Nghiên cứu tình hình sinh trưởng, phát triển một số tổ hợp ngô lai mới vụ xuân 2015 tại Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM
----------

----------

tài:
NGHIÊN C
T

G, PHÁT TRI N M T S

H P NGÔ LAI M I V XUÂN 2015 T I THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI

H

o

: Chính quy

Chuyên ngành : Tr ng tr t
Khoa

: Nông h c

Khóa h c

: 2011 2015

IH C


I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM
----------

----------

tài:
NGHIÊN C
T

G, PHÁT TRI N M T S

H P NGÔ LAI M I V XUÂN 2015 T I THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI

H

o

: Chính quy

Chuyên ngành

: Tr ng tr t

Khoa

: Nông h c

Khóa h c

: 2011 2015

Gi

IH C

ng d n : TS. Tr n Minh Quân


i
L IC

trên gh

c s nh t trí c a Ban giám hi
h

o

ng, Ban ch nhi m khoa Nông

Nghiên c

ng, phát tri n m t s

t h p ngô lai m i v xuân 2015 t i Thái Nguyên
t kho ng th i gian
v i tinh th n trách nhi m c a b n thân, cùng v i s
c a th
b
tài c a mình.
u tiên tôi xin chân thành c
th y giáo TS. Tr
n
tôi trong su t th i gian làm thí nghi
ng ru ng, c
trong quá trình hoàn thi n b n báo cáo này.
Tôi xin c
c a Ban giám hi
ng, Ban ch nhi m
khoa, các th y cô giáo khoa Nông h
u ki
c ch
ng làm
thí nghi
c h i bên ngoài th c t .
Và cu i cùng tôi xin c
n th c t
tr tôi, giúp tôi có nh
u ki n thu n l i nh
hoàn thành quá trình th c t p c a b n thân.
và kinh nghi m c a b n thân còn h n ch
u tiên
c làm vi c v
t nhà khoa h

tài c a tôi không
tránh kh i thi u xót r
cs
a th y cô và b n bè.
Tôi xin chân thành c

!
Sinh viên

Nông


ii
DANH M C CÁC B NG, HÌNH
B ng 2.1. Tình hình s n xu t ngô c a các Châu l c và Th gi i

n

2011-2013 ............................................................................................. 5
B ng 2.2. Tình hình s n xu t ngô c a m t s

c tiêu bi u trên th gi

2013....................................................................................................... 6
B ng 2.3. D báo nhu c u ngô th gi

..................................... 7

B ng 2.4. Tình hình s n xu t ngô c a Vi

n 1961

2013 ....... 10

B ng 2.5.Tình hình xu t ngô c a các vùng mi n và c
B ng 2.6. Tình hình s n xu t ngô c a m t s
B ng 2.7. Tình hình s n xu t ngô t

............. 12
n 2002 - 2013.... 17

B ng 3.1. Các t h p ngô lai tham gia thí nghi
B ng 4

........ 11

i ch ng.................... 20

ng, phát tri n c a các T h p lai tham gia
thí nghi m v Xuân 2015 t i Thái Nguyên ........................................ 28

Hình 4.1: Bi

t l chi

p trên chi u cao cây c a các THL v

Xuân 2015 t i Thái Nguyên................................................................ 31
B ng 4.3. S lá trên cây và ch s di n tích lá c a các THL v Xuân 2015 t i
Thái Nguyên........................................................................................ 33

B ng 4.4. T

ng chi u cao cây c a các THL v Xuân 2015 t i

Thái Nguyên........................................................................................ 34
B ng 4.5. T
B ng 4.6

ra lá c a các THL v Xuân 2015 t i Thái Nguyên ............ 36
ng kính g c và s r chân ki ng c a các THL ........................ 38

B ng 4.7. T l nhi

c thân c a các T h p lai .................................. 39

B ng 4.8. Các y u t c

t c a các THL v Xuân 2015

t i Thái Nguyên................................................................................... 41
B

t lí thuy

t th c thu c a các THL v Xuân

2015 t i Thái Nguyên.......................................................................... 44
B ng. Di n bi n th i ti t khí h u v Xuân

5 t i Thái Nguyên ......... 48

iii

DANH M C CÁC T

VI T T T

CIMMYT:

Trung tâm C i ti n Ngô và Lúa m Qu c t

CV(%):

H s bi

ng

i ch ng
FAO:

T ch c nông nghi

G - CSL:

Gieo Chín sinh lí

G - PR:

Gieo Phun râu

G - TC:

Gieo- Tr c

G - TP:

Gieo Tung ph n

Ha:

hecta

LSD:

