Nghiên cứu khả năng tích lũy các bon rừng trồng Thông mã vĩ (Pinus massoniana Lamb) tại xã Trung Thành, huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM

TR

TR N TH LAN H
Tên

NG

tài:
NGHIÊN C U KH N NG TÍCH L Y CÁC BON R NG
TR NG THÔNG MÃ V (Pinus massoniana Lamb) T I

XÃ TRUNG THÀNH, HUY N TRÀNG

NH, T NH L NG S N

KHÓA LU N T T NGHI P
H

ào t o

IH C

: Chính quy

Chuyên nghành

: Lâm nghi p

L p

: K43 – Lâm nghi p – N01

Khoa

: Lâm nghi p

Khóa h c

: 2011 – 2015

Gi ng viên h

ng d n : 1. ThS. D

ng V n oàn

2. TS. Nguy n Công Hoan

THÁI NGUYÊN , N M 2015


TR

I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM

TR N TH LAN H

Tên

NG

tài:
NGHIÊN C U KH N NG TÍCH L Y CÁC BON R NG
TR NG THÔNG MÃ V (Pinus massoniana Lamb) T I

XÃ TRUNG THÀNH, HUY N TRÀNG

NH, T NH L NG S N

KHÓA LU N T T NGHI P
H

ào t o

: Chính quy

Chuyên nghành

: Lâm nghi p

Khoa

: Lâm nghi p

Khóa h c

: 2011 – 2015

THÁI NGUYÊN , N M 2015

IH C


L I CAM OAN

Tôi xin cam oan ây là công trình ngiên c u khoa h c c a b n thân
tôi. Các s li u và k t qu nghiên c u là quá trình i u tra trên th c

a hoàn

toàn trung th c, ch a công b trên các tài li u, n u có gì sai tôi xin ch u hoàn
toàn trách nhi m!

Thái Nguyên, ngày

XÁC NH N C A GVHD

Ng

tháng

i vi t cam oan

Tr n Th Lan H

XÁC NH N C A GV CH M PH N BI N
(Ký, h và tên)

n m 2015

ng


i

L IC M

hoàn thành t t ch

N

ng trình ào t o trong nhà tr

hành, m i sinh viên khi ra tr

ng h c i ôi v i

ng c n chu n b cho mình l

ng ki n th c

chuyên môn v ng vàng cùng v i nh ng k n ng chuyên môn c n thi t. Và
th i gian th c t p t t nghi p là kho ng th i gian c n thi t

m i ng

iv n

d ng lý thuy t vào th c ti n, xây d ng phong cách làm vi c khoa h c c a
m t k s Nông lâm nghi p.
c s giúp nh t trí c a ban ch nhi m khoa Lâm Nghi p và giáo viên
h

ng d n, tôi ã ti n hành nghiên c u

tài “Nghiên c u kh n ng tích l y

các bon r ng tr ng Thông mã v (Pinus massoniana Lamb) t i xã Trung
Thành, huy n Tràng
giúp

cs

t n tình c a các th y cô trong khoa lâm nghi p, UBND xã Trung Thành,

huy n Tràng
t t nghi p ã
V n

nh, t nh L ng S n”. Sau th i gian th c t p

nh, t nh L ng S n cùng v i s c g ng c a b n thân khóa lu n
c hoàn thành. Tôi xin g i l i c m n sâu s c t i ThS. D

oàn và TS. Nguy n Công Hoan ã h

ng

ng d n tôi hoàn thành khóa lu n.

Tôi chân thành c m n các th y cô giáo trong khoa lâm nghi p cùng UBND xã
Trung Thành, huy n Tràng

nh, t nh L ng S n ã t o m i i u ki n giúp

trong quá trình nghiên c u

tài th c t p t t nghi p.

Do trình

tôi

còn h n ch và th i gian th c t p có h n nên b n khóa lu n

không tránh kh i nh ng thi u sót nh t

nh. V y tôi kính mong nh n

cs

óng góp ý ki n c a các th y cô trong khoa cùng toàn th các b n sinh viên.
Tôi xin chân thành c m n!
Thái Nguyên, ngày tháng 5 n m 2014
Sinh viên

Tr n Th Lan H

ng


ii

DANH M C B NG

B ng 2.1. Hi n tr ng s d ng

t c a xã Trung Thành ................................. 17

B ng 2.2. Phân b dân c – t l lao

ng .................................................... 19

B ng 2.3. C c u thành ph n dân t c c a xã Trung Thành n m 2013........... 20
B ng 4.1. Sinh kh i t
B ng 4.2. Ph

i cây g trên 9 lâm ph n .......................................... 34

ng trình t

ng quan gi a sinh kh i t

i các b ph n cây tiêu

chu n v i D1,3 ............................................................................................... 35
B ng 4.3. Sinh kh i t

i cây b i th m t

B ng 4.4. T ng sinh kh i t

i, th m m c ................................. 36

i r ng tr ng Thông mã v ................................ 38

B ng 4.5. B ng sinh kh i khô cây g trên 9 lâm ph n .................................. 41
B ng 4.6. Ph

ng trình t

ng quan gi a sinh kh i khô các b ph n cây tiêu

chu n v i D1,3 ............................................................................................... 42
B ng 4.7. Sinh kh i khô cây b i th m t

i, th m m c ................................. 43

B ng 4.8. T ng sinh kh i khô r ng tr ng Thông mã v ................................ 45
B ng 4.9. T ng l

ng tích l y các bon cây g r ng tr ng Thông mã v trên 9

lâm ph n....................................................................................................... 48
B ng 4.10. Ph

ng trình t

ng quan gi a l

ng tích l y các bon c a các b

ph n cây tiêu chu n v i D1,3 ......................................................................... 49
B ng 4.11. Các bon cây b i th m t
B ng 4.12. T ng l

i và th m m c ..................................... 50

ng các bon tích l y r ng tr ng Thông mã v ................. 52


iii

DANH M C HÌNH
Hình 3.1. S

ô tiêu chu n ........................................................................ 26

