Nghiên cứu một số đặc điểm tái sinh tự nhiên trạng thái rừng phục hồi IIA tại xã Yên Lãng, huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

NGUY N KH C HI U

“NGHIÊN C U M T S
T

C I M TÁI SINH

NHIÊN TR NG THÁI R NG PH C H I IIA

T I XÃ YÊN LÃNG, HUY N

I T , T NH THÁI NGUYÊN”

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

: Chính quy

Chuyên ngành

: Lâm nghi p

Khoa

: Lâm nghi p

Khóa h c

: 2011 – 2015

Thái Nguyên, n m 2015

IH C


I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

NGUY N KH C HI U

“NGHIÊN C U M T S
T

C I M TÁI SINH

NHIÊN TR NG THÁI R NG PH C H I IIA

T I XÃ YÊN LÃNG, HUY N

I T , T NH THÁI NGUYÊN”

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

: Chính quy

Chuyên ngành

: Lâm nghi p

Khoa

: Lâm nghi p

Khóa h c

: 2011 – 2015

Gi ng viên h

ng d n

IH C

: TS. Nguy n Thanh Ti n

Thái Nguyên, n m 2015


i
L I CAM OAN
Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u khoa h c c a b n thân
tôi, các s li u và k t qu nghiên c u trình bày trong khóa lu n là quá trình
i u tra trên th c

a hoàn toàn trung th c, khách quán.

Thái Nguyên, ngày 5 tháng 5 n m 2015

Xác nh n giáo viên h

ng d n

Ng

ThS. Nguy n Thanh Ti n

i vi t cam oan

Nguy n Kh c Hi u

Xác nh n giáo viên ch m ph n bi n
(ký, h và tên)

ii
L IC M

N

c s phân công c a khoa Lâm Nghi p Tr
Thái Nguyên và s
tôi ã th c hi n

ng

i H c Nông Lâm

ng ý c a th y giáo h

ng d n TS. Nguy n Thanh Ti n

tài “Nghiên c u m t s

c i m tái sinh t nhiên tr ng

thái r ng ph c h i IIA t i xã Yên Lãng, huy n

i T , t nh Thái Nguyên”.

Tôi xin chân thành bày t lòng kính tr ng và bi t n sâu s c
th y, cô giáo tr

ng

i H c Nông Lâm Thái Nguyên và các Th y cô Trong

khoa Lâm Nghi p ã giúp

tôi trong quá trình h c t p t i tr

Em xin g i l i c m n sâu s c
ã t n tâm h
nh

n các

ng d n giúp

ng.

n th y giáo TS. Nguy n Thanh Ti n

em qua t ng bu i nghiên c u th c

a c ng

th o lu n nghiên c u, ánh giá. N u không có nh ng l i h

ng d n,

d y b o c a th y thì em ngh bài thu ho ch này c a em r t khó có th hoàn
thi n

c. M t l n n a, em xin chân thành c m n th y.
Cu i cùng, con xin g i l i bi t n t i gia ình, n i ã sinh thành, nuôi

d

ng và

ng viên con r t nhi u trong th i gian qua.

M c dù ã có nhi u c g ng

th c hi n

tài m t cách hoàn ch nh

nh t. Song do kinh nghi m và ki n th c còn h n ch nên không th tránh kh i
nh ng thi u sót nh t
giúp

nh mà b n thân ch a bi t

c a quý th y cô và các b n

khóa lu n

c. Tôi r t mong
c hoàn ch nh h n.

Em xin chân thành c m n !
Thái Nguyên, ngày 25/05/2015

Sinh viên

Nguy n Kh c Hi u

cs


iii
DANH M C CÁC KÝ HI U, CH

Ký hi u

VI T T T

Gi i thích

Hvn

: Chi u cao vút ng n

D1,3

:

HVN

: Chi u cao vút ng n trung bình

D1,3

:

OTC

: Ô tiêu chu n

ODB

: Ô d ng b n

N/ha

:M t

N%

:T l m t

,T,N,B
IVI

ng kính thân cây t i v trí 1,3 m

ng kính trung bình

cây/ha

: ông, Tây, Nam, B c

CTV

: Ch s t thành sinh thái t ng cây g
(Importance Value Index)
: Cây tri n v ng

Shannon - Weaver

: Ch s

a d ng sinh h c


iv
DANH M C B NG
B ng 4.1. T thành và m t
xã Yên Lãng, huy n

cây g tr ng thái r ng IIA t i

i T ......................................................................................29

B ng 4.2. T thành cây tái sinh tr ng thái r ng IIA t i Yên Lãng,
Huy n

i T ............................................................................................................31

B ng 4.3. M t

cây tái sinh tr ng thái r ng IIA

t i xã Yên Lãng huy n
B ng 4.4. Ch s

i T ..................................................................................33

a d ng sinh h c r ng ph c h i tr ng thái

IIA t i xã Yên Lãng, huy n
B ng 4.5. Ch t l

i T ..........................................................................34

ng và ngu n g c cây tái sinh tr ng thái IIA

t i xã Yên Lãng, huy n

i T .................................................................................35

B ng 4.6. Phân b s cây theo c p chi u cao r ng ph c h i
tr ng thái IIA xã Yên Lãng, huy n

i T ...............................................................37

B ng 4.7. Phân b loài cây theo c p chi u cao tr ng thái r ng
ph c h i IIA t i xã Yên Lãng, huy n

i T ...........................................................39


v

DANH M C HÌNH

Hình 3.1: Hình d ng, kích th
Hình 3.2. S

các b

c OTC và s

b trí ô th c p ..............................22

c th c hi n nghiên c u .......................................................28

Hình 4.1 Bi u

s loài cây u th / t ng s loài cây trong OTC ...........................30

Hình 4.2. Bi u

s loài cây u th / t ng s loài cây trong OTC ...........................32

Hình 4.3. Bi u

m t

Hình 4.4. Bi u

phân b s l

Hình 4.5. Bi u

phân b loài cây, t l s cây theo c p chi u cao ........................40

cây tái sinh và t l cây tri n v ng ..................................34
ng cây tái sinh theo c p chi u cao .......................38


vi
M CL C

Ph n 1. M

U ........................................................................................................1

1.1.