Sai khác nh nh

P:

Xác su t
:

T

ra lá

TP - PR:

Tung ph n

Phun râu

THL:

T h p lai

USDA:

B nông nghi p Hoa Kì

c liên h p qu c


iv

L I C M N ................................................................................................... i
DANH M C CÁC B NG, HÌNH .................................................................ii
DANH M C CÁC T VI T T T...............................................................iii
Ph n 1: M
U ............................................................................................ 1
1.1. Tính c p thi t c
tài ............................................................................. 1
1.2. M
u c a tài...................................................................... 2
1.2.1. M
.................................................................................................. 2
1.2.2. Yêu c u.................................................................................................... 2
c và th c ti n c
tài ................................................... 3
c .................................................................................... 3

c t p.............................................................................. 3
Ph n 2: T NG QUAN TÀI LI U ................................................................. 4
2.1. C s khoa h c........................................................................................... 4
2.2. Tình hình s n xu t, tiêu th và nghiên c u ngô trên th gi i .................... 4
2.2.1. Tình hình s n xu t ngô trên th gi i ....................................................... 4
2.2.2. Tình hình tiêu th ngô trên th gi i ........................................................ 7
2.2.3. Tình hình nghiên c u ngô trên th gi i................................................... 8
2.3. Tình hình s n xu t, nghiên c u và tiêu th ngô t i Vi t Nam ................... 9
2.3.1. Tình hình s n xu t ngô t i Vi t Nam ...................................................... 9
2.3.2. Tình hình tiêu th ngô trong n c ........................................................ 12
2.3.3. Tình hình nghiên c u ngô t i Vi t Nam ............................................... 13
2.3.3.1. M t s t n t i, h n ch , và bi n pháp kh c trong công tác nghiên c u,
ch n t o gi ng ngô Vi t Nam ............................................................ 14
2.4. Tình hình s n xu t ngô t i Thái Nguyên.................................................. 16
2.5. Các lo i gi ng ngô ................................................................................... 18
2.5.1. Gi ng ngô th ph n t do (TPTD - open pollinated variety) ............... 18
2.5.2. Gi ng ngô lai (Maize Hybrid)............................................................... 18
Ph n 3: N I DUNG VÀ PH
NG PHÁP NGHIÊN C U ..................... 20
3.1. V t li u nghiên c u .................................................................................. 20
m và th i gian nghiên c u ............................................................ 20


v
m nghiên c u ............................................................................. 20
3.2.2. Th i gian nghiên c u ............................................................................ 21
3.3. Quy trình tr ng tr t áp d ng trong thí nghi m......................................... 21
3.4. N i dung nghiên c u................................................................................ 22
3.5. Ph ng pháp nghiên c u.......................................................................... 22
3.5.1. Ph ng pháp b trí thí nghi m.............................................................. 22

3.5.2. Các ch tiêu và ph ng pháp theo dõi................................................... 23
3.6. Thu th p s li u........................................................................................ 26
3.7. X lí s li u .............................................................................................. 26
Ph n 4: K T QU VÀ TH O LU N ........................................................ 27
4.1
n sinh tr ng, phát tri n c a các t h p lai c a các THL v
Xuân 2015 t i Thái Nguyên .................................................................. 29
4.2.1. Chi u cao cây ........................................................................................ 29
4.2.2. Chi
p............................................................................... 30
4.2.3. S lá trên cây......................................................................................... 31
4.2.4. Ch s di n tích lá (LAI) ....................................................................... 32
4.3. T
ng chi u cao cây c a các t h p lai tham gia thí nghi m.... 34
4.4. T
ra lá c a các t h p lai tham gia thí nghi m ................................ 35
4.5. Kh
ng ch u c a các THL thí nghi m........................................ 37
4.5.1. Kh n
c a các gi ng ngô tham gia thí nghi m ................ 37
4.5.2. Kh
ng ch u sâu b nh ............................................................. 38
4.6. Các y u t c
t
t c a các THL tham gia thí nghi m.. 40
4.6.1. S b p trên cây ...................................................................................... 41
4.6.2. Chi u dài b p......................................................................................... 42
ng kính b p.................................................................................... 42
4.6.4. S hàng h t trên b p.............................................................................. 42
4.6.5. S h t trên hàng..................................................................................... 42

4.6.6. Kh i l ng 1000 h t ............................................................................. 43
t lý thuy t (T /ha)................................................................... 43
4.6.8
t th c thu (t /ha) ..................................................................... 44
Ph n 5: K T LU
NGH ............................................................. 46
TÀI LI U THAM KH O ........................................................................... 47
PH L C


1

Ph n 1
M
1.1. Tính c p thi t c

U

tài

Cây ngô (Zea mays L.