Hình 4.1. Sinh kh i t

i các b ph n cây tiêu chu n r ng tr ng Thông mã v

..................................................................................................................... 33
Hình 4.2. Sinh kh i t

i cây b i, th m t

Hình 4.3. T ng sinh kh i t

i, th m m c ................................ 37

i r ng tr ng Thông mã v ................................ 39

Hình 4.4. Sinh kh i khô cây tiêu chu n r ng Thông mã v ........................... 40
Hình 4.5. Sinh kh i khô cây b i th m t

i, th m m c .................................. 44

Hình 4.6. T ng sinh kh i khô r ng tr ng Thông mã v ................................. 46
Hình 4.7. Tr l

ng các bon cây cá l t i xã Trung Thành ........................... 47

Hình 4.8. Các bon cây b i th m t
Hình 4.9. T ng l

i và th m m c ....................................... 51

ng các bon tích l y r ng tr ng Thông mã v ................... 53


iv

DANH M C VI T T T

1

C

Các bon

2

CDM

C ch phát tri n s ch (Clean Development Mechanism)

3

Dt

ng kính tán

4

D1.3

ng kính 1,3m

5

G

Ti t di n ngang

6

Hvn

Chi u cao vút ng n

7

Mc

Tr l

8

N

M t

9

Pk

T l sinh kh i khô

ng các bon

10 SKK

Sinh kh i khô

11 SKT

Sinh kh i t

12 V

Th tích

13 Wk

Sinh kh i khô

14 Wt

Sinh kh i t

i

i


v

M CL C
Ph n 1: M
1.1.

U ......................................................................................... 1

tv n

............................................................................................... 1

1.2. M c tiêu nghiên c u ................................................................................ 3
1.2.1. V lý lu n ............................................................................................. 3
1.2.2. V th c ti n .......................................................................................... 3
1.3. Ý ngh a c a

tài .................................................................................... 3

1.3.1. Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u khoa h c ..................................... 3
1.3.2. Ý ngh a trong th c ti n s n xu t ........................................................... 3
Ph n 2: T NG QUAN TÀI LI U ............................................................... 4
2.1. C s khoa h c ........................................................................................ 4
2.2. Tình hình nghiên c u trong và ngoài n

c .............................................. 6

2.2.1. Nh ng nghiên c u v sinh kh i và tích l y các bon trên th gi i .......... 6
2.2.2. Tình hình nghiên c u trong n

c ........................................................ 10

2.3. T ng quan khu v c nghiên c u.............................................................. 16
2.3.1. i u ki n t nhiên và kinh t xã h i ................................................... 16
Ph n 3:

IT

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U

..................................................................................................................... 25
3.1.

it

3.1.1.

ng và ph m vi nghiên c u.......................................................... 25

it

ng nghiên c u ......................................................................... 25

3.1.2 Ph m vi nghiên c u ............................................................................. 25
3.2.

a i m và th i gian ti n hành ............................................................ 25

3.3. N i dung nghiên c u ............................................................................. 25
3.3.1. Nghiên c u sinh kh i t

i và khô r ng tr ng Thông .......................... 25

3.3.2. Nghiên c u kh n ng tích l y các bon r ng tr ng Thông.................... 25
3.4. Ph

ng pháp nghiên c u và các ch tiêu theo dõi .................................. 26

3.4.1. Ph

ng pháp lu n ............................................................................... 26

3.4.2. Ph

ng pháp thu th p s li u .............................................................. 27


vi

3.4.3. Ph

ng pháp k th a .......................................................................... 29

3.4.4. Ph

ng pháp x lý s li u .................................................................. 29

Ph n 4: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ............................ 32
4.1. M t s ch tiêu th ng kê 27 cây tiêu chu n ch t ng r ng tr ng Thông mã
v t i xã Trung Thành, huy n Tràng
4.2.

c i m sinh kh i t

huy n Tràng

nh, t nh L ng S n............................ 32

i c a r ng Thông mã v

t i xã Trung Thành,

nh, t nh L ng S n ................................................................ 32

4.2.1.

c i m sinh kh i t

i r ng tr ng Thông mã v ............................... 32

4.2.2.

c i m sinh kh i t

i c a cây b i th m t

4.2.3.

c i m t ng sinh kh i t

4.3.

i ................................... 36

i c lâm ph n Thông mã v ..................... 37

c i m sinh kh i khô c a r ng Thông mã v

huy n Tràng

t i xã Trung Thành,

nh, t nh L ng S n ................................................................ 39

4.3.1.

c i m sinh kh i khô c a lâm ph n Thông mã v ............................ 39

4.3.2.

c i m sinh kh i khô c a cây b i th m t

i, th m m c trong lâm

ph n Thông mã v ......................................................................................... 42
4.3.3.

c i m t ng sinh kh i khô c a lâm ph n Thông mã v .................... 44

4.4. Tr l

ng các bon c a lâm ph n Thông mã v ....................................... 46

4.4.1. Tr l
4.4.2. T ng l

ng các bon cây cá l ................................................................ 46

ng tích l y các bon cây g trong r ng tr ng Thông mã v ..... 47

4.4.3. T ng h p t
4.4.4. Tr l

ng quan các bon các b ph n cây tiêu chu n v i D1.3..... 48

ng các bon tích l y trong cây b i th m t

i, th m m c c a r ng

tr ng Thông mã v ........................................................................................ 49
4.4.5. T ng

nh l

ng các bon tích l y trong lâm ph n Thông mã v .......... 52

PH N 5: K T LU N VÀ

NGH ........................................................ 54

5.1. K t lu n ................................................................................................. 54
5.2.

ngh .................................................................................................. 55

TÀI LI U THAM KH O.......................................................................... 56
PH L C........................................................................................................

1

Ph n 1
M

1.1.

U

tv n
Hi n nay khí h u toàn c u ang b bi n

i theo chi u h

ng ngày càng

x u i. Thiên tai x y ra ngày càng nhi u, ngày càng m nh, nó không ch nh
h

ng x u

n môi tr

nm im tc a
nhi t

ng s ng c a muôn loài mà còn nh h

i s ng con ng

trung bình trên b m t trái

l i ây và nhi t

i. Nguyên nhân c a s bi n

i ó là do

t ang t ng lên d n trong 200 n m tr

s ti p t c t ng lên n u ta không tìm ra gi i pháp

quy t nh ng v n

gi i

ó.