............................................................................................................1

tv n

1.2. M c ích nghiên c u ............................................................................................2
1.3. M c tiêu nghiên c u.............................................................................................2
1.4. Ý ngh a nghiên c u khoa h c...............................................................................3
1.4.1. Ý ngh a h c t p và nghiên c u khoa h c ..........................................................3
1.4.2. Ý ngh a th c ti n s n xu t .................................................................................3
Ph n 2. T NG QUAN NGHIÊN C U ......................................................................4
2.1. Quan i m l a ch n tr ng thái r ng ph c h i tr ng thái
IIB xã Yên Lãng, Huy n
2.2. T ng quan v n

i T .................................................................................4

nghiên c u ..............................................................................4

2.2.1. Nh ng nghiên c u trên Th gi i .......................................................................6
2.2.2. Nh ng nghiên c u
2.3.

Vi t Nam .........................................................................8

c i m t nhiên, kinh t - xã h i t i xã Yên Lãng huy n

i T ..................12

2.3.1. i u ki n t nhiên ...........................................................................................12
2.3.2. Tài Nguyên ......................................................................................................13
2.3.3 Nhân l c ...........................................................................................................15
2.3.4. ÁNH GIÁ TI M N NG C A XÃ .............................................................16
Ph n 3.

IT

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U ............19

3.1.

it

ng, ph m vi và gi i h n nghiên c u.......................................................19

3.2.

a i m và th i gian nghiên c u ......................................................................19

3.3. N i dung nghiên c u ..........................................................................................19
3.4. Ph

ng pháp nghiên c u....................................................................................20

3.4.1. Ph

ng pháp lu n............................................................................................20

3.4.2. Ph

ng pháp thu th p s li u ..........................................................................20

Ph n 4. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ...........................................29
4.1. Khái quát
4.2.

c i m t ng cây g .........................................................................29

c i m tái sinh t nhiên c a tr ng thái r ng ph c h i IIA.............................31


vii
4.2.1.

c i m c u trúc t thành cây tái sinh ..........................................................31

4.2.2.

c i m c u trúc m t

4.2.3. ánh giá ch s
4.2.4. Ch t l

và t l cây tái sinh tri n v ng ..............................32

a d ng sinh h c (Shannon – Weaver) .................................34

ng và ngu n g c cây tái sinh .............................................................35

4.3. Nghiên c u quy lu t phân b cây tái sinh ..........................................................36
4.3.1. Phân b s cây theo c p chi u cao ..................................................................36
4.3.2. Phân b loài cây theo c p chi u cao ...............................................................39
4.5.

xu t m t s gi i pháp k thu t lâm sinh cho r ng ph c h i

tr ng thái IIA t i xã Yên Lãng, huy n

i T ..........................................................41

Ph n 5. K T LU N VÀ KI N NGH .....................................................................43
5.1. K t Lu n .............................................................................................................43
5.2. KI N NGH .......................................................................................................44

TÀI LI U THAM KH O .........................................................................................45


1

Ph n 1
M

1.1.

U

tv n
R ng là m t tài nguyên vô cùng quý giá c a trái

t, r ng óng góp vai

trò r t quan tr ng trong cu c sông h ng ngày c a chúng ta. Ch T ch H Chí
Minh ã nói “R ng là vàng, n u mình bi t b o v xây d ng thì r ng s r t
quý“ úng nh v y r ng có r t nhi u vai trò quan tr ng, r ng là lá ph i xanh
c a trái

t. R ng cung c p O2 và hút khí CO2 do chúng ta t o ra. Thi u cây

r ng, thi u oxi thì làm sao chúng ta t n t i? R ng còn có vai trò b o t n a
d ng sinh h c, phòng ch ng thiên tai bão l , là ngu n cung c p g , lâm s n
ngoài g và nhi u d

c ph m quý giá …

nhi m không khí cao d n

c bi t h n hi n nay tình tr ng ô

n vi c khí h u trái

t b bi n

i nghiêm tr ng và

r ng có cai trò h t s c quan tr ng trong vi c phòng ch ng bi n

i khí h u.

R ng là m t h sinh thái có kh n ng t tái t o, t ph c h i và luôn v n
ng phù h p v i i u ki n ngo i c nh. V i di n tích trên 330 nghìn km2 v i
2/3 di n tích

t là

nguyên r ng n

i núi l i n m trong vùng nhi t

i gió mùa nên ngu n tài

c ta r t giàu có, a d ng và phong phú. Tuy nhiên, trong

nh ng n m g n ây, do nhi u nguyên nhân khác nhau mà di n tích r ng b
suy gi m nghiêm tr ng c v s l

tri n m nh m c a n n kinh t
nhi m môi tr

ng l n ch t l
tn

ng, ô th hóa, bi n

ng. Ngày nay v i s

phát

c cùng v i s gia t ng v dân s , ô
i khí h u,… thì vi c khôi ph c l i h

sinh thái r ng là r t c n thi t.
Theo s li u th ng kê c a Vi n i u tra quy ho ch r ng, n m 1945
t ng di n tích r ng t nhiên c a n

c ta là 14 tri u ha, t

che ph là 43%,

n n m 1990 t ng di n tích r ng n

tri u ha, t

ng v i

ng

ng

ng v i

c ta ch còn là 9,175

che ph là 27,2%. Nguyên nhân ch y u d n

n


2

m t r ng là do chi n tranh, khai thác b a bãi,

t n

ng làm r y. T khi

Chính ph có ch th 286/TTg (n m 1996) c m khai thác r ng t nhiên, t c
ph c h i r ng ã tr nên kh quan h n. N m 2003 t ng di n tích r ng
n

c ã là 12 tri u ha, t

ng

ng v i và

che ph là 36,1%, trong ó

r ng t nhiên chi m 10 tri u ha và r ng tr ng chi m 2 tri u ha.
Nh ng do tình tr ng khai thác và s d ng b a bãi r ng nên th m th c
v t ã và ang b suy thoái nghiêm tr ng. T