1997) [8].
P

cho gi
tri

thì

Ngoài ra, tro

khi mà
-

Di
t và s
ng ngô liên t
n
tích tr ng ngô ch kho ng 125,8 tri u ha v
t 31,5 t
t t ng
s
ng là 396,96 tri u t
2013 di n tích ngô
t
184,2 tri
t 55,2 t /ha và s
t 1016,4 tri u t n
(FAOSTAT, 2014) [15].
c nh ng thành t
y bên c nh vi c
áp d ng các bi
ng ru ng thì vi
u
ch n l c, lai t o gi ng luôn là nhi m v quan tr
u trong gia
n
hi n nay, s n xu t ngô trên th gi i ch th c s phát tri n khi áp d ng các ti n
b k thu t vào s n xu

c gieo tr ng các gi ng ngô lai.
Vi
ng th 2 sau l

c dù là
c chú


2
tr

a nó.
c tr ng
u ki n sinh thái r
c tr ng h u h t trong các vùng và
các v tùy thu
ng th i c a ch
nhi
và
i tiêu s
i v i vùng núi phía B c và Tây Nguyên, cây
c chính c
ng bào các dân t c.
i Vi
i nhi u d
, b t bánh
ngô, xôi ngô, ngô lu c, b ng ngô (Nguy
[7].
Tuy nhiên ngành s n xu t ngô c a th gi i nói chung và Vi t Nam nói
c nh ng thách th c m

bi
i ph c t p khí h u
toàn c u, h
t hi n nhi u sâu d ch b nh m i,
s c ép c a dân s . Theo d tính
t nông nghi p c a
c
c là 26,732 nghìn ha (B
ng, 2010) [3]. Th c
ti
i là ph
t cây tr ng, góp ph n gi v ng an
c qu
m b o phát tri
i b n v ng công - nông
nghi p Vi
gi i quy t v
c áp d
ng b các
bi n pháp k thu t tiên ti n phù h p thì công tác ch n t o gi ng ph
c
ym
a. Ch n t o ra các gi
t cao, ch
ng
t t,
nh, th
ng ng n, có kh
ng ch u t t và phù
h pv

c yêu c u c a s n xu t.
Thái Nguyên là m t t nh n m khu v c trung du và mi n núi phía B c
Vi
u ki
u tiêu bi u i di n cho vùng.
ng s n xu t nông nghi p phát tri
c xem là
m t trong nh ng cây tr ng chính góp ph
y s n xu t phát tri n, n
is
i dân.
Xu t phát t nh ng yêu c
th c ti n nêu trên chúng tôi ti n
tài Nghiên c
ng, phát tri n m t s t h p
ngô lai m i v Xuân 2015 t i Thái Nguyên
1.2. M

uc

tài

1.2.1. M
Ch
c
tri n t t, thích h p v
t nh Thái Nguyên.

n 2 t h p ngô lai có kh
ng và phát

u ki n t nhiên và t p quán canh tác v Xuân c a

1.2.2. Yêu c u
u ki n v Xuân

ng, phát tri n c a các t h p ngô lai
15 t i Thái Nguyên.


3
- Nghiên c u
thí nghi m.

m hình thái và sinh lý c a các t h p lai

- Nghiên c u m t s
nghi m (ch ng ch u sâu b

c tính ch ng ch u c a các t h p ngô lai thí

nh các y u t c
ngô lai tham gia thí nghi m.
Ch
1.
1.

t c a các t h p

k t lu n v kh
ng c a các t h p lai.

c t h p lai có tri n v
kh o nghi m s n xu t.
c và th c ti n c

tài

c

K t lu n c
quan tr
ch n
c các t h
l a ch n ra nh ng gi ng thích h p b
u gi ng ngô
trong s n xu t v Xuân t
i khu v c mi n núi phía
B
c ta.
1.
ru

ct p
Giúp sinh viên c ng c ki n th c th c hành b trí thí nghi
ng.

