Tìm hiểu kĩ thuật nhân giống cây Trà hoa vàng bằng phương pháp giâm hom tại Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

NGUY N MINH TÚ

“TÌM HI U K THU T NHÂN GI NG CÂY TRÀ HOA VÀNG B NG
PH
T I TR

NG

NG PHÁP GIÂM HOM
I H C NÔNG LÂM THÁI NGUYÊN”

KHÓA LU N T T NGHI P

H ào t o
Chuyên ngành
L p
Khoa
Khóa h c

IH C

: Chính quy
: Lâm nghi p
: K43 – LN N02

: Lâm nghi p
: 2011 – 2015

Thái nguyên, n m 2015


I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

NGUY N MINH TÚ

“TÌM HI U K THU T NHÂN GI NG CÂY TRÀ HOA VÀNG B NG
PH
T I TR

NG

NG PHÁP GIÂM HOM
I H C NÔNG LÂM THÁI NGUYÊN”

KHÓA LU N T T NGHI P

H ào t o
Chuyên ngành
L p
Khoa

Khóa h c
Gi ng viên h ng d n

IH C

: Chính quy
: Lâm nghi p
: K43 – LN N02
: Lâm nghi p
: 2011 - 2015
: GS.TS ng Kim Vui

Thái nguyên, n m 2015


L IC M

N

Th c t p t t nghi p là n i dung r t quan tr ng
tr

c lúc ra tr

i v i m i sinh viên

ng. Giai o n này v a giúp cho sinh viên ki m tra, h th ng

l i nh ng ki n th c lý thuy t và làm quen v i công tác nghiên c u khoa h c,
c ng nh v n d ng nh ng ki n th c ó vào th c ti n s n xu t.

t
Nghi p tr

c m c tiêu ó,

ng

nghi p v i

c s nh t trí c a ban ch nhi m khoa Lâm

i H c Nông Lâm Thái Nguyên tôi ti n hành th c t p t t

tài: “Tìm hi u k nhân gi ng cây Trà hoa vàng b ng ph

pháp giâm hom t i Tr

ng

i h c Nông Lâm Thái Nguyên”.

hoàn thành khóa lu n này tôi ã nh n s giúp
công nhân viên V

n

c bi t là s h

giáo h

ng Kim Vui ã giúp

làm

t n tình c a cán b

m khoa Lâm Nghi p, các th y cô giáo trong và

ngoài khoa Lâm Nghi p,
ng d n: GS.TS

ng

ng d n ch b o t n tình c a th y
tôi trong su t quá trình

tài.
Nhân d p này tôi xin bày t lòng c m n sâu s c

khoa Lâm Nghi p, gia ình, b n bè
Vui ã giúp

n các th y cô trong

c bi t là th y giáo GS. TS

ng Kim

tôi hoàn thành khóa lu n này.

Trong su t quá trình th c t p, m c dù ã r t c g ng

hoàn thành t t

b n khóa lu n, nh ng vì do th i gian và ki n th c b n thân còn h n ch . Vì
v y b n khóa lu n này không tránh kh i nh ng thi u sót. V y tôi r t mong
c s giúp
ng nghi p

, góp ý chân thành c a các th y cô giáo và toàn th các b n bè
khóa lu n t t nghi p c a tôi

c hoàn thi n h n.

Tôi xin chân thành c m n!
Thái Nguyên, ngày tháng n m 2015
Sinh viên
Nguy n Minh Tú


DANH M C CÁC B NG
Trang
B ng 2.1. K t qu phân tích m u

t

B ng 2.2. M t s y u t khí h u 5 tháng
B ng 3.4. S

u n m 2015 t i t nh Thái Nguyên

b trí thí ghi m………………….......……………………………24

B ng 4.1. T l s ng c a hom Trà hoa vàng qua các công th c
thí nghi m T ngày 30

n ngày th 50

B ng 4.2. Th i gian và t l ra r c a hom giâm Trà hoa vàng
B ng 4.3. T l ra r c a hom giâm Trà hoa vàng
B ng 4.4. T l ra ch i c a hom Trà hoa vàng


DANH M C CÁC HÌNH
Trang

Hình 4.1. Bi u

bi u di n t l s ng c a hom Trà hoa vàng

qua các công th c thí nghi m ................................................................................ 31
Hình 4.2.

th bi u di n t l ra r c a cây Trà hoa vàng theo th i gian ............ 33


DANH M C CÁC T , C M T

VI T T T

IAA

: Axit indol axetic

IBA

: Axit indol butylic

C

:

i ch ng

LSNG

: Lâm s n ngoài g

NST

: Nhi m s c th

TB

: Trung bình


M CL C
Trang
L I CAM OAN .....................................................................................................i

L I C M N ..........................................................................................................i
DANH M C CÁC B NG ......................................................................................ii
DANH M C CÁC HÌNH ..................................................................................... iii
PH N 1: M
1.1.

tv n

U ................................................................................................. 1
........................................................................................................ 1

1.2. M c ích nghiên c u ........................................................................................ 3
1.3. M c tiêu nghiên c u ......................................................................................... 3
1.4. Ý ngh a

tài ................................................................................................... 4

PH N 2: T NG QUAN TÀI LI U ........................................................................ 5
2.1.
2.1.1.

c i m loài cây nghiên c u ........................................................................... 5
c i m hình thái ......................................................................................... 5

