Nghiên cứu một số đặc điểm tái sinh rừng tự nhiên trạng thái IIA tại xã Gia Hội, huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG
I H C NÔNG LÂM
---------------------

HOÀNG V N ÔNG

NGHIÊN C U M T S

C I M TÁI SINH R NG T

NHIÊN TR NG

THÁI IIa T I XÃ GIA H I, HUY N V N CH N, T NH YÊN BÁI

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

: Chính quy

L p

: K43 - LN N02

Chuyên ngành

: Lâm nghi p

Khoa

: Lâm nghi p

Khóa h c

: 2011 – 2015

Gi ng viên h

IH C

ng d n

: PGS. TS. Tr n Qu c H ng

Thái Nguyên - 2015


i

L I CAM OAN
Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u khoa h c c a b n thân
tôi. Các s li u và k t qu nghiên c u là quá trình i u tra trên th c

a hoàn

toàn trung th c, ch a công b trên các tài li u, n u có gì sai tôi xin ch u hoàn

toàn trách nhi m!
Thái Nguyên, ngày tháng
XÁC NH N GVHD

Ng

PGS.TS Tr n Qu c H ng

i vi t cam oan

Hoàng V n ông

XÁC NH N C A GV CH M PH N BI N
(Ký, h và tên)

n m 2015


ii

L IC M

Khóa lu n này

N

c hoàn thành là quá trình h c t p nghiên c u và tích

l y kinh nghi m c a tác gi .

hoàn thành khóa lu n này, ngoài s n l c

c a b n thân, còn có s gi ng d y t n tình c a các th y cô giáo trong môi
tr

ng

i h c. Tr

Lâm Nghi p và tr

c h t tôi xin chân thành c m n t i ban lãnh
ng

o khoa

i h c Nông Lâm Thái Nguyên c ng nh

Thái Nguyên ã t o m i thu n l i

ih c

tôi hoàn thành khóa lu n này.

c

k t qu này tôi vô cùng bi t n và bày t lòng kính tr ng sâu s c t i PGS.TS
Tr n Qu c H ng - ng

i ã h t s c nhi t h

ng d n tôi làm

tài và t o cho

tôi mong mu n nghiên c u khoa h c. Tôi c ng bày t s bi t n t i toàn th
th y cô giáo, các b n bè ang h c t i tr
ã

ng viên giúp

ng

i hoc Nông Lâm Thái Nguyên

trong nh ng lúc tôi khó kh n nh t. Lu n v n thành

công, không th không nh c

n s giúp

c a lãnh

cán b ki m lâm, UBND xã Gia H i và ng
ki n thu n l i cho tôi thu th p s li u và ho t

i dân

o huy n V n Ch n,
a ph

ng ã t o i u

ng nghiên c u t i

a bàn...

Cu i cùng tôi xin bày t s c m n t i các thành viên trong gia ình tôi, b n
bè nh ng ng

i ã cho tôi c v t ch t l n tinh th n

tôi hoàn thành khóa h c

c ng nh hoàn thành khóa lu n này. M t l n n a tôi xin c m n s giúp
c a m i ng

i!
Thái nguyên, ngày tháng n m 2015
Sinh viên th c hi n

Hoàng V n ông


iii

DANH M C CÁC B NG
B ng 4.01. Hi n tr ng tr ng phân b r ng và

t r ng t i khu v c nghiên

c u ........................................................................................... 26
B ng 4.02. T thành và m t

t ng cây g tr ng thái IIa t i Gia H i ........ 28

B ng: 4.03. M t

t ng cây g tr ng thái IIA t i Gia H i........................... 29

B ng: 4.04. M t

t ng cây g tr ng thái IIA t i Gia H i........................... 31

B ng 4.05. Công th c t thành cây tái sinh t i Gia H i .............................. 33
B ng 4.06. M t

cây tái sinh, t l cây tri n v ng t i Gia H i ................. 35

B ng 4.07. Ch t l

ng và ngu n g c cây tái sinh tr ng thái IIA t i Gia H i ... 37

B ng 4.08. Phân b s cây tái sinh theo c p chi u cao ............................... 40
B ng 4.09. Phân b loài cây tái sinh theo c p chi u cao ............................. 41
B ng 4.10: K t qu

i u tra cây tái sinh theo m t ph ng n m ngang .......... 42

B ng 4.11.

nh h

ng c a cây b i, th m t

B ng 4.12:

nh h

ng c a

B ng 4.13:

nh h

ng c a con ng

nh h

ng c a

n tái sinh t nhiên ........... 44

ng v t t i kh n ng tái sinh .......................... 45

B ng 4.14. Hình thái ph u di n
B ng 4.16.

i

i t i kh n ng tái sinh........................ 46

t ............................................................ 47

tàn che

n tái sinh t nhiên t i Gia H i ..... 49


iv

DANH M C CÁC HÌNH
Hình 4.01: Bi u

m t

Hình 4.02: M t

cây tái sinh và t l cây tái sinh tri n v ng...................... 36

Hình 4.03: Ch t l

t ng cây cao ....................................................... 32

ng cây tái sinh r ng ph c h i IIa t i xã Gia H i ............ 38

Hình 4.04: T l s cây tái sinh theo c p chi u cao ...................................... 40


v

DANH M C CÁC T , C M T
C

: Chu vi

Ch

: Ch i

D13

:

ng kính ngang ng c

DT

:

ng kính tán lá

VT

:

n v tính

HVN

: Chi u cao vút ng n

HDC

: Chi u cao d

OTC

: Ô tiêu chu n

ODB

: Ô d ng b n

QXTV

: Qu n xã th c v t

UBND

: U ban nhân dân

i cành

VI T T T


vi

M CL C

CH

NG 1: M

1.1.

tv n

1.2. M c tiêu
1.3.

it

U ................................................................................ 1

............................................................................................... 1
tài ......................................................................................... 3

ng nghiên c u .............................................................................. 3