Giúp sinh viên n
c am
tài t t nghi p.

ng

c cách thu th p, x lí s li u, trình bày báo cáo

Trên c s nh ng ki n th c n
công vi c c a sinh viên sau
ng.

c s là hành trang ph c v cho


4
Ph n 2
T NG QUAN TÀI LI U
2

khoa h c

Nhu c u v ngô hi
ch
c dùng làm th
nguyên li
ch bi n nhiên li u sinh h c (ethanol

u. Ngô không
i mà ngô còn là

Hi n nay, di
t nông nghi
n b thu h p do dân s
nhanh, s phát tri n c a các khu công nghi

bi
i khí h
n bi n m t cách ph c t p, h
t ngày càng
n ng n
nh m i xu t hi n, bi n pháp canh tác không phù h p nên m t
s
t. V
t ra là ph
mb
su t và s
ng dù di n tích gi m. Vì th , cho nên các nhà khoa h c ch n, t o
gi
y m nh vi c l a ch n, t o ra các gi ng ngô m
su t cao, ph m ch t t t, ch ng ch u t t, phù h p v i t ng vùng sinh thái.
Các gi ng ngô m
n kh o nghi
ng ch u sâu b nh, ch u h n, ch
tr ng tr t và các bi n pháp k thu t.
Kh o nghi m th c hi n d
nh, kh
ng, kh
n gi ng m i ph
công nh n gi ng m

n xu
u ph i tr i qua
t, ph m ch t và
c tính
quy

nh các khu v c

tính khác bi
ng nh
ng ch u c a gi ng. Kh o nghi m
m b o, ph
c gi
c cho phép s n xu t
thích h p.

2.2. Tình hình s n xu t, tiêu th và nghiên c u ngô trên th gi i
2.2.1. Tình hình s n xu t ngô trên th gi i
Ngô là cây tr ng có l ch s gieo tr ng t
i, các nghiên c u c a
ng Mexico và Peru là nh ng trung tâm phát sinh và
ng di truy n c
theo th
ng ph bi n kh
gi i.
Hi n nay ngô
c tr ng r ng rãi nh t th gi i, tr i r
n: t
nam (l
g n 55


5
b c (b bi
cao 1-2m lên
n g n 4000m so v i m

c bi
.
y cây ngô
phát tri n lan r ng trên toàn th gi i góp ph n quan tr ng vào vi c
b
c toàn c u trong b i c
, bi
i
khí h u, thu h p di
t tr ng tr t.
Trên th gi
c x p v trí th 3 sau lúa mì và lúa g o v i t ng
di n tích gieo tr ng kho ng 184,2 tri
t 55,2 t /ha, t ng s n
ng kho ng 1010,7 tri u t
ng 2.1).
B ng 2.1. Tình hình s n xu t ngô c a các Châu l c và Th gi i
n 2011-2013
Di n tích (tri u ha)

t (t /ha)

S

ng (tri u t n)

Khu v c
2011

2012

2013

2011

2012

2013

2011

2012

2013

Châu Á

56,5

57,6

59,4

48,1

50,2

51,2

271,8 288,8

304,3

Châu Âu

16,60 18,32

19

66,6

51,7

61,9

110,5

94,7

117,5

Châu Phi
i
Th gi i

64,1

67,7

70,7

68,4

61,8

73,9

438,5 418,2

522,6

34,7

33,7

35

19,2

20,7

20,5

66,7

51,7

71,6

0,86

0,94

1,02

68,1

71,9

70,8

0,58

0,68

0,73

172

177,4 184,2

57,6

49,2

55,2

888

872,1 1016,7

(Ngu n: FAOSTAT, 2014) [15].
Di
t và s
ng ngô có s chênh l
il n
gi a các châu l c trên th gi i do s khác nhau v
u ki n t nhiên, t p
quán ca
a cây ngô
là châu l c có di n tích tr ng ngô l n nh t v i di n tích 70,7 tri u ha chi m
38,4% t ng di n tích tr ng ngô c a th gi
c
il
t 68,4 t
hâu Phi là châu l
t ngô r t th p và có t c
t ch
t ch
t 20,5 t
c dù
châu Phi có di n tích tr ng ngô l n th 3 sau Châ
hâu Á
n
c còn ít ch t 71,6 tri u t


6
S
t ngô th p nh t th gi

u ki n t
nhiên kh c nghi
thâm canh th
u ki
áp d ng các
ti n b
t vào s n xu t. Châu Á có di n tích và s
i l n,
ng th 2 sau C
i di n tích 59,4 tri
ts
ng 304,3 tri u
t
n tích tr ng ngô nh
p trung nhi
phát tri n cao nên có
su
i cao, m
ng khu v
u ki n t nhiên
không thu n l i cho s
ng và phát tri n c
su t ngô c a C
t 73,9 t /ha cao nh t th gi i.
Không nh ng có s chênh l ch l n v di n tích
ng gi a các châu l c mà gi a các qu
l ch r t l n (B ng 2.2).
B ng 2.2. Tình hình s n xu t ngô c a m t s

t và s n

chênh
c tiêu bi u

trên th gi
c

Di n tích (tri u ha)

t (t /ha)