ó gây ra h u qu làm

mòn r a trôi, gây b i l ng lòng h , h n ch kh n ng ch a n
r ng sau khai thác h u nh b

t b xói

c. M t khác,

o l n toàn b v c u trúc, quá trình tái sinh

di n th theo chi u h

ng thoái b so v i

khi khai thác, nh t là

các lâm ph n không

tình tr ng nguyên sinh ho c tr

c

c qu n lý t t.

Th c ti n ã ch ng minh r ng các gi i pháp nh m ph c h i r ng, qu n
lý r ng b n v ng ch có th gi i quy t tho

áng m t khi có s hi u bi t

y

v b n ch t quy lu t s ng c a h sinh thái r ng. Do ó nghiên c u c u trúc
r ng

c xem là c s quan tr ng nh t, giúp các nhà lâm nghi p có th ch

ng trong vi c xác l p các k ho ch và bi n pháp k thu t tác

ng chính

xác vào r ng, góp ph n qu n lý và kinh doanh r ng lâu b n.
Vì lý do ó,

c s

ng ý c a tr

ng

i h c Nông Lâm Thái

Nguyên, Ban ch nhi m khoa Lâm Nghi p tôi ti n hành nghiên c u
“Nghiên c u m t s

tài

c i m tái sinh t nhiên tr ng thái r ng ph c h i

IIA t i xã Yên Lãng, huy n

i T , t nh Thái Nguyên”.

1.2. M c ích nghiên c u
B sung thêm c s d li u v tái sinh t nhiên r ng ph c h i tr ng thái
IIA t i xã Yên Lãng, huy n

i T , t nh Thái Nguyên làm c s

xu t

nh ng gi i pháp lâm sinh phù h p xúc ti n tái sinh r ng.
1.3. M c tiêu nghiên c u
- Xác

nh

cm ts

c i m c u trúc c a r ng ph c h i t nhiên

tr ng thái IIA t i xã Yên Lãng, huy n

i T , t nh Thái Nguyên.

3

-

xu t

c m t s gi i pháp lâm sinh nh m nâng cao hi u qu c a

r ng ph c h i IIA t i khu v c nghiên c u.
1.4. Ý ngh a nghiên c u khoa h c
1.4.1. Ý ngh a h c t p và nghiên c u khoa h c
B sung nh ng hi u bi t v

c i m c u trúc và tái sinh t nhiên c a

th m th c v t r ng ph c h i tr ng thái IIA t i xã Yên Lãng, huy n
t nh Thái Nguyên góp ph n vào vi c nghiên c u v
th i giúp cho sinh viên ti p c n ph
v n

th c ti n c a khoa h c

a d ng sinh h c.

iT ,
ng

ng pháp nghiên c u khoa h c, gi i quy t

t ra.

1.4.2. Ý ngh a th c ti n s n xu t
Trên c s các quy lu t c u trúc

xu t m t s gi i pháp nh m ph c

h i r ng ph c v cho công tác nghiên c u khoa h c và qu n lý ngu n tài
nguyên r ng t i xã Yên Lãng, huy n

i T , t nh Thái Nguyên ngày hi u qu h n.


4

Ph n 2
T NG QUAN NGHIÊN C U

2.1. Quan i m l a ch n tr ng thái r ng ph c h i tr ng thái IIA xã Yên
Lãng, Huy n

iT

Hi n nay, có nhi u quan i m phân lo i r ng khác nhau, vì v y

tài

nh t quán quan i m phân lo i r ng theo Loeschau, 1966 c th nh sau:
“R ng ph c h i trong giai o n sau ch y u cây a sáng m c nhanh (cây

Th u t u, Hu ay, Màng tang...) ã xu t hi n cây ch u bóng, cây g l n, có
hi n t

ng c nh tranh không gian dinh d

ng kính D1.3 > 10 cm (

ng. M t

cây > 1000 cây/ha v i

ng kính ph bi n 10 cm, tr l

ng không v

t

quá 30 m3) – Ký hi u: IIA”
2.2. T ng quan v n
V n

nghiên c u

tái sinh ph c h i r ng

u nh ng n m 50

n

c ta ã

n 60 c a th k 20 và

c

t ra t r t s m, t

c s d ng v i c m t “khoanh

núi nuôi r ng”, tuy nhiên trong m t kho ng th i gian dài, ngành lâm nghi p
ph i t p trung khai thác r ng t nhiên
phát tri n mi n B c,
mi n Nam.