1.4. Ý ngh a .................................................................................................... 3
1.4.1. Ý ngh a h c t p và nghiên c u khoa h c .............................................. 3
1.4.2. Ý ngh a th c ti n s n xu t .................................................................... 3
CH

NG 2: T NG QUAN CÁC V N

2.1. T ng quan v n

NGHIÊN C U..................... 4

nghiên c u .................................................................. 4

2.1.1. c s khoa h c c a v n

nghiên c u .................................................. 4

2.1.2. Nh ng nghiên c u trên th gi i ............................................................ 5
2.1.3. Nh ng nghiên c u

Vi t nam .............................................................. 7

2.2. T ng quan khu v c nghiên c u.............................................................. 11
2.2.1. i u ki n t nhiên .............................................................................. 11
2.2.2. i u ki n kinh t xã h i ...................................................................... 13
CH

NG 3:

IT

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN

C U ............................................................................................................ 17
3.1.

it

ng và ph m vi nghiên c u.......................................................... 17

3.2.

a i m và th i gian nghiên c u .......................................................... 17

3.3. N i dung nghiên c u ............................................................................. 17
3.3.1. Nghiên c u hi n tr ng phân b và các

c i m ch y u c a tr ng thái

IIa t i Gia H i V n Ch n .............................................................................. 17
3.3.2. Nghiên c u

c i m c u trúc t ng cây cao các tr ng thái r ng IIa ........ 17

3.3.3. Nghiên c u

c i m tái sinh t nhiên tr ng thái IIa ........................... 18

3.3.4. Nghiên c u nh h ng c a m t s nhân t sinh thái
3.3.5.

n tái sinh t nhiên. 18

xu t m t s bi n pháp k thu t lâm sinh cho các tr ng thái r ng ph c

h i IIa ........................................................................................................... 18
3.3. Ph

ng pháp nghiên c u......................................................................... 18


vii

3.3.1. Ph

ng pháp t ng quát......................................................................... 18

3.3.3. Ph

ng pháp thu th p s li u................................................................ 19

CH

NG 4: K T QU NGHIÊN C U .................................................. 26

4.1. Hi n tr ng phân b và các
4.2.
4.2.1.

c i m c u trúc t ng cây g ................................................................. 27
c i m c u trúc t thành t ng cây g ................................................. 27

4.2.2. C u trúc m t
4.3.

c i m ch y u c a tr ng thái IIa t i Gia H i .. 26

t ng cây g . ................................................................ 29

c i m tái sinh t nhiên ..................................................................... 32

4.3.1. C u trúc t thành cây tái sinh .............................................................. 32
4.3.2. M t
4.3.3. Ch t l

cây tái sinh và t l cây tái sinh tri n v ng.................................. 34
ng và ngu n g c cây tái sinh ................................................. 36

4.3.4. Phân b s cây, loài cây tái sinh theo c p chi u cao............................ 39
4.3.5. Phân b cây tái sinh theo m t ph ng n m ngang ................................. 42
4.4. nh h

ng c a m t s nhân t sinh thái

4.4.1. nh h

ng c a cây b i th m t

4.4.2. nh h

ng c a

4.4.3. nh h

ng c a con ng

4.4.4. nh h

ng c a y u t l p a. .............................................................. 46

4.4.5. nh h

ng c a y u t

4.4.6. nh h

ng c a

4.5.

i

n tái sinh t nhiên................... 43

n tái sinh ....................................... 43

ng v t t i kh n ng tái sinh. ...................................... 45
i t i kh n ng tái sinh ..................................... 46
a hình

tàn che

n tái sinh r ng ................................... 48

n tái sinh t nhiên..................................... 49

xu t m t s gi i pháp k thu t lâm sinh tác

ng

n tái sinh t nhiên

r ng ph c h i IIA t i xã Gia H i.................................................................... 50
CH

NG 5: K T LU N VÀ KI N NGH ............................................. 53

5.1. K t lu n ................................................................................................. 53
5.2. Ki n ngh ............................................................................................... 54
TÀI LI U THAM KH O.......................................................................... 55


1

CH

NG 1

M
1.1.

U

tv n
R ng là tài nguyên quý giá và có th tái t o

vai trò to l n

i v i con ng

i không ch

cc an

c ta. R ng có

Vi t Nam mà toàn th gi i nh

cung c p ngu n g , c i, i u hoà khí h u, t o ra oxy, i u hoà n
xói mòn, r a trôi... B o v môi tr

ng, là n i c trú c a

c, ch ng

ng th c v t và tàng

tr các ngu n gen quý hi m. M t r ng gây ra h u qu nghiêm tr ng, nh ng
di n tích

t tr ng

i núi tr c t ng, là nguyên nhân gây ra hi n t

mòn, r a trôi, l l t, h n hán, m t di n tích canh tác, m t i s

ng xói

a d ng sinh

h c. M c dù di n tích r ng tr ng c ng t ng trong nh ng n m g n ây, song
r ng tr ng th

ng có c u trúc không n

nh, vai trò b o v môi tr

phòng h kém. H u h t, r ng t nhiên c a Vi t Nam
ng theo hai h

ng, s tác

ng chính ó, là ch t ch n (ch t cây áp ng yêu c u s

d ng). ây là l i khai thác hoàn toàn t do, ph bi n
dân t c thi u s sinh s ng (l y g v làm nhà, làm
khai thác tr ng nh : phá r ng làm n

nh t r ng v n còn tính ch t

r ng nghèo ki t v tr l

ng và ch t l

các vùng có

ng bào

Cách th hai là

ng r y, khai thác tr ng cây công

nghi p, phá r ng t nhiên tr ng r ng công nghi
cách th

u b tác

ng,

Trong hai cách này,

t r ng, k t c u r ng b phá v ,
ng, nh ng v n còn kh n ng ph c

h i. V i cách khai thác th hai, r ng hoàn toàn b m t tr ng, khó có kh
n ng ph c h i.
Vai trò c a r ng là r t to l n, th nh ng trong nh ng n m v a qua di n
tích r ng t nhiên c a chúng ta ngày càng gi m sút c v s l
l

ng và ch t

ng. Theo th ng kê c a Liên H p Qu c, hàng n m trên th gi i có 11 tri u

ha r ng b phá hu , riêng khu v c Châu Á Thái Bình D
tri u ha r ng b phá hu , t

ng

ng hàng n m có 1,8

ng m i ngày m t i 5000 ha r ng nhi t


2

i.