S

ng (Tri u t n)

M

35,5

99,7

353,7

Trung Qu c

35,3

61,8

217,7

Brazil

15,3

52,6

80,5

Israel

0,04

225,6

0,11

c

0,49

88,3

4,4

(Ngu

5]

c có di n tích và s
ng ngô l n nh t th gi i v i di n tích

35,5 tri u ha, s
ng t 353,7 tri u t n chi m 34,8% s
ng ngô th
gi i. Trung Qu
c có di n tích tr ng và s
ng ngô l n th 2 trên
th gi i v i 35,3 tri
ts
ng 217,7 tri u t n chi m 21,4% t ng s n
ng ngô c a th gi i. M
u ki n t nhiên kh c nghi t, di n tích
tr ng ngô nh (0,04 tri
khoa h
n nên
t ngô cao nh t th gi
t 255,6 t
p 4,6 l n
so v
t ngô th gi


7
B ng 2.3. D báo nhu c u ngô th gi
Vùng

Châu Phi

586

852

45

295

508

72

136

252

85

14

19

36

29

52

79

75

118

57

18

28

56

14]
Theo d báo c a Vi n nghiên c
c th gi i
(IPRI, 2003) [14
ng nhu c u ngô trên th gi i là 852 tri u t n.
c, 69% dùng làm th
16% dùng làm nguyên li u cho công nghi p.
c phát tri n ch
n t l này là
22% (IPRI, 2003) [14].
2.2.2. Tình hình tiêu th ngô trên th gi i
V i s phát tri n c a các ngành công nghi p ch bi n hi n nay t ngô con
i m t hàng khác nhau. Nhu c u v nhiên li u sinh h c
i các n n kinh t phát tri
c bi t là B c M .
Theo s li u m i nh t c a Liên minh nhiên li u tái t o toàn c u (GRFA), s n
ng ethanol th gi
ki n s
c tính c
ng ngô c a M trong niên v 2010/11
s

s n xu t ethanol. C c B o v
ng M (EPA) cho bi t
doanh s bán hàng c a ethanol t i M
ki n s
n 14 t gallon
lít) so v i m c 13 t
5]. S
ng ngô
xu t kh
ng gi m t i M
ts
c
c không xu t kh u ngô vì trong nh
gi i
c nh báo ngu n d u m
n ki
c ch bi n ethanol
thay th m t ph n nhiên li
u ch y ô tô t i M , Braxin, Trung Qu
2003 M
ut
ch bi


8
2006 dùng 40,6 tri u t n và d ki
Nghiên c u ngô, 2008) [12
m b o cung c
th c ph

u t n ngô (Vi n

c s c ép c a s
i nhi
c phát tri n
us d
ch bi n th
- gia c m ngày m
t c nh ng d n ch ng trên cho ta th y tri n v ng c a
th
ng tiêu th ngô trên th gi i hi n t
ng th i
c nhu c u c n thi t ph i phát tri n s n xu t ngô m t cách
b nv
n vai trò quan tr ng c a các nhà khoa h c, các nhà
ch n t o gi ng c n ch n l c, lai t o ra các gi ng ngô m
t và ch t
ng phù h p v i yêu c u c a cu c s ng hi n nay.
2.2.3. Tình hình nghiên c u ngô trên th gi i
c tr ng r ng rãi t
n thám hi m th hai châu
a Columbus, cây ngô l
tr ng
góp ph n mang l i n
(Ngô H u Tình, 1997) [8]. Tuy
nhiên, ph i r t lâu sau các nhà khoa h c m i có s nghiên c u sâu v lo i cây
tr ng này.
gi i tính c
Massachusettes.

u tiên th c hi n thí nghi m v
y s th ph n chéo cây ngô t i

n xét v gi i tính c a
ngô và cho r
c hi n quá trình th ph
Charles Darwin ti n hành thí nghi m v i hàng lo t cá th giao ph i và t th
ph n nhi
ys
h n c a các cây giao ph n v i các cây t th ph n v chi u cao, t
n y
m m c a h t, s b p trên cây và c s c ch ng ch u v
u ki n b t thu n
t h t.
Trong quá trình nghiên c u v ngô, hi
lai cây ngô
c các nhà khoa h c quan tâm t r t s m. Nhà nghiên c
i M Bill
ti n hành nghiên c u t
t
m t 10n s n xu t h t
gi ng ngô lai F1 b
m t o ra s
u cao nh t, các dòng
b m càng thu n ch ng, t
lai càng m
xu t s d ng h t lai kép trong s n xu
gi m giá thành h t gi ng,
t
u ki n cho cây ngô phát tri n m nh M

c có k thu t
tr ng ngô tiên ti n.