Nhi u b ng ch ng khoa h c cho th y s
quan

ng tr c ti p

m d n lên c a khí h u liên

n s tích l y các hi u ng nhà kính: CO2, CH4 và các khí khác. Trong

ó khí CO2

c coi là m t trong nh ng nguyên nhân chính. Hi n nay n ng

CO2 trong khí quy n cao h n b t kì th i kì nào trong n a tri u n m tr l i
ây và l

ng CO2 trong khí quy n v n ang có xu h

ng ti p t c t ng b i

các bon trong khí quy n ngày càng nhi u. T n m 1850
270Gt các bon xâm nh p vào b u khí quy n Trái

t, k t qu c a

li u và phá r ng, 136Gt các bon t o thành t vi c thay
t. 2/3 s các bon ó
Trái

c

id

ng và môi tr

n n m 1998 có t i
t nhiên

i m c ích s d ng

ng sinh thái trên b m t

t s d ng. Nh ng 1/3 s còn l i t

ng ng v i 176Gt các bon còn

ng l i trong khí quy n và nó làm t ng l

ng khí CO2 có trong khí quy n

lên 20%. Theo tính toán c a các nhà khoa h c khi n ng

CO2 có trong khí

t t ng lên kho ng 30C. Theo k t

quy n t ng g p ôi thì nhi t

b m t trái

qu nghiên c u thì n m 1855

n n m 1940 nhi t

trái

t t ng 0,50C, n u

không có các bi n pháp kh c ph c hi u ng nhà kính thì nhi t
không ng ng t ng lên.

trái

ts


2

H sinh thái trên c n óng m t vai trò quan tr ng trong chu trình các
bon toàn c u (C). R ng nhi t

i

vi c khai thác r ng và chuy n
k t qu c a nh ng thay

i sang các lo i hình s d ng

t khác. B i

c ti n hành trong vài n m qua

ng các bon tích l y trong các lo i r ng t nhiên

206,23 t n C/ha (V T n Ph
tr ng

i do h qu c a

i này, nh ng nghiên c u v tích l y Các bon c a

các h sinh thái r ng ã
L

Vi t Nam liên t c thay

Vi t Nam.

Vi t Nam t 66,05 -

ng, 2009). Trong khi ó,

i v i các lo i r ng

Vi t Nam, tùy theo loài cây tr ng và tu i c a r ng mà l

tích l y có th t 4,8 - 173,93 t n C/ha (Ngô
tr ng thái th m c và cây b i l
C/ha (V T n Ph

ình Qu , 2008).

ng các bon tích l y có th

ng các bon
i v i các

t t 4 - 20 t n

ng, 2006).

Trung Thành là xã vùng cao c a huy n Tràng

nh, t nh L ng S n có

di n tích r ng tr ng Thông mã v l n. Cu c s ng c a ng

i dân

ây v n

còn ph thu c nhi u vào r ng. Trong nh ng n m g n ây Thông mã v
(Pinus massoniana Lamb) ã và ang có vai trò quan tr ng trong vi c phát
tri n kinh t , xã h i c a

a ph

thác lâm s n, c i t o và gi

ng thông qua các l i ích tr c ti p nh khai

t, i u ti t ngu n n

c, h n ch xói mòn, h p

th CO2 và tích l y các bon. Do ó vi c nghiên c u kh n ng tích l y các
bon

r ng r ng tr ng Thông mã v thu n loài làm c s khoa h c cho vi c

áp d ng chi tr d ch v môi tr

ng r ng, giá tr th

Xu t phát t th c ti n, tôi th c hi n

ng m i c a các bon.

tài: “Nghiên c u kh n ng tích l y

các bon r ng tr ng Thông mã v (Pinus massoniana Lamb) t i xã Trung
Thành, huy n Tràng

nh, t nh L ng S n”.


3

1.2. M c tiêu nghiên c u
1.2.1. V lý lu n
Cung c p nh ng lu n c khoa h c v kh n ng tích l y các bon
tr ng Thông mã v th n loài,
d ch v môi tr

ng r ng trong t

r ng

u tu i làm c s khoa h c cho vi c chi tr
ng lai t i khu v c nghiên c u.

1.2.2. V th c ti n
Xác

nh

c kh n ng tích l y các bon

r ng Thông mã v t i khu

v c nghiên c u.
1.3. Ý ngh a c a

tài

1.3.1. Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u khoa h c
Th c hi n

tài này s c ng c cho sinh viên nh ng ki n th c ã h c

trên l p vào th c ti n, nh m giúp cho sinh viên
t s n xu t. Sau khi hoàn thành

c làm quen d n v i th c

tài sinh viên có th h c

c các ph

ng

pháp, k n ng trong l p k ho ch, vi t báo cáo, phân tích ánh giá k t qu ...
ây là nh ng v n

c n thi t cho công vi c sau nay.

1.3.2. Ý ngh a trong th c ti n s n xu t
Trên c s k t qu nghiên c u, là i u ki n
k thu t lâm sinh.

th c hi n các bi n pháp

xây d ng các bi n pháp k thu t hay nâng cao các quá

trình qu n lý b o v và phát tri n r ng theo các bi n pháp k thu t t t h n,
nh m nâng cao ch t l

ng r ng. Góp ph n nâng cao nh n th c c a ng

trong b o v tài nguyên r ng.