2.1.2. Phân b .......................................................................................................... 5
2.2. C s khoa h c ................................................................................................. 5
2.2.1. C s t bào h c ............................................................................................ 6
2.2.2. C s di truy n h c ........................................................................................ 6
2.2.3. S hình thành r b t
2.2.4. Các nhân t

nh h

nh ............................................................................... 7
ng

n kh n ng ra r c a hom giâm. ............................. 8

2.3. Nh ng nghiên c u v k thu t giâm hom trên th gi i và

Vi t Nam ............ 17

2.3.1. Tình hình nghiên c u trên th gi i. .............................................................. 17
2.3.2. Tình hình nghiên c u

Vi t Nam. ............................................................... 18

2.4. Khái quát khu v c nghiên c u. ....................................................................... 19
2.4.1.

c i m – v trí

2.4.2.

a hình ....................................................................................................... 20

2.4.3.

c i m khí h u th i ti t ............................................................................ 20

PH N 3:
3.1.

it

IT

a lý. ............................................................................... 19

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U ........ 22

ng nghiên c u ..................................................................................... 22


3.2. Th i gian nguyên c u ..................................................................................... 22
3.3. N i dung nghiên c u ...................................................................................... 22
3.4. Ph

ng pháp nghiên c u và các b

3.4.1. Ph

c ti n hành. ............................................. 22

ng pháp nghiên c u.............................................................................. 22

3.4.2. Các b

c ti n hành ...................................................................................... 23

PH N 4: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N....................................... 30
4.1. K t qu nghiên c u và t l hom s ng qua các công th c thí nghi m .............. 30
4.2. Th i gian ra r c a hom giâm Trà hoa vàng .................................................... 32
4.3. T l ra r c a hom Trà hoa vàng cu i
4.4. T l ra ch i c a hom Trà hoa vàng cu i
4.5. H

t thí nghi m ................................... 34
t thí nghi m ................................. 35

ng d n k thu t nhân gi ng Trà hoa vàng b ng ph

ng pháp giâm hom. . 36

PH N 5: K T LU N VÀ KI N NGH ................................................................ 40
5.1. K t lu n .......................................................................................................... 40
5.2.

ngh ........................................................................................................... 41

TÀI LI U THAM KH O .......................................Error! Bookmark not defined.


PH N 1
M
1.1.

U

tv n
Lâm s n ngoài g t x a

i s ng hàng ngày c a con ng

n nay v n luôn gi vai trò quan tr ng trong
i.

Hi n nay có nhi u khái ni m và LSNG khác nhau. Theo “
gia v b o t n và phát tri n LSNG giai o n 2006-2020” có
LSNG bao g m t t c nh ng s n ph m tái t o
than,LSNG

c khai thác t r ng

án qu c
nh ngh a:

c ngoài g , c i và

t r ng ho c t thân cây g . LSNG bao

g m các s n ph m có s i (g m tre, n a, mây, song…), các s n ph m dùng
làm th c ph m (g m các s n ph m có ngu n g c t th c v t và các s n ph m
t

ng v t), các s n ph m thu c và m ph m, các s n ph m tri t xu t (g m

d u béo, tinh d u, nh a, tananh, thu c nhu m…),

ng v t không làm th c ph m và làm thu c (g m
trùng s ng, da, s ng, lông v , nh a cánh ki n

ng v t và các s n ph m
ng v t s ng, chim, côn

…) các s n ph m khác…(

i

h c Lâm Nghi p, 10/2005) [2].
Vì v y vi c nghiên c u b o t n và phát tri n LSNG góp ph n b o v
tính a d ng sinh h c, ngu n gen c a h sinh thái r ng nhi t
tr s d ng và giá tr kinh t c a các loài LSNG ch y u là

i, nâng cao giá
nh h

ng nghiên

c u lâu dài c a các nhà lâm nghi p nói chung và các nhà khoa h c nghiên c u
v LSNG nói riêng. Vi c nghiên c u xây d ng quy trình tr ng, ch m sóc, ch
bi n LSNG là ho t

ng c p thi t hi n nay, trong ó công tác t o gi ng ong

vai trò quan tr ng không th thi u trong quy trình này
Hi n có 2 ph ng pháp t o gi ng ph bi n: ph ng pháp nhân gi ng vô
tính và ph ng pháp nhân gi ng h u tính. Nhân gi ng b ng hom là ph ng
pháp ang

c áp d ng ph bi n nhân gi ng các dòng vô tính.Nhân gi ng
b ng hom có h s nhân gi ng cao, cây gi
c c tính di truy n quý t c y


me. Cây ng u thu n l i cho vi c ch m sóc, s m ra hoa k t qu và có th
s n xu t gi ng theo tính công nghi p. Do nh ng u vi t c a mình mà nhân
gi ng b ng hom ang
c s d ng h u h t tr ng công tác ch n gi ng cây
tr ng
Trà hoa vàng tên khoa h c là Camellia chrysantha, là m t loài th c v t
h t kín trong h Theaceae. Cây
Ninh, Lâm

c tìm th y

Vi t Nam (Tam

ng, Tuyên Quang, Yên Bái, Cúc Ph

trà hoa vàng

o, Qu ng

ng) và Trung Qu c. Cây

c tr ng làm r ng b o h , làm c nh và ch bi n d

c li u

(Zhu Fi Yu và cs, 2000) [14].
Theo "Camellia International Journal" – t p chí chuyên nghiên c u v
Trà hoa vàng c a th gi i, các h p ch t c a trà hoa vàng có kh n ng ki m
ch s
ng

sinh tr

ng c a các kh i u

n 33,8% trong khi ch c n

t

n

ng 30% ã có th xem là thành công trong i u tr ung th ; giúp gi m

n 35% hàm l
khác thì m c

ng cholesterol trong máu, trong khi dùng các lo i thu c
gi m ch là 33,2%... (Ngô Quang ê, 2001) [1]