9
i t o gi ng ngô và lúa mì Qu c t (CIMMYT)
c thành l p t i Mexico, nhi m v c a trung tâm này là nghiên c
gi i pháp, t o gi ng ngô th ph n t
c chuy n ti p gi
a
vào vi c xây d ng, phát tri n và c i thi n ho
ng v n gen, qu n th và
gi ng ngô cho 80 qu c gia trên th gi i (CIMMYT, 1999/2000) [13].
Hi n nay di n tích tr ng ngô lai trên th gi i ngày m
c
nghiên c u lai t o ch n l c các gi
c r t nhi u các
t ch c qu c t và các qu
v
t nhi u
gi ng ngô m
t cao, ch
ng t t ra i góp ph n quan tr ng
ng nhu c u ngày càng
cao c
i. S n xu t, nghiên c u ngô trên th gi i có nhi
phát tri n, ngô s
ng trong s n xu t và là cây tr
báo
hi u c a m no

k 21 này.
2.3. Tình hình s n xu t, nghiên c u và tiêu th ngô t i Vi t Nam
2.3.1. Tình hình s n xu t ngô t i Vi t Nam
n nay v n còn t n t i nhi
m v s du nh p c a cây
m cho r
c du nh
c ta t
Trung Qu
m cho r
c du nh
c
ta t
kh
nh
c ta ngô là cây
tr ng nh p n i v i l ch s phát tri n kho
c
quan tr ng th
c b i v y ông cha ta m
c mùa ch
ph
. Sau khi du nh
c ta cây ngô có t
phát tri n
ch m. Ch
u th k 20 khi th
y m nh vi c khai thác
thu
a thì ngô m

c xu t kh u sang Pháp làm th
ng ngô h t xu t kh
16000 t
1910) và 140000 t
c c a Lào và Campuchia) (Ngô H u
Tình, 1997) [8]. Trong khi trên th gi i cây ngô có s phát tri
c ta cây ngô phát tri n ch m và kém b n v ng. Su t m
n dài
ph
n nh
c ta m i có s phát tri n m nh v
di
t và s
ng. T sau nh
i vi c s d ng
các gi ng ngô lai vào s n xu
ng th i áp d ng các ti n b c a khoa h
thu t nên s n xu t ngô
u kh i s
n tích
tr ng ngô c
c ta kho ng 389,600 ha v
t 11 t
t t ng s n
ng 428,800 t
n tích tr
800 ha
v
u t 21,1 t /ha s
t g n 1,2 tri u t

n tích


10
tr ng ngô c
c ta là 1,17 tri u ha, s
ng kho ng 5,2 tri u t
su
t 44,35 t /ha b ng 80,3 % so v
t trung bình
c a th gi i (B ng 2.3).
B ng 2.4. Tình hình s n xu t ngô c a Vi

n 1961 2013

Di n tích

t

S

ng

(1000 ha)

(t /ha)

(1000 t n)

1961

260,2

11,2

292,2

1980

389,6

11,0

428,8

1990

432,0

15,5

671,0

1995

556,8

21,1

1177,2

2000

730,2

25,1

2005,9

2005

1052,6

36,0

3787,1

2006

1033,0

37,0

3819,4

2007

1096,1

39,6

4250,9

2008

1125,9

40,2

4531,2

2009

1086,8

40,1

4431,8

2010

1126,3

40,8

4606,8

2012

1118,2

42,9

4803,2

2013

1170,3

44,35

5190,9

(Ngu n: FAOSTAT, 2014) [15]
y hi n nay s n xu t ngô
v n còn th
phát tri n s n xu
(B ng 2.4).

ó s phát tri

i s phát tri n chung c a th gi
chênh l

cs

gi a các vùng mi n


11

B ng 2.5.Tình hình xu t ngô c a các vùng mi n và c
ích
(nghìn ha)

Vùng

1172,5

44,3

5193,5

88,3

46,1

406,7

505,8

37,6

1904,2

205,6

43,2

888,9

252,4

51,7

1306,1

80,1

57,6

461,5

40,3

56,1

226,1

Trung
Tây Nguyên

(Ngu n: T ng c c th

[9]

Vùng Trung du và mi n núi phía B c có di n tích tr ng ngô l n
nh t c

c v i 505,8 nghìn ha chi m 43,14 % di n tích tr ng ngô c a c

c

t ngô th p nh
t 37,6 t /ha b

c do ngô ch y

u ki

t ngô trung bình c a c

c tr

d c l n, khó

c thâm canh. Các vùng khác

khu v c phía Nam có

ng ph ng và màu m

n l i cho vi

hóa và áp d ng ti n b
su t trung bình c a c
c

t ngô

i

t vào s n xu
t ngô c a Tây Nguyên là 51,7 t /ha,

là 57,6 t /ha và c

ng B ng Sông C u Long là

56,1t
m i vùng s n xu

chênh l ch gi
t và s

u (B ng 2.5).