Vi t Nam, trong vòng 50 n m qua, di n tích r ng b suy gi m nghiêm

tr ng. N m 1943

che ph c a r ng là 43%,

Nguyên nhân ch y u d n
tn

n n m 1993 ch còn 26%.

n m t r ng là do chi n tranh, khai thác b a bãi,

ng làm r y.
V n Ch n là m t huy n thu c t nh Yên Bái.

ây là m t vùng c a ngõ

c a vùng Tây B c Vi t Nam. N i ây r ng ã b thoái hóa nghiêm tr ng do
tác

ng c a con ng

i và thiên nhiên, hi n tr ng r ng ã thay

Nh ng n m g n ây r ng và
r ng ph c h i ã
c ng
tr

t r ng ã

i nhi u.

c giao cho h gia ình. Do ó,

c t ng d n v di n tích và bên c nh ó ch t l

ng r ng

c c i thi n. Chúng gi vai trò quan tr ng trong quá trình b o v môi

ng, là n i c trú c a

ng th c v t và l u tr các ngu n gen quý hi m.

Chính vì v y c n có nh ng gi i pháp thích h p nh m ph c h i l i r ng,
r ng có th phát huy t i a nh ng vai trò c a nó
sinh thái môi tr

ng và kinh t cho ng

các nhà Lâm Nghi p có th ch
pháp k thu t tác

c l i ích v m t

i dân s ng quanh khu v c.

c i u này thì chúng ta ph i hi u bi t
sinh thái r ng. Do ó c u trúc r ng

mb o

y

làm

nh ng quy lu t s ng c a h

c xem là c s quan tr ng nh t giúp

ng trong vi c xác l p các k ho ch và bi n

ng chính xác vào r ng

qu n lý, kinh doanh r ng

c

lâu b n h n.
Tr
S

C

c th c ti n ó, chúng tôi ti n hành
I M TÁI SINH R NG T

tài: “NGHIÊN C U M T

NHIÊN TR NG THÁI IIa T I

XÃ GIA H I, HUY N V N CH N, T NH YÊN BÁI” làm c s khoa
h c cho vi c nghiên c u v di n th và a d ng sinh h c. T

ó

xu t m t

s gi i pháp nh m ph c h i r ng ph c v cho công tác nghiên c u khoa h c,
b o t n tài nguyên, a d ng sinh h c và phát tri n s n xu t lâm nghi p
bàn nghiên c u.

a


3

1.2. M c tiêu

ánh giá

tài
c i m c u trúc t ng cây cao và kh n ng tái sinh t nhiên

trong tr ng thái r ng IIA và
nhanh quá trình di n th
1.3.

it

xu t m t s bi n pháp k thu t nh m

i lên ph c h i r ng

y

Gia H i - V n Ch n.

ng nghiên c u

Tr ng thái r ng ph c h i sau n

ng r y (IIa)

1.4. Ý ngh a
1.4.1. Ý ngh a h c t p và nghiên c u khoa h c
- Qua quá trình th c hi n
ph

tài t o c h i cho sinh viên ti p c n

ng pháp nghiên c u khoa h c, gi i quy t v n
- Làm quen v i m t s ph

ng pháp

khoa h c ngoài th c ti n

c s d ng trong nghiên c u

tài c th
- H c t p và hi u bi t thêm v kinh nghi m, k thu t trong th c ti n t i
a bàn nghiên c u
- B sung nh ng hi u bi t v

c c u trúc và tái sinh t nhiên tr ng thái

IIA t i xã Gia H i Huy n V n Ch n T nh Yên Bái góp ph n vào nghiên c u
a d ng sinh h c
1.4.2. Ý ngh a th c ti n s n xu t
- Trang b cho sinh viên cách ti p c n nông thôn, th c ti n nh ng v n
trong s n xu t, kinh doanh r ng, qu n lí ngu n tài nguyên r ng hi n nay,
nâng cao tính b n v ng c a h sinh thái r ng.
- Trên c s các quy lu t câú trúc

xu t m t s gi i pháp nh m ph c

h i r ng ph c v cho công tác nghiên c u khoa h c và qu n lí ngu n tài
nguyên r ng t i xã Gia H i Huy n V n Ch n T nh Yên Bái góp ph n vào

nghiên c u a d ng sinh h c


4

CH

NG 2.

T NG QUAN CÁC V N
2.1. T ng quan v n

NGHIÊN C U

nghiên c u

2.1.1. c s khoa h c c a v n

nghiên c u

- Tái sinh r ng: là m t quá trình mang tính
r ng. Bi u hi n

c thù cu h sinh thái

c tr ng c a tái sinh r ng là s xu t hi n m t th h cây con

c a nh ng loài cây g

các n i có hoàn c nh r ng: d

i tán r ng, l tr ng

trong r ng, r ng sau khi khai thác, trên át r ng làm n

ng r y... Vai trò c a

th h cây con là thay th th h cây g già c i. Vì v y tái sinh r ng theo
ngh a h p là quá trình ph c h i l i thành ph n c b n c a r ng, ch y u là
t ng cây g . S xu t hi n c a l p cây con là nhân t m i làm phong phú thêm
s l

ng và thành ph n loài trong qu n l c sinh v t óng góp vào vi c hoàn

thành ti u hoàn c nh r ng làm thay
l

i quá trình trao

i v t ch t và n ng

ng di n ra trong h sinh thái . Do ó tái sinh r ng có th hi u theo ngh a

r ng là s tái sinh c a m t h sinh thái r ng. tái sinh r ng thúc
thành cân b ng sinh h c,
s d ng r ng th

m b o cho r ng t n t i liên t c,

tích r ng ã b m t.

c hi u là quá trình tái t o l i r ng trên nh ng di n

ó là m t quá trình sinh

a ph c t p và nhi u giai o n

k t thúc b ng s xu t hi n c a m t th m th c v t cây g .
r ng có r t nhi u cách khác nhau ph thu c vào m c
i mà ng

m b o cho vi c

ng xuyên.

