Nghiên cứu ảnh hưởng của phương pháp ghép đến sự hình thành cây giống Trám đen (Canarium tramdenum Dai Yakovl) tại trường Đại Học Nông Lâm Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG
I H C NÔNG LÂM
------------------

PH M V N H I

“NGHIÊN C U NH H
NG C A PH
NG PHÁP GHÉP
N S HÌNH
THÀNH CÂY GI NG TRÁM EN (CANARIUM TRAMDENUM Dai &
Yakovl) T I TR
NG
I H C NÔNG LÂM THÁI NGUYÊN”

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

: Chính quy

Chuyên ngành : Lâm nghi p
Khoa
: Lâm nghi p
Khoá h c
: 2011 - 2015

Thái Nguyên, 2015

IH C


I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG
I H C NÔNG LÂM
------------------

PH M V N H I

NGHIÊN C U NH H

NG C A PH

THÀNH CÂY GI NG TRÁM
TR

NG

NG PHÁP GHÉP

NS

HÌNH

EN (Canarium nigrum Dai & Yakovl) T I

I H C NÔNG LÂM THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI P

IH C

H ào t o
: Chính quy
Chuyên ngành
: Lâm nghi p
L p
: K43 - LN
Khoa
: Lâm nghi p
Khoá h c
: 2011 - 2015
Gi ng viên h ng d n : ThS. L ng Th Anh

Thái Nguyên, 2015


i

L I CAM OAN
Tôi xin cam oan khoa lu n t t nghi p: “Nghiên c u nh h

ng c a

ph ng pháp ghép n s hình thành cây gi ng Trám en (Canarium
tramdenum Dai & Yakovl) t i tr ng i H c Nông Lâm Thái Nguyên” là
công trình nghiên c u khoa h c c a b n thân tôi, công trình
c th c hi n
d i s h ng d n c a Th.s L ng Th Anh trong th i gian t tháng 6/2014
n tháng 3/2015. Nh ng ph n s d ng tài li u tham kh o trong khóa lu n ã
c nêu rõ trong ph n tài li u tham kh o. Các s li u và k t qu nghiên c u
trình bày trong khóa lu n là quá trình i u tra th c a hoàn toàn trug th c,
n u có sai sót gì tôi xin ch u hoàn toàn trách nhi m và ch u m i hình th c k
lu t c a khoa và nhà t ng ra.
Thái Nguyên, tháng, n m 2015
XÁC NH N C A GVHD
ng ý cho b o v k t qu
tr c H i ng khoa h c!

Ths. L

ng Th Anh

Ng

i vi t cam oan

Ph m V n H i

XÁC NH N C A GV CH M PH N BI N
xác nh n ã s a ch a sai sót sau khi H i ng ánh giá ch m.
(Ký, h và tên)

ii

L IC M

N

Cu i cùng b n n m i h c c ng ã trôi qua, trong su t kho ng th i
gian ó không ch tôi mà t t c các b n sinh viên ã
c h c t p và rèn
luy n, ã
c trang b y
nh ng ki n th c c b n chu n b hành trang
b c vào cu c s ng, góp m t ph n s c l c nh bé c a mình vào xây d ng t
n c. Nh ng nh ng ki n th c trong th c t còn r t h n ch và h c ph i i ôi
v i hành, chính vì v y mà giai o n th c t p t t nghi p là r t quan tr ng và
không th thi u i v i m i sinh viên. ây c ng là giai o n cho sinh viên
ti p xúc v i th c ti n s n xu t, nâng cao chuyên môn nghi p v , t o i u ki n
cho b n thân có tác phong làm vi c nghiêm túc, úng n, phát huy
c tính
sáng t o c a b n thân tích l y
c kinh nghi m c n thi t cho sau này.
t
c các m c tiêu trên,
c s nh t trí c a nhà tr ng, ban ch
nhi m khoa Lâm Nghi p tr ng i h c Nông Lâm Thái Nguyên tôi ã ti n hành
th c t p t t nghi p v i
tài: “Nghiên c u nh h ng c a ph ng pháp
ghép n s hình thành cây gi ngTrám en (Canarium tramdenum Dai
& Yakovl) t i tr ng i H c Nông Lâm Thái Nguyên”.
Hoàn thành

c khóa lu n này tôi ã nh n
c s giúp
t n tình c a
các cán b công nhân viên v n m Trung tâm nghiên c u và phát tri n Lâm
Nghi p vùng núi phía B c, tr ng i h c Nông Lâm, cùng các th y cô giáo
trong khoa Lâm Nghi p c bi t h n là s h ng d n ch o t n tình c a cô giáo
h ng d n: Ths. L ng Th Anh ã ch b o tôi su t trong quá trình làm
tài.
Qua ây tôi xin
c bày t lòng bi t n chân thành nh t t i Ban giám hi u nhà
tr ng, Ban ch nhi m khoa Lâm Nghi p và t t c các th y cô giáo cùng toàn th
gia ình, b n bè ã giúp tôi hoàn thành khóa lu n này.
Vì n ng l c c a b n thân và th i gian có h n, b c u làm quen v i
th c t và ph ng pháp nghiên c u nên b n khoá lu n t t nghi p c a tôi
không th tránh kh i nh ng thi u xót. Chính vì v y r t mong nh n
cý
ki n óng góp c a các th y giáo, cô giáo và các b n
b n khoá lu n t t
nghi p c a tôi
c hoàn ch nh và hoàn thi n h n.
Tôi xin chân thành c m n!
Thái Nguyên, ngày tháng n m 2015
Sinh viên
Ph m V n H i


iii

DANH M C CÁC B NG

Trang
B ng 4.1: T l li n sinh c a cây Trám en sau ghép ................................... 30
B ng 4.2: T l b t ch i c a cây Trám en sau ghép .................................... 32
B ng 4.3: Sinh tr

ng chi u dài ch i c a cây Trám en ............................... 35

B ng 4.4: Ch t l

ng cây ghép và cây

en ghép

v

n

tiêu chu n xu t v

n c a cây Trám

m ....................................................................... 37


iv

DANH M C CÁC HÌNH

Trang
Hình 4.1:

th bi u di n t l li n sinh c a cây Trám en ghép
v

n

m ..................................................................................... 30