M t s công trình nghiên c u cho th y trà hoa vàng gi m tri u ch ng
x v a

ng m ch do máu nhi m m , i u hòa huy t áp, h

ch a ki t l ,

ng huy t;

i ti n ra máu…

Lá trà hoa vàng có th u ng, i u ch nh các ch t béo trong c th ,
l

ng

ng trong máu, gi i

c gan và th n, theo y h c Trung Qu c công

b , trà hoa vàng có 9 tác d ng chính:
- Trong lá trà có nh ng ho t ch t làm gi m t ng hàm l
trong huy t thanh máu, gi m l
x u) và t ng l

ng cholesterol m t

ng cholesterol m t

gian t

ng

i dài

th p (cholesterol

cao (cholesterol t t); - N

trà có tác d ng h huy t áp rõ ràng và tác d ng

ng lipit

c s c lá

c duy trì trong th i


-N

c s c lá trà có tác d ng c ch s t t p c a ti u c u, ch ng s

hình thành huy t kh i gây t c ngh n m ch máu; - Phòng ng a ung th và c
ch s phát tri n c a các kh i u khác - H ng ph n th n kinh; - L i ti u m nh;
- Gi i

c gan và th n, ng n ng a x v a

ng m nh máu -

c ch và tiêu

Ngoài ra, lá chè còn có tác d ng ch ng viêm, ch ng d

ng và duy trì

di t vi khu n;

tr ng thái bình th

ng c a tuy n giáp.

Tuy nhiên, trong nh ng n m qua, t th
nhiên r t nhi u hoa c a hai loài Trà trên
1.500.000/1kg hoa t
Sau ó s

ng ã thu gom t r ng t

buôn bán, v i giá kho ng trên

i, th m chí buôn bán c cây t

c xu t kh u sang Trung Qu c theo

i v i giá 20.000 /kg,...
ng ti u ng ch. Cùng m t

s nguyên nhân khác, hai loài Trà hoa vàng này ang có nguy c b tuy t
ch ng trong t nhiên.
Xu t phát t lý do trên tôi ti n hành
gi ng cây Trà hoa vàng b ng ph
tr

ng

tài: “Tìm hi u k thu t nhân

ng pháp giâm hom t i v

m

m

i h c Nông Lâm Thái Nguyên”

1.2. M c ích nghiên c u
- N m b t các k thu t nhân gi ng vô tính cây Trà hoa vàng b ng
ph

ng pháp giâm hom.
- Th c hành ph

ph

ng pháp nh n gi ng vô tính cây Trà hoa vàng b ng

ng pháp giâm hom.

1.3. M c tiêu nghiên c u
- Làm quen v i công tác nghiên c u khoa h c trang b m t s ki n th c
trong th c t .
- K t h p vi c làm
tài t t nghi p v i vi c h th ng, c ng c nh ng
ki n th c ã h c c v ki n th c l n th c hành.
- Góp ph n t o gi ng cây Trà hoa vàng b ng ph ng pháp giâm hom.

1.4. Ý ngh a
tài
- Ý ngh a th c ti n
Góp ph n phát tri n tài nguyên cây thu c, cây c nh quý hi m, ph c v
cho nhu c u s d ng và xu t kh u. Bên c nh ó, góp ph n r t quan tr ng
trong vi c b o t n ngu n gen quý c a qu c gia,
k , nâng cao

ng th i góp ph n t o sinh

i s ng cho nhân dân.

-Ý ngh a khoa h c
K t qu nghiên c u có th s d ng làm tài li u tham kh o, nghiên c u,
gi ng d y cho các nhà

nh h

ng chi n l

c phát tri n cây d

c li u, các

nhà khoa h c, các b k thu t nông nghi p, h c sinh, sinh viên, nông dân...v
c tính sinh thái h c, k thu t tr ng theo h

ng thâm canh cây Trà hoa vàng.

PH N 2
T NG QUAN TÀI LI U

2.1.
2.1.1.

c i m loài cây nghiên c u
c i m hình thái
Cây g nh hay cây b i; nhánh m nh, không lông. Lá có phi n thuôn,

dài 11–14 cm, r ng 4–5 cm, không lông, mép có khía r ng c a nh , gân bên
kho ng 10 ôi; cu ng lá dài 6–7 mm. Hoa m c

n

10 mm; lá b c 5. Lá ài 5; cánh hoa 8-10, màu vàng

c trên cu ng dài 7–
m, cao 3 cm; nh

nhi u; b u nh y không lông, vòi nh y 3-4, dính nhau m t ph n. Qu nang to
3 cm, v qu dày 3 mm (Ngô Quang ê, 2001)[1].
2.1.2. Phân b
Trà hoa vàng (danh pháp hai ph n: Camellia chrysantha) là m t loài
th c v t h t kín trong h Theaceae. Nó

c tìm th y

Trung Qu c (Tây

Nam t nh Qu ng Tây) và Vi t Nam (t nh Qu ng Ninh).V nh Phúc (Tam
Sinh s ng trong các khu r ng m có

cao d

i 500 m (Ngô Quang

o).
ê,

2001)[1].
2.2. C s khoa h c
Nhân gi ng là b c cu i cùng c a m t ch ng trình c i thi n gi ng
cung c p h t gi ng ho c hom cành cho tr ng r ng trên quy mô l n và cho các
b c c i thi n gi ng theo các ph ng th c sinh s n thích h p.
Sinh s n b ng h t t o
c cây kh e m nh nh ng lâu có qu và khó gi
c tính di truy n t t c a cây m .
Nhân gi ng b ng hom là ph
cành ho c o n r

ng pháp dùng m t ph n lá, m t o n thân, o n

t o nên cây m i g i là cây hom, cây hom có

truy n nh cây m . Nhân gi ng b ng hom là ph
s nhân gi ng cao nên
c nh và cây

n qu

c tính di

ng pháp nhân gi ng có h

c dùng ph bi n trong nhân gi ng cây r ng, cây
(Lê

ình Kh ,D

ng M ng Hùng, 2003) [4].


2.2.1. C s t bào h c
B t k m t loài sinh v t nào c ng có c u t o t t bào. T bào là n v
c u trúc nh nh t c b n nh t c a sinh v t. T bào ch a b nhi m s c th
mang y
thông tin di truy n cho quá trình phát tri n c a sinh v t, ng
th i ch t nguyên sinh c a t bào có kh n ng nh n n ng l ng và ch t li u t
môi tr ng
ph c v cho quá trình sinh s n, b n ch t c a cây con t o b i
quá trình dinh d ng có ngu n g c t b n sao cây m (Lê ình Kh , D ng
M ng Hùng, 2003) [4].
2.2.2. C s di truy n h c
Sinh v t b c cao

c phát tri n t m t t bào h p t qua nhi u l n

phân bào liên ti p cùng v i quá trình phân hóa các c quan.
hình th c phân bào trên là s l
c phân chia nh nhau nên

ng NST c a t bào kh i

c tr ng c a

u và t bào m i

c g i là phân bào nguyên nhi m hay nguyên

phân. Phân bào nguyên nhi m là quá trình phân chia t bào mà k t qu t m t
t bào ban

u cho 2 t bào con có s l

ph n hóa h c gi ng nhau nh t bào ban

ng NST c ng nh c u trúc và thành
u.

Nh có quá trình nguyên phân mà các NST
chính xác cho các t bào con,
tr

th i k

ng

u

u c a nguyên phân, NST t tái b n

c tien theo chi u d c r i tách theo chi u ngang

con

c phân ph i

phân chia v các t bào

m b o cho t bào con có b NST nh nhau. Nh quá trình nguyên phân

mà kh i l

ng c th t ng lên sau ó nh quá trình phân hóa các c quan

trong quá trình phát tri n cá th
quá trình

t o thành m t cây con hoàn ch nh.

ây là

m b o cho cây con t n t i tình tr ng cây m .

Hom cành và hom thân là hom

c c t t m t ph n cây non t ch i

ho c cành non c a cây. M t s loài nh tre, lu ng hom giâm có th là m t
o n thân có g c, o n cành ho c o n g c cành sát thân. Hom c a các loài
cây g
v

c l y t thân cây non ho c cành non c a cây (bao g m c ch i

t). Các lo i cành giâm th

ng là cành non, cành hóa g ch y u, cành

n a hóa g và cành hóa g . Tùy theo t ng loài cây và i u ki n th i ti t lúc
giâm hom mà chon cành có kh n ng ra r cao nh t.


Hom r là lo i hom

c c t t r cây. M t s loài cây có th dùng r

giâm hom nh : Xoan, h ng...ngoài ra

m t s loài ng

i ta có th giâm

hom t lá ho c t c .
Kh n ng ra r c a hom c ng ph thu c vào xu t s c a cây, có loài
hom có kh n ng ra r cao, có loài hom khó ra r , ch i nh có kh n ng ra r
t t h n ch i nách, c bi t là cành ch i v t kh n ng ra r t t h n là cành l y

t tán cây. Tùy t ng loài mà l y hom v trí nào cho phù h p (Lê ình Kh ,
D ng M ng Hùng, 2003) [4].
2.2.3. S hình thành r b t

nh

Nhân gi ng b ng hom d a trên kh n ng tái sinh hình thành r b t
nh c a m t o n thân ho c cành trong i u ki n thích h p

hình thành

c th m i.
R b t

nh là r

c sinh ra t b t k b phân nào c a cây ngoài h r

c a nó, trong giâm hom và chi t

u quan trong là hình thành r b t

nh, (Lê

ình Kh i, 2001) [6]
Có 2 lo i r : r ti m n và r m i sinh.
- R ti m n: Là r có ngu n g c t trong thân cây, cành cây nh ng ch
phát tri n khi b ph n c a cây
- R m i sinh: Là r

c phân tách ra kh i cây m .
c hình thành sau khi c t hom và giâm hom.

Khi ó các t bào ch b c t b phá h y, b t n th
ch t c a mô g

ng và t bào d n truy n ã

c m ra là giai o n các chu trình trao

các ch t trong thân cây, d n

n dòng nh a luy n

i và v n chuy n

c d n t ph n lá xu ng

ây b d n l i khi n cho các t bào phân chia hình thành nên mô s o, ây là
c s hình thành r b t

nh.

S hình thành r b t

nh có th

Giai o n 1: Các t bào b th
m t l p keo l p

ng

c phân chia làm 3 giai o n:
các v t c t ch t i và hình thành nên

y các m ch g giúp h n ch thoát h i n

c t i ch b c t.


Giai o n 2: Các t bào s ng ngay l p d

il pb ov b t

u phân

chia và hình thành l p mô m m (callus) g i là mô s o.
Giai o n 3: Các t bào vùng t

ng t ng ho c lân c n và libe b t

u

hình thành r . Cây g có m t ho c nhi u l p mô g th c p và libe thì r th
c p th

ng phát sinh

t bào nhu mô còn s ng c a hom, b t ngu n t libe

th c p còn non. Tuy nhiên ôi khi r b t
th

nh c ng phát sinh t m ch cây

ng t ng, libe, bì kh ng và t y.
Mô s o là kh i t bào nhu mô có m c

th

ng tr

ligin hóa khác nhau. Thông

c khi xu t hi n r cây th y xu t hi n m t l p mô s o nên th

ng

tin r ng s xu t hi n c a mô s o là s c n thi t cho s ra r c a hom, nh ng
nhi u loài cây s xu t hi n c a mô s e là m t d báo t t v kh n ng ra r .
Nhìn chung các r b t

nh th

ng

c hình thành bên c nh và sát vào

lõi trung tâm c a mô m ch, n sâu vào thân (cành) t i g n ng m ch sát bên
ngoài t

ng t ng. Th i gian hình thành r c a hom giâm

nhau bi n

các loài cây khác

ng khá l n t vài ngày v i các loài cây d hình thành r và t i

vài tháng v i các loài khó ra r nh chè, trà mi, s n...
M c

g hóa c ng nh h

ng t i s ra r c a hom. Hom hóa g

nhi u, hay ph n g chi n nhi u thì kh n ng ra r kém. Hi n t
hi n t

ng c c tính là

ng ph bi n trong giâm hom, do v y khi giâm hom ph i

úng chi u (Lê ình Kh , D
2.2.4. Các nhân t

nh h

ng

t hom cho

ng M ng Hùng, 2003) [4].
n kh n ng ra r c a hom giâm

2.2.4.1. Các nhân t n i sinh
c i m di truy n loài.
ã có nhi u nghiên c u cho th y không ph i t t c các loài
n ng ra r nh nhau. Nanda (1970) ã d a trên kh n ng ra r
loài cây g thành 3 nhóm chính là:

u có kh
chia ra các


Nhóm có kh n ng ra r cao g m 29 loài nh s loài ph thu c các
chi Malus sp, Prunus sp, Pyus sp...thu c h Rosaceae, m t s chi khác nh
Aesculus sp, Bauhinia sp...
Nhóm có kh n ng ra r trung bình g m 65 loài trong ó có các chi
Eucalupus sp, Quercus sp...
Nhóm khó ra r g m 26 loài g m các chi Malus sp, Prunus sp, Pynus
sp thu c h Rosaceae
Tuy nhiên s phân chia này c ng ch có ý ngh a t
loài

ng

i vì có m t s

nhóm 2 nhóm 3 v n d ra r nh g o, li u sam, vân sam . Do v y theo

kh n ng giâm hom có th chia thành 2 nhóm chính là:
Nhóm sinh s n b ng hom cành ch
(Moraceae) nh

Dâu T m, Sung, D

y u là thu c h

ng...m t s

Dâu t m

loài thu c h

li u

(Salicaseae) và các loài cây nông nghi p nh S n, Mía, Khoai Lang, Rau
Mu ng...

i v i nh ng loài cây này khi giâm hom không c n x lý thu c

v n có th ra r bình th

ng.

Nhóm sinh s n ch y u b ng h t thì kh n ng ra r c a hom b h n
ch

m c

khác nhau. Nh ng loài có kh n ng ra r cao nh S

n 35

tu i v n có kh n ng ra r 70-90% (Komisarov, 1964; Nguy n Hoàng Ngh a,
oàn Th Bích, 1995). Nh ng loài cây khó ra r nh M (Manglietia glauca)
5 tu i kh n ng ra r ch có 14% (Lê ình Khá, Hoàng Thanh L c, Ph m V n
Tu n, 1996).

i v i nhóm cây này mu n t l ra r cao thì ph i dùng cây

non và ph i x lý các ch t kích thích ra r thích h p(Lê

ình Kh , D

ng

M ng Hùng, 2003) [4].
c i m di truy n c a t ng xu t x t ng cá th
Do

c i m bi n d mà các xu t x và các cá th khác nhau c ng có

nh ng kh n ng ra r

khác nhau. Nghiên c u cho B ch àn tr ng Caman


(E.camanldulensis) 4 tháng tu i ã th y r ng trong lúc xu t x Katherine có t

l ra r 95% thì xu t x Gilbert River có t l ra r 50%.
Tu i cây m l y cành
Kh n ng ra r c a hom giâm không nh ng do tính di truy n quy
mà còn ph thu c r t l n vào tu i cây m l y cành. Thông th

nh

ng cây ch a

sinh s n h t d nhân gi ng b ng giâm hom h n cây ã sinh s n b ng h t, hom
l y t cây tu i non có kh n ng ra r cao h n l y t nh ng cây tu i già.
s loài cây kh n ng ra r c a chúng ch t n t i

m t

nh ng cây 1-2 tu i. Ví d

nh hom l y t cây m 1 tu i, 3 tu i, 20 tu i kh n ng ra r t

ng ng là

98%, 47%, 0% (Lê ình Kh , Hoàng Thành L c, Ph m V n Tu n, 1990).
Cây non không nh ng có t l ra r cao mà th i gian ra r c ng ng n h n.
Ví d
Vân san hom l y t cây 30 – 40 ngày tu i ph i sau 150 ngày m i ra r ,
trong khi hom l y t cây 6 – 7 tu i thì ch 60 – 70 ngày ã ra r (Lê ình Kh ,
D ng M ng Hùng, 2003) [4].
V trí cành và tu i cành
Hom l y t các b ph n khác nhau trên thân s có t l ra r khác nhau.
Thông th ng hom l y t cành t ng d i có t l ra r cao h n t ng trên,

cành c p 1 cao h n cành c p 2, c p 3, cành ch i v t cao h n cành l y t tán
cây, vì v y i v i nhi u loài cây ng i ta th ng x lý cho cây ra ch i v t
l y hom giâm. Tuy nhiên kh n ng ra r c a cành ch i v t c ng thay i
theo v trí l y hom. Nhìn chung cây non và cành n a hóa g cho t l ra r cao
nh t, song tùy loài cây mà nh h ng c a tu i cây và tu i cành nh h ng
n kh n ng ra r c a hom giâm
c th hi n khác nhau. Qua nghiên c u
m i xác nh n
c tu i cây và tu i cành thích h p cho giâm hom t ng loài
(Lê ình Kh , D ng M ng Hùng, 2003) [4].
S t n t i c a lá trên hom
Lá là c quan quang h p
t o ra các ch t h u c c n thi t cho cây,
ng th i là c quan thoát h i n c khuy ch tán tác d ng c a các ch t kích
thích ra r
n các b ph n c u hom. Lá là c quan i u ti t các ch t i u hòa
sinh tr ng giâm hom, vì th khi giâm hom nh t thi t ph i
l i m t di n


tích lá c n thi t. Không có lá thì hom giâm không th ra r , song
l i di n
tích quá l n thì quá trình thoát h i n c quá m nh làm hom b héo và ch t
tr c lúc có th ra r . Khi chu n b hom giâm , hom ph i có 1 – 2 lá và ph i
c t b t m t ph n phi n lá, ch
l i 1/3-1/2 di n tích lá (Lê ình Kh , D ng
M ng Hùng, 2003) [4].
Kích th c hom
ng kích và chi u dài hom c ng nh h ng n t l ra r c a hom
giâm. Các trung tâm nghiên c u gi ng cây r ng cho th y chi u dài hom B ch

àn, keo t 7 – 10cm, Phi lao 10 – 12cm là thích h p. Tuy nhiên, xác nh
kích th c hom thích h p cho m i loài cây c n ph i xác nh b ng th c
nghi m (Lê ình Kh , D ng M ng Hùng, 2003) [4].
Các ch t i u hòa sinh tr ng
Trong các ch t i u hòa sinh tr

ng Auxin

c coi là quan tr ng nh t

trong quá trình ra r c a cây hom. Song nhi u ch t tác

ng cùng Auxin c ng

t n t i m t cách t nhiên trong các mô c a hom giâm và tác
trình ra r c a chúng, trong ó quan tr ng nh t là: Rhizocalin,

ng

n quá

ng nhân t ra

r và các ch t kích thích và kìm hãm ra r (Tewari, 1993) [13].
- Rhizocalin n m 1993 Builenne và Went ã t ng h p
có b n ch t axit, phân t l
i tinh b t thành

c các ch t

ng th p và ch u nhi t t Disastaza (ezyme bi n

ng) không thu n khi t c ng nh t m m lá và ch i hoa

c a m t s loài cây, ch t

c bi t

c coi là c n thi t cho s hình thành r

c a nhi u loài cây.
-

ng nhân t ra r (Rooting – factors), theo Hess (1996) cho r ng

m t s ch t n i sinh i u ti t phân ph i ho t tính IAA gây nên kh i
và g i

ng nhân t , m t s ch t này

c xác

ng ra r

nh là axit Chorogenic và axit

Isochogenic.
Các ch t kích thích ra r và kìm hãm ra r . Nhi u nghiên c u ã nêu lên
s t n t i c u các ch t kích thích ra r trong các mô c a các loài có kh n ng
ra r cao. Ví d , serquiterpenic lactone

c chi t tách t lá cây h ng


d ng, dicylicterpenic
c chi t tách t rau Sam u là nh ng ch t kích
thích rã r cho u x nh. M t s tác gi còn nêu lên s t n t i c a m t s ch t
kìm hãm nhaxanthonxin, axit Abscisic (ABA) và m t s ch t khác
c tách
chi t t hom khó ra r . Các ch t kích thích khó ra r và kìm hãm ra r c a
hom giâm
c xác nh b ng n ng
t ng i các ch t này. Các loài cây
ra r ch a n ng
cao các ch t kích thích ra r l i ch a n ng
cao các ch t
kìm hãm ra r (Lê ình Kh , D ng M ng Hùng, 2003) [4].
2.2.4.2. Các nhân t ngo i sinh
i u ki n sinh s ng c a cây m l y cành
i u ki n sinh s ng c a cây m l y cành có nh h

ng rõ r t

n kh

n ng ra r c a hom giâm, nh t là hom làm t nh ng cây non. Theo Enrght
(1959) thì hom l y t

cây 3 tu i c a các loài Picea abies, Pinusresinosa,

P.strobus có bón phân h u c và phân vô c

hom l y t cây không

ã có t l ra r cao h n so v i

c bón phân.

(Lê
D

ình Kh ,

ng M ng Hùng, 2003) [4].
Th i v giâm hom

Th i v giâm hom là nhân t nh h ng t i s ra r c a hom giâm. T
l ra r c a hom giâm ph thu c vào th i v giâm hom. M t s loài cây có th
giâm hom quanh n m, song nhi u loài cây có tính th i v rõ r t. Theo Frison
(1967) và Nerterow (1967) thì mùa m a là mùa giâm hom có t l ra r nhi u
nh t các loài cây, trong khi m t s loài khác l i có t l ra r nhi u h n vào
mùa xuân. Hom
c l y trong các th i k cây m ho t ng sinh tr ng
m nh có t l ra r cao h n các th i k khác (Lê ình Kh , D ng M ng
Hùng, 2003) [4].
Th i v giâm hom t k t qu th p hay cao th ng g n li n v i y u t
c b n là di n bi n khí h u trong n m, mùa sinh tr
sinh lý c a cành. H u h t các loài cây

u sinh tr

ng c a cây và tr ng thái

ng m nh trong mùa xuân –


hè (mùa m a) và sinh tr

ng ch m vào th i k cu i thu và mùa ông, vì th ,

th i k giâm hom t t nh t cho các loài cây là tháng xuân – hè và

u thu.

Ánh sáng
Ánh sáng cung c p n ng l ng cho m i ho t ng s ng c a m i sinh
v t. Ánh sáng óng vai trò s ng còn trong vi c ra r c a hom giâm (Tewari,
1994). Không có ánh sáng và không có lá thì hom giâm không có ho t ng
quang h p, quá trình trao i ch t khó x y ra, do ó không th có ho t ng
ra r (Lê ình Kh , D ng M ng Hùng, 2003) [4].
Trong i u ki n nhi t
nhi t

cao nên th

c ng nh h

i, ánh sáng t nhiên m nh th

ng kèm theo

ng làm gi m áng k t l ra r . Ch t l

ng ánh sáng

ng áng k

n t l ra r c u hom giâm. Theo Kimoiasov

(1994) thì ánh sáng t nhiên là c n thi t cho ra r , còng ánh sáng
sáng xanh làm gi m t l ra r c a hom giâm
Tuy nhiên, nh h
th

ng c a ánh sáng

và ánh

m t s loài cây a sáng.
n kh n ng ra r c a hom giâm

ng mang tính ch t t ng h p theo ki u ph c h ánh sáng – nhi t - m mà

không ph i t ng y u t riêng l . Vì th khi giâm hom ph i chú ý t t c các
y u t trên. M t khác ánh sáng ch tác

ng

n kh n ng ra r c a hom v i

s có m t c a lá cây, hom không có lá thì không ch u nh h
và không có s ho t

ng c a ánh sang

ng ra r .

Nhi t
Nhi t ô c ng là nhân t

nh h

ng

n m i ho t

ng s ng c a sinh v t.

Cùng v i ánh sang, nhi t ô là m t trong nh ng y u t quy t inh t c

ra r

c a hom giâm (Pravdin, 1938).

tr ng

nhi t

thái ti m n và không ra r , còn nhi t
h ng, t

quá th p hom giâm n m
quá cao l i t ng c

ó làm gi m t l ra r . Các loài cây nhi t

i nhi t

trong nhà giâmhom thích h p cho ra r là 25 – 330C và nhi t
– 300C (Long man, 1993), nhi t

ng hô h p và b
thích h p
giá th là 25

không khí trên 350C làm t l héo c a lá.


Nói chung thì nhi t

không khí trong nhà giâm hom nên cao h n nhi t

giá th 2-30C (Mai Quang Tr
*
m
m không khí và
giâm hom. Các ho t
v t ch t trong cây

ng, L

ng Th Anh, 2007) [10].

m gia th là nhân t h t s c quan tr ng trong

ng quang h p , hô h p, phân chia t bào và chuy n hóa
uc nn

c. Thi u n

c thì hom b héo, nhi u n

c thì

ho t ddoognj c a men th y phân t ng lên, quá trình quang h p b ng ng tr .
Khi giâm hom m i loài cây

u có

m thích h p, làm m t m

kho ng 15 – 20% thì hom hoàn toàn m t kh n ng ra r .
cây,

c a hom

i v i nhi u loài

m thích h p cho giâm hom là 50 – 70%. N u t ng lên 100% thì h u

h t hom giâm gi m kh n ng ra r (Mai Quang Tr

ng, L

ng Th Anh,

2007) [10].
Yêu c u

m c a hom giâm thay

c a hom. Phun s
t ng

ng là yêu c u b t bu c khi ti n hành giâm hom, giúp làm

m, gi m nhi t

mùa l nh th i gian phun s
mùa n ng thì ng
d ng v

n

i tùy theo loài, theo m c hóa g

không khí và gi m s thoát h i n

c

lá. Trong

ng và th i gian ng t qu ng có th kéo dài, trong

c l i. Nên áp d ng các ti n b k thu t hi n d i

m giâm hom k thu t cao có th

cho giâm hom h p lý (Lê ình Kh , D
Giá th và môi tr

xây

i u ti t các y u t c n thi t

ng M ng Hùng, 2003) [4].

ng giâm hom

Giá th c ng góp ph n vào thành công c a giâm hom, các giá th
dùng hi n nay ch y u là cát tinh, mùn c a, x d a b m nh ,

c

t t ng B ho c

có s tr n l n gi a chúng v i cát tinh.
M t giá th giâm hom t t là m t giá th có
duy trì

c

th là môi tr

m trong th i gian dài và không a n
ng n

c), không b nhi m b nh.

thoát không khí t t và
c (tr tr

ng h p giá

pH kho ng 6 – 7.


Nh ng nghiên c u v

nh h

ng c a giá th giâm hom cây B ch àn

tr ng trong các lo i ru t b u khác nhau t i ông Nam B c a GS.TS Lê ình
Kh , K s

oàn Th Bích, Tr n C cho th y:

- N u ru t b u là 50% cát vàng + 50% s d a, t l ra r c a hom là 74,1%.
- N u ru t b u là 50% cát vàng + 50% than tr u, t l ra r c a hom là 72,1%.
- N u ru t b u là 50% s d a + 50% than tr u, t l ra r c a hom là 63.9%.
- N u ru t b u là 100% cát vàng, t l ra r c a hom là 67.3%.
- N u ru t b u là 100% s d a, t l ra r c a hom là 48.3%.

- N u ru t b u là 100% than tr u, t l ra r c a hom là 62.3%.
Các nhân t kích thích
- Lo i thu c
Các lo i ch t i u hòa sinh tr

ng có vai trò

c bi t quan tr ng trong

quá trình hình thành r c a hom giâm. Trong ó các Auxin

c s d ng

nhi u nh t. M t s Auxin là IAA (Axit Indol Axetic), IBA (Axit Indol
Butylic), IPA (Axit Indol Propionic), NAA (Axit Napthlen Axetic). Các ch t
kích thích

c dùng ch y u hi n nay là các ch t trên ho c d n xu t c a

chúng ngoài ra còn có 2.4.5T.
Tuy v y trong t ng tr
r khác nhau

ng h p c th thì auxin có tác

ng

n t l ra

i v i t ng loài cây khác nhau. Thí nghi m giâm hom cho các

loài B ch àn tráng , M s t i trung t m nghiên c u gi ng cây r ng ã cho
th y r ng IBA là ch t có hi u qu ra r cao nh t

i v i cây B ch àn tr ng

(93,8%) IAA và 2,4D là ch t có hi u qu cao nh t

i v i cây M (85%), còn

i v i cây S thì hi u qu cao nh t v i ch t kích thích NAA (75%)
K t qu nghiên c u cho th y các ch t có tác d ng t t
hom th c v t là IAA, IBA và NAA. Tuy nhiên
ch t kích thích có tác d ng khác nhau, vì v y

n t l ra r c a

m i loài cây khác nhau thì
nâng cao t l ra r c n ph i


ch n các ch t cho t ng loài th c nghi m (Lê

ình Kh , D

ng M ng Hùng,

2003) [4].
- N ng
Cùng v i lo i thu c kích thích nh ng n ng

khác nhau. N ng

thu c kích thích quá th p s không có tác d ng phân hóa

t bào hình thành r , n ng
r . N ng

khác nhau có tác d ng

quá cao hom s b th i gi a tr

ch t kích thích còn ph thu c vào nhi t

hóa g c a hom. N u nhi t
th p h n và ng
x lý n ng

c khi hình thành

không khí và m t

không khí cao c n ph i x lý thu c có n ng

c l i. N u hom ch a hóa g ho c hóa h ch y u c n ph i

th p h n hom già và ng

Khi l a ch n n ng
không khí và m c

c l i.

ch t kích thích ra r c n chú ý

hóa g c a hom

n nhi t

i u ch nh cho phù h p.

- Th i gian x lý
Cùng lo i thu c cùng n ng

nh ng th i gian x lý khác nhau s cho

t l ra r khác nhau.

nh t

Gi a n ng

, th i gian, nhi t

nh, n ng

th p th i gian x lý lâu h n và ng

khí cao x lý n ng
- Ph

không khí có m i quan h m t thi t

th p và th i gian ng n h n và ng

c l i, nhi t

không

c l i.

ng pháp x lý

Hom th

ng

c x lý b ng 2 ph

ng pháp: ngâm ph n g c vào

dung d ch ch t kích thích ra r . Ch m ph n g c c a hom vào hóa ch t kích
d ng b t ho c n

c t 0,5-1cm (Mai Quang Tr

ng, L

ng Th Anh, 2007)

[10].

Tóm l i,

giâm hom thành công thì ph i th c hi n

bi n pháp k thu t c n thi t t ch m sóc cây m ,
ki n thích h p nh t cho hom giâm ra r .

y

ng b các

n c y hom giâm, t o i u


2.3.Nh ng nghiên c u v k thu t giâm hom trên th gi i và Vi t Nam
2.3.1. Tình hình nghiên c u trên th gi i
T c

phát tri n nhanh chóng c a nên kinh t toàn c u và khu v c ã

làm cho môi tr
c bi t là nh h

ng s ng ô nhi m, r ng suy gi m v di n tích và ch t l
ng tr c t p

n s c kh e con ng

i.

ó các nhà khoa h c và l nh v c nông lâm nghi p

ng tr

c bi t s

các nhà khoa h c Lâm nghi p ã và ang n l c

ng,

c tình hình
óng góp c a

tìm ra nh ng ph

pháp t o gi ng cây m i góp vào ngân hàng h t gi ng ngày càng ch t l

ng

ng.

Trong nh ng n m 1950 có hàng lo t cu n sách v ch n gi ng cây r ng
ã

c xu t b n

nhi u n

c trên th gi i. B t àu t n m 1964 Girodano

ã giâm hom B ch àn E.Camalodulensis m t n m tu i ,
N m 1963, nhà nghiên c u ng

i pháp là Franclet ã

g m 58 loài B ch àn ã th nghi m giâm hom và
B t

u t n m 1984, nhà nghiên c u ng

ã ti n hành nhân gi ng cây Vân san

CHLB

t t l ra r 60%.
a ra m t danh sách

t thành công.
i

c R.Kleins Chrmit

c. Ruden c ng b t

u

t i Nauy.
Và t th p k 80

n nay thì công tác nghiên c u ã

thành công nh loài cây lá kim, lá r ng.

t

c nhi u

ông Nam Á nh ng n m g n ây

vi c nghiên c u và s n xu t cây hom ã ti n hành

nhi u n

c. Trung tâm

gi ng cây r ng Asean – Canada (ACLTSC) ã t ch c th nghi m nghiên
c u gi ng hom t nh ng n m 1988 và ã thu d
cây h

c nhi u k t qu v i các loài

u.
T i Trung Qu c ã xây d ng

c m t quy trình công ngh v s n xu t

cây con b ng c y mô hom cho hàng ch c nghìn loài cây g , cây n qu và
cây c nh.