i dân


4

Ph n 2
T NG QUAN TÀI LI U

2.1. C s khoa h c
Th c v t h p thu khí CO2 trong quá trình quang h p và chuy n thành

nh ng h p ch t h u c (

ng, lipit, protein...) trong sinh v t s n xu t (th c

v t), các h p ch t này là th c n cho sinh v t tiêu th . Cu i cùng là xác bã
th c v t, s n ph m bài ti t sinh v t, phân h y. Chúng ta th y trong môi
tr

ng các bon là ch t vô c (khí). Nh ng

c qu n xã sinh v t s d ng

thành ch t h u c m t ph n làm th c n cho sinh v t tiêu th , ph n l n

c tích

l y d ng sinh kh i th c v t nh trong các b ph n c a cây (thân, cành, lá...)
* Tên,

c i m hình thái th c v t c a loài nghiên c u

Thông mã v
Tên khác: Thông uôi ng a, mã v tùng
H : Thông – Pinaceae
Tên th

ng ph m: Maweisong pine

Hình thái Thông mã v
Thông mã v là cây g l n, cao 20 – 30 (-40) m, thân th ng, tròn. V

ngoài màu nâu

, nh ng

phía g c l i có màu nâu en, khi già th

ng bong

ra t ng m ng. Cành non màu hung ho c màu vàng nh t, nh n. Lá hình kim,
màu xanh nh t, t p trung

u cành, m m, r xu ng, th

ng 2 (r t ít khi 3)

lá trong m t b , dài 12 - 20cm.
Nón cái có d ng g n hình c u khi còn non, nh ng khi già l i có d ng
hình tr ng, dài 4 - 7cm,

ng kính 2,5 - 4cm, khi chín có màu h t d .

H t Thông mã v màu nâu nh t, có cánh m ng dài kho ng 1,5cm.


5

c i m hình thái th c v t
Cây Thông mã v
v c có nhi t

a khí h u á nhi t

21,50C và t ng l

không khí trung bình n m trong kho ng 18-

n tr ng

t i 22 - 230C, nhi t

nh ng khu v c có nhi t

trung bình n m lên

trung bình tháng nóng nh t 250C - 290C, song chúng

ng kém và d b sâu b nh.
Thông mã v

a sáng, a nóng m và không ch u

c a cây phát tri n nhanh và n sâu vào
khu v c có t ng

t. Chúng sinh tr

c bóng. H r
ng t t

t m t sâu, chua (pH = 4,5 - 6) và thoát n

Thông mã v v n có th m c trên các vùng
m ng, chua và khô h n. Trên các

i núi,

frutescens L.), Mua (Melastoma spp.),…
i u ki n

t b c màu, v i t ng

i thích h p Thông mã v l i sinh tr

n m

t b c màu v i th m th c v t u

u có th tr ng Thông mã v .

i u ki n khí h u và

t ai t

cao, nh ng

ng hàng n m có th

ut c

t ng tr

t ng tr

ng trung bình hàng

tháng 11 - 12 c a n m sau.

ng kính

t trung bình 5 - 10m3/ha.

ng c a Thông mã v th

các giai o n sau thì ch m d n. Thông mã v th

giai o n 5 - 6 tu i: Cây th

ng

ng nhanh h n so v i Thông nh a.

u tiên, Thông mã v có t c

thân. Sinh kh i t ng tr

nón

(Baeckea

t kho ng 0,7 - 0,8m theo chi u cao và 1,3 - 1,5cm theo

Trong giai o n

tm t

t nghèo ki t, khô h n Thông mã v có s c ch ng ch u

kém h n so v i Thông nh a. Nh ng n u

Trong 10 n m

nh ng

c. Tuy v y,

là Sim (Rhodomyrtus tomentosa (Ait.) Hass.), Ch i s

th

các khu

ng m a hàng n m 1.000 - 2.500 mm. Tuy v y, v n có th

a Thông mã v

sinh tr

ng phân b

t quá 21,50C. Cây thích h p v i

trung bình n m không v

nh ng khu v c có nhi t

i, th

ng t
ng b t

ng

i
u ra

ng ra nón vào tháng 4 - 5 và chín vào các


6

Phân b t nhiên c a loài Thông
Thông mã v

ã

c tr ng t i L ng S n, Qu ng Ninh, Hà Giang, Lai

Châu, V nh Phúc, Thái Nguyên, Hà Tây, Thanh Hoá, Ngh An.
Thông mã v là cây nguyên s n

mi n Nam Trung Qu c (Qu ng

ông, Qu ng Tây).
Công d ng Thông mã v
Trong nh a Thông mã v thì hàm l
colophan kho ng trên d

ng tinh d u có kho ng 30-35%,

i 60%. Trong lá ch a 0,2% tinh d u và trong nón

cái c ng ch a 0,2-0,4% tinh d u. Thành ph n chính trong tinh d u lá là các
h p ch t pinen, còn trong tinh d u nón cái là limonen.
Công d ng Thông mã v : g dùng ch y u cho xây d ng, tr m , óng
gia d ng, làm diêm, các công trình d
xenlulozo và có th dùng

in

c. G ch a kho ng 62% là

s n xu t gi y và s i nhân t o, và g tr m có

giá tr .
Nh a là ngu n nguyên li u cho m t s m t hàng trong công nghi p
và y t .
M ts

a ph

ng t i mi n Nam Trung Qu c ã dùng nh a Thông mã

v làm thu c ch a s i m t, th p kh p và m n nh t.
Tuy có tính ch ng ch u kém h n so v i Thông nh a và Thông ba lá,
nh ng Thông mã v v n
r ng trên các vùng

t tr ng,

c coi là “cây tiên phong”, là
i núi tr c,

i t

ng tr ng

t ai c n c i, khô h n.

2.2. Tình hình nghiên c u trong và ngoài n

c

2.2.1. Nh ng nghiên c u v sinh kh i và tích l y các bon trên th gi i
a. Nh ng nghiên c u v sinh kh i r ng tr ng
Sinh kh i, n ng su t g n li n v i quá trình quang h p, là k t qu c a
quá trình sinh h c, mang ý ngh a th c ti n to l n trong kinh doanh r ng. Tiêu
bi u cho l nh v c này có các tác gi sau:


7

Liebig J. V. (1840) [19] l n

u tiên ã

bón t i th c v t và phát tri n thành

nh l

ng v s tác

ng phân

nh lu t “t i thi u”. Riley G. A. (1944)