Hình 4.2 nh h

ng c a ph

ng pháp ghép

n t l li n sinh c a

cây Trám en ................................................................................ 33
Hình 4.3:

th bi u di n t l b t ch i c a cây Trám en ghép
v

n

m ..................................................................................... 33

Hình 4.4. nh h

ng c a ph

ng pháp ghép

n t l b t ch i c a cây Trám

en ghép ....................................................................................... 34
Hình 4.5:

th bi u di n sinh tr
v

n

Hình 4.6. nh h

ng chi u dài ch i c a cây Trám en ghép

m .................................................................................. 35
ng c a th i v ghép

n sinh tr

ng chi u dài ch i c a cây

Trám ên ...................................................................................... 36
Hình 4.7: Bi u
ghép
Hình 4.8: Bi u

bi u di n t l cây t t, trung bình, x u c a cây Trám en
các ph

ng pháp ghép ....................................................... 37

bi u di n t l cây

en ghép

các ph

tiêu chu n xu t v

n c a cây Trám

ng pháp ghép ................................................ 38


v

M CL C

Trang
L I CAM OAN ........................................................................................... i
L I C M N ................................................................................................ ii
DANH M C CÁC B NG ............................................................................ iii
DANH M C CÁC HÌNH ............................................................................. iv
M C L C ..................................................................................................... v
PH N 1: M

U ....................................................................................... 1

1.1. Tính c p thi t c a

tài ........................................................................... 1

1.2. M c ích - m c tiêu c a

tài ................................................................. 3

1.2.1. M c ích .............................................................................................. 3
1.2.2. M c tiêu ............................................................................................... 3
1.3. Ý ngh a c a

tài .................................................................................... 3

1.3.1. Ý ngh a khoa h c .................................................................................. 3
1.3.2. Ý ngh a th c ti n .................................................................................. 4
PH N 2: T NG QUAN V N

NGHIÊN C U..................................... 5

2.1. C s nghiên c u ..................................................................................... 5
2.1.1. C s khoa h c c a ph

ng pháp ghép................................................. 5

2.2. Tình hình nghiên c u trên th gi i ......................................................... 10
2.3. Tình hình nghiên c u trong n

c........................................................... 12

2.4. M t s thông tin v loài cây Trám en .................................................. 16
2.5. T ng quan khu v c nghiên c u.............................................................. 19
PH N 3: N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U .................. 22

3.1.

it

ng, ph m vi nghiên c u ............................................................. 22

3.2.

a i m và th i gian ti n hành ............................................................. 22

3.3. N i dung nghiên c u ............................................................................. 22


vi

3.4. B trí thí nghi m ................................................................................... 22
3.5. Công tác ngo i nghi p ........................................................................... 25
3.6. Công tác n i nghi p ............................................................................... 29
PH N 4: K T QU NHIÊN C U VÀ TH O LU N ............................ 30
4.1. Nghiên c u nh h

ng c a ph

ng pháp ghép

n s hình thành cây

Trám en ...................................................................................................... 30
4.1.1. K t qu nghiên c u v t l li n sinh c a Trám en sau ghép ............. 30
4.1.2. K t qu nghiên c u v t l b t ch i c a Trám en sau ghép .............. 32
4.2. Nghiên c u nh h ng c a th i v ghép
4.3. T L Xu t V
4.4. H

n s hình thành cây Trám en..... 34

n .................................................................................. 37

ng d n k thu t t o gi ng Trám en ghép ........................................ 39

PH N 5: K T LU N VÀ KI N NGH .................................................... 41
5.1. K t lu n ................................................................................................. 41
5.2. Ki n ngh ............................................................................................... 42
TÀI LI U THAM KH O


1

PH N 1
M

1.1. Tính c p thi t c a

U

tài

Nâng cao n ng su t c a r ng tr ng là m t trong nh ng m c tiêu c n
c trong s n xu t lâm nghi p hi n nay.

nâng cao n ng su t r ng tr ng m t

trong nh ng khâu mang tính quy t nh ó là s d ng gi ng t t
Nh có gi ng

t

tr ng r ng.

c c i thi n và áp d ng các bi n phát k thu t nh

thâm canh mà n ng su t các loài cây trông nông nghi p trong nh ng n m qua
ã t ng g p ôi so v i nh ng n m 1960. Trong Lâm nghi p, cây r ng có

i

s ng ngày dài ngày, khó áp d ng các bi n phát k thu t thâm canh khác nên
công tác gi ng l i càng quan tr ng. Dù tr ng r ng kinh t hay tr ng r ng
phòng h

u ph i có gi ng t t theo m c tiêu

t ra.

Trong các n m g n ây, các Trung tâm nghiên c u gi ng cây r ng
trong c n

c ti n hành nghiên c u v ch n gi ng, kh o nghi m và nhân

gi ng cho nhi u lo i cây r ng ã

td

c m t s k t qu b

m t tri n v ng l n cho tr ng r ng nguyên li u

n

c

u, m ra

c ta.

Nhân gi ng là khâu cu i cùng trong công tác c i thi n gi ng.
c

c tính t t c a cây gi ng ng

gi ng sinh d

ng. Trong ph

ghép k t h p

ng dùng ph

ng pháp nhân gi ng sinh d

c s c s ng tr c a g c ghép v i

cành ghép, t o

ng pháp nhân

ng, ph

ng pháp này ã và ang

ng pháp

c tính di truy n t t c a

c cây ghép v a s ng lâu, v a mau ra qu và gi

tính di truy n t t c n ch n l c,
ph

i ta th

gi

c

c

ng th i cây có chi u cao th p h n, vì v y
c áp d ng r ng rãi trong vi c t o cây gi ng

tr ng v i m c ích l y qu .
Trám en (Canarium nigrum Engler) là cây g b n
20-30 m,

ng kính ngang ng c có th

a có chi u cao t

t 50 - 70 cm, thân tròn th ng, tán lá


2

r ng và xanh quanh n m, có tác d ng ch ng xói mòn b o v

t, c i thi n khí

h u t t.
Ngoài ra cây Trám en còn cung c p m t s s n ph m ph có giá tr và
r t g n g i v i nhân dân. Qu trám en ã
i

c dùng làm th c ph m r t lâu

Vi t Nam. Qu trám “ m” là món n quen thu c trong các b a c m c a

các gia ình

mi n B c tr

c kia. T qu trám có th ch bi n thành nhi u

món n ngon nh : trám kho cá, trám nh i th t... Qu trám còn
làm ô mai m n, ng t

c nhi u ng

d u béo, có v bùi; có th

n s ng, ép d u ho c làm nhân bánh.

