trọng tâm của văn hóa doanh nghiệp là coi trọng
ngƣời tài, coi công việc quản lý là trọng điểm. Điều đó, giúp cho nhân viên có tinh
thần tự giác, chí tiến thủ; đáp ứng đƣợc nhiều nhu cầu và có khả năng điều chỉnh
những nhu cầu không hợp lý của nhân viên.

12


- Chức năng lan truyền: Khi một doanh nghiệp đã hình thành một nền văn hoá
của mình, nó sẽ có ảnh hƣởng lớn tới mọi cá nhân, tổ chức trong và ngoài doanh
nghiệp. Hơn nữa, thông qua phƣơng tiện thông tin đại chúng và các quan hệ cá nhân,
Văn hóa doanh nghiệp đƣợc truyền bá rộng rãi, là nhân tố quan trọng để xây dựng
thƣơng hiệu của doanh nghiệp.
1.1.3. Sự cần thiết phải xây dựng và phát huy văn hóa doanh nghiệp
Văn hóa doanh nghiệp quyết định sự trƣờng tồn của doanh nghiệp. Nó giúp
doanh nghiệp trƣờng tồn vƣợt xa cuộc đời của những ngƣời sáng lập. Nhiều ngƣời cho
rằng văn hóa doanh nghiệp là một tài sản của doanh nghiệp.
Xây dựng văn hóa doanh nghiệp chính tạo sức mạnh cạnh tranh lâu bền của mỗi
doanh nghiệp. Văn hóa doanh nghiệp bắt nguồn từ “phƣơng châm, triết lý quản lý và
kinh doanh của doanh nghiệp”. Những doanh nghiệp nổi tiếng trên thế giới, có thời
gian tồn tại lâu dài (trên 50 năm) thƣờng có triết lý quản lý, kinh doanh bền vững theo
thời gian tồn tại của doanh nghiệp. Chắc chúng ta đều biết những triết lý kinh doanh,
những giá trị nổi tiếng của các doanh nghiệp nhƣ “Mạo hiểm, sáng tạo” của Sony,
Boeing, “Đổi mới, sáng tạo” của 3M, Motorola, “Sự hòa hợp, thống nhất” của Merck,
“Hƣớng đến nhân viên” nhƣ HP, Marriott…Với các doanh nghiệp này, phần cối lõi
trong các lớp của văn hóa doanh nghiệp trƣờng tồn cùng với đời sống của doanh
nghiệp, là căn cứ, là nguyên tắc chi phối mọi quyết định quản lý của doanh nghiệp.
Việc lựa chọn các ý tƣởng kinh doanh phù hợp với từng thời kỳ của thị trƣờng, có thể
hiểu là sự “vạn biến” trong kinh doanh, song phần cốt lõi trong giá trị doanh nghiệp
giúp xây dựng và giữ hình ảnh đẹp của doanh nghiệp “bất biến” trong con mắt của
khách hàng.
Xây dựng văn hóa doanh nghiệp có tác động đến “động cơ làm việc của từng
thành viên trong doanh nghiệp”. Cạnh tranh giữa các doanh nghiệp đang ngày càng trở
nên gay gắt. Cạnh tranh không những chỉ diễn ra trong việc mở rộng thị trƣờng tiêu
thụ hàng hóa, mà còn trong cả việc tuyển dụng, phát triển và “giữ” nhân tài. Yếu tố

“con ngƣời” ngày càng trở nên quan trọng hơn trong việc phát triển doanh nghiệp một
cách bền vững. Mặt khác, các chuẩn mực hành vi và các giá trị đƣợc chia sẻ giữa các
thành viên trong doanh nghiệp, ngày càng ảnh hƣởng mạnh mẽ đến thái độ, cách thức
hành động của các thành viên. Và cuối cùng nó tác động đến năng suất lao động, hiệu
quả trong công việc, và tất nhiên, tác động đến kết quả kinh doanh của doanh nghiệp.
13