Công tác xã hội trong hỗ trợ việc làm đối với PNKT tại huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội (Luận văn thạc sĩ)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ LAO ĐỘNG - THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LAO ĐỘNG – XÃ HỘI

NGUYỄN THỊ ÁNH

CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG HỖ TRỢ VIỆC LÀM ĐỐI VỚI
PHỤ NỮ KHUYẾT TẬT TẠI HUYỆN SÓC SƠN,
THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ CÔNG TÁC XÃ HỘI

HÀ NỘI - 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ LAO ĐỘNG - THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LAO ĐỘNG – XÃ HỘI

NGUYỄN THỊ ÁNH

CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG HỖ TRỢ VIỆC LÀM ĐỐI VỚI
PHỤ NỮ KHUYẾT TẬT TẠI HUYỆN SÓC SƠN,
THÀNH PHỐ HÀ NỘI

Chuyên ngành: Công Tác Xã Hội
Mã số : 60900101

LUẬN VĂN THẠC SĨ CÔNG TÁC XÃ HỘI

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:TS. BÙI TÔN HIẾN

HÀ NỘI - 2017


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng luận văn Thạc sĩ Công tác xã hội với đề tài:
“Công tác xã hội trong hỗ trợ việc làm đối với phụ nữ khuyết tật tại huyện
Sóc Sơn, thành phố Hà Nội” là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi, được
thực hiến dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Bùi Tôn Hiến.
Các số liệu, kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung
thực, được trích nguồn và trích dẫn đầy đủ.
Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình.


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình nghiên cứu, tôi đã nhận được rất nhiều sự quan tâm,
giúp đỡ của các thày cô, gia đình và bạn bè.
- Lời cảm ơn sâu sắc nhất, tôi xin gửi tới TS. Bùi Tôn Hiến- một
người thày, một trong những chuyên gia hàng đầu về CTXH. Tôi đã học được
ở thày rất nhiều, từ phương pháp, tư duy nghiên cứu đến thái độ làm việc và
hơn cả là đam mê cống hiến cho ngành Giáo dục.
- Tôi vô cùng biết ơn Bà Đinh Thị Quỳnh Nga, Thư ký Hội NKT
huyện Sóc Sơn, Chủ nhiệm CLB Phụ nữ khuyết tật huyện Sóc Sơn, giám đốc
HTX Trái tim hồng. Thời gian làm việc với bà đã giúp tôi có nhiều kiến thức
và trưởng thành hơn rất nhiều.
- Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các thày cô, cán bộ Khoa sau

đại học và Khoa Công tác xã hội trường Đại học Lao động xã hội, những
người đã cho tôi hành trang tri thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp.
- Tôi xin trân trọng cảm ơn tới các sở, ban, ngành, đòan thể, các tổ
chức đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để chúng tôi hoàn thành việc thu thập số liệu
phục vụ luận văn này. Đồng thời tôi cũng xin gửi lời cảm ơn tới các anh chị, các
bạn tình nguyện viên đã tham gia vào quá trình khảo sát trong nghiên cứu này.
- Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn tới những người thân, bạn bè đã
luôn quan tâm, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài này.
Tôi rất mong nhận được ý kiến đóng góp của Qúy thày cô, các nhà
khoa học, các anh chị đồng nghiệp để tôi hoàn thiện những thiếu sót của luận
văn.


I

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................ IV
DANH MỤC BẢNG .................................................................................... V
DANH MỤC BIỂU ĐỒ .............................................................................. VI
PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................... 1
2. Tổng quan nghiên cứu.............................................................................. 3
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................... 11
4. Đối tượng, khách thể và phạm vi nghiên cứu ....................................... 11
5. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................... 12
6. Nội dung đề tài ........................................................................................ 13
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG HỖ
TRỢ VIỆC LÀM ĐỐI VỚI PHỤ NỮ KHUYẾT TẬT ............................ 14
1.1. Các khái niệm, thuật ngữ cơ bản liên quan ..................................... 14

1.1.1. Khái niệm công tác xã hội .................................................................. 14
1.1.2. Khái niệm người khuyết tật ................................................................ 14
1.1.3. Khái niệm phụ nữ khuyết tật ............................................................... 16
1.1.4. Khái niệm công tác xã hội với người khuyết tật .................................. 16
1.1.5. Khái niệm việc làm ............................................................................. 17
1.1.6. Khái niệm hỗ trợ việc làm ................................................................. 18
1.1.7. Khái niệm công tác xã hội trong hỗ trợ việc làm................................. 19
1.2. Đặc điểm của phụ nữ khuyết tật và việc làm ................................... 20
1.2.1. Các đặc điểm của phụ nữ khuyết tật ................................................... 20
1.2.2. Các đặc điểm về việc làm của phụ nữ khuyết tật................................. 25
1.3. Các hoạt động công tác xã hội trong hỗ trợ việc làm đối với PNKT.... 27
1.3.1. Hỗ trợ nâng cao năng lực cá nhân hướng tới việc làm của phụ nữ khuyết tật28
1.3.2. Hỗ trợ tiếp cận giáo dục nghề nghiệp.................................................. 31


II

1.3.3. Tiếp cận và duy trì, phát triển việc làm ............................................... 33
1.3.4. Hỗ trợ tự tạo việc làm ......................................................................... 35
1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động công tác xã hội trong hỗ trợ
việc làm đối với phụ nữ khuyết tật ............................................................ 36
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ........................................................................... 43
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG HỖ TRỢ
VIỆC LÀM ĐỐI VỚI PHỤ NỮ KHUYẾT TẬT TẠI HUYỆN SÓC SƠN,
THÀNH PHỐ HÀ NỘI .............................................................................. 44
2.1. Khái quát về địa bàn và khách thể nghiên cứu .................................. 44
2.1.1.Khái quát về địa bàn ............................................................................ 44
2.1.2.Khái quát về phụ nữ khuyết tật huyện Sóc Sơn .................................... 46
2.1.3. Lao động việc làm và vấn đề việc làm của phụ nữ khuyết tật ............. 50
2.2. Thực trạng hoạt động công tác xã hội trong hỗ trợ việc làm đối với

PNKT tại huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội ............................................ 66
2.2.1. Hỗ trợ nâng cao năng lực cá nhân hướng tới việc làm của PNKT ....... 66
2.2.2. Hỗ trợ tiếp cận giáo dục và dạy nghề ................................................. 76
2.2.3. Tiếp cận và duy trì, phát triển việc làm ............................................... 78
2.2.4. Hỗ trợ tự tạo việc làm ......................................................................... 80
2.3. THỰC TRẠNG MỘT SỐ YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HOẠT
ĐỘNG CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG HỖ TRỢ VIỆC LÀM CỦA PHỤ
NỮ KHUYẾT TẬT HUYỆN SÓC SƠN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI........... 83
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ........................................................................... 86
CHƯƠNG 3 GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG CÔNG TÁC XÃ
HỘI TRONG HỖ TRỢ VIỆC LÀM ĐỐI VỚI PHỤ NỮ KHUYẾT TẬT
TẠI HUYỆN SÓC SƠN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI .................................... 87
3.1. Định hướng hoạt động công tác xã hội trong hỗ trợ việc làm đối với
phụ nữ khuyết tật tại huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội ......................... 87
3.1.1. Bối cảnh và định hướng phát triển của huyện Sóc Sơn ....................... 87


III
3.1.2. Định hướng về công tác xã hội trong hỗ trợ việc làm đối với PNKT tại
huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội ................................................................ 88
3.2. Các giải pháp phát triển công tác xã hội trong hỗ trợ việc làm đối với
PNKT tại huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội ............................................ 88
3.2.1. Các giải pháp về cơ chế, chính sách.................................................... 88
3.2.2. Giải pháp phát triển giáo dục, dạy nghề cho phụ nữ khuyết tật ........... 93
3.2.3. Phát triển công tác xã hội trong hỗ trợ PNKT tiếp cận, tự tạo việc làm
và duy trì, phát triển việc làm ....................................................................... 97
3.2.4. Tăng cường hoạt động công tác xã hội đối với gia đình, cộng đồng.... 99
3.2.5. Nhóm giải pháp nâng cao số lượng, chất lượng đội ngũ nhân viên, cộng
tác viên công tác xã hội .............................................................................. 100
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ......................................................................... 103

KẾT LUẬN CHUNG ............................................................................... 104
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................. 105


IV

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CTXH

Công tác xã hội

ILO

Tổ chức lao động quốc tế

IDEA

Ban hành động vì sự phát triển hòa nhập vì người khuyết tật

KT

Khuyết tật

KS

Khảo sát

LĐTBXH

Lao động thương binh xã hội

NKT

Người khuyết tật

NVCTXH

Nhân viên công tác xã hội

PNKT

Phụ nữ khuyết tật

TP

Thành phố

VCCI

Phòng Thương mại Công nghiệp Việt Nam


V

DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.2. Trình độ học vấn của người khuyết tật huyện Sóc Sơn năm 2016 . 49
Bảng 2.3. Dạng khuyết tật của PNKT huyện Sóc Sơn ................................. 50
Bảng 2.4. Lý do chưa tham gia đào tạo nghề của PNKT huyện Sóc Sơn ...... 54
Bảng 2.5. Tình trạng việc làm của PNKT huyện Sóc Sơn năm 2017. ........... 55

Bảng 2.6. Nghề nghiệp của PNKT huyện Sóc Sơn năm 2017 ....................... 56
Bảng 2.7. Khó khăn của PNKT đang đi làm tại huyện Sóc Sơn.................... 57
Bảng 2.8. Biện pháp khắc phục khó khăn trong vấn đề việc làm của PNKT
huyện Sóc Sơn ............................................................................................. 64


VI

DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1: Cơ cấu giới tính NKT huyện Sóc Sơn năm 2016 ...................... 46
Biểu đồ 2.2: Mức độ khuyết tật của PNKT huyện Sóc Sơn năm 2016 .......... 48
Biểu đồ 2.3: Tình trạng hôn nhân của PNKT huyện Sóc Sơn năm 2017 ....... 51
Biểu đồ 2.4: Trình độ văn hóa của PNKT huyện Sóc Sơn năm 2017 ............ 52
Biều đồ 2.5: Trình độ chuyên môn của PNKT tại huyện Sóc Sơn ................ 53
Biểu đồ 2.6. Mức độ hợp lý việc thực hiện chính sách cho lao động nữ KT tại
cơ sở cung cấp việc làm tại huyện Sóc Sơn .................................................. 58
Biểu đồ 2.7: Mức độ hài lòng với công việc hiện tại của PNKT huyện Sóc
Sơn ............................................................................................................... 59
Biều đồ 2.8. Mức độ hài lòng với điều kiện làm việc của công việc hiện tại
của PNKT huyện Sóc Sơn ............................................................................ 60
Biểu đồ 2.9. Nhu cầu hỗ trợ khắc phục khó khăn trong vấn đề việc làm của
PNKT huyện Sóc Sơn .................................................................................. 65
Biểu đồ 2.10. Biểu đồ mức độ sử dụng dịch tư vấn, tham vấn của PNKT..... 74
huyện Sóc Sơn ............................................................................................. 74


1

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài

Công tác xã hội là một ngành khoa học ứng dụng có lịch sử hình thành
và phát triển hơn 100 năm trên thế giới. Tuy nhiên, tại Việt Nam do biến cố
của lịch sử, sự hình thành và phát triển của Công tác xã hội có nhiều thăng
trầm, vì vậy, những năm gần đây ngành mới được sự công nhận của Chính
phủ thông qua đề án 32 "Phát triển nghề công tác xã hội". Công tác xã hội
hướng tới sự trợ giúp con người trong cuộc sống, nhất là những nhóm đối
tượng dễ bị tổn thương bằng các mô hình can thiệp từ cá nhân, đến nhóm và
cộng đồng, công tác xã hội thể hiện được vai trò quan trọng trong đời sống xã
hội nhất là trong xã hội hiện đại, xã hội công nghiệp dịch vụ. Trong xã hội
ngày nay, đối tượng trợ giúp của công tác xã hội tương đối đa dạng. Nhiều
đối tượng yếu thế đang rất cần sự giúp đỡ, động viên, chia sẻ của tất cả cộng
đồng cũng như của công tác xã hội.
Người khuyết tật là một trong số những đối tượng dễ bị tổn thương cần
sự trợ giúp của công tác xã hội. Công tác xã hội có sứ mệnh vận dụng linh
hoạt những kiến thức và kỹ năng để tiếp cận đối tượng, lập kế hoạch trợ giúp
và giúp đối tượng người khuyết tật tiếp cận với các cơ sở dịch vụ hỗ trợ một
cách bền vững.
Gía trị nhân văn và kinh tế khi NKT có việc làm dường như không thể
phủ nhận. Đối với người khuyết tật, đứng sau vấn đề sức khỏe là việc làm bởi
nó không chỉ góp phần đảm bảo cuộc sống mà nó còn là cánh cửa mở ra các
cơ hội hòa nhập cộng đồng, giảm bớt gánh nặng cho xã hội, góp phần cải
thiện vị thế, và tăng cường tính trách nhiệm xã hội cho NKT. NKT muốn duy
trì sự phát triển, ổn định cần có việc làm phù hợp…
Thực tế, vì nhiều lý do khác nhau mà NKT vẫn còn gặp nhiều khó khăn
khi tìm việc như: Sức khỏe yếu, trình độ tay nghề chưa cao, chính sách hỗ trợ
cho doanh nghiệp tuyển dụng NKT làm việc còn nhiều hạn chế. Là phụ nữ đã


2

là phái yếu, lại mang theo bên mình những khiếm khuyết, PNKT gặp nhiều
rào cản và chịu nhiều thiệt thòi hơn cả trong vấn đề việc làm.
Trong thời điểm hiện nay, dưới tác động của khủng hoảng kinh tế, để đáp
ứng nhu cầu việc làm cho mọi công dân trong xã hội đã là một vấn đề lớn.
Người lành lặn tìm được việc làm đã khó, NKT tìm việc làm còn khó hơn. Và
đặc biệt là phụ nữ khuyết tật lại càng bức thiết hơn.
Công tác dạy nghề, tạo việc làm cho NKT nói chung và PNKT nói
riêng tại huyện Sóc Sơn Hà Nội còn nhiều khó khăn: Phần lớn chị em NKT
chưa có công ăn việc làm, đời sống khó khăn và đa phần thuộc hộ nghèo. Tỷ
lệ PNKT không có việc làm, trình độ học vấn còn hạn hẹp, nhiều hội viên còn
tự ti chưa hòa nhập với cộng đồng.
Luận văn "Công tác xã hội trong hỗ trợ việc làm đối với PNKT tại
huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội” nhằm đề ra các giải pháp thúc đẩy hoạt
động công tác xã hội đối với vấn đề việc làm của phụ nữ khuyết tật tại huyện
Sóc Sơn, Hà Nội; hướng đến: một ngày nào đó, tất cả NKT sẽ được bình đẳng
về cơ hội tham gia và đóng góp cho sự phát triển của đất nước; giúp cá nhâncộng đồng PNKT đủ sức mạnh, chủ động, tự tin, hội nhập- hòa nhập, tự giúp
bản thân, tự lập cuộc sống, tự khẳng định bản thân, giúp PNKT định hướng
nghề nghiệp và tạo cầu nối giúp PNKT tìm được việc làm.
Tại địa bàn huyện Sóc Sơn đã nổi lên các nhu cầu, mô hình việc làm cho
PNKT và đang rất quan tâm cũng như cần có một nghiên cứu về vấn đề việc
làm của PNKT để thúc đẩy, phát triển hoạt động hỗ trợ PNKT trên địa bàn tốt
hơn.
Do vậy, nghiên cứu: CTXH trong hỗ trợ việc làm đối với phụ nữ khuyết
tật tại huyện Sóc Sơn, TP Hà Nội là hoàn toàn thiết thực và cần thiết, phù
hợp với bối cảnh chiến lược và chính sách của địa phương.


3

2. Tổng quan nghiên cứu

Ở các quốc gia công nghiệp, cuối thế kỷ trước, vấn đề việc làm cho
người khuyết tật được hiểu và nhìn nhận nhiều từ góc độ phúc lợi từ. Trong
nhìn nhận theo khía cạnh này, khuyết tật được hiểu dựa trên hai mô hình: y
học và thảm kịch. Mô hình đầu nhấm mạnh vấn đề khuyết tật là do vấn đề
bệnh tật của cá nhân và điều này đôi khi được điều chỉnh thông qua sự can
thiệp y tế và chữa trị. Qua đó, từ quan điểm này người khuyết tật luôn được
nhìn nhận là có vai trò phụ thuộc và thiếu hụt khả năng về thể chất và tinh
thần. Mô hình sau đề cập đến những quan điểm đối lập lại khi cho rằng một
người bị khuyết tật thì đáng được thông cảm do đó cách tốt nhất để mọi người
giúp đỡ người khuyết tật chính là việc quyên góp từ thiện để giúp đỡ họ trong
cuộc sống. Cách nhìn này cũng dẫn tới việc xem xét người khuyết tật không
có khả năng tự chăm sóc cũng như tự thay đổi cuộc sống của bản thân. Cả hai
mô hình này đều nhấn mạnh và quan tâm nhiều đến khía cạnh hệ quả của
khuyết tật và làm tách rời họ ra khỏi xã hội.
Hai cách hiểu này về vấn đề khuyết tật đang dần được thay bởi mô hình
xã hội về vấn đề khuyết tật. Quan điểm này cho rằng ngoài những điều kiện
khó khăn về mặt cá nhân, người khuyết tật bị hạn chế tham gia vấn đề việc
làm do chính xã hội tạo nên các rào cản như vậy từ góc độ tạo các dịch vụ về
giáo dục, đào tạo nghề và tuyển dụng. Cách nhìn này mang tính cởi mở hơn
về khía cạnh việc làm cho người khuyết tật ở các hai phía người khuyết tật và
phía xã hội. Cách tiếp cận này đã được phát triển cùng với các quan điểm về
nhân quyền, về phúc lợi xã hội và dịch vụ xã hội đang được áp dụng rộng rãi
khi nghiên cứu về vấn đề người khuyết tật. Từ cách hiểu chung về vấn đề
khuyết tật, hiện các nghiên cứu về việc làm cho người khuyết tật và hướng
thúc đẩy hòa nhập xã hội cho người khuyết tật được nhìn nhận từ hai góc độ
chủ yếu: quyền của người khuyết tật và mô hình dịch vụ về vấn đề việc làm.
Cách tiếp cận về quyền đối với vấn đề việc làm cho người khuyết tật:


Luận văn đầy đủ ở file: Luận văn full