- Ph c h i r ng:

ng

y vi c hình

tái t o ph c h i
tác

ng c a con

i ta có th phan ra là: ph c h i t nhiên, ph c h i nhân t o,

ph c h i t nhiên có s tác

ng c a con ng

i.

- C u trúc r ng: là s s p x p t ch c n i b c a các thành ph n sinh
v t trong h sinh thái r ng mà qua ó các loài có

c i m sinh thái khác

nhau có th cùng sinh s ng hòa thu n trong m t kho ng không gian nh t

nh


5

trong m t giai o n phát tri n c a r ng. C u trúc r ng v a là k t qu v a là
s xu t hi n các m i quan h

u tranh sinh t n và thích ng l n nhau gi a

các thành ph n trong h sinh thái . C u trúc r ng bao g m c u trúc sinh thái,
c u trúc hình thái và c u trúc tu i .
- Loài a th :là m t loài ho c m t nhóm có nh h
qu n xã, quy t

nh s l

ng, kích th

nh trên

c, n ng su t và các thông s c a

chúng . Loài u th tích c c tham gia vào s
ch t và n ng l

ng xác

ng gi a qu n xã và môi tr

i u ch nh quá trình trao

iv t

ng xung quanh.

2.1.2. Nh ng nghiên c u trên th gi i
Tái sinh r ng, ph c h i r ng là m t trong nh ng n i dung quan trong
nh t c a ngành lâm nghi p. L ch s nghiên c u tái sinh r ng trên th gi i ã
tr i qua hàng tr m n m nh ng v i r ng nhi t
ch y u t nh ng n m 30 c a th k tr

iv n

này

c ti n hành

c tr l i ây. Nghiên c u v tái sinh

r ng là nh ng nghiên c u r t quan tr ng làm c s cho các bi n pháp k thu t
lâm sinh xây d ng và phát tri n r ng. Tái sinh r ng là m t quá trình sinh h c
mang tính

c thù c a h sinh thái, nó

n ng tái s n xu t m r ng n u con ng

m b o cho ngu n tài nguyên có kh
in mb t

c quy lu t tái sinh và

i u khi n nó ph c v cho kinh doanh r ng. Vì v y, tái sinh r ng tr thành
v n

then ch t trong vi c xác

nh các ph

ng th c kinh doanh r ng. K t

qu nghiên c u có th tóm t t nh sau:
V n

tái sinh t nhiên r ng nhi t

hi u qu c a các ph

i

c th o lu n nhi u nh t là

ng th c x lý lâm sinh

n tái sinh r ng c a các loài

cây có m c ích trong các ki u r ng. Các tác gi bàn

n nh : Kennedy

(1935), Lancaster(1953), Taylor(1854)
Khi nghiên c u tái sinh t
A.Ôbrêvin(1938) ã

nhiên

r ng nhi t

i Châu Phi,

a ra b c kh m tái sinh (còn g i là lí lu n tu n hoàn tái

sinh), (d n theo Phùng Ng c Lan, 1986 [10]


6

Baur G.N.(1976) [19] ã nghiên c u các v n

v c s sinh thái h c

nói chung và v c s sinh thái h c trong kinh doanh r ng m a nói riêng,
trong ó ã i sâu nghiên c u các nhân t c u trúc r ng, các ki u x lý v m t
lâm sinh áp d ng cho r ng m a t nhiên.
Odum E.P (1971) [22] ã hoàn ch nh h c thuy t v h sinh thái trên c
s thu t ng h sinh thái (ecosystem) c a Tansley A.P, n m 1935. Khái ni m
h sinh thái

c làm sáng t là c s

nghiên c u các nhân t c u trúc trên

quan i m sinh thái h c.
Catinot.R (1965) [20] ã bi u di n c u trúc hình thái r ng b ng các
ph u

r ng, nghiên c u các nhân t c u trúc sinh thái thông qua vi c mô t

phân lo i theo các khái ni m d ng s ng, t ng phi n …
Lamprecht H. (1989) [21] C n c vào nhu c u ánh sáng c a các loài cây
trong su t quá trình s ng

phân chia cây r ng nhi t

i thành nhóm cây u

sáng, nhóm cây bán ch u bóng và nh ng cây ch u bóng. K t c u c a qu n th có
nh h

ng

n tái sinh r ng. I.D. Yurkevich (1960) ã ch ng minh

t i u cho s phát tri n bình th

ng c a a s các loài cây g là 0,6 – 0,7.

P.W.Richards (1952) [23] ã
bi u

m tc t

pháp có hi u qu
pháp này có nh

tàn che

ng c a r ng l n

x
u tiên

ng và s d ng ph

n nay v n là ph

ng

nghiên c u c u trúc t ng th c a r ng. Tuy nhiên ph

ng

c i m là ch minh h a

Guam

ng pháp v

c cách s p x p theo chi u th ng

ng c a các loài cây g trong di n tích có h n. Cusen (1953) ã kh c ph c
b ng cách v m t s gi i k bên nhau và

a l i m t hình t

ng v không

gian ba chi u.
Baur G.N.(1976) [19] cho r ng s thi u h t ánh sáng nh h
s phát tri n c a cây con còn
nh h
sinh tr

ng này th

n

i v i s n y m m và phát tri n c a cây m m

ng không rõ ràng và th m c , cây b i có nh h

ng c a cây tái sinh.

ng

ng

n

nh ng qu n th kín tán, th m c và cây b i


7

kém phát tri n nh ng chúng v n có nh h
r ng nhi t

i, t thành và m t

loài cây có giá tr kinh t th

n cây tái sinh. Nhìn chung

cây tái sinh th

ng khá l n nh ng s l

ng không nhi u và

cây có giá tr kinh t th p th
sinh

ng

ng ít

c chú ý h n, còn các loài

c nghiên c u,

các tr ng thái r ng ph c h i sau n

ng

c bi t là

i v i tái

ng r y.