ng ngô c a m t s

a


12
B ng 2.6. Tình hình s n xu t ngô c a m t s

(nghìn ha)
20,7

48,0

99,4

162,8

40,2

654,6

123,4

53,7

663,2

56,2

40,9

229,8

52,0

65,1

338,6

11,5

70,3

80,9

An Giang

(Ngu n: T ng c c th
Qua b ng 2.6 cho th

[9]

nh có di n tích tr ng ngô l n nh t c

c v i 162,8

t th p ch

t trung bình c a c

c nên s

t 40,2 t /ha b ng 90,74
ng th 2 sau t

663,2 nghìn t n). M c dù có di n tích tr ng ngô nh kho ng 11,5 nghìn
i là t
b

t ngô cao nh

t 70,3 t /ha

t ngô trung bình c

c ta có s phát tri
ng c

y s n xu t ngô

u gi a các vùng mi

u ki n t nhiên, ch

ng ti n b

canh tác, t p quán canh tác và kh

ng ru ng.

2.3.2. Tình hình tiêu th

c

.
/

(

14

)

,
,

,

9

(
60

[1].

m, ngô, s n,

70%

guyên
) (B công


13
m b o cung c
nguyên li u cho vi c ch bi n th
i chúng ta ph i ch
ng ngu n nguyên li
trung bình m
c ta ph i nh p kh u g n 9000 t n ngô m
cung
c
c. Là m
c nông nghi p, có nhi u ti
phát tri n s n xu

u khó ch p nh
c. Gi i pháp là c n
y phát tri n s n xu
c, trong b i c nh di
t thu h p
thì c
n vi
t cây tr ng mà s d ng các gi ng m i, các
gi
tc
u t t y u hi n nay.
2.3.3. Tình hình nghiên c u ngô t i Vi t Nam
Vi t Nam, công tác nghiên c u v ngô ch
c trên th
gi i vài th p k
n 1955-1970 các nhà khoa h
u tra v thành ph n loài và gi
giá các gi
n ra nh ng gi ng t t và ti n hành ch n l c
ph c v cho s n xu
m, 1988) [6].
T 1971 - 1986 các nhà khoa h c Vi
ch n t o gi
ct pt
t
c
u thành công trong vi c ch n t o các gi
-3,
LS-5, LS-6, LS-7, LSt 3-7 t
cm

r ng nhanh chóng trên ph m vi toàn qu c. Ti
n là nh ng thành công
trong công tác nghiên c u gi
c, trong m t th i gian ng n các
nhà nghiên c u ngô Vi
o ra hàng lo t các gi ng t
t
cao t 7 10 t
-10, LVN-4, LVN-17, LVN-25, LVN-99, LVN9, LVN-145, VN-8960, LVN-14, LVNc gi ng này không thua kém
các gi ng ngô c
c ngoài v c
t và ch
ng.
c tính, gi ng ngô lai do Vi t Nam lai t o hi n nay chi m kho ng 60%
th ph n gi ng c a c
c.
n t o gi ng ngô Vi

t

c
phát tri n t gi
i ti n và
n xu t ngô Vi
ng trong
c tiên ti n Châu Á. M t lo t các gi ng lai do Vi t Nam
ch n t
c tr ng t t c các vùng sinh thái trong c
c. Cùng v i
vi c m r ng di

c tr ng b ng gi ng lai thì các bi
t
iv ,m
c nghiên c
c và
áp d ng r ng rãi trong s n xu
c bi t, công trình nghiên c u tr ng ngô
trên n
n tích tr ng ngô Vi t Nam r t nhanh giai
n 1985 1990.