Qu trám còn
d ch, thanh l c, gi i
d ng thanh nhi t, gi i
cr

c dùng

i a thích. Nhân h t trám ch a nhi u

c dùng làm thu c vì có tác d ng gi i khát, sinh tân
cr

u. Lá có v h i

ng, h i chát, tính mát, có tác

c, tiêu th ng, ch th ng. Vì v y qu trám dùng gi i

u, cá nóc ho c ch a hóc x

th p, au l ng, g i tê li t c

ng cá... R cây trám dùng ch a phong

ng. Lá tr c m m o, viêm

ng hô h p trên,

viêm ph i, phù th ng, gh l .
Trung Qu c (t nh Vân Nam) dùng r trám tr
dùng tr xu t huy t t cung, ban
dùng tr n i th

c; qu tr n i th

au d dày, b ng l a; lá
ng xu t huy t, ho; v r

ng th huy t.

Nh a trám en có th dùng th p sáng ho c dùng trong công ngh véc ni
s n. Nh ng nh a trám en th

ng ít và chóng khô

c h n trám tr ng, nên ít

khi khai thác nh a t cây trám en.
Trám en là cây a m c ích có th làm nhà c a, nguyên li u g dán, óng
thông th

ng. G trám en nh , m m, màu xám tr ng, giác lõi không phân

bi t, có th dùng làm nhà, óng

, làm g dán l ng, bút chì, diêm, b t gi y.

Cây Trám en tr ng t h t lâu cho qu , m t khác không ph i cây nào
c ng cho qu . Cây có nhi u hoa cái thì cho qu nhi u, còn nh ng cây có hoa
c, hoa l

ng tính không cho qu ho c s n l

ng qu r t th p. V i m c ích


3

tr ng Trám en l y qu , n u tr ng cây t h t,
ch t l

ch n

c cây cho qu sai,

ng qu nh mong mu n c n ph i m t kho ng 8-10 n m m i tuy n

ch n

c.

kh c ph c

c i m trên, hi n nay tr ng Trám

ích chính là l y qu , nên s d ng cây ghép
th i cây tr ng

u cho qu

nhân gi ng Trám

áp ng

en b ng ph

s ng cao và sinh tr

en v i m c

tr ng v a nhanh ra qu

ng

c m c ích kinh doanh. Tuy nhiên khi

ng pháp ghép,

cây ghép

t

ct l

ng t t thì còn ph thu c vào nhi u y u t nh : ph

ng

pháp ghép, k thu t ghép, th i v ghép, cây m l y cành, công tác ch m sóc
sau khi ghép,…Vì v y tôi th c hi n
ph

ng pháp ghép

n s

tài: “Nghiên c u nh h

hình thành cây gi ng Trám

tramdenum Dai & Yakovl) t i tr
1.2. M c ích - m c tiêu c a

ng

ng c a

en (Canarium

i H c Nông Lâm Thái Nguyên”

tài

1.2.1. M c ích
Nh m t o ra

c gi ng Trám en ghép ph c v cho tr ng r ng l y qu

1.2.2. M c tiêu
L a ch n

c ph

ng pháp ghép và th i v ghép phù h p cho t o cây

Trám en ghép
a ra
1.3. Ý ngh a c a

ch

ng d n k thu t t o gi ng Trám en ghép
tài

1.3.1. Ý ngh a khoa h c
- Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u khoa h c
+ Qua nghiên c u th c ti n

tài giúp ta làm quen v i công tác nghiên

c u khoa h c, ng d ng lý thuy t ã h c
s n xu t.

ng th i ánh giá

c nh h

hình thành cây gi ng trám en. T
ch n

c trong nhà tr
ng c a 3 ph

ng vào th c ti n

ng pháp ghép

ó k t qu nghiên c u c a

ns

tài s l a

c k thu t ghép.
+ T o cho sinh viên m t tác phong làm vi c làm t l p khi ra th c t .


4

- Ý ngh a trong th c ti n s n xu t
Áp d ng k t qu nghiên c u
cây trám en, giúp cho cây sinh tr

l a ch n

c ph

ng pháp ghép cho

ng nhanh, nhanh ra hoa k t qu .

1.3.2. Ý ngh a th c ti n
Góp ph n hoàn ch nh quy trình s n xu t cây trám en ghép

v

n

m và cung c p cây Trám en ghép cho các t nh mi n núi Phía B c.
M r ng di n tích tr ng cây Trám en
khai thác ti m n ng

t ai c a vùng.

các t nh mi n núi phía B c,


5

PH N 2
T NG QUAN V N

NGHIÊN C U

2.1. C s nghiên c u
2.1.1. C s khoa h c c a ph
Ghép là ph

ng pháp ghép

ng pháp nhân gi ng vô tính

c th c hi n b ng s k t

h p gi a m t b ph n c a cây này v i b ph n c a cây khác
t h p ghép cùng sinh tr
Ghép cây là ph

t o thành m t

ng và phát tri n nh m t th th ng nh t.
ng pháp nhân gi ng, theo ó, ng

nhi u cây m , gi ng t t, ang sinh tr

i ta l y t 1 ho c

ng, nh ng ph n o n cành, khúc r ,

m m ng ... r i nhanh chóng và khéo léo l p

t vào v trí thích h p trên cây

khác, g i là cây g c ghép, sau ó ch m sóc

ph n ghép và g c ghép li n l i

v i nhau, t o ra m t cây m i; trong ó cây g c ghép thông qua b r , có ch c
n ng l y dinh d