Tóm l i các công trình nghiên c u v tái sinh r ng trên ây ã làm sáng
t ph n nào v các nhân t

nh h

i u tra ánh giá tái sinh r ng t
pháp k thu t lâm sinh
nh ng nghiên c u

ng

n tái sinh r ng, các ph

ó s làm c s cho vi c

xu t các gi i

c bi t là khoanh nuôi xúc ti n tái sinh. Tuy nhiên

các n

c trên th gi i cho th y còn thi u nh ng nghiên

c u c th v tái sinh cho t ng tr ng thái th c v t khác nhau,
khác nhau mà nh ng bi n pháp k thu t lâm sinh th
ho c

ng pháp

c áp d ng m t cách hình th c và không

ng không

t

v trí

a lý

c áp d ng

c hi u qu nh mong

mu n. Bên c nh ó, các y u t v kinh t - xã h i nh y c m nh t v i các gi i
pháp ph c h i r ng th

ng liên quan

n chính sách v quy n s h u và s

d ng r ng, chia s l i ích t r ng, thu tài nguyên, s tham gia c a c ng
trong qu n lý r ng, vì v y, trong m t s tr

ng

ng h p, ng

i ta ã coi tr ng

nh ng gi i pháp kinh t - xã h i h n là các nghiên c u v

c i m t nhiên

c a th c v t...
2.1.3. Nh ng nghiên c u

Vi t nam

Vi t Nam, tái sinh r ng ã

c quan tâm nghiên c u t nh ng th p

k 60 c a th k tr

c, các nghiên c u này ch a th c s

giá

y

ban

c m t cách

và toàn di n v sinh kh i nh ng nh ng nghiên c u

u này có ý ngh a r t quan tr ng , làm n n t ng ph c v cho vi c xây

d ng các bi n pháp,
h p lí.

a d ng, ch a ánh

nh h

ng phát tri n r ng,

ra bi n pháp laam sinh

8

Theo k t qu nghiên c u c a tác gi Tr n Ng Ph
ch ra nh ng

c i m c u trúc c a th m th c v t r ng mi n B c Vi t Nam

trên c s k t qu
n m 1961

ng (1970) [11] ã

i u tra t ng quát v tình hình r ng mi n B c Vi t Nam t

n 1965. Nhân t c u trúc

u tiên mà ông nghiên c u là t thành

và thông qua ó m t s quy lu t phát tri n c a h sinh thái r ng

c phát

hi n và ng d ng ngoài th c ti n s n xu t. Ngoài ra tác gi còn nh n xét: “
R ng t nhiên d

i tác

ng c a con ng

i khai thác n

nhi u l n thì k t qu cu i cùng là s hình thành
chúng ta

ng r y l p i l p l i

t tr ng,

i núi tr c. N u

th m th c v t hoang dã t nó phát tri n l i thì sau m t th i gian

dài tr ng cây b i, tr ng c s chuy n d n lên nh ng d ng th c bì cao h n
thông qua quá trình tái sinh t nhiên và cu i cùng r ng s có th ph c h i
g n gi ng d ng ban
V

u”.

ình Hu (1969) [17] ã phân chia kh n ng tái sinh r ng thành 5

c p: R t t t, t t, trung bình, x u, r t x u v i m t

tái sinh t

ng ng là trên

12.000 cây/ha, 8.000 – 12.000 cây/ha, 4.000 – 8.000 cây/ha, 2.000 – 4.000

cây/ha. Nhìn chung nghiên c u này m i ch
c p t i ch t l

c pt is l

ng mà ch a

ng.

V Ti n Hinh (1991) [16] khi nghiên c u

c i m tái sinh t nhiên t i

H u L ng (L ng S n) và Ba Ch (Qu ng Ninh) ã nh n th y r ng, h s t
thành tính theo ph n tr m s cây c a t ng tái sinh và t ng cây cao có liên
quan ch t ch v i nhau. Các loài có h s t thành
h s t thành

t ng cây cao càng l n thì

t ng cây tái sinh c ng v y.

Thái V n Tr ng (1978) [12] trong “Sinh thái phát sinh qu n th ” trong
th m th c v t r ng nhi t

i và v n d ng

xây d ng bi u phân lo i th m

th c v t r ng Vi t Nam. Theo tác gi m t công trình nghiên c u v th m th c

v t mà không

c p

n hoàn c nh thì ó là m t công trình hình th c, không

có l i ích th c ti n. Trong các nhân t sinh thái thì ánh sáng là nhân t quan


9

tr ng kh ng ch và i u khi n quá trình tái sinh t nhiên c

r ng nguyên

sinh và r ng th sinh. M t khác theo Thái V n Tr ng m t ki u th m th c v t
có xu t hi n hay không tr
ki n khí h u th nh

c h t ph thu c vào khu h th c v t

ó và i u

ng thích h p. Vi c tái sinh ph c h i l i r ng trên

t

ch a có r ng ngoài vi c b chi ph i b i khu h th c v t thì nó còn ch u nh
h

ng b i kho ng cách t n i ó

n các khu r ng lâm c n. Th c v t có kh

n ng t phát tán ho c gieo gi nag nh gió, nh n
ph m vi phát tán

c, nh

ng v t. Tuy v y,

gieo gi ng c a b t k cách nào c ng không ph i là vô

h n, nên kho ng cách càng xa thì kh n ng gieo gi ng tái sinh càng kém vì
càng xa thì m t

gi ng

a

n càng th p. Ph m Ng c Th

ng ã nghiên

c u m i liên quan gi a kho ng cách t ngu n gi ng t nhiên t i khu v c tái
sinh trên

t sau canh tác n

ng r y và k t lu n: “ Kho ng cách t n i tái sinh

n ngu n cung c p gi ng càng xa thì m t

và loài cây tái sinh càng th p” .