n

ng th i chi vi n cho s nghi p

u tranh gi i phóng

u th p k 1970, lâm nghi p t p trung

y m nh tr ng r ng

v i “tham v ng ph xanh
và l n 2 nh
n

ã

ph c v cho công cu c khôi ph c và

t tr ng

i núi tr c” trong k ho ch 5 n m l n 1

c nêu t i các Ngh quy t c a

ng và k ho ch c a Nhà

c vào giai o n này. Do v y vi c “khoanh núi nuôi r ng” lúc này g n nh

là m t kh u hi u nên k t qu và tác d ng r t h n ch .
1980, “khoanh núi nuôi r ng” m i

c

n gi a nh ng n m

nh hình và chuy n h

ng thành

thu t ng m i là: Ph c h i r ng b ng “khoanh nuôi xúc ti n tái sinh”.
Ph c h i r ng có th

c hi u m t cách khái quát là quá trình ng

l i c a s suy thoái. Theo quá trình di n th , sau khi ph i ch u nh ng tác

c
ng


5

phi t nhiên phá v b ng sinh thái; v i kh n ng t
ch n i cân b ng sinh thái thì nó có xu h

ng v n

thái cân b ng m i (g n gi ng v i tr ng thái ban
là di n th ph c h i. Nh ng v i nh ng tác
ng

ng t

i u ch nh t nhiên và c
ng thi t l p m t tr ng

u), quá trình này
ng quá m nh v

t ra ngoài

i u ch nh c a h sinh thái r ng thì quá trình ph c h i l i s r t

ch m ho c th m chí nó không x y ra. Lúc này c n nh ng ho t
ng

cg i

i nh m thúc

y quá trình ó ho t

nh t. Nh v y, ho t
c a con ng

ng m nh nh t trong th i gian ng n

ng ph c h i r ng

i nh m làm

o ng

ng c a con

c hi u là các ho t

ng có ý th c

c quá trình suy thoái r ng.

ph c h i l i

các h sinh thái r ng ã b thoái hoá, chúng ta có r t nhi u l a ch n tùy thu c
vào t ng

it

nhóm hành

ng và m c ích c th . Lamb và Gilmour (2003) ã
ng nh m làm

o ng

a ra ba

c quá trình suy thoái r ng là c i t o,

khôi ph c và ph c h i r ng. Các khái ni m này

c hi u nh sau:

- C i t o hay là thay th (reclamation or replacement): Khái ni m này
c hi u là s tái t o l i n ng su t và

n

thi t l p m t th m th c v t hoàn toàn m i
ã b thoái hoá m nh.
th

ng

vùng nhi t

nh c a m t l p

a b ng cách

thay th cho th m th c v t g c

i, các xã h p th c v t

c thay th này

n gi n nh ng l i có n ng su t cao h n th m th c v t g c. Các l p

a r ng nghèo ki t, tr ng cây b i… là

it

ng c a ho t

ng này và c ng

là nh ng c h i cho vi c thi t l p các r ng công nghi p s d ng các loài cây
nh p n i sinh tr

ng nhanh h n và có giá tr kinh t cao h n so v i th m th c

v t g c.
- Khôi ph c (restoration): Hi u m t cách chính xác v m t lý thuy t thì
khôi ph c l i m t khu r ng b suy thoái (r ng nghèo) là
v nguyên tr ng ban
ph n th c v t,

u c a nó.

a khu r ng ó tr

a v nguyên tr ng bao g m c các thành

ng v t và toàn b các quá trình sinh thái d n

ph c l i hoàn toàn tính t ng th c a h sinh thái.

n s khôi


6

- Ph c h i (rehabilitation): Khái ni m ph c h i r ng

c

nh là g ch n i (trung gian) gi a c i t o và khôi ph c. Trong tr

nh ngh a

ng h p này,

m t vài c g ng có th

c th c hi n

thay th thành ph n d th y nh t

c a th m r ng g c, ó th

ng là t ng cây cao bao g m c các loài b n

c thay th b ng các loài có giá tr kinh t và sinh tr
Ngoài ba nhóm hành

a

ng nhanh h n.

ng này, vi c ph c h i r ng còn bao g m:

- Tr ng r ng (afforestation): Tr ng r ng

c hi u là s chuy n

it

t không có r ng thành r ng thông qua tr ng cây, gieo h t th ng ho c xúc
ti n tái sinh t nhiên (Smith, 2002).
- Tr ng l i r ng (reforestation): Là ho t

ng tr ng r ng trên

không có r ng do b m t r ng trong m t th i gian nh t

nh.

S khác nhau gi a tr ng l i r ng và tr ng r ng n m
có r ng c a

it

ng ( t tr ng r ng), ho t

th i gian không

ng tr ng r ng

it

ng có

th i gian r t lâu không ph i là r ng thì g i là tr ng r ng; còn ho t
trên

it

t

ng ó

ng m i không có r ng trong th i gian ng n thì g i là tr ng l i

r ng. Trong nhi u tr

ng h p, tr ng r ng, tr ng l i r ng

c hi u

ng

ngh a v i s c i t o (hay là s thay th ). Theo chúng tôi thì nên hi u c i t o
r ng là ho t

ng thay th r ng nghèo ki t thành r ng tr ng có n ng su t cao

h n, còn tr ng r ng và tr ng l i r ng là ho t

ng gây l i r ng trên

t tr ng

i núi tr c.
Ph c h i r ng có th
gi a các ho t
th thay

c gi i thích nh m t ph

ng pháp ph i h p

ng thay th , ph c h i và khôi ph c. Ho t

i tu thu c vào m c ích, i u ki n c a

r ng mong mu n

t

it

ng ph c h i có

ng (r ng nghèo) và

n.

2.2.1. Nh ng nghiên c u trên Th gi i
Trên th gi i, vi c nghiên c u c u trúc r ng ã
nh m xác

nh c s khoa h c cho vi c

c ti n hành t lâu

xu t các bi n pháp k thu t tác

ng vào r ng, góp ph n nâng cao hi u qu kinh t và môi tr

ng c a r ng.


