Đánh giá sự tích lũy kim loại nặng trong đất trồng rau thuộc khu vực xã Đồng Tiến huyện Phổ Yên tỉnh Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM
---------------------

NGUY N XUÂN TH NG

tài:
IN
THU C KHU V

T TR NG RAU

NG TI N - HUY N PH

YÊN -

T NH THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI

H

o

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành

: Khoa h

Khoa

:

Khóa h c

: 2011 - 2015

Thái Nguyên 2015

ng
ng


I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM
---------------------

NGUY N XUÂN TH NG

tài:
Y KIM LO I N
THU C KHU V

T TR NG RAU

NG TI N - HUY N PH

YÊN -

T NH THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI

H

o

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành

: Khoa h

Khoa

:

Khóa h c

: 2011 - 2015

Gi

ng d n

ng

ng

: TS. Tr n Th Ph

ng -

Thái Nguyên 2015

i h c Nông Lâm


i

cc
c ta là : H c ph
lý thuy t ph i g n li n v i th c ti
ng ph i g n li n v i xã h i.
Chính vì v y, th c t p t t nghi p là khâu vô cùng quan tr ng trong quá
trình h c t p c
i h c nói chung và sinh viên c a
ih
i gian c n thi t nh m giúp cho
sinh viên c ng c và h th ng hóa l i toàn b ki n th
c trên gi ng
ng th i giúp cho sinh viên lam quen v i th c t s n xu t và n m
u khoa h c, trau d i cho sinh viên tác phong
làm vi
n và sáng t
ng tr thành cán b
c yêu c u c a th c t s n xu t, góp ph n x ng

nghi p phát tri n n n nông nghi
c nhà.
Xu t phát t
ng c
i
h c Nông Lâm Thái Nguyên. Vì v y sau th i gian h c t p nghiên c u trau d i
ki n th c t
n hành nghiên c
tài :
tích
in

t tr ng rau thu c khu v

ng Ti n huy n

Ph Yên t
lòng bi
c t i th y cô giáo , ban ch
nhi
c bi t là s
ng d n nhi t tình c a cô giáo T.S Tr n
Th Ph , th y cô t i phòng phân tích thí nghi
ng, ban lãnh
o và cán b
ng Ti n huy n Ph Yên t nh Thái
it
tài này.
Vì kh
i gian có h

tài c a em ch c ch n còn thi u sót.
Em r t mong th y cô và các b n góp ý ki

c hoàn thi

Thái nguyên , ngày 20 tháng 5
Sinh viên
Nguy n Xuân Th ng


ii
DANH M C B NG
B

ng c a m t s kim lo i n ng trong m t s lo

....... 8

B ng 2.2. S phát th i toàn c u c a m t s nguyên t kim lo i n ng .............. 9
B ng 2.3. Tr s trung bình kim lo i n ng trong bùn c ng rãnh thành ph .... 10
B ng

ng t

a các kim lo i n
i v i th c v

B

ng kim lo i n ng

c

t nông nghi p ...................... 11
t

t m t trong m t s lo

t

Vi t Nam ....................................................................................... 11
B

ng kim lo i n

t nông nghi p

m t s vùng c a

Vi t Nam ....................................................................................... 12
B

ng kim lo i n
n và Orion

t t i khu v

Hanel .................................................................. 13

B

t

B ng 3.1. Thông tin chung v m

B c C n và Thái nguyên ........ 14

t nghiên c u ........................................ 19

B ng 4.1 K t qu

u tra v bón phân vào ru ng.......................................... 20

B ng 4.2 K t qu

u tra t l

B ng 4.3 K t qu

u tra t l m c b nh c

B ng 4.4 Tình hình hi u bi t c
B ng 4.5 k t qu

B

pH c

ng ...................................... 21
i dân. ............................... 22

i dân v KLN..................................... 23

u tra v dân t c và ngh nghi

B ng 4.6 T l phun thu
B

tb

i dân .................... 24

t m i v .................................. 26

t .................................................................................. 28
t phân tích..................................... 29


iii

Hình 4.1 T l

t tr ng rau c

Hình 4.2 T l
Hình 4.3 Bi

t tr ng rau b

i dân .............................. 20

ng ................................................ 21

m c b nh c

Hình 4.4 T l

u tra s b ....................... 22

i dân hi u bi t v KLN .................................................... 23

Hình 4.5 Ngh nghi p c

i dân ............................................................. 24

Hình 4.6 Dân t c c

.................................................. 25

Hình 4.7 T l phun thu c BVTV c

i dân........................................... 26

Hình 4.8 Bi
Hình 4.9 Bi
Hình 4.10 k t qu
Hình 4.11 K t qu

tc

i dân m i v ......................................... 27

u tra so v i quy chu n.............................................. 28
t v i Fe
t v i Mn

m t s k t qu

u... 30

m t s k t qu nghiên c u ... 31

Hình 4.12 K t qu phân tích Zn th c t v i quy chu n .................................. 32


iv

BTNMT

:B

ng

BVTV

: B o v th c v t

Cu

:

Cd

: Cadmium

ng

ng
Fe

:S t

HTMT

: Hi n tr

KLN

: Kim lo i n ng

MAC

ng

ng t

Mn

: Mangan

Pb

: Chì

QCVN

: Quy chu n Vi t Nam

UBND

: y ban nhân dân

TCVN

: Tiêu chu n Viêt Nam

TCCP

: Tiêu chu n cho phép

TS

: T ng s

Zn

:K m

c a các kim lo i n ng

v
M CL C
U.......................................................................................... 1

PH N 1: M
1.2. M

tài........................................................................ 2

1.3. M c tiêu nghiên c u................................................................................... 2
1.4. Yêu c u c

tài ...................................................................................... 3
tài........................................................................................ 3

PH N 2: T NG QUAN TÀI LI U............................................................... 4
khoa h c........................................................................................... 4
lý lu n ............................................................................................ 4
........................................................................................... 4
2.2. Kim lo i n ng (KLN) và các d ng t n t i c

t , ngu n g c

phát sinh ............................................................................................................ 5
2.2.1. Kim lo i n ng và các d ng t n t i c a kim lo i n

t.............. 5

2.2.2. Ngu n g c phát sinh kim lo i n

2.3. S

t...................... 6

ng c a kim lo i n ng t i cây tr ng và s c kh

2.4. Tình hình nghiên c

t trên th gi i và

i..... 6

Vi t Nam .......... 8

2.4.1. Tình hình nghiên c u kim lo i n

t trên th gi i ................... 8

2.4.2. Tình hình nghiên c u kim lo i n

t

2.4.3 Ô nhi
PH N 3:

Vi t Nam.................. 11

t ......................................................................... 15
NG, N

C U ................................................................................................................ 18
ng và ph m vi ngiên c u............................................................... 18
............................................................................. 18
3.1.2 Ph m vi nghiên c u................................................................................ 18
m và th i gian nghiên c u ............................................................. 18
m nghiên c u .............................................................................. 18
3.2.2 Th i gian nghiên c u ............................................................................. 18


vi
3.3 N i dung nghiên c u ................................................................................. 18
u........................................................................... 18
th a............................................................................. 18
u tra ............................................................................ 18
y m u............................................................................ 19
3.4.4. L y m

t........................................................................................... 19
t............................................................ 19
c ô nhi

t nông nghi p.................... 19

3.4.7.X lý s li u b ng ph n m m Excel. ..................................................... 19
PH N 4: K T QU NGHIÊN C U .......................................................... 20
u ki n t nhiên, xã h

ng Ti n, huy n Ph Yên, t nh Thái

Nguyên. ........................................................... Error! Bookmark not defined.

n tr

ng c

ng Ti n Error! Bookmark not

defined.
4.2.1. Ô nhi

c th i sinh ho t: ........... Error! Bookmark not defined.

4.2.2. Ô nhi m do khí th i............................... Error! Bookmark not defined.
4.2.3. Ô nhi m do ch t th i r n ....................... Error! Bookmark not defined.
ng c a kim lo i n
ô nhi m

u tra th c ti n. 20
t tr ng rau t

a bàn xã

ng Ti n huy n Ph Yên - t nh Thái Nguyên. ......................................... 28
4.5.

xu t gi i pháp kh c ph c .................................................................... 32

4.5.1. Bi n pháp qu n lý.................................................................................. 33
4.5.2.Gi i pháp k thu t .................................................................................. 33
4.6 Bi n pháp khác .......................................................................................... 35
PH N 5: K T LU N VÀ KI N NGH ..................................................... 39

5.1. K t lu n .................................................................................................... 39
5.2. Ki n ngh .................................................................................................. 39


vii
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................ 41


1
PH N 1
M

U

tv
ng s ng c a chúng ta hi
m . Các ho

i m nh

ng công nghi p, nông nghi p, xây d ng, giao thông v n t i,

ho

ng

b hu ho i nghiêm tr ng, làm cho nhi
ngày càng l
v

th ng t ng ôzôn

o nhi t.... Ô nhi

ô nhi

tv

T

b c xúc c a toàn c u.