Khi nghiên c u vai trò c a tái sinh r ng

các vùng Tây B c,

B c, B c Trung B Tr n Xuân Thi p (1996) [14] ã nh n
ông B c có 16 n ng l c tái sinh khá t t v i s l
t l cây có tri n v ng cao áp ng

ông

nh r ng vùng

ng t 8000-12000 cây/ha,

c cho vi c ph c h i r ng.

Ph m ình Tam (2001) [9] nghiên c u kh n ng tái sinh ph c h i r ng
sau khai thác t i Kon Hà N ng. Nghiên c u ti n hành xác
thác h p lý nh m thúc
thi n ch t l

yl

ng t ng tr

nh c

ng

ng hàng n m c a lâm ph n, c i

ng c a r ng và xúc ti n quá trình tái sinh t nhiên. T

d ng quy ph m khai thác
xanh, khai thác v i c

ng

khai

ó xây

m b o tái sinh áp d ng cho r ng lá r ng th
30 – 50% tr l

ng

ng r ng, s loài cây gi m i t

7 – 10 loài, tuy nhiên trong t thành v n còn nhi u loài kén giá tr kinh t c n
ch t b .

c hai c

lâm ph n t ng tr

ng

khai thác 30 và 50% tr l

ng c v s l

ng và tr l

ng

u

m b o cho

ng r ng. Sau 20 n m, l

ng


10

tang tr
sinh

ng

công th c khai thác 50% l n h n

côn th c 30%. Tình hình tái

công th c 50% có nhi u tri n v ng h n.
Lâm Phúc C (1994) [5] nghiên c u di n th r ng th sinh sau n

r y

Pú Luông, Mù Cang Ch i, T nh Yên Bái ã phân chia thành 5 giai o n

và k t lu n: Di n th th sinh sau n
cao

ng

ng r y theo h

ng i lên ti n t i r ng

nh. T thành loài t ng d n theo các th i gian phát tri n t 4 loài (d

i5

n m) t ng d n lên 5 loài (trên 25 n m). R ng ph c h i có m t t ng cây g
giao tán

th i gian 10 tu i và

Nguy n V n Tr

t

tàn che 0,4.

ng (1983) [6] ã nghiên c u m i quan h gi a l p

cây tái sinh v i t ng cây g và quy lu t ào th i t nhiên d

i tán r ng.

Tr n C m Tú (1998) [15] khi nghiên c u tái sinh t nhiên sau khai thác
ch n t i Lâm Tr

ng H

ng S n – Hà t nh. Cho r ng áp d ng ph

ti n tái sinh t nhiên có th

ng th c xúc

m b o khôi ph c v n r ng, áp ng m c tiêu s

d ng tài nguyên r ng b n v ng. Tuy nhiên các bi n pháp k thu t tác
có tác d ng thúc

y cây tái sinh m c ích sinh tr

ng ph i

ng và phát tri n t t, khai thác

r ng ph i

ng ngh a v i tái sinh r ng và ph i chú tr ng i u ti t t ng tán c a

cây r ng,

m b o cây tái sinh phân b

u trên toàn b di n tích r ng, tr

c khi

khai thác c n th c hi n các bi n pháp m tán r ng , ch t gieo gi ng, phát d n
dây leo cây b i và sau khai thác ph i ti n hành v sinh r ng.
Tác gi

ào Công Khanh (1996) [2] trong công trình nghiên c u ông

ã ti n hành nghiên c u m t s
xanh

H

c i m c u trúc c a r ng lá r ng th

ng S n, Hà T nh làm c s

v khai thác và nuôi d

xu t các bi n pháp lâm sinh ph c

ng r ng.

ng Kim Vui (2002) [3] nghiên c u
sau n
huy n

ng r y

ng

làm c s

c i m c u trúc r ng ph c h i

xu t gi i pháp khoanh nuôi, làm giàu r ng

ng H t nh Thái Nguyên,v i

it

ng là r ng ph c h i t nhiên

các giai do n o n tu i khác nhau, ã nghiên c u v c u trúc t thành loài,


11

c u trúc d ng s ng, c u trúc hình thái, m t

,

che ph , ...c a các tr ng thái

r ng và k t lu n: T ng s loài cây c a h sinh thái r ng ph c h i gi m d n khi
giai o n tu i t ng lên,

ng th i s loài cây g t ng d n, s loài cây b i, cây c

gi m nhanh. Theo quá trình ph c h i tr ng thái r ng có s thay
và thành ph n th c v t

các t ng

giai o n cu i c a quá trình ph c h i ( t 10

- 15 tu i ) r ng có c u trúc 5 t ng rõ r t. Trên c s
gi i pháp nâng cao hi u qu ph c h i r ng sau n
Nh v y có nhi u tác gi trong n
vi c phân chia lo i hình r ng

ó tác gi

c c ng nh n

các

c ngoài

Vi t Nam là r t c n thi t

ng pháp phân chia khác nhau nh ng

xu t m t s

ng r y.

c ng nh trong s n xu t. Nh ng tùy theo các m c tiêu
ph

i v t ng th

u cho r ng

i v i nghiên c u
ra mà xây d ng các

u nh m m c ích là làm rõ thêm

c i m c a t ng loài mà mình c n nghiên c u. Ngoài ra các nghiên c u

này còn có ý ngh a quan tr ng trong vi c b o v và ph c h i r ng
ti n

cho các nghiên c u khoa h c v c u trúc r ng sau này

ng th i là

Vi t Nam.