7

Baur G.N.(1976) [2] ã nghiên c u các v n

v c s sinh thái h c

nói chung và v c s sinh thái h c trong kinh doanh r ng m a nói riêng,
trong ó ã i sâu nghiên c u các nhân t c u trúc r ng, các ki u x lý v m t
lâm sinh áp d ng cho r ng m a t nhiên.
Odum E.P (1971) [22] ã hoàn ch nh h c thuy t v h sinh thái trên c
s thu t ng h sinh thái (ecosystem) c a Tansley A.P, n m 1935. Khái ni m
h sinh thái

c làm sáng t là c s

nghiên c u các nhân t c u trúc trên

quan i m sinh thái h c.
Catinot R. (1965) [3]; Plaudy J [13] ã bi u di n c u trúc hình thái r ng
b ng các ph u

r ng, nghiên c u các nhân t c u trúc sinh thái thông qua

vi c mô t phân lo i theo các khái ni m d ng s ng, t ng phi n...
Lamprecht H. (1989) [21] c n c vào nhu c u ánh sáng c a các loài cây
trong su t quá trình s ng

phân chia cây r ng nhi t

i thành nhóm cây a

sáng, nhóm cây bán ch u bóng và nhóm cây ch u bóng. K t c u c a qu n th
lâm ph n có nh h
minh

ng

n tái sinh r ng. I.D. Yurkevich (1960) ã ch ng

tàn che t i u cho s phát tri n bình th

ng c a a s các loài cây g

là 0,6 - 0,7.
khép tán c a qu n th

nh h

ng tr c ti p

nm t

và s c s ng

c a cây con. Trong công trình nghiên c u m i quan h qua l i gi a cây con
và qu n th , V.G.Karpov (1969) ã ch ra
c nh tranh v dinh d

ng khoáng c a

c i m ph c t p trong quan h

t, ánh sáng,

m và tính ch t không

thu n nh t c a quan h qua l i gi a các th c v t tu thu c

c tính sinh v t

h c, tu i và i u ki n sinh thái c a qu n th th c v t (d n theo Nguy n V n
Thêm, 1992)[15].
Trong nghiên c u tái sinh r ng ng
b i qua thu nh n ánh sáng,
t ng

t m t ã nh h

i ta nh n th y r ng t ng c và cây

m và các nguyên t dinh d

ng x u

ng khoáng c a

n cây con tái sinh c a các loài cây g .


8

Nh ng qu n th kín tán,
và cây b i sinh tr

t khô và nghèo dinh d

ng kém nên nh h

không áng k . Ng

ng khoáng do ó th m c

ng c a nó

n các cây g tái sinh

c l i, nh ng lâm ph n th a, r ng ã qua khai thác thì

th m c có i u ki n phát sinh m nh m . Trong i u ki n này chúng là nhân
t gây tr ng i r t l n cho tái sinh r ng (Xannikov, 1967; Vipper, 1973)
(Nguy n V n Thêm, 1992) [15]
Nh v y, các công trình nghiên c u
làm sáng t vi c
xây d ng các ph

c i m tái sinh t nhiên

c

c p

r ng nhi t

trên ã ph n nào

i.

ó là c s

ng th c lâm sinh h p lý.

Tóm l i, k t qu nghiên c u tái sinh t nhiên c a th m th c v t r ng
trên th gi i cho chúng ta nh ng hi u bi t các ph
lu t tái sinh t nhiên
lu t tái sinh

m t s n i.

ng pháp nghiên c u, quy

c bi t, s v n d ng các hi u bi t v quy

xây d ng các bi n pháp k thu t lâm sinh nh m qu n lý tài

nguyên r ng b n v ng.
Bên c nh ó các công trình c a các tác gi Richards, Baur, Catinot,
Odum, Van Stennis...

c coi là n n t ng cho nh ng nghiên c u v c u

trúc r ng.
2.2.2. Nh ng nghiên c u

Vi t Nam

M c dù các nghiên c u trong n
giá
ban

c m t cách

y

c ch a th c s

a d ng, ch a ánh

và toàn di n v sinh kh i nh ng nh ng nghiên c u

u v l nh v c này có ý ngh a r t quan tr ng, làm n n t ng ph c v cho

vi c xây d ng các bi n pháp,

nh h

ng phát tri n r ng,

ra bi n pháp lâm

sinh h p lý.
Tr n

ình Lý và các c ng s (1995) [10] Nghiên c u xác

nh di n

tích và h th ng bi n pháp k thu t cho vi c khoanh nuôi ph c h i r ng.
Nghiên c u

a ra m t cách nhìn h th ng và toàn di n v bi n pháp k thu t

khoanh nuôi ph c h i r ng. V i vi c phân bi t rõ ràng gi a r ng và th m


9

th c v t, nghiên c u
trình l i d ng tri t

quy lu t tái sinh và di n th t nhiên v i s can thi p

h p lý c a con ng
th i gian xác
c

it

a ra khái ni m khoanh nuôi ph c h i r ng là “quá

i nh m thúc

y quá trình ph c h i l i r ng trong m t

nh theo m c ích

t ra”. Qua cách nhìn nh n ó xác

ng c th cho khoanh nuôi ph c h i r ng. Xác

khoanh nuôi và tiêu chu n c n
nhau. Nghiên c u ã xây d ng
r ng và xây d ng

nh th i gian

t c a r ng khoanh nuôi. Xác

dung công vi c c n ti n hành trong quá trình khoanh nuôi

nh

c danh l c s b g m 155 loài cây b n

a có th s
u tiên

vi t

n quy ph m khoanh nuôi

Vi t Nam. Nghiên c u này m i ch d ng l i

quy ph m ch a xây d ng

khác

c b n quy ph m cho khoanh nuôi ph c h i

c p m t cách h th ng t c s khoa h c

ph c h i r ng

cn i

các m c

d ng cho vi c khoanh nuôi và ph c h i r ng. ây là công trình
nam

nh

vi c xây d ng

c quy trình khoanh nuôi c th cho t ng vùng

và t ng lo i hình r ng c th .
Lê Sáu (1996) [14] d a vào h

th ng phân lo i c a Thái V n Tr ng

k t h p v i h th ng phân lo i c a Loeschau, chia r ng

khu v c Kon Hà

N ng thành 6 tr ng thái.