[23], Fleming R. H. (1957) [24] t ng k t l ch s ra

i và phát tri n c a sinh

kh i và n ng su t trong công trình nghiên c u c a mình.
Lieth H. (1964) [20] ã th hi n n ng su t trên toàn th gi i b ng bi u
n ng su t,
(1964) và ch

ng th i s ra

i c a ph

ng trình sinh h c qu c t “IBP”

ng trình sinh quy n con ng

i “MAB” (1971) ã tác

ng

m nh t i nghiên c u n ng su t và sinh kh i. Cannell M. G. R. (1981) [22] ã
công b công trình “Sinh kh i và tài li u n ng su t s c p r ng th gi i”
trong ó t p h p h n 600 công trình nghiên c u ã

c tóm t t v sinh kh i

khô thân, cành, lá và m t s thành ph n s n ph m s c p c a h n 1200 lâm
ph n thu c 46 qu c gia trên th gi i.
Qua tham kh o, t ng h p các ph

ng pháp nghiên c u sinh kh i và

n ng su t th c v t c a các tác gi trên th gi i, có th t p trung l i các
ph

ng pháp nh sau:
+ Ph

áp d ng

ng pháp dioxyt các bon: Do Transeau (1926) kh i x
u tiên

ng

c

c, Anh, M và Nh t b i các tác gi Huber (1952),

Monteith (1960 - 1962), Lemon (1960 - 1967), Inoue (1965-1968) [5].
+ Ph
nh m nh l
+ Ph
cho phép xác

ng pháp Oxygen: Do Edmonton và c ng s

x ng n m 1968

ng ô xi t o ra trong quá trình quang h p c a th c v t màu xanh [5].
ng pháp Chlorophyll:
nh hàm l

c Aruga và Monsi

ng ch t di p l c trên m t

xu t n m 1963

n v di n tích m t

t

là m t ch tiêu bi u th kh n ng c a h sinh thái h p thu các tia b c x ho t

ng quang t ng h p
+ Ph

c dùng

ánh giá sinh kh i c a h sinh thái [5].

ng pháp thu ho ch: Khi xem xét các ph

Whitaker R. H. (1966) [23] cho r ng: “S
t ng tr

ng, tích l y sinh kh i

ng pháp nghiên c u

o n ng su t chính là s

c th th c v t trong qu n xã”.

ov


8

T ý ngh a ó, Whittaker R. H., Woodweel G. M. (1968) [26] ã
ph

ng pháp “thu ho ch”

ra

nghiên c u n ng su t s c p th c. Các tác gi

ngh ch n ô tiêu chu n i n hình, ch t toàn b cây trong ô tiêu chu n, cân
xác

nh tr ng l

cân tr ng l

ng. Tuy nhiên, vi c ch t toàn b cây trong ô tiêu chu n và

ng là khó th c hi n

i v i r ng g l n, r ng

c d ng và r ng

g quý.
+ Ph

ng pháp cây m u: N m 1967 Newbould P. J [21]

ng pháp “cây m u”

ph

nghiên c u sinh kh i và n ng su t c a các qu n

xã t các ô tiêu chu n. Ph

ng pháp này

c ch

“IBP” th ng nh t áp d ng. Trên c s các ph
nhà khoa h c ã nghiên c u cho các
k t qu

ngh

it

ng trình sinh h c qu c t

ng pháp nghiên c u trên, các

ng khác nhau và ã thu

c các

áng k .

b. Nh ng nghiên c u v kh n ng tích l y các bon r ng tr ng
Diyiho cho bi t th c v t
v t ch t h u c , còn trên m t
r ng nhi t

bi n hàng n m quang h p

t là 5,3x1010 t n. Riêng

n 3x1010 t n

i v i h sinh thái

i n ng su t ch t thô thu n t 10-50 t n/ha/n m, trung bình là 20

t n/ha/n m, sinh kh i ch t khô t 60 - 800 t n/ha/n m, trung bình là 450
t n/ha/n m (d n theo Lê H ng Phúc-1994) [9].
ch ng l i s bi n
RioDe Janerio, c ng

ng qu c t

c a Liên H p Qu c v bi n
c th hóa b ng ngh
bi n
n

i khí h u, H i ngh th

ã th o lu n và ban hành công

i khí h u (1992). Công

a ra các

c công nghi p phát tri n. Ngh
c này

nh Trái

t

c khung

c này sau ó

c

nh Kyoto (1997), nh m ràng bu c ngh a v ch ng

i khí h u b ng vi c

giúp cho các n

ng

t

nh m c gi m phát th i KNK

nh c ng

các

a ra ba c ch linh ho t

c ngh a v c a mình là: c ch

ng th c hi n,

c ch phát tri n s ch (CDM) và buôn bán khí th i (ET). C ch buôn bán
khí th i là c ch mà nh ng n

c phát tri n công nghi p m nh th i ra CO2 s


9

ph i tr phí cho nh ng n
ti n hành o
cho các n

c tr ng r ng h p th CO2. Các n

m tính toán l

c tr ng r ng s

ng tích l y các bon trong cây và

c, các vùng phát th i khí CO2.

T i Ireland kh n ng h p th CO2 c a r ng tr ng ã
cho th i gian t n m 1906

n n m 2012 và

c ánh giá l i

c chia làm 2 giai o n, giai

o n 1 t n m 1906 - 2002 và giai o n 2 t 2003 - 2012.
t ng l

ng các bon c a r ng tr ng

14,8 Mt. Theo d
r ng tr ng

c 37,7 Mt

ng các bon c

nh

c là

oán trong th i gian t 2008 - 2012, trung bình m i n m

ây có th c

ng các bon c

n n m 2002,

Ireland ã tích tr

(megatonnes), trong ó t n m 1990 - 2002 l

l

t r i bán

nh

nh

c 0,9 Mt các bon trên m t n m. V i

c t r ng tr ng có th

phát th i khí nhà kính c n gi m theo ngh

áp ng

c 22% l

nh th Kyoto mà n

ng

c này cam

k t (Byrne và Milne, 2006) [28].
M t công trình nghiên c u
ch a trong cây Lõi th bi n