2.2. T ng quan khu v c nghiên c u
2.2.1. i u ki n t nhiên
2.2.1.1. V trí

a lí

Gia H i là m t xã vùng cao c a huy n v n ch n, tr i dài theo qu c l
32 cách trung tâm huy n 35 km, có chi u dài 8 km, chi u r ng 5,5km v phía
Tây B c, v i di n tích 37,89 km2 . Ranh gi i
- Phía B c giáp huy n V n Yên
- Phía Nam giáp xã N m Lành
- Phía Tây giáp xã N m Búng
- Phía ông giáp xã N m M
Toàn xã có 10 thôn
2.2.1.2.
-

a hình,
t ai

t ai, tài nguyên

i


12

Theo s li u th ng kê c a phòng
H i ch y u là

t th t nh . Nên ho t

a chính huy n V n Ch n c a xã Gia
ng s n xu t ch y u trên

s n xu t nông nghi p v i cây lúa là ch
cây hàng n m khác nh : cây ngô,
-

a bàn xã là

o, bên c nh ó còn tr ng các lo i

ut

ng, s n... và nuôi tr ng th y s n.

a hình

Là m t xã thu c vùng th
32 nên

a hình

l i ch y u là
-

ng huy n V n Ch n n m d c theo qu c l

i núi ph c t p. Di n tích

i núi t

ng

ng th c v t:

t ph c v cho s n xu t r t ít, còn

i nhi u.
t ai là nhân t tr c ti p làm cho h th c v t và

ng v t trong khu v c nghiên c u r t phong phú và a d ng do
y u là

t có t ng

t mùn phát tri n trên á m nên r t phong phú và a d ng

v th c v t và
nghi p.

t ai ch

ng v t, thích h p v i nhi u loài cây trông Nông – lâm

a d ng v các lo i cây tr ng, a dang v các lo i th c n nên c ng

a d ng v các loài

ng v t nh Sóc, Nhím, Dúi, C y và các loài bò sát....

2.2.1.3. Khí h u th y v n
Gia H i có khí h u mang

c i m chung c a khí h u nhi t

i gió

mùa, hàng n m chia thành hai mùa rõ r t là mùa m a và mùa khô, có

c

i m c b n nh sau:
- Mùa m a: B t
1200

n 1400mm.

tháng 6, 7, 8 l

ng m a ít

khi có rét

n tháng 10, l

m trung bình 85%, l

ng m a chi m 80% l

- Mùa khô: B t
l

u t tháng 4

ng m a t p trung vào các

ng m a c n m.

u t tháng 11

m 79%. Mùa này th

ng m a trung bình

n h t tháng 5 n m sau mùa này
ng khô hanh, n ng nóng nh ng nhi u

m vào bu i t i và bu i sáng s m, c ng th

ng xu t hi n s

ng

mù vào bu i sáng và chi u t i.
- Ch
tháng 11

gió: Luân phiên thay
n cu i tháng 1. gió lào th

i theo mùa gió mùa
ng xu t hi n t

ông B c t

u tháng 2

n cu i


13

tháng 4, ây là th i gian d x y ra cháy r ng nh t vì gió khô hanh và mang
h i nóng.
- Nhi t
trung bình th

: Gia H i là n i có khí h u mát m quang n m. Nhi t
ng th p h n khu v c huy n V n Ch n, th xã Ngh a L t 80C

– 90C. N u nh mùa hè

t 340C – 350C thì

Ngh a L , V n Ch n nhi t

Gia H i ch kho ng t 250C – 260C .
2.2.2. i u ki n kinh t xã h i
2.2.2.1. Ho t

* Cây l

ng s n xu t nông lâm nghi p

ng th c

T ng di n tích lúa n
c y

t 100% di n tích,

c c n m là: 274,5 ha. Hàng n m ã ch
a gi ng m i có n ng su t ch t l

c y là 60% di n tích, n ng su t bình quân hàng n m
thu ho ch

o giao

ng cao vào gieo

t 51 t /ha. S n l

ng

t 1.400 t n/n m.

* Cây màu
T ng di n tích là 504 ha, ch y u là cây ngô, s n
quân hàng n m thu ho ch

kg/ ng
ng/ ng

t 1.300 t n, bình quân l

i/ n m. Thu nh p bình quân

u ng

i. t 100% so v i Ngh quy t

i

ih i

... s n l

ng bình

ng th c có h t

n n m 2015

t 362

t 9.206.000

ng b xã Khóa XXI

ra.

* Chè
T ng di n tích là 249,8 ha.tr ng m i và tr ng c i t o chè gi ng m i là
70,8 ha. N ng su t chè bình quân
t 1155 t n/ n m ,

t 75 t /ha, t ng s n l

t 100% so v i Ngh quy t

ng chè búp t

ra.

* Ch n nuôi
T ng àn gia súc trên

a bàn xã có :29.132 con . Trong ó :

+ àn trâu, bò dê, ng a : 1.730 con
+ àn l n 6.137 con
+ àn gia c m : 21.265 c0n

i


14

+ Di n tích nuôi tr ng th y s n thì r t ít, di n tích không áng k .
Nguyên nhân do ng

i dân ch a quan tâm s n xu t theo h

a hình không thu n l i nên di n tích các ao nh và thi u n
a ph

ng ã ch

o và tri n khai

ng thâm canh,
c.

ng b các bi n pháp phòng

ch ng và h n ch d ch b nh lây lan nh : T ch c tuyên truy n cho ng

i dân

các bi n pháp phòng ch ng d ch, v sinh chu ng tr i, kh trùng tiêu

c và

tiêm phòng

y

cho gia súc, gia c m.

* Lâm Nghi p

Tri n khai th c hi n t t k ho ch qu n lí, b o v di n tích r ng trên a bàn
xã ,

c bi t là r ng t nhiên và r ng khoanh nuôi b o v . Ch a có tr

nào vi ph m gây thi t h i l n v tài nguyên r ng trên
thành ch tiêu tr ng r ng lâm nghi p xã h i huy n giao
H t ki m lâm ã t ng c
a ph

ng l c l

a bàn xã. Xã ã hoàn
t 100% k ho ch.

ng lên ph i h p v i chính quy n

ng làm công tác tu n tra qu n lí b o v r ng.
Ban ch

o phòng cháy ch a cháy r ng xã ã ti n hành tri n khai k

ho ch phòng ch ng ch a cháy r ng trong mùa khô cho các c s trên
c

ng h p

i di n các c s

chu n b các ph

a bàn,

i t p hu n v công tác phòng cháy ch a cháy r ng và

ng án tr c s n sang ng phó khi x y ra cháy r ng.