Vi n khoa h c Lâm nghi p (2001) [19] xây d ng chuyên
n

ng r y. Chuyên

v canh tác

ã gi i thi u các công trình nghiên c u v

hi n tr ng canh tác n
c ng s ), canh tác n

ng r y

Tây Nguyên (1998-1999) (

ng r y c a m t s dân t c thi u s

ánh giá

ình Sâm và
Tây Nguyên (Võ

i H i, Tr n V n Con, Nguy n Xuân Quát và c ng s ), k t qu nghiên c u
xây d ng mô hình canh tác n
Tây B c (Ngô

ng r y theo h

ình Qu và c ng s ). Các tác gi

t p quán canh tác n

ng r y

t b n v ng

ã phân tích khá sâu s c v

Tây Nguyên và các chính sách, gi i pháp s

d ng h p lý

t r ng. Gi i thi u k t qu b

d ng cây h

u

làm t ng

ng s d ng

c

u kh o nghi m 4 mô hình s

che ph , ph c h i nhanh

làm t ng n ng su t cây tr ng nông nghi p.

phì

t b hoá và


10

Lâm Phúc C (1994, 1996) [4], [5] nghiên c u di n th r ng th sinh
sau n

ng r y

Púng Luông, Mù Cang Ch i, t nh Yên Bái ã phân chia

thành 5 giai o n và k t lu n: di n th th sinh sau n
lên ti n t i r ng cao
t 4 loài (d

ng r y theo h

ng i

nh. T thành loài t ng d n theo các th i gian phát tri n

i 5 n m) t ng d n lên 5 loài (trên 25 n m). R ng ph c h i có

m t t ng cây g giao tán

th i gian 10 tu i và

t

tàn che 0,4.

ng Kim Vui (2002) [20] khi nghiên c u c u trúc r ng ph c h i sau
n

ng r y

huy n

h i t nhiên

ng H , t nh Thái Nguyên v i

it

ng là r ng ph c

các giai o n tu i khác nhau, ã nghiên c u v c u trúc t

thành loài, c u trúc d ng s ng, c u trúc hình thái, m t

,

ph ,... c a các

tr ng thái r ng và k t lu n: T ng s loài cây c a h sinh thái r ng ph c h i
gi m d n khi giai o n tu i t ng lên,

ng th i s loài cây g t ng d n, s loài

cây c , cây b i gi m nhanh. Theo quá trình ph c h i, tr ng thái r ng có s
thay

i v t ng th và thành ph n th c v t

các t ng,

giai o n cu i c a

quá trình ph c h i (t 10 - 15 tu i) r ng có c u trúc 5 t ng rõ r t. Trên c s
ó tác gi
n

xu t m t s gi i pháp nâng cao hi u qu ph c h i r ng sau

ng r y.
V Ti n Hinh (1991) [6] Nghiên c u

r ng t nhiên

c i m quá trình tái sinh c a

H u L ng (L ng S n) và vùng Ba Ch (Qu ng Ninh) ã nh n

xét: h s t thành tính theo % s cây c a t ng tái sinh và t ng cây cao có liên
h ch t ch . a ph n các loài có h s t thành t ng cây cao càng l n thì h s
t thành t ng tái sinh c ng v y.

Nguy n Ng c Lung (1991,1993) [8],[9] và c ng s khi nghiên c u v
khoanh nuôi và ph c h i r ng ã cho r ng, nghiên c u quá trình tái sinh ph i
n m ch c các y u t môi tr
th c v t. Qua ó xác
i úng h

ng và các quy lu t t nhiên tác

nh các i u ki n c n và

ng, quá trình này

tác

ng lên th m

ng c a con ng

c g i là xúc ti n tái sinh t nhiên.

i


11

Tr n Xuân Thi p (1995) [16] ã

nh l

các tr ng thái r ng khác nhau, theo tác gi s l

ng cây tái sinh t nhiên trong
ng cây tái sinh bi n

ng t

8.000 - 12.000, l n h n r ng nguyên sinh.
Thái V n Tr ng (1978) [17] ã xây d ng quan ni m “Sinh thái phát
sinh qu n th ” trong th m th c v t r ng nhi t

i và v n d ng

xây d ng

bi u phân lo i th m th c v t r ng Vi t Nam. Theo tác gi m t công trình
nghiên c u v th m th c v t mà không

c p

n hoàn c nh thì ó là m t

công trình hình th c, không có l i ích th c ti n. Trong các nhân t sinh thái
thì ánh sáng là nhân t quan tr ng kh ng ch và i u khi n quá trình TSTN c
r ng nguyên sinh và r ng th sinh.
M t khác, theo Thái V n Tr ng, m t ki u th m th c v t có xu t hi n
hay không tr
th nh

c h t ph thu c vào khu h th c v t

ó và i u ki n khí h u

ng thích h p.
Vi c tái sinh ph c h i l i r ng trên

t ch a có r ng ngoài vi c b chi

ph i b i khu h th c v t thì nó còn ch u nh h

ng b i kho ng cách t n i ó

n các khu r ng lân c n. Th c v t có kh n ng t phát tán
ho c gieo gi ng nh gió, nh n

c, nh

gieo gi ng

ng v t. Tuy v y, ph m vi phát tán

gieo gi ng c a b t k cách th c nào c ng không ph i là vô h n, nên
kho ng cách càng xa thì kh n ng tái sinh c a th c v t càng kém vì càng xa
thì m t

n càng th p. Ph m Ng c Th

ng ã nghiên c u

m i liên quan gi a kho ng cách t ngu n gi ng t nhiên

n khu v c tái sinh

trên

h t gi ng

t sau canh tác n

a

ng r y và k t lu n: “kho ng cách t n i tái sinh

ngu n cung c p gi ng càng xa thì m t
D a vào m t

tái sinh, V

n

và s loài cây tái sinh càng th p”.
ình Hu (1969) [7] ã phân chia kh

n ng tái sinh r ng thành 5 c p: r t t t, t t, trung bình, x u và r t x u v i m t
tái sinh t

ng ng là trên 12.000 cây/ha, 8.000-12.000 cây/ha, 4.000-8.000

cây/ha, 2.000-4.000 cây/ha. Nhìn chung, nghiên c u này m i ch chú tr ng

12

ns l

ng mà ch a

Tr n Ng Ph

c p

ng cây tái sinh.