Philippines cho th y, hàm l

ng các bon

ng t 44,73 - 46,55%, trong khi hàm l

ng các

bon trong Keo lá tràm (Acacia auriculiformis) chi m kho ng 51,20% (Digno,
2007) [27].
Nghiên c u v kh n ng h p th CO2 c a r ng tr ng h n giao gi a
Pinus massoniana và Cunninghamia lanceolata k t qu nghiên c u cho th y,
i v i c hai loài, hàm l
trung bình 51,1%, ti p

ng các bon t p chung ch y u

t ng cây g

t

n là v t r i r ng chi m 48,3%, cây b i chi m 44,1%

và th p nh t là trong c ch chi m kho ng 33,0% so v i t ng sinh kh i khô
t ng b

ph n t

ng

massoniana l n h n l
hàm l
l

ng. Kh

n ng h p th

các bon c a loài Pinus

ng các bon c a Cunninghamia lanceolata, trong ó

ng các bon ch a trong g , r , cành, v , lá c a Pinus massoniana l n

t là 58,6%, 56,3%, 51,2%, 49,8% và 46,8%, trong khi

Cunninghamia lanceolata, có hàm l

ó loài

ng các bon ch a trong v , lá, g , r ,


10

cành l n l

t là 52,2%, 51,8%, 50,2%, 47,5%, 46,7% (Kang Bing và cs,

2006) [18].

T i Trung Qu c, nghiên c u

c th c hi n v i r ng h n loài gi a

Pinus masoniana và Schima superba cho th y, l
146,35 - 215,30 t n/ha trong ó l
v td

masoniana, kh n ng c

trên

c ánh giá cho t ng giai

ng. Theo Wei Haidong và Ma Xiangqing (2007), l

ng các

t c a r ng 30 n m tu i (r ng già) cao

ng các bon c a r ng 20 n m tu i (r ng trung niên) và hai lo i r ng
u có l

Tuy nhiên,

ng các bon tích tr cao h n so v i r ng 7 n m tu i (r ng non).
i v i th m th c v t d i tán r ng thì l ng các bon cao nh t

ghi nh n r ng già, sau ó

c

n r ng non và th p nh t là r ng trung niên.

Hi n nay, trên th gi i ã b
l

t chi m t

i v i r ng tr ng thu n loài Pinus

nh các bon c ng ã

bon c a cây tr ng, v t r i r ng và
h nl

ng các bon trong

ng các bon trong v t r i r ng chi m t 1,6 - 2,8%

(Yang Yunting và c ng s , 2003) [17].

o n sinh tr

ng t

ng các bon c a cây tr ng và th m th c

i tán r ng chi m 61,9% - 69,9%, l

28,5% - 35,5% và l

ng các bon bi n

c

u th c hi n các c ch nh tính toán

ng tích l y các bon trong cây và

t.

ã có r t nhi u ph

ng pháp áp

d ng nh :
+ Ph

ng pháp s d ng ph n m m Co2Fix V3.1 và các ng d ng trong

tính toán sinh kh i và giá tr c a r ng. Ph

ng pháp này òi h i k n ng máy

tính, ph n m m ngo i ng cao.
+ Ph

ng pháp truy n th ng: nh

o,

m,... Ph

ng pháp này m t

nhi u th i gian và r t t n kém.
2.2.2. Tình hình nghiên c u trong n
Vi t Nam là m t n

c

c n m trong khu v c ông Nam Á, h

v t r t phong phú a d ng là m t trong nh ng n
tri n lâm nghi p, 70% di n tích

ng th c

c có ti m n ng l n v phát

t c a Vi t Nam là

i núi và 80% dân s


11

Vi t Nam s ng

vùng nông thôn. Trên 27 tri u ng

cu c s ng c a h còn ph thu c nhi u vào r ng.
nhi u chính sách xóa ói gi m nghèo nh ng ch a
ng

i dân ra kh i r ng

i s ng

mi n núi và

ng và nhà n

c ã có

t hi u qu cao. N u tách

b o v r ng thì nh ng ng

i dân ó s g p r t

nhi u khó kh n và công tác b o v r ng không có hi u qu . Gi i pháp
a ra là chi tr cho nh ng ng

i dân s ng g n r ng

h

r ng theo cách b o v r ng, vi c chi tr d a trên tính toán l

c

c s d ng
ng các bon d

tr trong khu r ng h s ng và s d ng.
a. Nh ng nghiên c u v sinh kh i r ng tr ng
Nghiên c u v sinh kh i r ng
v i th gi i, song b

c

u c ng ã

Vi t Nam
t

c ti n hành khá mu n so

c nh ng thành t u áng k . Cho

t i nay m t s loài cây nh Thông nh a, Thông mã v , Keo tai t
lai,… ã
l

c nhi u tác gi nghiên c u các bi u v c p

ng r ng… ây là nh ng nghiên c u b

c u sinh kh i và tính toán l

c

t, bi u th tích, s n

u làm c s cho vi c nghiên

ng các bon h p th

Hà V n Tu (1994) c ng trên c s

ng, Keo

ph

các loài cây

n

c ta.

ng pháp “cây m u” c a

Newboul, D.J (1967) ã nghiên c u n ng su t, sinh kh i m t s qu n xã r ng
tr ng nguyên li u gi y t i vùng trung du V nh Phú (d n theo Lý Thu Qu nh,
2007) [12].
Công trình “ ánh giá sinh tr

ng, t ng tr

ng, sinh kh i và n ng su t

r ng Thông ba lá (Pinus Keysia Roileex Gordm) vùng

à L t - Lâm

c a Lê H ng Phúc (1996) [10], ã tìm ra quy lu t t ng tr
trúc thành ph n t ng tr

th . Sau khi nghiên c u tác gi
t

ng sinh kh i, c u

ng sinh kh i thân cây. T l sinh kh i t

các b ph n thân, cành, lá, r , l

ng”

i, khô c a

ng r i r ng, t ng sinh kh i cá th và qu n
ã l p

c m t s ph

ng quan gi a sinh kh i và các b ph n cây r ng v i

ng trình nói lên
ng kính D1.3.


12

Ngoài ra, các tác gi Nguy n Ng c Lung và ào Công Khanh (1999),
[9] c ng ã có công trình nghiên c u v sinh kh i r ng Thông ba lá

tính

toán th kh n ng c

nh CO2 mà cây r ng h p th . T vi c nghiên c u này

tác gi

c m t s hàm t

ã xác

nh

ng quan mang tính ch t

nh l

ng

sinh kh i.