ng trong

ch c n ng sinh tr

t

nuôi toàn b cây m i, còn ph n ghép có

ng và t o s n ph m. Ng

i ta th

ng bi u th cây ghép

b ng 2 cách cây g c ghép + ph n ghép ho c ph n ghép/cây g c ghép.
Khi b t n th

ng, cây có th t làm lành v t th

ng và ghép cây là t n

d ng kh n ng ó c a cây. Khi ghép, òi h i t ng sinh g (mô phân sinh) trên
m t c t c a ph n ghép ti p h p ch t ch v i t ng sinh g trên m t c t c a cây
g c ghép và nh v y v t ghép m i mau li n l i

t o thành 1 cây m i, t c là

thao tác ghép ph i chu n và úng k thu t.
Khi c t ngang cành cây, ta th y ngoài cùng là bi u bì r i

n v cành,

t ng sinh g (mô phân sinh), trong cùng là lõi g . T ng sinh g liên t c phân
chia c 2 phía: phía ngoài t o ra l p v và phía trong t o ra lõi g . Do v y, khi
ghép, n u 2 m t t ng sinh g c a ph n ghép và g c ghép ti p h p v i nhau
ch t ch thì v t ghép mau li n và ph n ghép s s ng. Khi ghép yêu c u m t
c t c a ph n ghép và c a g c ghép nh t thi t ph i th t nh n (t c là khi c t
ph i dùng dao ghép r t s c) và ph i

c áp ch t v i nhau

c quan ph c

6

h i v t th

ng c a c 2 bên có th nhanh chóng li n l i v i nhau. Do v y, khi

ghép ph i dùng dây qu n ch t ph n ghép vào g c ghép. Th c ch t, quá trình
lành v t ghép di n bi n nh sau:
Khi ghép
sinh g t ng tr

2 m t c a v t c t hình thành 1 l p màng m ng, sau ó t ng
ng r t nhanh, l p

ghép và g c ghép). T

y ch tr ng gi a 2 m t v t c t (c a ph n

ó màng m ng b hu ho i, các t ch c mô t bào c a

ph n ghép và g c ghép d n hoà h p, g n bó v i nhau, h th ng v n chuyên
dinh d

ng liên k t v i nhau do t ng sinh g tao ra v phía ngoài và g phía

trong và n i các m ch ng d n c a lõi g v i ng l c th m c a l p v l i v i
nhau và h th ng m ch d n th c s
ghép

c cung c p dinh d

ng, n

c liên k t, thông su t. Lúc này, ch i
c và b t

u sinh tr

ng.

h u h t các loài cây, k c Trám m t c t ngang c a thân (cành) cây
bao g m các b ph n c b n sau: ph n g , libe, và t

ng t ng.

- Ph n g : các t bào g non t o thành các ng m ch, các ng m ch này
làm nhi m v d n n

c và dinh d

ng khoáng t r cây lên nuôi các b ph n

bên trên cây.
- Libe: d n các s n ph m
xu ng nuôi các b ph n bên d
-T

ng hóa trên tán cây (s n ph m quang h p)
i.

ng t ng: là mô phân sinh bên có th sinh ra t bào m i. Trong

ghép quan tr ng nh t là s ti p xúc gi a t

ng t ng c a cành ghép và t

ng

t ng c a g c ghép, nh s ti p xúc này cùng v i quá trình phân chia liên t c
c at

ng t ng mà cành ghép và g c ghép có th n i li n l i v i nhau, trao

ch t c a cây di n ra làm cho cây sinh tr
yêu c u khi thao tác ghép là t
khít nhau. T

ng phát tri n bình th

ng. Vì v y,

ng t ng c a cành ghép và g c ghép ph i trùng

ng t ng ch y u là phân sinh ngang, sinh ra g m i, m ch g

m i vào phía trong sinh ra libe m i, v m i ra phía ngoài. T
tr

i

ng m nh trong mùa sinh tr

ng c a cây.

ng t ng sinh


7

ghép thành công thì c n ph i có s
ghép: g li n g , libe li n libe, t

i ng gi a cành ghép và g c

ng t ng li n t

ng t ng, s

i ng này

càng nhi u càng t t.
* C s di truy n h c
Kh n ng nhân gi ng sinh d

ng c a các loài cây là r t khác nhau. Các

loài cây khác nhau c ng thích h p v i t ng ph
d

ng. Nh ng

ng pháp nhân gi ng sinh

c i m này là do nhân t di truy n c a chúng quy t

nh.

* C s t bào h c
V t li u
v t chúng

nhân gi ng sinh d

c

t trong môi tr

ng là m t b ph n sinh d

ng thích h p

ng c a sinh

các t bào s ng sinh tr

ng

b ng cách phân bào nguyên nhi m liên ti p, phân hóa hình thành các c quan
nh r , ch i lá…. T o thành m t cây hoàn ch nh. Trong quá trình ó tuy hình

thái, ch c n ng c a các c quan

c hình thành có khác nhau, song nhân t

di truy n là b nhi m s c th c a chúng không th thay

i.

* C s sinh lý, sinh hóa
Cây l y v t li u nhân gi ng
nhân gi ng sinh d

tình tr ng sinh lý t t là m t ti n

ng thành công. L

ng n

c trong cây

tính tr ng sinh lý t t. Bu i sáng s m là cây có hàm l
trong ngày. Ch t dinh d
m nh và lâu dài
Hàm l
h

ng rõ r t

hàm l

ng n

y
c

cho

th hi n
y

nh t

ng trong cây l y v t li u nhân gi ng có nh h

n s hình thành và phát tri n c a cây sinh d

ng

ng.

ng Hydratcacbon và Nito là hai lo i ch t quan tr ng nh t, nh
n hình thành cây con. Thông th

ng n u v t li u nhân gi ng có

ng Hydratcacbon cao, Nito th p thì kh n ng ra r cao và ng

c l i thì

kh n ng ra ch i m nh.

Quá trình phát tri n cá th c a cây

c chia thành 3 giai o n chính:

non tr , chuy n ti p và thành th c. Sinh v t thu c các loài khác nhau, th m
chí các cá th c a m t loài c ng khác nhau trong quá trình chuy n giai o n


8

t non tr sang thành th c. Giai o n non tr , thành th c dài hay ng n, m nh
hay y u

u do nhân t di truy n ki m soát.