ng (1970) [11] khi nghiên c u v ki u r ng nhi t

m a mùa lá r ng th
c a con ng

n ch t l

ng xanh ã có nh n xét: “R ng t nhiên d

i khai thác ho c làm n

qu cu i cùng là s hình thành

i tác

i
ng

ng r y, l p i l p l i nhi u l n thì k t

t tr ng,

i núi tr c. N u chúng ta

th m

th c v t hoang dã t nó phát tri n l i thì sau m t th i gian dài tr ng cây b i,
tr ng c s chuy n d n lên nh ng d ng th c bì cao h n thông qua quá trình
tái sinh t nhiên và cu i cùng r ng khí h u s có th ph c h i d
gi ng r ng khí h u ban
Tr n Ng Ph

i d ng g n

u”.

ng (2000) [12] khi nghiên c u các quy lu t phát tri n

r ng t nhiên mi n B c Vi t Nam ã nh n m nh quá trình di n th th sinh
c a r ng t nhiên nh sau: “Tr

ng h p r ng t nhiên có nhi u t ng khi t ng

trên già c i, tàn l i r i tiêu vong thì t ng k ti p s thay th ; tr

ng h p n u

ch có m t t ng thì trong khi nó già c i m t l p cây con tái sinh xu t hi n và

s thay th nó sau khi nó tiêu vong, ho c c ng có th m t th m th c v t trung
gian xu t hi n thay th , nh ng v sau d

i l p th m th c v t trung gian này

s xu t hi n m t l p cây con tái sinh l i r ng c trong t

ng lai và s thay

th th m th c v t trung gian này, lúc b y gi r ng c s

c ph c h i”.

Nguy n V n Tr

ng (1983) [18] ã nghiên c u m i quan h gi a l p

cây tái sinh v i t ng cây g và quy lu t ào th i t nhiên d
2.3.

i tán r ng.

c i m t nhiên, kinh t - xã h i t i xã Yên Lãng huy n

iT

2.3.1. i u ki n t nhiên
2.3.1.1. V trí

a lý

Yên Lãng n m

phía tây b c huy n

i T , cách trung tâm huy n

kho ng 15km.Phía b c giáp Núi H ng (xã Minh Ti n, Phú C
i T Phía nam giáp xã Phú Xuyên, dãy núi Tam
Mao và Phú Xuyên.Phía tây giáp huy n S n D

ng ) huy n

o. Phía ông giáp xã Na

ng t nh Tuyên Quang


13

2.3.1.3. Di n tích t nhiên
- T ng di n tích

t t nhiên c a xã là 3.881,91 ha, trong ó:

nghi p: 3.142,77 ha chi m 80,96%;
6,16 %;

t nông

t phi nông nghi p: 239,06 ha chi m

t ch a s d ng: 180,40 ha chi m 4,65%;

t

nông thôn: 319,68

ha chi m 8,24 %.
2.3.1.4. Khí h u thu v n
-

c im

a hình: Xã có 4 con su i l n g m: su i C u Trà, su i Yên

T , su i C u Tây, su i èo Xá; có 4 h l n g m: h C u Trà, h
Khuôn Nanh và h
n c
l

ng Ti n, còn l i là các ao, h , su i nh . Mùa khô l ng

các con su i và các ao h ít, mùa m a l

ng, l quét t i các vùng ven và
-

ng n

c d n v nhi u d gây ra

u ngu n các con su i.

c i m khí h u: Mang tính ch t

Có 4 mùa rõ r t là: Xuân, H , Thu,
nh ng n i rõ h n là 2

ng Trãng, h

c tr ng c a vùng nhi t

ông di n ra trong 12 tháng c a n m,

c tr ng c a th i ti t mùa m a t tháng 4

khí h u nóng m và m a nhi u; mùa khô t tháng 11
ông b c chi m u th , nhi t

i gió mùa

n tháng 10,

n tháng 3 n m sau. Gió

trung bình hàng n m kho ng 230C

2.3.2. Tài Nguyên
2.3.2.1

t ai

T ng di n tích
nghi p: 3.142,77 ha,
180,40 ha,

t

t t nhiên c a xã là 3.881,91 ha, trong ó:
t phi nông nghi p: 239,06 ha,

t ch a s

t nông
d ng:

nông thôn: 319,68 ha

Ph l c s 01: HI N TR NG S

D NG

T N M 2012


14

Ch tiêu

TT

1
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
1.6
1.7
1.8
2
2.1
2.2
2.3
2.4
2.5
2.6
2.7
2.8
2.9
3
4
4.1

T ng di n tích t nhiên
t nông nghi p
t lúa n c
t tr ng cây hàng n m còn l i
t tr ng cây lâu n m

t r ng phòng h
t r ng c d ng
t r ng s n xu t
t nuôi tr ng thu s n
t nông nghi p khác
t phi nông nghi p
t xây d ng tr s c quan CTSN
t c s s n xu t kinh doanh
t cho ho t ng khoáng s n
t tôn giáo, tín ng ng
t ngh a trang, ngh a a
t có m t n c chuyên dùng
t sông, su i
t phát tri n h t ng
t phi nông nghi p khác
t ch a s d ng
t khu dân c nông thôn
t nông thôn

Mã

NNP
DLN
HNK
CLN
RPH
RDD
RSX
NTS
NKH

PNN
CTS
SKC
SKS
TTN
NTD
MNC
SON
DHT
PNK
CSD
DNT
ONT

Di n tích
(ha)

C c u (%)

3.881,91
3.142,77
404,16
41,05
331,46
332,07
643,88
1.316,07
73,99
0,09
239,06

0,36
2,15
100,05
0,6
6,42
32,93
88,8
7,75
180,4
338,09
319,68

100,00
80,96
10,41
1,06
8,54
8,55
16,59
33,90
1,91
0,00
6,16
0,01
0,06
2,58
0,02
0,17
0,00
0,85

2,29
0,20
4,65
8,71
8,24

2.3.2.2. Tài nguyên r ng
- Di n

t lâm nghi p toàn xã hi n nay là 2.647,45 ha (chi m 68,20%

di n tích

t t nhiên), trong ó: R ng

c d ng 643,88 ha thu c v

n Qu c

gia Tam

o qu n lý, r ng phòng h 503,72 ha và r ng s n xu t 1.499,85

ha.Di n tích tr ng r ng hàng n m kho ng 100 ha, v i cây tr ng ch y u là
Keo, B ch àn, s n l

ng khai thác hàng n m kho ng 700 m3.

2.3.2.3. Tài nguyên n

c


15

- Di n tích m t n

c 58,42 ha ch y u là 4 con su i và các ao, h n m

xen k , r i rác t i các xóm. N m 2011 t ng di n tích nuôi tr ng th y s n là
43,42 ha; s n l

ng th y s n là 70 t n.

- Toàn b di n tích ao, h ,
d ng

m hi n t i ã và ang

nuôi tr ng th y s n k t h p vi c t

con su i ch y trên

c các h dân s

i tiêu s n xu t nông nghi p. Các

a bàn xã là ngu n cung c p n

c ch y u ph c v s n

xu t và sinh ho t c a nhân dân.
2.3.2.4. Khoáng s n
Yên Lãng có ngu n tài nguyên khoáng san ch y u là Than n m t p
chung

các xóm:

èo xá,

ng m hi n nay ang

ng Bèn, Chi n Th ng, Xóm M i,

ng C m và

c công ty than Núi H ng khai thác và qu n lý.

2.3.2.5. ánh giá chung
V i i u ki n v v trí

a lý và tài nguyên

t, Yên Lãng là xã có nhi u ti m

n ng phát tri n kinh t nh phát tri n Nông, Lâm Nghi p, phát tri n ti u th
công nghi p, phát tri n th

ng m i và d ch v .

2.3.3 Nhân l c
T ng s h : 3082 h . T ng s nhân kh u: 12.343 ng
6308 ng

i. Lao

ng trong

tu i: 7172 ng

Trình

v n hóa: Ph c p THCS. T l lao

s lao

ng: 37. C c u lao

xây d ng 10 %; Th

và các c quan

a ph

i, trong ó n : 3825 ng

a ph

ng: Nông, lâm, ng nghi p 65 %; Công nghi p,

ng : T ng s lao

ng là 1231 lao

nh th

ng trong

ng trong

a ph

ng

a bàn. T l lao

ng xuyên: 70% so v i nguòi trong

ng. ánh giá s b v tình hình nhân l c c a xã :

tu i

tu i ang i

ng. Còn l i làm vi c t i

n v hành chính và doanh nghi p trên

ng có vi c làm n

i.

ng ã qua ào t o so v i t ng

ng m i, d ch v 25 %. Tình hình lao

ang i làm vi c ngoài
làm vi c ngoài

i, trong ó n :

tu i lao


16

- Thu n l i: Dân c c a xã
t

ng

i t p trung, t l lao

chi m 58,1%; s lao
dân trí, trình

c phân b

ng trong

tu i khá cao so v i t ng dân s

ng có vi c làm n

lao

ng t

ng

chi m 37% so v i t ng s lao

ng.

i

30 xóm, các c m dân c

nh th
ng

ng xuyên trên 85%. Trình

u. T l lao

- Khó kh n: Nh ng n m g n ây do nh h

ng qua ào t o

ng c a các d án thu h i

t ph c v khai thác khoáng s n nên ph n l n nhân dân không còn ho c
thi u

t s n xu t ph i chuy n

i sang ngành ngh khác; s n xu t nông

nghi p ch y u nh l , manh mún, trình

canh tác còn h n ch . T l lao

ng ch a qua ào t o còn cao chi m 63% t ng s ng i trong

tu i lao

ng.

2.3.4. ÁNH GIÁ TI M N NG C A XÃ
2.3.4.1. V ti m n ng phát tri n kinh t :
Yên Lãng là xã có v trí
li n v i trung tâm huy n

a lý thu n l i cho vi c giao thông i l i n i

i T và t nh Tuyên Quang, là

UBND t nh quy ho ch là khu trung tâm th
ti m n ng v tài nguyên khoáng s n
thác,

a ph

ng

c

ng m i c a ngõ phía tây c a t nh;
phát tri n ngành công nghi p khai

ng th i ó c ng là th m nh cho Yên Lãng phát tri n công nghi p,

ti u th công nghi p và d ch v th

ng m i.

Có i u ki n khí h u khá thu n l i cho phát tri n nông nghi p

c bi t

phát tri n cây Chè, có khu di tích l ch s qu c gia chi n khu Nguy n Hu ,
khu di tích thanh niên Vi t Nam là i u ki n
du l ch sinh thái. Có l c l
lao

ng c n cù, t l lao

ng lao

phát tri n du l ch v ngu n,

ng d i dào, ng

ng qua ào t o cao là l i th

i dân có truy n th ng
nâng cao hi u qu

và s c c nh tranh trong s n xu t và phát tri n.
H th ng các công trình h t ng nh giao thông liên t nh, liên huy n,
liên xã, liên xóm; tr s làm vi c c a
tr m y t ... ã

c xây d ng khá

ng u - H ND - UBND; tr

ng b và c b n

ng h c;

t chu n nông thôn m i.