Nguy n V n D ng (2005) [3], ã
thu n loài 20 tu i có t ng sinh kh i t
495,4 t n/ha, t

ng

ng v i l

a ra nh n

nh r ng Thông mã v

i (trong cây và v t r i r ng) là 321,7 -

ng sinh kh i khô là 173,4 - 266,2 t n /ha.

R ng Keo lá tràm thu n loài 15 tu i có t ng sinh kh i t
r i r ng) là 251,1 - 433,7 t n/ha, t

ng

ng v i l

i (trong cây và v t

ng sinh kh i khô là 132

- 223 t n/ha.
V V n Thông (1998) [7], ã th c hi n công trình “Nghiên c u c s
xác

nh sinh kh i cây cá l và lâm ph n Keo lá tràm (Accia auriculiformis

Cunn) t i t nh Thái Nguyên”, qua ó ã l p b ng tra sinh kh i t m th i ph c
v cho công tác i u tra kinh doanh r ng.
b. Nh ng nghiên c u v kh n ng tích l y các bon r ng tr ng
it

ng

c quan tâm nghiên c u

u tiên là r ng Thông ba lá, bao

g m các nghiên c u c a Nguy n Ng c Lung, Ngô

ình Qu , Nguy n Xuân

Quát... Trong ó Nguy n Xuân Quát (1985) ã d a vào nghiên c u r ng
Thông ba lá ch ra r ng n ng su t r ng t nhiên c ng nh r ng tr ng có th
cho 200m3/ha trong luân kì 15 n m v i l
Ngô

ng t ng tr

ng

t 10m3/ha/n m.

ình Qu và c ng s (2006) ã nghiên c u kh n ng h p th các

bon c a m t s lo i r ng tr ng Keo (Keo tai t

ng, Keo lá tràm, Keo lai),

Thông (Thông ba lá, Thông mã v , Thông nh a) và B ch àn Urophylla. Tác
gi xây d ng ph

ng trình m i t

ng quan và tính toán kh n ng h p th các

bon cho t ng lo i r ng. R ng Keo lai 3-12 tu i (m t
l

ng h p th t

800-1350 cây/ha) có

ng ng là 60-407,37 t n/ha. R ng Keo lá tràm có kh n ng


13

h p th 66,2-292,39 t n/ha t
1517 cây/ha).

ng ng v i các tu i t 5-12 tu i (m t

1033-

i v i r ng Thông nh a tu i 5-21 tu i có kh n ng h p th

18,81-467,96 t n/ha. R ng tr ng B ch àn Urophylla 3-12 tu i v i m t
trung bình t

1200-1800 cây/ha có kh n ng h p th l

ng các bon là

107,87-378,71 t n/ha. Các nghiên c u trên ch d ng l i
tr ng thu n loài và t p trung vào m t s loài cây nh t

i t

ng r ng

nh (Ngô ình Qu và

c ng s , 2006) [6].
Võ

i H i và c ng s (2009) [4], trong

c u kh n ng h p th và giá tr th
tr ng ch y u

tài nghiên c u “Nghiên

ng m i các bon c a m t s d ng r ng

Vi t Nam” ã ti n hành nghiên c u n ng su t sinh kh i c a

m t s loài cây tr ng r ng nh : M , Thông mã v , Thông nh a, Keo lai, Keo
lá tràm,… K t qu

ã ánh giá

c c u trúc sinh kh i cây cá l và c u trúc

sinh kh i lâm ph n r ng tr ng, tìm hi u rõ
cây cá l và lâm ph n v i các nhân t

c m i quan h gi a sinh kh i

i u tra,… Góp ph n quan tr ng trong

nghiên c u sinh kh i r ng tr ng và nghiên c u kh n ng h p th các bon c a
m t s loài cây tr ng r ng s n xu t ch y u

n

c ta hi n nay.

Hoàng Chung và c ng s (2013) [1], ã ánh giá nhanh l
bon tích l y trên m t

ng các

t c a m t s tr ng thái th m th c v t t i Thái

Nguyên, k t qu cho th y: tr ng thái th m c , tr ng cây b i và cây b i xen
cây g tái sinh l

ng các bon tích l y

t 1,78 - 13,67 t nC/ha. R ng tr ng

t 13,52 - 53,25 t nC/ha. R ng ph c h i t nhiên

t 19,08 - 35,27 t nC/ha.

Nguy n Thanh Ti n (2012) [15], ã nghiên c u kh n ng h p thu CO2
c a r ng ph c h i IIB t i Thái Nguyên ã ch ra: l
t ng cây g , t ng t ng cây d
l

ng CO2 h p th trong

i tán, v t r i r ng và trong

ng CO2 h p th trong lâm ph n r ng IIB là r t l n, bi n

505,87 t n CO2/ha, trung bình 460,69 t n CO2/ha, trong ó l
th t p trung ch y u

t ng

td

t r ng. T ng
ng t 383,68 ng CO2 h p

i tán r ng là 322,83 t n/ha, ti p

n là


14

t ng cây g 106,91 t n/ha, t ng cây d
15,34 t n/ha. T ng l

ng CO2 h p th trong lâm ph n r ng IIB

khác nhau c ng có s khác bi t,
t n/ha ti p
iT

i tán 15,6 t n/ha và v t r i r ng là

n là huy n

t l n nh t

nh Hóa

các huy n

huy n Võ Nhai

t 485,0

t 446,335 t n/ha và th p nh t là huy n

t 450,809 t n/ha.
Nguy n Tu n D ng (2005) [2], r ng tr ng Thông mã v thu n loài

tr ng t i Hà Tây

tu i 20 có t ng sinh kh i khô là 173,4 - 266,2 t n/ha và

r ng Keo lá tràm tr ng thu n loài 15 tu i có t ng sinh kh i khô là 132,2 223,4 t n/ha, l

ng các bon tích l y c a r ng Thông mã v bi n

ng t 80,7

- 122 t n/ha và c a r ng Keo lá tràm là 62,5 - 103,1 t n/ha.
i v i r ng t nhiên, vi c xây d ng mô hình tính toán sinh kh i và
tr l

ng các bon h u nh là r t ít. Nghiên c u c a B o Huy s d ng ph

pháp ch t h
kh i và tr l

o

m sinh kh i và thi t l p mô hình toán cho

ng các bon c a r ng lá r ng th

non, nghèo, trung bình và giàu
d ng l i

ch t, t ng th m t

c tính sinh

ng xanh theo các tr ng thái:

Tây Nguyên. Tuy nhiên nghiên c u m i ch

vi c xác l p các mô hình tính toán sinh kh i và tr l

ph n trên m t

ng

t. Các b ch a các bon khác nh trong
i và cây b i không

c

ng các bon

t, th m m c và cây

c p trong nghiên c u (Nguy n

B o Huy, 2009) [6].
Nguy n Vi t Khoa (Trung tâm khuy n nông qu c gia) và TS.Võ
H i (Vi n khoa h c Lâm nghi p) [7]. Sau khi th c hi n

i

tài “Nghiên c u

kh n ng h p th các bon c a r ng tr ng Keo lai thu n loài t i m t s t nh
phía B c” thu

c k t qu là t ng l

Keo lai thu n loài r t l n, dao
các bon trong

ng t

ng các bon tích l y trong lâm ph n
49,6 - 113,8 t n/ha, trong ó tích l y

t chi m 67,9% và các bon t ng cây g chi m 27,5%, các bon

trong v t r i r ng chi m 3,1%, trong cây b i th m t
bon tích l y trong lâm ph n Keo lai theo các c p

i là 1,5%. L

ng các

t và c p tu i khác nhau là


15

khác nhau. Thông th
h n thì l

ng

c p

t t t h n, tu i cao h n, m t

ng các bon tích l y s l n h n.

V T n Ph

ng, trung tâm sinh thái và môi tr

h c Lâm Nghi p Vi t Nam ã ti n hành nghiên c u
bon

r ng l n

t n cây b i th m t

u tiên v tr l

ng các

i t i Vi t Nam. Tuy nhiên nghiên c u ch ch y u

t p trung vào m t s loài cây b i

tr ng thái

ng Th nh Tri u (2010) [16] trong
kh n ng c

ng thu c Vi n khoa

t ch a có r ng (IA,IB) [11].
tài nghiên c u “Nghiên c u

nh các bon c a r ng tr ng Thông mã v (Pinus massoniana

Lambert) và Thông nh a (Pinus merkusii Jungh et. de Vriese) làm c s xác
nh giá tr môi tr
nh

ng r ng theo c ch phát tri n s ch

c kh n ng h p th các bon

Vi t Nam” ã xác

c p tu i 6 c a lâm ph n Thông mã v

kho ng t 115,21 - 178,68 t n/ha, c a lâm ph n Thông nh a kho ng 117,05 135,54 t n/ha tùy thu c vào c p

t,

ng th i tác gi c ng ã xây d ng

c

b ng tra kh n ng h p th các bon c a cây cá l c ng nh lâm ph n Thông
mã v và Thông nh a chung và riêng cho t ng c p
th

t, xác

nh

c giá tr

ng m i các bon c a r ng tr ng Thông nh a và Thông mã v theo t ng

c p

t.
Nh v y,

l

ph c v cho vi c xác

ng các bon tích l y, các tác gi

nghiên c u. Tính sinh kh i và
có nh ng u nh

ng

ã s d ng các ph

nh l

ng pháp khác nhau

ng các bon m i m t ph

ng pháp

u

c i m riêng tùy vào i u ki n c th và m c tiêu c a công

vi c mà l a ch n ph
th

nh sinh kh i r ng tr ng và tr

ng pháp thích h p. Tuy nhiên ph

ng pháp “cây m u”

c áp d ng ph bi n h n c , thông qua tr ng l

ng các b ph n

nghiên c u, xác l p các m i quan h c a chúng v i các nhân t

i u tra lâm

ph n, qua ó thi t l p các mô hình làm c s xây d ng b ng tra sinh kh i và
nh l

ng các bon gi a các b ph n cây ph c v cho s n xu t và nghiên c u

khoa h c.


16

2.3. T ng quan khu v c nghiên c u
2.3.1. i u ki n t nhiên và kinh t xã h i
2.3.1.1. i u ki n t nhiên
a. V trí

a lý

Xã Trung Thành n m

phía

ông B c huy n Tràng

tâm huy n 22km, có giáp ranh v i các
- Phía B c giáp v i xã

a ph

ng sau:

i C n, huy n Tràng

nh

- Phía ông giáp v i xã Tân Minh, huy n Tràng

b.

nh, cách trung

nh

- Phía Tây giáp v i xã Qu c Vi t, huy n Tràng

nh

- Phía Nam giáp v i xã ào Viên, huy n Tràng

nh

a hình
Xã Trung Thành là xã mi n núi c a huy n Tràng

lâm nghi p. Có

nh ch y u là

a hình núi cao b chia c t m nh b i h th ng các dãy núi á

vôi. Nh ng vùng

t b ng

s n xu t nông nghi p ch y u n m d c theo các

khe su i và thung l ng nh h p do quá trình h i t lâu ngày t o nên.
trung bình so v i m c n
c. i u ki n
*

t

c bi n là 250 - 300m.

a ch t, th nh

a ch t: T ng

trung bình và khá.
á tr m tích. Nhóm

cao

t t

t

ng
ng

i dày, hàm l

ng dinh d

ng thu c lo i

c hình thành trên các lo i á m là á bi n ch t và
t

vàng và vàng nh t trên núi

cao t 700-1800m so v i m t vài lo i

t nh

t mùn

c hình thành trên
vàng trên núi phát

tri n trên các lo i á m khác nhau ( á Gnai, á phi n mica, sa th ch …).
* Tình hình s d ng

t ai

t ai là t li u s n xu t
là t li u lao
c th hi n

ng v a là
b ng sau:

it

c bi t trong s n xu t nông nghi p, nó v a
ng lao

ng,

t ai c a xã Trung Thành