ct

ng t nhiên có kh

t làm s

x y ra

m

ng nh

nh, n u quá

gây ra ô nhi m. Trong quá trình sinh ho t, s n xu t h u h t
các ph th

u quay tr l i

nhau. S tích lu kim lo i n
nghi p

i các hình th c khác
t nông nghi

t nông

các làng ngh nói riêng là m t trong nh ng hi m h

t. V

ô nhi

gi

ng

n ra ph bi n nhi

t trong nh ng nguyên nhân làm cho di

t nông nghi p

ngày càng b thu h p.
ng nông nghi

ng b i

ng ch y u trong s n xu t nông nghi p. H u h t các ho
s n xu t nông nghi

u di n ra trên b m

tr ng tr

c bi t là các ho

ng
ng

i v i cây tr ng.
i v i Thái Nguyên, m t t nh mi n núi có nhi
ho

tr ng, quy

ng trong nông nghi p thì vai trò c
n thu nh

i s ng c

i dân.

i ph n
t càng tr nên quan


2

Hi n nay, di
và ch

t nông nghi p b suy gi

ng. Nguyên nhân ch y u là do hi

sinh ho t, c a ho

c v s

ng ô nhi m t ch t th i c a

ng s n xu t công nghi p, nông nghi p.

t là ngu n tài nguyên có gi i h
v i ho

ng

c bi t quan tr

ng nông nghi p, b o v

i

ng và s s ng trên toàn c u. Th

n nay, ch

t suy gi m, ô nhi

n ra trên quy mô r ng l

c bi t, ô nhi

ng

t b i các kim lo i

n

thu hút s quan tâm c a nhi u nhà khoa h c trên

toàn th gi i do tính ch

c h i và b n v ng c

ng.

ng Ti n, 1 xã thu c khu v
nghi p, cùng v

n ngành công

ô nhi

ng. Nh ng di

t tr ng

thu h p b i s phát tri n c a công nghi p, s ô nhi m t i môi
t ngày càng tr nên là v

quan tr ng.

Xu t phát t nh ng yêu c u khoa h c và th c ti
Tr n Th Ph chúng tôi ti n hành th c hi
in

is

ng d n c a TS.

tài:
t tr ng rau thu c khu v c xã

ng Ti n huy n Ph Yên t
1.2. M

u

tài

-

nghiên c u s

tích lu kim lo i n

nghi

c m t c a khu v

ng Ti n

Ph Yên t
-

t nông

ô nhi m chúng c

huy n
t.

xu t các gi i pháp kh c ph c

1.3. M c tiêu nghiên c u
-

u ki n t nhiên, kinh t , xã h i c

- Nghiên c u s tích lu Zn, Fe, Mn
v

t nông nghi p thu c khu

ng Ti n.
-

n tr

ng c

ng Ti n


3
1.4. Yêu c u c

tài

- Tìm hi

c v tình hình c

-

ng kim lo

t và s

a chúng trong

t tr ng rau.
-

i pháp h n ch

ng.

tài
c:
-

t và s

a

t tr ng rau.
- Các s li u thu th p, t ng h
d

i chính xác có th s

xu t bi n pháp phù h p.
c ti n
-

v

c
-

h

tài nghiên c u v các v

rau s ch v

ng là nh ng

c quan tâm c a xã h i.
tài là m

c t p duy t cho sinh viên ti p c n v i th c ti n xã
nh n th

i v n d ng nh

c vào

th c ti n.
- Quá trình th c hi
b ,t ps
vi

t cán

m cho sinh viên thu th p ki n th c, chu n b cho công


4
PH N 2
T NG QUAN TÀI LI U
khoa h c
lý lu n
* Khái ni

ng :

ng là m t t h p các y u t t nhiên và xã h i bao quanh bên
ngoài c a m t h th ng

ng lên h th ng này

ng và tình tr ng t n t i c

ng có th coi là m t t p h p,

th
th

nh

tt ph

m xét c n ph

ng c a m t h
i h th

* Khái ni m ô nhi

ng :

Ô nhi

ng là s

i tính ch t c

ph m tiêu chu

ng, vi

i tr c ti p ho c gián ti p các thành ph n

c tính v t lý, hóa h c, nhi

, sinh h c, ch t hòa tan, ch t phóng x

b t k thành ph n nào c

ng hay toàn b

t quá m c

nh.
* Khái ni m ô nhi
Ô nhi

t:

c xem là t t c các hi

b i các ch t gây ô nhi

ng làm nhi m b

t

t b ô nhi m có th phân lo i theo ngu n g c

phát sinh, ho c các tác nhân gây ô nhi m: Do ch t th i sinh ho t, do ho t
ng công nghi p, do ho
nhi

ts

ng nông nghi p, do ch

c hoá h c... Ô

o l n cân b ng sinh thái, suy gi m các ch

phá hu c u trúc c
- Lu t b o v

ng và

t.
ng 2005

- QCVN 03:2008 BTNMT
- TCVN 5939 - 1995: Ch
công nghi

i v i b i và các ch t h

ng không khí

Tiêu chu n khí th i


5
- TCVN 6991 - 2001: Ch

ng không khí

Tiêu chu n th i theo t i

ng không khí

Tiêu chu n th i theo t i

ng c a các ch
- TCVN 6994 - 2001: Ch
ng c a các ch t h
2.2. Kim lo i n ng (KLN) và các d ng t n t i c

t , ngu n

g c phát sinh
2.2.1. Kim lo i n ng và các d ng t n t i c a kim lo i n

t

Thu t ng KLN nh m nói t i b t c m t nguyên t nào có kh

riêng l n (d > 5 g/cm3) và th hi

c tính

n

th

c

c a KLN còn ph thu c vào các d ng t n t i c a chúng
Khi nghiên c u s tích lu c
cc
i c a chúng

nhi u d

y u

k tv ih
-D

t.

t mà ch xem xét hàm

ng t ng s
ng bi

ng

i v i cây tr ng
t . Chúng có th t n t i

các d

ng, liên

t v i g c cacbonat, v i oxit s t, v i oxit mangan.
ng:

Các kim lo i n

c h p ph trên b m t các h

t (h t s t, c c

oxit s t và oxit mangan b solvat ho , c

ng mà cây

tr ng d h

.

- D ng liên k t cacbonat:
Các kim lo i n ng t n t

i d ng các mu i cacbonat (CO32-) trong

t. S t n t i và liên k t c a các d ng này ph thu c r t nhi u vào pH c a
t.
- D ng liên k t oxit s t, oxit mangan:
D ng này d hình thành do các oxit s t và oxit mangan t n t
t li u g n k t gi a các h
ch t lo i b r t t t các KLN nh quá trình nhi
u ki n kh .
- D ng liên k t v i ch t h

t

t. Các oxit này là nh ng
ng h c không

i


6
KLN liên k t v i các ch t h

t

t, s n ph m phân gi i c a ch t h

th

bên ngoài h t

c tính t o ph c và peptiz hoá c a các ch t h
kim lo i tích lu l

t (các ch t h

s gi i phóng các kim lo i n

oxy hoá, phân gi i d

n

t).

- D ng còn l i:
Bao g m các KLN n m trong c u trúc tinh th c a các khoáng v t
nguyên sinh và th sinh. D ng này r t khó gi
u ki n t

i các

ng. Do tác d ng c

c

bi t là phong ho ho h c và phong hoá sinh h c mà các KLN d n d
gi

c

t.

2.2.2. Ngu n g c phát sinh kim lo i n

Kim lo

u m t ph

a hoá c a khoáng v t m

t
c sinh ra t các quá trình ho t
t thông qua quá trình phong ho

ho h c. Tuy nhiên, v i quá trình phong hóa hóa h
mà ch y u kim lo
s n xu t c

ng kim lo
t là do các ho

i . Các ho

ng

m:

- Ho

ng s n xu t công nghi p

- Ho

ng s n xu t nông nghi p

- Ho t

ng khai khoáng qu ng ch a kim lo i

- Kim lo i t rác th i
2.3. S

ng c a kim lo i n ng t i cây tr ng và s c kh
c c a m t s KLN t

i
i:

c c a k m (Zn)
-

i v i cây tr ng: S

a

t
trong cây quá nhi u gây m t s m i liên h

i v i cây tr ng khi Zn tích
nh m t di p l c. S tích t Zn
nm


7

i và góp ph n phát tri n thêm s tích t

c bi t

t[1].
-

iv

i

ng thi t y u và nó s gây ra các

ch ng b nh n u thi u h
ng tích t ch y u
v

i, Zn
trong gan, là b ph n tích t chính c a các nguyên t

, kho

c th n l c m i ngày. Zn còn có kh

t bi n, gây ng

c th n kinh, s nh y c m, s sinh s n,

n h mi n nhi m. S thi u h
ch

nh li

gây ra các tri u

nh hoàn, mù màu, viêm da, b nh v gan và

m t s tri u ch ng khác[1].
cc
-

ng (Fe)

i v i cây tr ng: Theo k t qu nghiên c u c a nhi u công trình cho

th y Fe có vai trò r t quan tr
thi u Fe

i v i phát tri n c a cây tr ng. Cây tr ng

ng có t l quang h p b

u này cho th y Fe có liên

n m c ph n ng oxit hoá c a cây. Trong cây thi u ch t Fe thì quá
trình oxit hoá Acid Ascorbic b ch m, Fe hình thành m t s l n ch t h
t ng h p v i Protein, Acid amin và m t s ch t

ng g p

c trái cây.
Ngoài nh ng
bi u hi n ng

ng do thi u Fe, thì vi c th a Fe

c mà chúng có th d n t i tình tr ng cây ch t . Lý do c a vi c

này là do dùng thu c di t n m, thu c tr
l

tt
-

n cho ch t li u Fe b c n

[1].

iv

th do u

y ra nh ng

i: Nguyên li u d
c qua h th ng d

ng Fe

c b ng Fe

n m, t

c Fe c

i có

c ph m có ch a
d ng thu c di t

t o (Algaecides) có ch a Fe
Fe là m t ch

n ng

làm v sinh h , u
iv

ng v

iv

u.
i 1 g/kg th tr


8
gây t vong, t 60 100 mg/1kg gây bu n nôn.
tr

n s c kho do thi u h

Fe

ng nghiêm

a[1].

c c a chì (Pb)
-

i v i cây tr ng: S

c cho cây tr ng khi

t quá cao.
-

iv

i

im

tiên có th th y v ng t r i chát, ngh n

ng Pb 25

30 g, n n nhân tho t

c , nôn ra ch t tr

m ch y u, tê chân tay, co gi t và t

ng d d i,

tích lu m

k s d n d n xu t hi n các bi u hi n nhi
vi

l

iv i

ng d d

trên, m ch y

c ti

kh

ng gây s y thai ph n có thai.

2.4. Tình hình nghiên c

t trên th gi i và

2.4.1. Tình hình nghiên c u kim lo i n

Vi t Nam

t trên th gi i

Vi c nghiên c u KLN trong

t

hành t r t s

trên th gi

c ti n

n hành nghiên c u và phân

ng m t s KLN trong m t s lo
B

i li t chi

ng 2.1)

ng c a m t s kim lo i n ng trong m t s lo
n v : mg/kg
m tích

Nguyên t
Cr

Mn
Co
Ni
Cu
Zn
Cd
Sn
Hg
Pb

(Serpentine)
(Basalt)
2.000-2.980
200
1.040-1.300 1.500-2.200
110-150
35-50
2.000
150
10-42
90-100
50-58
100
0,12
0,13-0,2
0,5
1-1,5
0,004
0,01-0,08
0,1-0,4

3-5

Axit
t
(Granite)
4
10-11
35
400-500 620-1.100
4-60
1
0,1-4
0,3
0,5
7-12
2-9
10-13
5,5-15
30
40-52
20-25
16-30
0,09-0,2 0,028-0,1
0,05
3-3,5
0,5-4
0,5
0,08
0,05-0,16 0,03-0,29
20-24

5,7-7
8-10

p
90-100
850
19-20
68-76
39-50
10-120
0,2
4-6
0,18-0,5
20-23

(Ngu n: Alter Mitchell, 1964 ) [5].


9
D a vào b ng 1 ta th y tu t ng lo

ng kim lo i ch a trong
ng kim lo

macma l

m tích.
c tích lu ngoài quá trình phong hoá t i

ch c a các khoáng v

, còn do các ho

ng s n su t c a con

i mang l i, mà nguyên nhân này là ch y u. Vì v
n hành nghiên c u s phát th i toàn c u c a m t s nguyên
t KLN do t nhiên và do nhân t o (b ng 2.2).
B ng 2.2. S phát th i toàn c u c a m t s nguyên t kim lo i n ng
: 108
Nguyên t
Sb
As
Cd
Cr
Co
Cu
Pb
Mn
Hg
Mo
Ni
Se
Ag
Sn
V
Zn

T nhiên
Nhân t o

9,8
380
28
780
2,9
55
580
940
70
44
190
2,600
59
20,000
6,100
3,200
0,4
110
11
510
280
980
4,1
140
0,6
50
52
430
650
2,100

360
8,400
(Ngu n: Galloway & Freedmas, 1982 [10])

Theo Thomas (1986), các nguyên t
ng ch a trong ph th i c a các nhà máy luy n kim màu, s n su t ô
c th i ch a 13 mg Cu/l, 10 mg Pb/l, 1 mg Zn/l


10
s gây ô nhi

t nghiêm tr ng.

m ts

ch, Nh t B n,
n ánh tình tr ng ô nhi m

Pb nghiêm tr ng[29].
c Anh, k t qu
v

t c a 53 thành ph , th xã

c bi
ng có nhi u

trên 200 ppm,

y: các KLN trên
khu v c khai thác m

nhi u vùng công nghi

Các ch t th i t
kho

các ho

ng Pb t ng s
t quá 500 ppm.

ng công nghi p, nông nghi p, khai

m không ch
c

t

t mà còn làm ô nhi m môi

các con sông, bi n. Theo Setevenson (1986), n

20 t

ra trên 1 h

t s có kho ng

8 ppm Zn, và 5 ppm Cd . Phân tích các m u bùn c
k t qu KLN

c

b ng 2.3.

B ng 2.3. Tr s trung bình kim lo i n ng trong bùn c ng rãnh thành ph
: ppm
Bùn c ng rãnh
Bùn c ng rãnh
thành ph
Bùn nhà máy d t
Bùn nhà máy
u
Bùn nhà máy ch
bi n g
Bùn c ng rãnh
Anh

Al

Fe

Mn

Cu

Zn

Pb

Ni

Cd

Cr

Hg

7280 2370 150 565 2220 520

100

28

1040

5

-

-

-

394

864

129

63

4

2490

-

-

-

-

81

255

29

18

2

117

-

-

-

-

53

122

42

119

2

81

-

-

-

-

800 3000 700

80

-

250

-

(Ngu n: Tan et al., 1971; Wild, 1993) [23].
t b ô nhi m KLN làm gi
s nd nt
gi

ng x

n s c kho

nh m c ô nhi m KLN .

t cây tr ng
i. Vì v y, nhi

n nông
c trên th


11
B ng 2.

ng t

a các kim lo i n

t nông nghi p

i v i th c v

c
: mg/kg

Nguyên t
Cu
Zn
Pb

Áo
100
300
100

Canada
100
400
200

Balan Nh t
Anh
c
100
125
50
50
300

250
150
300
100
400
50
500
(Ngu n: Kabata- Pendias, 1992 [9])

2.4.2. Tình hình nghiên c u kim lo i n
Vi
ch ra r

t

ng nghiên c

Vi t Nam

uv

ng c a các nguyên t

thu c nhi u vào ngu n g

t ph

và m u ch t hình thành n n c c lo

Các tác gi Tr n Công T u và Tr n C

ng KLN d ng t ng s và d tiêu
lo

t

tm t0

20 cm c a m t s

c t (Co, Cr, Fe, Mn, Ni, Pb, Zn) t p trung ch y u

hai lo

t chính

Vi t Nam

t feralit phát tri n tr

bazan có

ng các nguyên t trên (tr Pb) cao nh t.
B

ng kim lo i n ng t
Vi t Nam

t m t trong m t s lo

t

: mg/kg
Lo
t
t Feralit phát tri n

D ng
TS

t phù sa

TS

t phù sa

TS

t xám phát tri n
trên Granit mi n Trung

TS
TS

t phèn

Co
59,5
0,46
6,1
0,52

13,6
0,24
1,2
<0,1
1,9
0,48

Cr
257,6
<0,36
30,8
<0,36
43,2
<0,36
9,9
<0,36
25,9
<0,36

Fe
125091
<0,83
17924
1,45
42280
<0,83
5848
<2,83
8823
19,8

Mn
Ni
Pb
Zn
1192 227,1 9,0
81,0
55,5 0,96 <0,51 <0,51
239 18,6 29,1 36,2
134,7 <0,57 <0,51 1,1
227 34,9 37,1 86,7
43,8 <0,57 0,29
0,6
26,0
2,6
9,3
11,6
0,42 0,62 <0,51 <0,51
26,0 12,4 23,4 21,4
14,5 1,14 <0,51 4,89

(Ngu n: Tr n Công T u & Tr n C ng Kh nh, 1998 [14])
Ghi chú:
- TS: T ng s
ng


12
Nghiên c u c a tác gi
KLN trong các lo

ra r

ng

t khác nhau có giá tr thành ph n nguyên t khác nhau

ph thu c vào ngu n g

t Ferrasols phát tri

ng các nguyên t

t: 52 mg/kg; 827 mg/kg;

t Ferrasols có ngu n g
ng ít

ng c a Cu và
ng các nguyên t

t là

28 mg/kg và 758 mg/kg[3].
Các k t lu

c H

Th Lam Trà và Kazuhiko
ng các KLN c a nhi u lo

khác nhau . Theo tác gi

t phát tri

ng Cu và Zn
i th p

ng Pb
th p

t

t phát tri

m

ng

t t c các lo

B

ng kim lo i n
t nông nghi p
c a Vi t Nam

m t s vùng
: mg/kg

m
H i Phòng
Hà N i
Hà Giang
B c Giang

và
m u ch t
Phù sa
Phù sa
Phù sa

Cây tr ng
Lúa
Lúa rau
Lúa

Cu

Pb

Zn

Cd

24
33
89
0,09
22

24
159 0,09
24
21
57
0,05
16
19
32
0,07
58
27
144 0,04
Ninh Bình
Mía
106
33
153 0,02
Ngh An
Cao su
47
24
159 0,02
cL c
Lúa
90
10
124 0,08
Gia Lai
Cao su

83
11
105
Cà phê
49
11
80
ng
(Ngu n: H Th Lam Trà & Kazuhico Egashira, 2001 )[27].


13
Hi n nay Vi

y m nh phát tri n kinh t - xã h i, nhi u khu

, khu công nghi
ho

c m ra d n t i tình tr ng ô nhi

ng s n xu t c

t do

i ngày càng tr nên nghiêm tr ng.

Theo k t qu nghiên c u c a tác gi
khu v

ng s

n và công ty Orion

c a hai khu v

u có ch

(1999)

Hanel cho th

c th i

c thù trong quá trình s n xu t,

v

iv
t 9,04 l n; Orion

c m t lo
t 1,12 l n). Trong tr m tích
ng n n là Pb (3,3

10,25 l n); Hg (1,56

2,24 l

tg

ng t

ng

c cho th c v t

t nông nghi p, theo

tiêu chu n c a Anh t 1,33 1,79 l n[10].
B

ng kim lo i n

t t i khu v c

n và Orion Hanel
: mg/kg
Khu v
Cu
0 20

Pb

n
Zn

Khu v c Hanel

Cd

Hg

Cu

Pb

Zn

Cd

Hg

31,42 32,63 268,25 0,985 0,122 21,34 27,93 44,50 0,312 0,078

20 - 40 25,54 25,28 256,08 0,910 0,096 18,22 21,46 39,25 0,275 0,034
(Ngu

ng s , 1999 )

K t qu nghiên c u c a tác gi Nguy n Ng c Nông (2003) cho th y
r

ng c a các nguyên t

Nguy n càng l

t

i v i vùng g

B c C n và

, khu công nghi

ng các nguyên t
Cd, Pb, As khá cao trong vài lo
s c nh báo v

ng.

Th i
p
ng

t

vùng thành ph Th i Nguy


14
B

t

B c C n và Thái

nguyên
: mg/kg
Nguyên t

B cC n

Thái Nguyên

Cd

0,46 1,05

0,78 1,59

Pb

1,87 3,12

1,25 2,98

As

1,25 2,98

1,88 5,12

(Ngu n: Nguy n Ng c Nông, 2003)
n Ng c Qu nh, Lê Huy Bá và c ng s
ng c a các khu công nghi p t
m

u

ng KLN trong t

t m t. Các

c l y t i các huy n Nhà Bè, B nh Ch nh, khu v c g n các khu công

nghi

m Cd và Zn r

t t 7,6

25,5 mg/kg.

Minh (qu n Th

ng c a chúng có th

các khu công nghi p phía B c c a thành ph H Chí

c, qu n 2, qu n 9) có kh

ng Zn th c t

ng t 161

qu n 2, t 356 679 mg/kg trong

m Zn r t cao. Hàm
390 mg/kg trong t

tm t

t m t qu n 9[13].

Theo tác gi H Th Lam Trà và Kazuhiko Egashira (1999) khi nghiên
c

ng m t s kim lo i n

Liêm và Thanh Trì
trong kho ng: 0,16

t nông nghi p c a các huy n T

Hà N i cho th

ng các kim lo i n

0,36 mg/kg Cd; 40,1

mg/kg Pb; 98,2

73,2 mg/kg Cu; 3,19

ng
5,30

t nông nghi p c a hai huy n

T

ô nhi m kim lo i n ng (theo TCVN 1995) tr

Cu. T

t chuyên rau c a Tây T u - T
20 30 mg/kg so v

ng

t khác (73,2 mg/kg)[26].

Tác gi H Th Lam Trà và Nguy n H u Thành (2003) khi nghiên c u
ng Cu, Zn, Ni (t ng s

t nông nghi p c a huy n
ng t ng s c

t 21,85

149,34 mg/kg; Zn t 59,45

188,65 mg/kg; Ni t 27,38

ng
55,71


15

mg/kg. Trong 15 m

t nghiên c u có 2 m u b ô nhi m Cu, các tác gi

nh báo v

y s ô nhi m và

tích lu Ni[22].
Theo tác gi

ts m

ngh tái ch chì Ch

o
661,2 mg/kg; Zn: 23,6

lo

42,3 mg/kg (thu c

ng cao). Trong s 9 m u
t quá gi i h

c phân tích Pb

c sinh ho t (0,05 mg/l)

t 0,07 - 10,83 mg/kg chi m 77,78 %; 5 m

t quá giá tr gi i h

c

ng b ô nhi

nh

dùng cho các m
ng tr c ti

làng

ng Cu: 43,68

69,68 mg/kg; Pb: 147,06

có 7 m

t

su t cây tr

c bi

n s c kho c a

i dân trong xã[4].
Theo tài li u thu th

uv

c, tác gi Ph m Quang Hà và c ng s (2000)

t nông nghi p

làng ngh

cú k t lu

c nh m, ch
t nông nghi p c a làng ngh
ng t 20,0

ng t 20,1

143 mg/kg); Zn là 11,3

ng t 33,7 887,4 mg/kg).
2.4.3 Ô nhi

t

Ô nhi

c xem là t t c các hi

t b i các ch t gây ô nhi

ng làm nhi m b n môi

t b ô nhi m có th phân lo i theo

ngu n g c phát sinh, ho c các tác nhân gây ô nhi m: Do ch t th i sinh ho t,
do ho

ng công nghi p, do ho
Ô nhi

ts

ng và phá hu c u trúc c
gây ô nhi

t:

ng nông nghi p, do ch

c hoá h c...

o l n cân b ng sinh thái, suy gi m các ch t dinh
t s nguyên nhân ch y u


16
Ô nhi m do ch t th i công nghi p
Trong quá trình phát tri

l

i, thành ph H

p ph i nhi u v
tr ng do các ho

ng ngày càng nghiêm

ng s n xu t công nghi p, nông nghi p, giao thông v n t i

và sinh ho t gây ra. Theo k t qu tính toán, ho
nghi p (KCN) tr

m

th ng sông Sài Gòn nghi

ng c a các khu công

thành ph H Chí Minh m i ngày th i vào h
ng Nai t ng c

c th i công

ng 671 t n c

ng, 1.130 t n BOD5 (nhu c u

xy sinh hoá), 1789 t n COD (nhu c u xy ho h c), 104 t

n

photpho và kim lo i n ng (KLN)
Ô nhi m do phân hóa h c
Theo

n tr

ng

80% phan hóa h

13,

Vi t Nam,

g th

b phân bón c

toàn

ng nguyên ch t là 211.000 t n,
ki n kho ng 2.708.000 t n. N u t nh tr n m

2000 t

l N: P2O5: K2O = 1 : 0,38 :
2011

2013

K2O = 1 : 0,55 : 0,36); d ki

l N: P2O5:
n 2012

2013 bón kho

kg/ha (t l N: P2O5: K2O = 1 : 0,58 : 0,37) so v i bình quân th gi i còn
th

ng phân bón bình quân s d ng cho 1 ha gieo tr ng r t th
vùng trung du và mi n núi (kho ng 80

c bi t

90 kg/ha), th

u so v i

Hàn Qu c, Nh t B n và Trung Qu
nhi

ng ô

ng nghiêm tr
ng t i s chua hoá

c, liên t c
t

t canh tác. M t s vùng s d

nhi u có liên quan t i s tích lu NO3
Ô nhi m do hoá ch t b o v th c v t

c.

m