2.2.2.2. Dân s , dân t c
Gia H i có 1.298 h và 5.843 kh u.
Thành ph n dân t c g m 4 dân t c chính cùng chung s ng: Thái, Dáy,
Kinh và các dân t c khác. Trong ó dân t c Thái chi m 53%, dân t c Dáy
chi m26%, dân t c Kinh là 13 %, còn l i là các dân t c khác chi m 8%. Do
v y các giá tr v n hóa dân gian v truy n th ng c a
gi

c nhi u y u t c truy n

ng bào n i ây còn l u

c áo.

2.2.2.3. V n hóa, giáo d c, y t
- V v n hóa:
s ng v n hóa m i

m b o th c hi n th ng l i m c tiêu xây d ng

ã xây d ng

c 10/10 thôn có nhà v n hóa m i.

i


15

Nét s ng v n minh trong c
giáo tín ng

ng ã

t p quán c a

a ph

i xin, vi t tang, l h i và các ho t

c xây d ng, th c hi n t ng b

ng tôn

c xóa b các phong t c

ng.

Hi n nay, xã ch a có khu trung tâm v n hóa th d c th thao do ch a
có d t quy ho ch , kinh phí
ngh còn ch a
thông th

u t còn nhi u h n ch , ho t

c r ng kh p, trình

ng v n hóa, v n

dân trí còn th p, giao l u v n hóa

ng v i bên ngoài còn h n ch .

- V giáo d c: xã có 3 tr ng. 1 tr

ng trung h c c s , 1 tr ng ti u h c,

1 tr ng m m non v i t ng s h c sinh c a 3 tr

ng là 1205 c th nh sau:

Tr

ng trung h c c s có 6 l p v i 430 h c sinh

Tr

ng ti u h c có 16 l p v i 555 h c sinh

Tr

ng m m non có 9 l p v i 220 tr em

C s v t ch t ph c v cho công tác d y và h c c b n ã

c

m.

- V y t : Xã có 1 tr m y t v i 5 phòng làm vi c và i u tr b nh, s
gi

ng b nh là 4 gi ng, có 1 Bác s và 4 y tá, 1 y s ph c v công tác khám

ch a b nh cho nhân dân trong xã. Nhìn chung công tác ch m sóc s c kh e cho
ng

i dân trên a bàn xã là t t, không có d ch b nh l n nào x y ra, tuy nhiên bên

c nh ó tram y t v n còn g p nhi u khó kh n nh c s h t ng xu ng c p không
áp ng

c nhu c u khám ch a b nh c a ng i dân trong xã.

2.2.2.4. Giao thông, th y l i, i n n
- Giao thông: Xã có m t
Các

ng liên thôn liên xã ã

tông hóa, còn hai thôn là

ng

c.

ng gi i nh a t Ngh a L lên trung tâm xã.
c m r ng

c bi t là có 8/10 thôn

t nh ng xã v n ti p t c

c bê

u t kinh phí

bê tông hóa 2 thôn trên.
- Th y l i: Xã ã có h th ng kênh m
tích lúa n

c

ng ph c v t

i tiêu cho di n

n t ng thôn. Tuy nhiên bên c nh ó có m t s kênh m

c xây d ng lâu mà l i không

c th

ng xuyên tu b nên

ng ã

n nay ã h


16

h ng nhi u gây th t thoát n

c làm gi m kh n ng cung c p n

v y

c hi u qu , xã c n

các kênh phát huy

ct

u t v n làm kiên c và

nâng c p l i các kênh c , làm m i m t s công trình theo k ho ch ã
-

i n: Có 90% s h dân trong xã

10% ch a
-N

t l ng

c s d ng vì
c s ch: Xã ã
i dân

c s d ng i n l

i qu c gia.

phân tán không t p trung nên khó kéo i n vào.
ut

c 10/10 thôn có công trình n

c s ch v i

i dân. Vì v y

c

c hi u qu vì ý th c trong công tác qu n lí không

c t t, nhi u công trình ã xu ng c p không áp ng

qu , áp ng

xu t.

c s d ng là 80%. Tuy v y nh ng các công trình n

s ch không phát huy

c a ng

i. Do

các công trình n

c nhu c u c a ng

c nhu c u s d ng

c s ch trên phát huy

i dân thì xã c n

u t kinh phí

c hi u
tu b

l i các công trình c , xây các chính sách trong qu n lí b o v các công trình.


17

CH
IT
3.1.

*

it
it

NG 3

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U

ng và ph m vi nghiên c u
ng nghiên c u

Kh n ng tái sinh t nhiên tr ng thái IIA t i xã Gia H i Huy n V n
Ch n T nh Yên Bái
* Ph m vi nghiên c u
- Nghiên c u m t s

c i m c u trúc t ng cây cao: T thành, m t

- Nghiên c u m t s
g c, ch t l

c i m cây tái sinh: T thành, m t

.

, ngu n

ng, phân b cây tái sinh theo chi u cao.

- M t s các nhân t

nh h

ng

n quá trình tái sinh t nhiên c a khu

v c nghiên c u.
3.2.
*

a i m và th i gian nghiên c u
a i m nghiên c u
tài

c nghiên c u t i xã Gia H i Huy n V n Ch n T nh Yên Bái

* Th i gian nghiên c u
Th c hi n t tháng 1 n m 2015

n tháng 5 n m 2015

3.3. N i dung nghiên c u
3.3.1. Nghiên c u hi n tr ng phân b và các

c i m ch y u c a tr ng

thái IIa t i Gia H i V n Ch n
i u tra Hi n tr ng phân b , l ch s s d ng r ng, hình th c qu n lý,
các tác

ng, nhu c u phát tri n r ng

C u trúc t thành và m t
C u trúc t ng th và

t ng cây cao

tàn che