14
Công ngh sinh h c là m t ngành khoa h c m
c áp d ng Vi t
c nh
u. K thu t nuôi c y
bao ph n Vi n Nghiên c
t có tri n v
d ng k
thu t t
c bi t t
m
i công ngh sinh h c vùng ngô Châu Á nh
y m nh ng d ng
công ngh sinh h c vào t o gi ng v i 3 n
d ng di truy n t
lai, (2) chuy n gen Onh tính tr ng ngô ch
ng, (3) xây d ng
b n

gen ch u h
ng có k t qu kh
ng t p
a Vi n ngô b ng k thu t SSR.
công t
-

ô, 2007) [12].

s n xu t ngô Vi t Nam theo k
c tiên ti
t
trung bình c a th gi i, vi c quan tr ng nh
ng thu th p các ngu n
nguyên v t li u phù h p, k t h p ch n t o gi ng b
n
i v i truy n th
y m nh nghiên c u các bi n pháp k thu
phát huy t
a gi ng, ch n t o gi ng ch ng ch u ph c v cho
Hi n nay, nh vi c t o ra nhi u gi ng ngô lai m
thay
i r t l
u gi ng trong s n xu t hi n nay
c ta.
1991, di n tích tr ng gi
n 1% trên 430 nghìn ha tr ng ngô;
m kho ng 90% di
u ha
ngô c

c ch n
t o và s n xu t chi m t 58-60% th ph
c, s còn l i là c a các
công ty liên doanh v
gi ng ngô lai do Vi n nghiên
c u ngô t o ra chi m t
ng gi ng lai c a Vi t Nam (Vi n Khoa
h c Nông nghi p Vi t Nam) [11].
2.3.3.1.


15
:
g
-

còn nghèo nàn.
-

-

-

an

.

là phía Nam.
o.
-

16
.

-

2.4. Tình hình s n xu t ngô t i Thái Nguyên
Thái Nguyên là t nh Trung du mi n núi B c B , có di n tích t nhiên
3.562.82km2, dân s hi n nay kho
i chi m 1,13% di n tích
và 1,41% dân s so v i c
c [9].
sau nên vào mùa khô

Xuân hè.
T 1995 tr v

c, s n xu t ngô

Thái Nguyên ch y u dùng các
gi
t th p. V i
s n l cc
ng b , chính quy n nhân dân, các nhà khoa h c, di n tích
tr
d n các gi
n nay di n
tích tr ng ngô lai chi m trên 90% di n tích mang l
t, s

ng
t tr i trong s n xu t.


17
B ng 2.7. Tình hình s n xu t ngô t

n 2002 - 2013

Di n tích

t

S

ng

(nghìn ha)

(t /ha)

(nghìn t n)

2002

11,6

32,8

38,0

2003

13,4

32,6

43,7

2004

15,9

34,3

54,6

2005

15,9

34,7

55,1

2006

15,3

35,2

53,9

2007

17,8

42,0

74,8

2008

20,6

41,1

84,6

2009

17,4

38,6

67,2

2010

17,9

42,1

75,4

2011

18,6

43,3

80,6

2012

17,9

42,2

75,5

2013

19,0

42,6

81,0

Ngu n: T ng c c th

T

n tích tr

c t 11,6
). Tuy nhiên
n tích l i gi m xu ng ch
n tích
n tích gi m xu ng còn 17,9 nghìn
ng lên 19 nghìn ha.

V
gi
v

32,8 t
t ngô ch
m

t ngô b
t 38,6 t /ha, gi m 2,5 t /ha so
t ngô l


18
Do di
di
67,2 nghìn t
nghìn t
nghìn t n.

t ngô c a t
t ngô ch

t cao nh t
n so v
n
u gi m nên s
ng ch còn
n, gi m 4 nghìn t n so v
t 42,2 t /ha, s
ng là 75,5
t 42,6 t /ha, s
t 81

2.5. Các lo i gi ng ngô
n t o gi

c phân chia thành 2 lo i chính:

- Ngô th ph n t do (TPTD - open pollinated variety).
- Ngô lai (Maize Hybrid).
2.5.1. Gi ng ngô th ph n t do (TPTD - open pollinated variety)
Gi ng ngô TPTD là m t danh t
ch các lo i gi ng mà trong
quá trình s n xu t h t gi
i không c n can thi p vào quá trình
th ph n, c
c t do th ph n (th ph n m ) (Nguy
2000) [7].

Gi ng ngô th ph n t do có nh
-

m:

S d ng hi u ng gen c ng
Có n n di truy n r ng (r t r ng)
Thích ng r ng
t cao
u ch p nh n
Gi ng s d
c nhi u th h
D s n xu t h t gi ng, h t gi ng r

Ngô th ph n t do có 4 lo i:
Gi
Gi ng ngô t ng h p (Synthetic variety)
Gi ng ngô h n h p (Composite)
Gi ng ngô th ph n t do c i thi n
2.5.2. Gi ng ngô lai (Maize Hybrid)
Ngô lai là thành t u khoa h c nông nghi p n i b t nh t c a th k
t qu c a ng d
lai trong ch n t o gi ng (Ngô H u
Tình, 1997) [8]. Gi ng ngô lai có nh
m sau: