Nghiên cứu xây dựng quy trình ra ngôi dược liệu Lan Thạch hộc tía DendrobiumofficinaleKmura et Migo giai đoạn sau invitro (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM

H

CHI N H U

NGHIÊN C U XÂY D NG QUY TRÌNH RA NGÔI

C LI U

LAN TH CH H C TÍA (DENDROBIUM OFFICINALE KIMURA
ET MIGO

N SAU IN-VITRO

KHÓA LU N T T NGHI

H
o
Chuyên ngành
Khoa
Khóa h c

: Chính quy
: Nông lâm k t h p
: Lâm nghi p
: 2011 2015

IH C

I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM

H

CHI N H U

NGHIÊN C U XÂY D NG QUY TRÌNH RA NGÔI

C LI U

LAN TH CH H C TÍA (DENDROBIUM OFFICINALE KIMURA
ET MIGO

N SAU IN-VITRO

KHÓA LU N T T NGHI

H
o
Chuyên ngành
L p
Khoa
Khóa h c
Gi
ng d n

Thái

IH C

: Chính quy
: Nông lâm k t h p
: 43-NLKH
: Lâm nghi p
: 2011 2015
: PGS. TS. Tr n Th Thu Hà


i

L

ng, s li u và k t qu nghiên c u trong khóa lu n là
trung th

c công b .
ng, m i s

c c

trong vi c th c hi n khóa lu n này
n trong lu

c ch rõ

ngu n g c.
Thái nguyên, ngày 14 /06/2015
XÁC NH N C A GVHD

i vi

ng ý cho b o v k t qu
cH

ng khoa h c!

PGS. TS. Tr n Th Thu Hà

H Chi n H u

XÁC NH N C A GV CH M PH N BI N
Giáo viên ch m ph n bi n xác nh n sinh viên
a ch a sai sót sau khi H
ng ch m yêu c u!


ii

L IC

Sau b

u và h c t

Nông Lâm Thái Nguyên, m

iH c
u ph i ti n hành m t th i gian th c

t p t t nghi p và khóa lu n t t nghi

c l p,

sáng t o, làm quen v
th

u khoa h c, c ng c l i ki n

ng th i thu th p thêm ki n th c th c t

chu n b t t cho

công tác sau này.
c s nh t trí c a Khoa lâm nghi p tr
Nguyên, tôi ti

i H c Nông Lâm Thái

tài t t nghi p Nghiên c u xây d ng quy trình ra

c li u Lan Th ch h c tía (DendrobiumofficinaleKmura et Migo)
n sau in-vitro
Trong quá trình th c hi
gi

c s

nhi t tình c a

ng d n: PGS.TS. Tr n Th Thu Hà, cùng v i toàn th các

th y cô giáo trong Khoa lâm nghi

n nay khóa lu n t t nghi

c hoàn thành.
Nhân d p này cho tôi xin bày t lòng bi
ng d n, PGS.TS. Tr n Th Thu Hà
tài này và c

c t i gi ng viên
c ti

ng d n và giúp

các th y cô giáo trong Khoa lâm

nghi p cùng t p th các cán b công nhân Vi n Nghiên C u Và Phát Tri n
Lâm Nghi

iH

u ki n và giúp
M

tôi trong quá trình th c hi
r tc g

nh ng thi u sót nh
mong nh

t tình t o m i
tài.
tài không th tránh kh i

nh. Vì v y, v i tinh th n h c h i và c u th

c s góp ý c a các th y cô giáo và các b

c

Tôi xin chân thành c
Thái Nguyên, ngày 30
Sinh viên th c hi n
H Chi n H u

tài r t


iii

DANH M C B NG
Trang
B ng 3.1. Th i gian c m ng

ng t i t l s ng c a cây con in-tro sau

30 ngày ra ngôi................................................................................ 22

B ng 3.2. Thành ph n giá th ru t b u

ng t i t l s ng c a cây con

in-vitrosau 30 ngày ra ngôi ............................................................. 23
B ng 3.3.

ng c a lo i thu c tr n m t i t l s ng c a cây con in-vitro
sau 30 ngày ra ngôi ......................................................................... 24

B ng 3.4.

ng c a ch

che ph nilon t i t l s ng c a cây con in-

vitrosau 30 ngày ra ngôi.................................................................. 25
B ng 3.5.

ng c a các lo i phân bón lá t i s

ng và phát tri n

c a cây con in-vitrosau 30 ngày ra ngôi ......................................... 26
B ng 4.1.

ng c a th i gian c m ng t i t l s ng c a cây conin-

vitrosau 30 ngày ra ngôi.................................................................. 27
B ng 4.2.

ng c a giá th b u t i t l s ng c a cây con in-vitrosau 30
ngày ra ngôi..................................................................................... 30

B ng 4.3.

ng c a vi c x lý thu c tr n m t i t l s ng c a cây

conin-vitrosau 30 ngày ra ngôi........................................................ 33
B ng 4.4.

ng c a ch

che ph nilon t i t l s ng c a cây conin-

vitrosau 30 ngày ra ngôi.................................................................. 36
B ng 4.5.

ng c a các lo i phân bón lá t i s

ng và phát tri n

c a cây conin-vitrosau 30 ngày ra ngôi .......................................... 39


iv

DANH M C HÌNH
Trang
Hình 4.1

th bi u di n k t qu

ng c a th i gian c m ng t i t l

s ng c a cây con in-vitro sau 30 ngày ra ngôi.................................. 28
th bi u di n k t qu c a thành ph n giá th ru t b u

ng

t i t l s ng c a cây con in-vitro sau 30 ngày ra ngôi. ................... 31
th bi u di n k t qu

ng c a vi c x lý thu ctr n m t i

t l s ng c a cây con in-vitro sau 30 ngày ra ngôi.......................... 34
th bi u di n k t qu

ng c a ch

che ph nilon t i t

l s ng c a cây con in-vitro sau 30 ngày ra ngôi.............................. 37
Hình 4.5.

th bi u di n k t qu

ng c a các lo i phân bón lá t i s

ng và phát tri n c a cây con in-vitrosau 30 ngày ra ngôi... 40

v

DANH M C CÁC T

VI T T T

i ch ng
CT

: Công th c

TB

: Trung bình

TDZ

: Thidiazuro

ISSR

: Intersimple Sequence Repeats


vi

M CL C
Trang

L

.............................................................................................. i

L IC

..................................................................................................ii

DANH M C B NG .......................................................................................iii
DANH M C CÁC T

VI T T T.................................................................. v

M C L C ....................................................................................................... vi
PH N 1: M
1.1.

tv

U......................................................................................... 1
.................................................................................................. 1

1.2. M

u................................................................................. 2

1.3. M c tiêu nghiên c u.................................................................................. 2
tài...................................................................................... 2
u khoa h c................................................................. 2
c ti n s n xu t...................................................................... 2

PH N 2: T NG QUAN TÀI LI U.............................................................. 3
khoa h c .......................................................................................... 3
2.2. Tình hình nghiên c u trên th gi i và Vi t Nam ...................................... 5
2.2.1. Tình hình nghiên c u trên th gi i......................................................... 5
2.2.2. Tình hình nghiên c u

Vi t Nam.......................................................... 9

2.3. Giá tr c a Lan Th ch h c tía .................................................................. 13
2.3.1. Giá tr kinh t ........................................................................................ 13
2.3.2. Giá tr

c li u.................................................................................... 14

2.4. Gi i thi uchung v gi ng lan Dendrobium............................................. 14
2.4.1. Phân lo i và phân b ............................................................................ 14
i m hình thái ............................................................................... 15
2.5. T ng quan v khu v c nghiên c u .......................................................... 18
2.5

c

m v

c nghiên c u ........................ 18

m khí h u, th i ti t ................................................................... 19


vii

PH N 3:

NG, N

C U ............................................................................................................... 20
ng và ph m vi nghiên c u........................................................... 20
3.1.1.

ng nghiên c u............................................................................ 20

3.1.2. Ph m vi nghiên c u.............................................................................. 20
m và th i gian nghiên c u ........................................................... 20
m nghiên c u ............................................................................ 20
3.2.2. Th i gian nghiên c u............................................................................ 20
3.3. N i dung nghiên c u ............................................................................... 20
uvà ti n hành thí nghi m.................................... 21
u...................................................................... 21
3.4.2. Ti n hành thí nghi m............................................................................ 22
PH N 4: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N.......................... 27
4.1.

ng c a th i gian c m ng t i t l s ng c a cây con in-vitrosau

30 ngày ra ngôi ............................................................................................... 27
4.2.

ng c a thành ph n giá th ru t b u t i t l s ng c a cây con in-

vitro sau 30 ngày ra ngôi ................................................................................ 30

4.3.

ng c a lo i thu c tr n m t i t l s ng c a cây con in-vitrosau

30 ngày ra ngôi ............................................................................................... 32
4.4.

ng c a ch

che ph nilon t i t l s ng c a cây con in-vitro

sau 30 ngày ra ngôi......................................................................................... 36
4.5.

ng c a các lo i phân bón lá t i s

ng và phát tri n c a

cây con in-vitro sau 30 ngày ra ngôi .............................................................. 38
PH N 5: K T LU N VÀ KI N NGH ..................................................... 43
5.1. K t lu n ................................................................................................... 43
5.2. Ki n ngh ................................................................................................. 43
TÀI LI U THAM KH O


1

PH N 1
M
1.1.

U

tv
Lan Th ch h c tía (Dendrobium oficinale Kimura et Migo), h

(orchidaceae
d

lan

c li u quý hi m có giá tr kinh t cao và có công

ch a các lo i b nh sau, khô táo khát, ph i k t h

chua, không mu

i, ch a tr

dày
t thoái hóa, ung

c dùng làm c nh. Vì v y Lan th ch h
b thu hái nhi

n m c c n ki t ngoài t nhiên. Lan th ch h

báo thu c nhóm IA c a ngh
m

cc p

-CP, nghiêm c m khai thác vì

i và thu c nhóm th c v t r

p EN

Vi t Nam (2006)|, [3], [4].
Ngày nay cùng v i s phát tri n c a khoa h c k thu t vi c ng d ng nuôi
c y mô t bào trong nhân gi

nên ph bi n. Nuôi c y mô t bào s

t o ra hàng lo t cây gi ng s ch b nh, ch
nhân l n và gi

ng t

u cao, h s

c tính di truy n c a cây m . Góp ph n b o v các lo i

cây quý hi

ngu n gi ng cây cho th
b o t n và phát tri n gi ng Lan Th ch h c tía quý

hi m này
Trong nhân gi ng b

y mô t bào thì quy trình ra

n sau in-vitrolà m
u ki

n r t quan tr
i ra ngôi t

ng ng nghi m

c y vào giá th .
Hi n t i, Vi n Nghiên c u và phát tri n Lâm nghi p
Nông Lâm

iH c

u thành công gi ng Lan Th ch h c tía

(Dendrobium officinale Kimura et Migo)

n in-

hoàn thi n

c quy trình nhân gi ng Lan Th c h c tía thì quy trình ra ngôi cây con giai
n sau in-vitrolà r t quan tr

tài:

2

c u xây d

c li u Lan th ch h c tía (Dendrobium
n sau in-

1.2. M

u

Góp ph n t o ra cây gi ng t t ph c v cho công tác b o t n cây Lan
Th ch h c tía, phát tri n kinh t , c i t o

ng.

1.3. M c tiêu nghiên c u
T

ch h c tía.

Nghiên c u s

ng c a phân bón t

ng và phát tri n c a

cây con.
1.4

tài

1.4

u khoa h c
khoa h c t o b gi ng Lan Th ch h c tía

kh

t phù h p v

t cao và

u ki n sâu h i, d ch b nh t i Vi t

Nam.
khoa h

hoàn thi n quy trình ra ngôi s n xu t cây gi ng

c li u Lan Th ch h c tía.
K t qu nghiên c u c

tài s góp ph n b sung thêm các thông tin, các

d li u khoa h c v k thu t ra ngôi sau in-vitrolàm tài li u tham kh o cho
công tác gi ng d y, nghiên c u khoa h c.
tài giúp sinh viên có thêm kinh nghi m ki n th c b ích và ti p c n
v i công tác nghiên c u khoa h

ph c v cho nghiên c u và công tác

sau này.
c ti n s n xu t
K t qu nghiên c

n hoàn thi n quy trình ra ngôi Lan Th ch

h c tía.
tài giúp tìm ra nh ng bi n pháp t
l n cây gi ng

n ra ngôi.

m th t thoát m t t l


3

PH N 2
T NG QUAN TÀI LI U
khoa h c
2.1.1.

khoa h c quy trình ra ngôi Lan Th ch h c tía sau giai

vitro (D n theo Nguy n Qu

n in-

5]

* K thu t c m ng và x lý cây con in-vitro
Bình Lan Th ch h c tía ra r
ngánh sáng t

u ki

i và c m

n 2 tu n.

Sau m t tu n c m ng ti n hành m hé n
thích nghi v

m không khí. Sau 2

c y cây con ra b
* Th i

cây Th ch h c tía

3 ngày ti n hành m h n n p bình và

t.

m ra ngôi

Ti n hành ra ngôi vào nh ng ngày râm mát th i ti

Nh ng ngày n ng gay g
l

p.
t kéo dài, nhi u gió và

c ra ngôi.

* X lý cây in-vitro

c khi ra ngôi

Cây con sau khi l y ra kh
trên r có lót báo

c r a s ch môi

tránh cho cây b gãy h ng và m

ng, x p g n gàng
c.

* Giá th .
Gía th s d ng ra ngôi lan Th ch h c tía là th

a ho c th m rêu

r ng, than c i.
Yêu c u giá th thông thoáng cung c
tho

c cho cây, kh

c t t s ch n m b nh và vi khu n.

K thu t ra ngôi
* C y cây:
Tr ng cây sao cho b r c
ng p c r giúp cây sinh

c ph kín trong giá th

ng phát tri n t t. Nên tr ng cây vào bu i chi u


4

cây có th i gian ph c h i t

êm, sau khi tr

m

c cho cây, làm vòm và ph kín nilon th m lu
con b m

tránh tình tr ng cây

c.

* Ch
+ Cây Th ch h c tía m i ra ngôi c
u

c che ph nilon và gi

m

70%
+ Ch

i 2 l n vào sang và chi u, n u th i ti t

n ng nóng c n che ph

c n ánh sáng.

+ Ph nilon liên t c trong hai tu
-

u sau khi ra ngôi.

n tu i và c m ng cây con

- Ch

n vào sáng s m và chi u

mu n gi
-B

u 70%.
u t tu n th 3 m ph nilon t 20
m bên ngoài, m ph nilon vào th

g

cây quen v i nhi t
m th i ti t mát không n ng

nilon vào.
- Khi câ

t 4 tu n tu i phun thêm phân bón lá v i n

bình161. M ph nilon t 50gi

i gian m nilon t 4

nilon.

l

mb
-

c b ng h

th

t 5 tu n tu i ti n hành m ph nilon t 70
mb

- Tu

i b ng

m cho cây.

m ng và thích nghi v

ngoài ti n hành b ph

u ki n th i ti t bên

i b ng h th

i b ng ozoa. Ti n hành phun phân bón lá v i n

th c t và có ch

5

m cho cây.

h th

-

nh 20ml/1

t 4- 5 c

40ml/bình 161.

,c ng cây thì tùy thu
sung.

c

u ki n


5

* M t s lo i b

ng g p sau khi ra ngôi Th ch h c tía

- V sâu b nh.
+ Sâu xám h i cây: phun thu c phòng tr sâu xám h i cây dùng thu
TP

i thu c này hòa

v

phun.
+D

ch s g

ng xuyên

v sinh. N u có quá nhi u d thì ta phun thu c sâu xung quanh lu ng cây con.
c ng n non: Gi

n s ch s , nh t h t các lo i c

cho s ch s . N u phát hi n s m có th b t b ng tay ho c phun thu c sâu.
- V b nh h i:
+ B nh th i cây: s

d ng Ridominl li

daconil v i li

c ho c

nh k 7 ngày phun 1 l n.

2.2. Tình hình nghiên c u trên th gi i và Vi t Nam
2.2.1. Tình hình nghiên c u trên th gi i

* Tình hình s

n xu t cây phong lan trên th gi i

Trong nh ng th p k g

n giao thông phát tri n

m nh m , các thành t u khoa h c k thu t và s phát tri n c a công ngh sinh
h

c ng d ng r ng rãi. Do v y, vi c xu t nh p kh u hoa Lan ngày càng
i quy mô l n. Nhi

thành c

ng qu c xu t kh u hoa Lan
nl il nc

c

gi i (Phan Thúc Huân, 1989) [7]. Trên th gi i, r t nhi u
qu

n

xu t Lan thành ngành công nghi p trong nông nghi
k

c bi t trong nghiên c u và s n xu t hoa lan h

i l i nhu
c.

c x s c a nh ng loài hoa. V i hoa Lan, h t p trung
nghiên c u ch n t o gi ng m i và làm ch quy trình công ngh s n xu t

phong lan.


6

Nh t B
t

nuôi tr

m c tiên ti

c bi t nhân gi ng b ng nuôi c y mô t bào cho nên

giá thành cây gi ng c a Nh t B n th p
Ngh tr ng hoa Lan xu t kh u

Singapore trên quy mô l n b

y rõ ti
ng th gi

t kh u c a lo i hoa này trên th

r ng trang tr i tr

kh

ut

t

c ngoài. Hi n nay, Singapore chi m

12% kinh doanh th

ng hoa Lan trên th gi i.
n b k thu t c y mô vào ngh tr

s n xu t m

ng 10 tri u cây hoa phong Lan.
c có công ngh nuôi tr ng hoa Lan phát tri

u ki n th i ti t

khí h u g n gi ng v i Vi t Nam nh t ph i k
u cây gi ng Lan (Dendrobium)
xu t kh u. Quy trình công ngh
(Dendrobium)

n

hoa lan ra hoa cùng th

c nhân nhanh và

u khi n ra hoa hàng lo t cho Lan

m c cao, h có th

u khi n hang tri u cây

m. Chính vì nh ng thành công trong nghiên c u

n xu t hoa phong Lan thành ngành s n xu t Lan công nghi p
trong nông nghi p. Giá tr s n xu t và xu t kh u hoa phong Lan c
chi m ¼ giá tr s

ng hoa phong lan trên th gi i. Kim ng ch xu t kh u
ng chính là các

c Châu Âu, Nh t và M [23].
c láng gi ng c a Vi t Nam, Thái Lan có l ch s nghiên
c u và lai t
2002) [21]. Hi

y kho

(Parinda

u và làm ch công ngh s n xu t

cây gi ng b ng nuôi c y mô t bào và công ngh s n xu
ng lo t m t s
(Dendrobium) chi

Sriyaphai,

u khi n ra hoa

c bi t là các lo i lan Hoàng Th o
c bi t khí h u

Thái Lan l i r t thích h


7

tr ng cây lan Hoàng Th o. Chính vì v

u v xu t

kh u hoa phong lan trên th gi i k c cây gi ng và hoa c t cành (Hoàng
Ng c Thu n, 2003) [14].
Nhu c u hoa

l

a ngành s n xu t hoa th gi

t kho ng 49 t USD. M t

s

t trong nh ng m t
(Dendrobium)

i ngu n kim ng ch xu t kh u l
ch n làm gi ng ch

o trong ngành s n xu t Lan c

Siêng bông, cho nhi u cành hoa, s

c

m sau:

ng hoa trên m t cành nhi u (t i

thi u 10 hoa/cành).
S

ng hoa r t l n nên ch ng lo i s n ph

th y u c a th

ng, d

ng nên lo i hoa c t cành này r

i theo
ng trên th

ng trâu Á.
Ngoài ra, (Dendrobium)

c dùng vào các m

làm r

phillippines, Indonesia và New Guinea gi

hành c a (Dendrobium tokai)
M tb t c

c dùng làm thu c tránh thai.

Indonesia dùng lá (Dendrobium sallacense) n u v

i Vi t Nam

ng b ng sông C u Long dùng lá d a, lá gi hành

c dùng làm trà hay l y s i trong than làm thành ki
khoa h c và công ngh trong nghiên c u và s n xu t
hoa phong Lan trên th gi
nghi

u khi

c.
u v nuôi c y mô trên th gi i

Nuôi c y mô trên th gi
t ur

m

ng theo ki u công

c m t s loài hoa phong lan n theo ý mu

giá tr kinh t l

*Tình hình nghiên c

t

r

i


8

Melchers (1978) lai t o thành công cây lai gi a Khoai tây và Cà chua
b ng dung h p t bào ch t.
Vasil và cs (1990), tái sinh cây lúa mì hoàn ch nh t nuôi c y t bào tr n.
Vasil và c ng s (1991), báo cáo v t o cây lúa mì chuy n gen b ng súng
b

-savr chuy n
c ch p nh n cho buôn bán

Hoa K .

Lazarus Agus Sukamto và cs (2011) [20

khác nhau gi a

Anoectochilus formosanus và Anoectochilusformosanus khi s
Thidiazuron (TDZ) trong nuôi c y in-vitro, h

d ng

ng nuôi c y

A. setaceus t t nh t v i TDZ là 0,1 mg/l, A. formosanus v i TDZ là 0,5
mg/l. S lá cao nh t c a A.setacesu v i TDZ 0,001 mg/l, còn A. formosanus
v

ng TDZ là 0,005 mg/l. S ch

ct

i v i loài

A. setacesu là 0,001mg/l còn v i A. formosanus là 0,05 mg/l. S r cao nh t
c a A. setaceus trên TDZ là 0,001 mg/l trong khi c a A. formosanus là 0,005
mg/l.
Kiet Van Nguyen (2004) [19

ng in-

vitrothành công cho loài lan kim tuy n
li

u là t ch

v t li

nh t

Anoectochilus formosanus v i v t

i H c chungbuk, Hàn Qu c. Môi

ng t o

u là H3 (Hyponex: 6,5N-4,5P-19K1g/l + 20N-20P-20K1g/l +
ng nhân nhanh là: H3 + BAP 1mg/l (ho c 1-2mg/l

TDZ) + than ho t tính 1%.

* Tình hình nghiên c

u v Lan Th ch h c tía trên th gi i

Trên th gi i Các nhà khoa h

u và B o t n (Dendrobium

officinale Kimura et Migo) b ng microsatellite và issr marker.
ng di truy n và c u trúc qu n th c a m
d

u ki n tiên quy t ph c v cho công tác b o t n vì nó ph n nh tình

tr ng và kh

n t i c a qu n th

n nay công c s d

phân


9

ng di truy n ph bi n nh t là maker phân t

t qu

ng d ng marker phân t microsatellite và ISSR trên D. officinale

c

công b .
Marker phân t Microsatellite:
S. Gu và cs (2007) [22

p và mô t 1 b g

u

tiên cho D. officinale, nghiên c u th c hi n trên 22 cá th thu c qu n th
ng alen t

n 12 trên m i

locus. Giá tr HO (observed heterozygosity) và HE (expected heterozygosity)
ng trong kho ng l

t là t

n 0.624 và t

D li u cho th y 12 marker r t có ti

n 0.605.

d ng trong nghiên c u m c

qu n th .
Marker phân t Intersimple Sequence Repeats (ISSR):
Jie Shen và cs (2006) [18
primer ISSR và nh n di

d

c sàng l c t 76

c 8 qu n th D. officinale

Trong các qu n th trên thì qu n th

n th Leye,

t (89.5%),

qu n th Shaoguan là th p nh t (73.3%). Trong s

n

nh là ch hi n di n trong 1 qu n th và không
th y xu t hi n

các qu n th còn l i. T k t qu này Jie Shen và cs thi t k

mã nh n d ng chính xác cho t ng qu n th D. officinale.
2.2.2. Tình hình nghiên c u

* Tình hình s

Vi t Nam

n xu t cây phong Lan

ng xuân Viên (2013) [17],
ng tr i dài t B c vào Nam nên t
G

Vi t Nam
Vi t Nam Lan là m t loài th c v t
c dùng làm c nh trong nhà.

t s nhà tr ng và cung c p Lan (Dendrobium) c t cành cho th
c. Di n tích tr ng hoa

hoa Lan ch chi m 5-6%. M t khác, hi

Vi t Nam hi
c

th ng s n


10

xu t và cung c p quy mô l n mà ch nhân gi

c c truy n

t h t, m m, c và lai. Tuy giá thành r và d làm nh ng ch
không cao, d nhi m b nh, cây phát tri
không th c nh tranh v

u v ch

ng gi ng
ng nên

n trên th gi i.

a, TS. Tr n Vi t M -

c trung tâm nghiên c u Khoa h c k

thu t nông nghi p và khuy n nông TP. H Chí Minh cho bi t: do ngu n lan
nhu c u nên m i tu n Thành Ph ph i nh
Cành t Thái Lan. V
kho ng 4 t

ph i chi

ng nh p lan c t cành.

Gi

ng tr ng l n, giá gi ng lan hi n nay khá cao

(45.000

ng/cây). Các doanh nghi p, công ty gi ng, vi n nghiên

c uv n

c nhu c

c. Ch riêng nh p t Thái Lan

kho

nb ct

th c t

mua gi

t

ng gi i quy t.
c trung tâm Công ngh sinh h c TP. H
, vi c ph thu c gi ng t

trong khi ti

tb tc p

ng, cây mô hi n nay c a thành ph còn b ngõ.

Nhân gi ng ph c v th

ng n

a, tham gia vào phong trào phát tri n hoa

u c p bách.
Hi n TP. H

ng hoa Lan, tr
c ng t, còn l

u thu n l i phát tri n hoa lan.

Lan c t cành thu c nhóm (Dendrobium) và Mokara hi
l i nhu n t hai gi ng hoa này khá cao, có th
n hoa, cây c nh, TP H

c s Nông nghi p

c tr ng nhi u do

t thu nh p trên 1 t

ng/ha.
n 2004

phát tri n nông thôn TP H Chí Minh thông

qua v i m c tiêu TP H Chí Minh ph

t kim ng ch s n xu t hoa c nh


11

15 tri u

ph

u m c tiêu trên. TP H

ra các gi i pháp:
Xây d ng, quy ho ch t ng th các làng, ph hoa, ki ng, các ch
giao d ch v hoa ki ng, và t

um i

u ki n m r ng nghiên c u khoa h c k

thu t v ngành này.
Áp d ng khoa h c công ngh lai t o gi ng m i, ch
pháp k thu t c i ti n.
Tr i gi

ng Ti n

qu n 12, có di n tích 28 ha s là siêu thi nông

nghi p và trung tâm nghiên c u công ngh sinh h c
Hi
thu t hi

n l n và công ty liên doanh ng d ng các k
i nh m h tr s n xu t gi ng cho k thu t nuôi c y mô phân sinh

và k thu t gieo h t vô trùng
Ngoài ra, các k thu
K thu

c quan tâm:

ng Lan: là m t quy trình khó trong quy trình công ngh ,

bao g m vi c s n xu t cung ng v

ng lan và k thu

ng

tiên ti n.
K thu t nâng cao ph m ch t c a hoa.
K thu t s d ng nhà m.
K thu t làm compost và phân bón là m t l i th do Vi t Nam có ngu n
ph th i th c v

a, bã mía.. S

cx

làm giá th

ng

gi ng lan.

*Tình hình nghiên c

u v nuôi c y mô

Nuôi c y mô và t bào th c v

Vi t Nam

c phát tri n

Vi t Nam ngay sau khi

chi n tranh k t thúc (1975). Phòng nuôi c y mô và t bào th c v

u tiên

c xây d ng t i vi n sinh h c, Vi n khoa h c Vi t Nam do ti
Mu

u ch nghiên c u s phát tri n c a túi ph n, mô s o
thành công thì ch có

cây là lúa và khoai tây. Ti n


12

n nh

l

qu khích l

y mô phát tri n khá m nh m và k t
c

các gi ng: chu i, d a, mía, h ng, cúc, phong

c Thành, 2000) [12].
thu t t o cây lan Cymbidium gi ng s ch b nh b ng x lý nhi t và
nuôi c

ng c a (Nguy

Uy n và cs, 1984) [15].

u ng d ng h th ng nuôi c y ng p chìm t m th i trong nhân
gi ng lan H
khoa h c

pc

ng và ctv, trích trong H i ngh

Công ngh sinh h c th c v t trong công tác và ch n t o gi ng hoa
n Nh t, 2007) [10].

Ti

o ra gi ng lan m i b ng k thu

t bi n nhân t o

hoa lan c t cành Dendrobium b ng tia gamma c
trong H i ngh khoa h c
ch n t o gi

Công ngh sinh h c th c v t trong công tác và

ng T n Nh t, 2007) [10].

Chuy n gen phát sáng GFP (Green Flourescent Protein) vào cây

vi khu n Agrobacterium tumefaciens
c a Nguy n Th Lý Anh và ctv, trích trong H i ngh khoa h c
ngh sinh h c th c v t trong công tác và ch n t o gi

Công
n

Nh t, 2007) [10].

* Tình hình nghiên c

u v Lan Th ch h c

t i Vi t Nam

Nguy n Th

u và nhân gi ng in-vitro

Lan th ch h c tía (Dendrobium oficinale Kmura et Migo) thành công và cho
ra m t s k t qu sau:
K t qu nhân gi ng b ng gieo h t Nguy n Th
t lu n r

u và
ng + 6g agar/lít

ng thích h p nh t cho s n y m m c a h t
lan D. officinale Kimuraet Migo.

13

K t qu nhân gi ng b
c u

m ch i qua nghiên

ng c a n

ng nuôi c

ch i các tác gi

n kh

m

ng nuôi c

c l a ch n trong nhân

nhanh c m ch i Lan D. officinale Kimura et Migo
cd

ng MS + 20g

ng.

K t qu nhân gi ng vô tính thông qua nuôi c

m t ng , qua nghiên c u

ng c a s

ng ch i tác gi
ng

u tái sinh ch

n thân in-vitro mang
n thân in-

t qu cho th

n thân mang m t

n thân mang 2 m t ng

th hi n qua chi u cao ch

n

ng m nh nh t,

ng kính ch i, s ch i và màu s c lá xanh t t

n so v i các công th c còn l i.
K t qu nghiên c u t o cây con hoàn ch nh qua nghiên c u
c an

ng nuôi c

k t qu t

n kh

o r c a ch i tác gi

t o cây hoàn ch

ng RE + 10g sucrose +

ng. Và qua nghiên c u
n kh

ng

c a ch i thì cho ra k t qu

ng c

-NAA

ng RE + 10g
ng là t

giai

n t o cây hoàn ch nh gi ng lan D. officinale Kimura et Migo. V i t l cây
ra r

t 100%, s r trung bình là 4,51 r /ch i; chi u dài r trung bình là

3,19cm sau 30 ngày nuôi c y.
2.3. Giá tr c a Lan Th ch h c tía
2.3.1. Giá tr kinh t
Lan th ch h c tía là loài quý hi
trên th

ng,

USD/kg. Giá tr c
tùng dung, linh chi, ng

c li u và làm cây c nh nên
ch h

cc

ng 150
p trên nhân sâm, th ô, ph c linh,
th o, [25].


14

Vi t Nam 1kgLan Th ch h c tía (Dendrobium officinale Kimura et Migo),
có giá là 2.5
2.3.2. Giá tr

3tr/1kg. 30 ngàn 1 cây gi ng, [24].
c li u

Làm thu c: Lan th ch h c tía v i nhi u giá tr
kháng c

ch

ng ung

, làm giãn m ch máu và

c s d ng r ng rãi trong lâm sàng, làm các bài thu c
c bi t là ch a b nh ti

ng, cao huy t áp (Nguy n Th

2014) [11].
Là gi
b nh ti

c s d ng làm thu c và th c ph m ch
ng và các b

th gi i (Nguy n Th

a

i hóa r ng rãi trên
].

Làm th c ph m: Cách s d ng làm th c ph m có nhi

u súp

v i h ng sâm, v i bách sa sâm l i ph i sinh tân. Ngoài ra có th n u cháo
Th ch h c, trà Th ch h c và nhi
Nh

mg

c ph m ch

phá thêm, là s n ph m thiên nhiên an toàn và b
Th ch h c tía có v
t, ch

ng vào 3 kinh ph , v , th
y y u, mi ng khô.

2.4. Gi i thi uchung v gi ng lan Dendrobium
2.4.1. Phân lo i và phân b
Thu c l p m t lá m m: Monocotyledones
B

: Orchidales

H

: Orchidaceae

H ph

: Epidendroideae

Tông

: Epidendreae

Gi ng

: Dendrobium

ng.

c khám


15

H Orchidaceaecó kho ng 750 chi, 25.000 loài, chi m v trí th hai sau
h Cúc trong ngành th c v t h t kín và là h l n nh t trong ngành m t lá
m m. Các loài trong h th ng này phân b r t r
ts

ut o

ng và ph c t

].

i (2005) [12], tên Dendrobiumcó ngu n g c t ch

Theo Hu
Grec Dendron

và bios là tôi s ng. Dendrobiumlà gi ng ph

sinh, s ng trên cây g

ig

ig

Dendrobium có trên 1.600 loài và chia thành 2 d ng chính:
ng (Dendrobium phalaenopsis)

D

và r t siêng ra hoa: Nh

m h ng, Nh

ng m c

x nóng, ch u m

m hoàng, Báo h , Ý th o, Th y

D ng thòng (Dendrobium mobile) ch u khí h u mát m : Gi h c, H

V i1

i nhi

do là vì chúng du nh p t nhi

a danh khác nhau: Nh t B n, Tri u Tiên và
n sinh ra nhi u loài Dendrobiumnh t

c bi
(Thiên Ân, 2002) [1].
Vi t Nam, Dendrobium

n 100 loài, x

c phân

bi t b ng thân (gi hành), lá và hoa (Nguy n Công Nghi p, 2004) [9].
2.4.2.

m hình thái

Theo Nguy n Công Nghi p (2004) [9], thì không có m t hình d ng chung
nh t v hoa và d ng cây do s

ng quá l n, phân b r ng rãi. Riêng gi ng

lan Dendrobium u có b ph

, thân, gi h

quan sinh s
R : Cây có h r khí sinh, có m t l p hút m dày bao quanh g m nh ng
l p t bào ch t ch

y không khí nên r ánh lên màu xanh b c. Vì v y r
y d c trên v cây g

ng trong không


16

ng và ch t khoáng, m t
khác giúp cây bám ch t vào giá th , không b gió cu n. M t s loài có thân lá
kém phát tri n th m chí tiêu gi m hoàn toàn, có h r ch a di p l c t giúp
cây h p th ánh sáng c n thi t cho s ra hoa và quang h p (Nguy n Công
Nghi p, 2004) [9].
R c a lan Dendrobiumkhông ch

c l nh, n u b l nh trong th i gian

dài, r cây s b m c nát và cây b ch

].

R lan Dendrobium

, Cattleya thu c lo i r

ng có r nh

th

t nhi u r , ch y u bám vào giá

ng ch t dính vào giá th

tr ng vào ch u, ph

giá th nhi

c, cho nên khi
r

th , vào thành ch u, ch có m t s ít r
ph i tr ng v i giá th nh

i v i lan r bán gió
b r

ng ch t v.v... (Hu

c hút nhi u

i, 2005) [13].

Giá th c a lan Dendrobium có c u t

c gi ng

u ph i th
do b

u bám vào giá

c. Tuy nhiên

c và c u trúc th c v t v i gi hành có thân, các loài thu c

gi ng Dendrobiumcó th dùng giá th
c làm th
tri n trên các giá th
s n giá th
kho ng (3cm), r i r i th
s ch. V i cách tr

m t s loài lan Dendrobiumcó th phát
a hay c qu d

t cái ch u ch a

tr ng lan Dendrobium v

u
t s r l c bình gi t

c ch u và cây ph i th

ng.Tuy

nhiên giá th than và g ch v n t ra hi u qu nh t (Nguy n Công Nghi p,
2004) [9].