* Kh n ng hòa nh p trong quá trình ghép
Kh n ng hoà nh p: Gi a các cây có s khác bi t v c u trúc mô, t
bào, v sinh lý, v tính di truy n v.v... N u ghép nh ng cây mà s khác bi t
ó không l n thì kh n ng hoà nh p c a chúng cao và cây ghép d s ng, sau
ó sinh tr

ng phát tri n thu n l i, ng

c l i s khác bi t nói trên càng l n thì

kh n ng hoà nh p càng th p, vi c ghép s khó thành công. M t s cây, khi
ghép thì s ng, nh ng sau sinh tr
tr

ng không bình th

ng, th m chí sinh

ng t t nh ng l i không em l i giá tr kinh t .
Quy lu t chung là ngu n g c th c v t càng g n thì kh n ng hoà nh p

càng m nh. Có m t s cây khó ghép mà ph i ti n hành ghép ngay trên cùng
loài nh : nhãn l ng, v i, trám. Vi c ghép các cây khác h th c v t, t tr

c

n nay ch a thành công.
+ Nh ng bi u hi n không hoà nh p:

ó là các bi u hi n nh v t ghép

không lành, ho c lành nh ng m m ghép không sinh tr

ng ho c sinh tr

nh n i ti p giáp ch ghép y u, g p gió d g y ho c bi u hi n
nh ph n ghép phình to h n g c ghép ho c ng
h n ph n ghép

n i ti p giáp

c l i ph n g c ghép phình to

trên. C ng có khi s không hoà nh p bi u hi n

màu c a lá, lá r ng non, sinh tr

ng

ng ch m; có tr

s bi n

ng h p lá quá r m r p, n

hoa ra s m, nhi u; cây phát tri n thành d d ng. Bi u hi n không hoà nh p có
khi xu t hi n r t ch m t i 10 n m sau khi ghép v.v...
Nh ng nguyên nhân có th g m: s khác bi t v c u trúc gi i ph u gi a
g c ghép và ph n ghép, làm cho h th ng m ch d n không th ng nh t v i
nhau, d n
y

n tình tr ng n

c và các ch t dinh d

. K t qu là ch ghép phình to không

liên k t

ng không

c cung c p

u. Khi các t ng sinh g không

c v i nhau thì ph n ghép d g y tách kh i g c ghép. N u v


9

không liên k t thì các ch t

c t ng h p qua quang h p l i không cung c p

cho r c a g c ghép, làm r b th i, cây ch t toàn b .
Kh n ng không i u hoà c a m t s ch c n ng sinh lý: Sau khi ghép,
n u nhu c u dinh d
hoà s d n

ng c a g c ghép và thân ghép không

c áp ng hài

n s không hoà nh p. M t khác, s khác bi t v áp l c th m

th u gi a 2 ph n cây ghép c ng là nguyên nhân c a s không hoà nh p.
Trong th c ti n s n xu t, ng
ph c hi n t

i ta dùng cách ghép l

ng tính

kh c

ng không hoà nh p.

* Nh ng y u t khác nh h

ng

n ghép:

- Ch ng lo i cây:
Có lo i d ghép nh quýt, cam, ào, lê, táo,… có lo i khó ghép nh
trám, h ng, h t d , v i, nhãn l ng,…

ó là do

c tính di truy n, c u trúc t

ch c mô t bào... lo i cây có m , ch t ta-nanh nhi u thì c ng khó ghép.
- Ch t l

ng c a g c ghép và ph n ghép:

Cành, m t ghép và g c ghép có s c s ng cao thì t l ghép s ng c ng
cao.

i v i g c ghép thì khi ghép c n b r phát tri n m nh vì sau khi ghép,

toàn b cây c n

y

ch t dinh d

phía trên (cành, m m...)

ng

phát tri n sinh tr

ng. Ph n ghép

u c n lo i kho m nh, ang có s c sinh tr

ng

cao (bánh t , không sâu b nh...) thì t l ghép s ng m i cao.
- Th i v ghép:
Th i v ghép phù h p th

ng

c ch n vào mùa xuân và mùa thu,

có các i u ki n th i ti t thu n l i. Nh ng th i gian quá nóng, quá l nh, m a
nhi u

u nh h
Nhi t

ng x u

thích h p

n ghép cây.
v t ghép mau lành dao

dù có th ghép cây trong ph m vi nhi t
trò quan tr ng, khi

ng t 200C - 300C (m c

t 50C - 320C).

m c ng gi vai

m không khí g n bão hoà là có l i cho v t ghép mau

lành. Vì v y, sau khi ghép, c n dùng các v t li u nh ni lông, lá cây...

bao


10

b c, gi

m cho v t ghép. Tuy nhiên v n ph i có

c p oxy cho v t th

ng mau lành.

thoáng nh t

nh

cung

ng th i ph i ch ng ma th m vào v t ghép.

- Các y u t quan tr ng sau ây nh h

ng

n kh n ng ghép s ng c a

các t h p:
Tình tr ng ng ngh c a cành và m t ghép, m c
bào

nh sinh tr

ng và t

Kh n ng ho t

thu n th c và mô t

ng t ng.

ng c a mô t bào t

ng t ng c a g c ghép.

i u ki n khí h u t i thích (s phân chia t bào

c xúc ti n m nh và

kh n ng ti p h p t t gi a các g c ghép và cành ghép khi m
c a không khí là 100% và nhi t

t

ng

i

t 170C - 320C).

- Cu i cùng là k thu t ghép:
Khi ghép òi h i thao tác nhanh, d t khoát, chu n xác
c nh n v i kích c c a ph n ghép kh p v i v t c t

m t c t

g c ghép; sau khi

c t xong ph i ghép ngay, càng nhanh càng t t

m t c t không b oxy hoá

ho c gió th i khô. Bu c dây là r t c n thi t,

ti p giáp

t cao và tránh

nhi m khu n.
2.2. Tình hình nghiên c u trên th gi i
Có nhi u d n li u cho th y ng
ngàn n m tr

i Trung Qu c ã bi t ghép cây t hàng

c công nguyên Aristore (384 - 322 TCN) ã nói v ghép trong

tác ph m c a mình. Th i k Ph c H ng (1350 - 1600) ng
d ng th c ti n c a ghép. Nhi u lo i cây
b ng ph
rái

c

c Anh trong ngh làm v

t ng tuy ch a rõ b n ch t c a nó.

n ng

a vào Châu Âu và duy trì

ng pháp ghép. Vào th k th XVI - XVII ghép

các n

i ta chú ý

c áp d ng r ng

n và nh n th y vai trò c a l p t

ng

u th k XVIII Stephen Hales trong tác

ph m nghiên c u v “tu n hoàn c a nh a” trong cây ã nh n th y s t n t i
c a ph n gi a cây và vai trò c a nó trong v n chuy n các ch t t r lên trên
thân cây. C ng trong kho ng th i gian này, Duhamel ã nghiên c u s hình


11

thành t h p ghép, s v n chuy n c a nh a qua ch ghép. N m 1821, Thourin
ã mô t 19 ph

ng pháp ghép và nh ng bi n

i do ghép cây gây ra [5].

Vào n m 1840, ông Marier de Boissdyver ng

i Pháp

vùng r ng

Phongtennoblo ã ghép trên 10.000 cây Thông en xu t x Korzica (Pinus
nigra sp. Lariciot) lên g c ghép cây thông en non tr nh m nhân r ng xu t
x có giá tr và

s n xu t h t gi ng

Nhân gi ng b ng ph

ph c v tr ng r ng [7].

ng pháp ghép

ti n trong s n xu t nông nghi p và

c coi là m t công ngh tiên

c áp d ng ph bi n

tr ng cây n qu trên th gi i. Ngoài ra, nó còn

nh ng n

c

c s d ng ngành cây c nh,

cây công nghi p cây thu c (Sing R.B.1993). Cây n qu lâu n m, n u s d ng
c t h p m t ghép, g ghép thích h p ngoài các u i m h n h n so v i
các ph

ng pháp nhân gi ng khác v kh n ng sinh tr

cao, m c

cây con

ng

ng, h s nhân gi ng

u,… cây ghép còn có kh n ng thích ng v i

di u ki n b t l i nh h n hán, l nh, úng,…. M t khác nó làm cho cây lùn i.
Thành t u n i b t c a u th nhân gi ng b ng ph

ng pháp ghép là

trong ngh tr ng táo, vi c s d ng g c ghép lùn và n a lùn
cách m ng trong ngh tr ng táo
tán cây nh l i, tr ng d
ti n l i, gi m b t

c coi là cu c

Châu Âu. Vì khi s d ng g c ghép ó làm

c nhi u h n, s m cho qu , n ng su t cao, ch m sóc

c công thu hái.

Hà Lan nh có gi ng m i và nhân gi ng b ng ph
các lo i g c ghép lùn và n a lùn mà ã t ng

cm t

ng pháp ghép v i
cây tr ng (4000 -

10.000 cây/ha) cây s m ra qu , tán nh nên thu n l i cho vi c ch m sóc và
thu hái. S n l

ng trên m i

n v di n tích t ng lên

N m 1973, Burgess cho bi t
B ch àn E. grandis ã

t

n 45% [9].

Coffs Harbou, Oxtraylia, ghép cho cây

c nh ng thành công ban

Trung Qu c ã có nh ng b c i s m trong ho t
Trám tr ng và b

c

u [7].
ng c i thi n gi ng

u cho ra m t xu t x , gia h (family) h u tính và m t s


12

dòng h vô tính (strain) tuy n ch n t các cây u th lai và nhân gi ng b ng
ph ng pháp ghép.
Ghép ã tr thành ph

ng pháp chu n

(Muniswami, 1997). Thông th

i v i cây T ch (Tectonagrandis)

ng có hai mùa ghép trong n m ó là vào mùa

xuân (tháng 3 - tháng 4) và mùa thu (tháng 10 - tháng 11), song

ây cây

T ch t l s ng c a cây ghép vào mùa xuân cao h n so v i mùa thu và ch i
ghép c ng sinh tr

ng t t h n. Các n

c

n

, Thái Lan ghép T ch t l

thành công t i 98%.
K t qu ghép T ch

Bangwladet (Banik 1991) ghép áp cành

tt l

s ng là 94,4%, ghép n i cành là 60,7%, ghép m t ch T là 74,3%. T nh ng
n m 1950 các ph
d ng v

ng th c ghép ã

c dùng

các n

c Châu Âu

xây

n gi ng cho nhi u lo i cây r ng. Hi n nay ghép v n là m t ph

th c nhân gi ng

nhi u n

c trên th gi i [7].

2.3. Tình hình nghiên c u trong n
Ngh tr ng cây n qu
l ch s d ng n

ng

c

Vi t Nam ã có cách ây h n 2000 n m, trong

c và gi n

c,

tn

c ta ch u h u qu n ng n c a chi n

tranh, vi c phát tri n khoa h c k thu t và nghiên c u ng d ng và s n xu t còn
h n ch . Sau hòa bình l p l i,

ng và nhà n

c ã có nh ng ch tr

ng chính

sách phát tri n Nông Lâm nghi p toàn di n. T sau nh ng n m 1960, các vi n
nghiên c u c a các tr

ng

i h c Nông lâm

c thành l p ã t o ra m t b

c

nh y v t trong s n xu t và nghiên c u khoa h c nông lâm nghi p.
Trong s n xu t nông nghi p: H n 40 n m qua, ngành nông nghi p ã
d

c thành t u to l n. trong ó công ngh nhân gi ng sinh d

ghép, nuôi c y mô…. ã
s loài hoa, cây c nh.

t

ng g m: chi t,

c ng d ng h u h t cho các loài cây n qu và m t

n nay ã xây d ng và hoàn thi n các quy trình k thu t

nhân gi ng cây n qu nh : Nhãn, v i, cam chanh, b

i, lê, táo… các v

gi ng ã phát tri n

h u h t các t nh và các vùng trong s n xu t trong n

n ng su t và ch t l

ng cây tr ng ngày càng

c c i thi n.

n nhân
c ta,


13

Trong s n xu t Lâm nghi p: công tác gi ng cây r ng
t nh ng n m 1930, khi các nhà lâm nghi p ng
tr ng th

n

c ta b t

i Pháp d ng m t s

u
i m

u tiên cho m t s cây r ng. Sau ó, trong nh ng n m 1950 - 1960

các kh o nghi p cho b gi ng 18 lo i B ch àn, 15 loài Thông và m t s loài
Keo ã

c ti n hành t i vùng núi

à L t mà

n nay ã tr thành m t s

loài có giá tr nh nh : Eucalyptus microcorys và E. grandis cao 60 m v i
ng kính 55 - 60 cm. Tuy v y, do di u ki n chi n tranh nên trong m t th i
gian dài công tác gi ng ch d ng l i

b o qu n h t gi ng và xây d ng r ng

gi ng là ch y u.
Sau n m 1975,
c

c bi t t 1980 ho t

y m nh trong c n

c. Các ho t

ng c i thi n gi ng cây r ng m i
ng trong th i gian

u ch y u là

kh o nghi m xu t x cho các loài Thông, B ch àn, Keo, Phi Lao,…. Sau ó
là các ho t
ho t

ng v ch n cây tr i, xây d ng v

n gi ng và r ng gi ng. Nh ng

ng n i b t g n ây là phát hi n và nghiên c u ch n l c các gi ng t

nhiên, t o gi ng lai nhân t o, nhân gi ng hom và nuôi c y mô phân sinh vào
c i thi n gi ng cây r ng.
Nhân gi ng sinh d

ng ã

c áp d ng r ng rãi cho các lo i cây r ng,

ph c v cho các m c ích khác nhau, trong ó ghép, giâm hom và nuôi c y
mô là bi n pháp

c s d ng nhi u h n c .

i v i cây Thông nh a, Thông ba lá, Thông uôi ng a, ghép là bi n
pháp ch y u
áp d ng

t o cây ghép cho xây d ng v

n gi ng dòng vô tính nh

vi n khoa h c Lâm nghi p, Công ty Lâm nghi p TW và m t s

v khác. K thu t ghép
khá cao kho ng 70%

c hoàn ch nh trong nhi u n m nên t l s ng

ã
n
t

i v i Thông nh a [6]…

i v i cây M (Manglietia glauca) ghép ã

c s d ng nhân gi ng

các cây tr i ph c v xây d ng dòng gi ng vô tính. T mùa thu n m 1984, các
tác gi

ã cho th y ghép cành và ghép m t là hai ph

ng pháp d thao tác và


14

cho t l s ng cao, trong ó t l ghép cành cho t l s ng
tháng, và ghép m t cho t l s ng

t 69,3% sau 8

t 54,5% [7].

Cây H i (Illicium verum) ã s d ng ph

ng pháp ghép nêm

nhân

Trong nh ng n m g n ây, vi c nghiên c u tr ng Trám en ã

c các

gi ng t l s ng

t trên 70% [10].

nhà khoa h quan tâm nghiên c u nh m xác

nh kh n ng gây tr ng làm

nguyên li u cho s n xu t ván bóc, dùng trong xây d ng, g dán l ng, óng
,… nh ng k t qu nghiên c u c a các

tài c s cho vi c l a ch n loài cây

tr ng cung c p nguyên li u. Tuy nhiên các nhà nghiên c u nhân gi ng cho
ph c v cho tr ng Trám en l y qu ch a
trong nh ng

c ti n hành có h th ng. m t

c i m gây tr ng trám t h t là lâu ra qu , trên các mô hình

tr ng th nghi m t i L ng S n và Hòa Bình cho th y cây trám tr ng t h t sau
6-8n mm ib t

u cho qu , t l

u qu không cao, chu k sai qu không

rõ r t, t l cây có hoa d tính chi m t i 50%. Nh ng cây hoa d tính s không
cho qu , nhân dân th

ng g i là “cây

c”.

cho vi c kinh doanh cây l y qu . Dùng ph
qu , s n l

ng cao, ph m ch t t t và gi

S d ng cây b n

a vào tr ng r ng

khuy n ngh : Hi n nay tr ng trám
ch trang tr i vì nhanh có

l y qu

c s n ph m.

ây là nh

c i m gây khó kh n

ng pháp ghép

cho cây s m ra

c tính tr ng cây m .
Vi t Nam n m 2002 ã

ang là m i quan tâm c a nhi u
ã thí nghi m thành công ph

pháp ghép cây v i nguyên li u ghép là ch i, m t ghép t các cây m
qu . T l cây ghép s ng
gi ng Trám ghép qu vàng
nghi m ban
n m

a ra
ng
ã sai

t 60-70%. M t khác c ng có c ng có các cây
c nh p n i t

Trung Qu c. M t vài th

u cho th y có nhi u tri n v ng, cây m c t t. M t s cây ghép

u ã cho ra hoa, có th hy v ng thu ho ch qu vào n m th 3, th 4.

Do v y các trang tr i r ng ã chuy n t m c tiêu tr ng l y g sang l y qu và
l y nh a ch a

c nghiên c u. Vì v y vi c xây d ng v

tr ng s n xu t v n ch y u là ngu n gi ng

i trà [8].

n gi ng và r ng

15

i v i cây Trám, ghép r t khó vì nh a Trám nhanh khô, l p t

ng

t ng m ng nên mu n có t l cây ghép s ng cao thì òi h i thao tác ghép ph i
nhanh,

ng tác k thu t ghép ph i thu n th c, và thòi v ghép ph i phù h p.

G c ghép ph i

c cung c p

y

phân và n

c

dòng nh a

c

l u thông thu n l i, nhanh li n vét ghép.
ã có nghiên c u nh h

ng c a ph

ng pháp ghép

i v i gi ng

Trám tr ng (Canarium Album Raeusch) k t qu cho th y t l li n sinh, t l
b t ch i c a 2 ph
sinh c a ph

ng pháp ghép áp và ghép nêm có t l cao nh t. T l li n

ng pháp ghép áp cao nh t

pháp ghép nêm

ng th 2

t 81,1 % sau 35 ngày ghép, ph

m t cho t l li n sinh th p nh t
c a ph

t 92,2 % sau 35 ngày ghép, ph

ch i c a ph

ng pháp ghép

t 8,9 % sau 35 ngày ghép. T l b t ch i

ng pháp ghép áp cho t l cao nh t

l b t ch i c a ph

ng

ng pháp ghép nêm

t 84,4 % sau 35 ngày ghép, t

t 68,8 % sau 35 ngày ghép, t l b t

ng pháp ghép m t th p nh t

t 4,4 % sau 35 ngày ghép [2].

ã có m t s c s ti n hành nghiên c u v s n xu t cây Trám en
ghép áp ng nhu c u tr ng r ng c a nông dân vùng núi phía b c nh :
Trung tâm ng d ng khoa h c k thu t Lâm nghi p Vi n Khoa h c Lâm
nghi p Vi t Nam: S cây ghép t o thành và s ng
ghép áp là có tri n v ng.
t l s ng

ph
v

nh sinh tr

ng

ng pháp ghép áp bên thân có t l

t 25,8% sau 42 ngày ghép. Ghép m t không

ng c a ch i ghép m i hình thành

h n h n ph

ng pháp ghép nêm và

ng pháp ghép nêm

t 30,8% sau 42 ngày ghép. Ph

s ng th p h n,
Sinh tr

c bi t là ph

2 ph

ph

t cây nào (0%).

ng pháp ghép nêm v

t tr i

ng pháp ghép áp bên thân. Chi u dài trung bình c a ch i cành ghép

ng pháp ghép nêm

t ch tiêu này ph

t t i 7,56 cm ( th i i m 42 ngày sau khi ghép),

ng pháp ghép áp bên thân là 1,38 [8].


16

2.4. M t s thông tin v loài cây Trám en
- Tên khoa h c: Canarium tramdenum Dai & Yakovl, 1985
ng ngh a: Pimela nigra Lour. 1790; Canarium nigrum (Lour.)

- Tên

Engler, 1900; Canarium pimela Leenh., 1959
- Tên khác: Bùi, Co mác bây (Tày, Nùng)
- H : Trám - Burseraceae
c i m hình thái
Thân: Cây g l n, cao 25-30m,
cành cao. V màu nâu nh t khi

ng kính t i 90cm. Thân th ng, phân

o ra có m màu en. Cành nh khi khô có

màu tím. Toàn thân có mùi th m h c. G nh , m m, màu xám tr ng.

Lá: Lá kép lông chim 1 l n l , 9 - 13 lá chét, không có lá kèm. Lá chét
hình thuôn trái xoan, dài 6 - 17cm, r ng 2 - 7,5cm, phi n c ng, ròn, m t trên
bóng, m t d

i s m h n,

u và uôi lá h i l ch. Gân bên 8-11 uôi. Cu ng

lá chét dài 0,5cm. Hình dáng lá cây con thay
n, cu i cùng m i sinh lá kép nh cây tr
Hoa: Hoa t chùm hình viên thu ,
h n. Hoa

i nhi u, t lá x thu lên lá

ng thành.
nách lá g n

n tính cùng g c, hoa nh dài 6 - 7mm, hoa

u cành th

ng dài

c có ng dài x thùy

nông, nh 6 h p g c, hoa cái có ng ài nguyên, ch nh h p trên n a chi u
dài, tri n hoa hình c c, cao 0,5 - 1 mm, nh y ng n. Hoa màu tr ng vàng nh t,
cu ng lá b c d ng v y, cu ng hoa dài 1,5-2cm.
Qu : Qu h ch hình trái xoan dài hai

u nh n, dài 3 - 4cm, r ng 1,7 -

2cm. Khi chín màu tím en. H t 1 - 3 trong m t h ch.
Phân b

a lý

Th gi i: Trám en phân b

: Trung Qu c (Vân Nam, H i Nam, H ng

Kông), Lào, Campuchia, Thái Lan.
Vi t Nam: Cây phân b khá r ng

các t nh phía B c và phía Nam

c a Vi t Nam. Các t nh phía B c có nhi u trám en m c nh t là: Tuyên


17

Quang, Phú Th , B c Giang, Thái Nguyên, L ng S n, Qu ng Ninh, Thanh
Hoá, Ngh An, Qu ng Bình. Các t nh phía Nam có trám en m c là: Qu ng
Nam,

k L k và Khánh Hoà…

nhi u

cao t kho ng 50 - 800 m; t p trung

cao 100-400m trên m t bi n.
c i m sinh thái
Cây th

núi, th

ng g p nhi u

s

n ho c chân núi

t, r t ít khi g p trên

nh

ng cùng m c v i lim, trám tr ng, ch o tía, g i n p, g i tr ng.... Các

u h p lim + trám tr ng + trám en khá ph bi n trong các ki u r ng kín
th

ng xanh

các t nh phía B c và B c Trung B tr

th

ng ch còn l i d u v t

a sáng khi tr

c kia, nh ng hi n nay

các vùng núi và trung du c a n

c ta. Là loài cây

ng thành, nh ng h i a bóng nh khi còn non. T 1 tu i tr

lên cây có th m c n i ánh sáng hoàn toàn, vì v y ít g p cây con tái sinh
d

i tán r ng có

ph trên 0,6.

chi u cao kho ng 1m, n u không

m sáng m nh cây trám con có th b ch t. Trám en tái sinh m nh

c

n i có

tàn che 0,2 - 0,4, n i bìa r ng, n i r ng b khai thác m nh ho c r ng cây
tiên phong

nh v .

Sau khi tr ng t h t 5 -6 n m cây ra hoa, k t qu . Th i gian ra qu kéo
dài hàng tr m n m. Tu i th c a cây trám en có th trên tr m n m. Do lá có
mùi th m, v h i chua nên các cây trám en con m i tr ng d b các loài thú
n n lá và ng n non.

giai o n 1-3 tu i trám en c ng d b sâu

c ng n

làm ch t cây.
Ra hoa tháng 4-5. Qu chín tháng 8 - 11.
Giá tr kinh t
G dùng x ván, làm nhà, óng d ng c thông th
en th m ngát, d cháy, dùng
làm h

ng. Nh a cây trám

ch bi n s n, vecni, xà phòng, d u th m và

ng. Qu cây trám en n ngon nh t trong các lo i trám, dùng

cá, kho th t,

xôi, có th mu i

n d n (th

ng ngâm trong n

: kho

c m m),