Tình hình mắc bệnh giun đũa ở bê, nghé tại một số xã của huyện Đồng Hỷ tỉnh Thái Nguyên và biện pháp phòng trị (Khóa luận tốt nghiệp)

i

I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM

TRI
tài:
TÌNH HÌNH M C B
M TS

XÃ C A HUY

BÊ, NGHÉ T I
NG H - T NH THÁI NGUYÊN

VÀ BI N PHÁP PHÒNG TR

KHÓA LU N T T NGHI

H

o: Chính quy

Chuyên ngành:
Khoa:

IH C

m k thu t nông nghi p
- Thú y

Khoá h c: 2011 - 2015


ii

I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM

TRI
tài:
TÌNH HÌNH M C B
M TS

XÃ C A HUY

BÊ, NGHÉ T I
NG H - T NH THÁI NGUYÊN

VÀ BI N PHÁP PHÒNG TR

KHÓA LU N T T NGHI
H

IH C

o: Chính quy

Chuyên ngành:

m k thu t nông nghi p

L p: K43 - SPKTNN
Khoa:

- Thú y

Khoá h c: 2011 - 2015
Gi

ng d n: ThS. Nguy n H u Hòa

Thái


i

L IC
Trong th i gian h c t p và rèn luy n t

i h c Nông Lâm Thái

i gian th c t p t i huy
nguyên, em
giáo

c s quan tâm,

ng H , T nh thái

t n tình c a các th y giáo, cô

em hoàn thành khóa lu n t t nghi p.
Nhân d p này, em xin trân tr ng c

Ban Ch nhi m K

ng,

- Thú y cùng toàn th các th y giáo, cô giáo

ih

n tình d y b o em trong toàn

khóa h c.
c bi t, em xin g i l i c

n giáo viên

ng d n ThS. Nguy n H u Hòa và cô giáo TS. Nguy n Th Ngân
t n tình và t o m

u ki

em trong su t quá trình

th c t p và hoàn thành khóa lu n.
Em
em
xin bày t lòng bi

n bè và nh ng

cho em trong su t th i gian h c.
Cu i cùng, em xin kính chúc các th y giáo, cô giáo luôn m nh kh e,
h

t nhi u k t qu t t trong gi ng d y

và nghiên c u khoa h c.
Em xin chân thành c
Thái Nguyên, ngày tháng 6
Sinh viên

5


ii

Nông Lâm Thái

K

h

ngày 02/03/2015
b

24/5/2015
bê, nghé t i m t s xã c a huy

Tình hình m c
ng H - t nh Thái

Nguyên và bi n pháp phòng tr

các

tài


iii

Trang
B ng 4.1. K t qu tiêm phòng vacxin phòng b nh cho v t nuôi.............. 34
B ng 4.2. T l nhi
c huy

ng H .............................................................. 35

B ng 4.3. T l nhi

i................................. 36

B ng 4.4. T l nhi

ng v

. 38

B ng 4.5. Tình tr ng ô nhi m tr

chu ng tr i và

khu v c xung quanh chu ng nuôi trâu, bò ...................................... 40
B ng 4.6. S phát tán tr

khu v

trâu, bò........................................................................................... 41
B ng 4.7. T l bi u hi n lâm sàng c a bê, nghé b b

......... 43

B ng 4.8. K t qu theo dõi

phân và tác d ng di t tr

........ 44

B ng 4.9. Hi u l c thu

u tr b

................ 45


iv

Trang

i c a Neoascaris vitulorum ................................8
Hình 4.1. T l nhi
Hình 4.2. T l nhi

i bê, nghé ................................. 37
ng v

. 39


v

DANH M C CÁC C M T

VI T T T

Cs: c ng s
Nxb : nhà xu t b n
TT : th tr ng
tr : trang
g: gam


vi

M CL C
Trang

tv

........................................................................................1

1.2. M

u ........................................................................2
c

c ti n ..............................................2
c ...........................................................................2

c ti n ...........................................................................3

khoa h c c

tài ................................................................4

m sinh h c c
2.1.2. D ch t h c c a b
mc ab

bê, nghé........................4
....................................... 11
Neoascaris vitulorum gây ra bê, nghé .. 14

2.1.4. Ch

Neoascaris vitulorum bê, nghé ............. 17

2.1.5. Bi n pháp phòng tr b nh ............................................................. 18
2.2. Tình hình nghiên c

c ...................................... 21

2.2.1. Tình hình nghiên c
2.2.2. Tình hình nghiên c u

c ................................................. 21
c ngoài .............................................. 23

ng và ph m vi nghiên c u ................................................... 27
3

ng nghiên c u: ................................................................ 27

3.1.2. V t li u nghiên c u:..................................................................... 27
m và th i gian ti n hành ...................................................... 27
3.3. N i dung nghiên c u....................................................................... 27
3.3.1. Nghiên c u tình hình nhi
3 xã c a huy

bê, nghé

i 3 tháng tu i

ng H ................................................................ 27


vii

3.3.2. Nghiên c u s phát tri n c a tr

t n t i c a tr ng có s c gây b nh
3.3.3. Nghiên c

ngo i c nh............................... 28

m lâm sàng c a b

.......... 28

3.3.4. Nghiên c u bi n pháp phòng, tr

................ 28

u................................................................. 28
3.4.1. Nghiên c u m t s
huy n

m d ch t b

ng H .............................................................................. 28
m lâm sàng c a b

3.4.3. Nghiên c

xu

. 31
b

nghé ............................................................................................... 31

lý s li u............................................................... 32

4.1. Công tác thú y t i huy

ng H .................................................. 34

4.2. Nghiên c u m t s

ch t b

huy n

ng h .......................................................................................... 35
4.2.1. Kh o sát tình hình nhi

................................. 35

4.2.2. Nghiên c u s phát tri n c a tr
c a tr ng có s c gây b nh

t nt i

u ki n ngo i c nh .......................... 40

4.3. Nghiên c u nh ng bi u hi n b nh lý và lâm sàng c a bê, nghé b
b

m t s xã c a huy

4.4. Nghiên c

ng H , t nh Thái Nguyên . 43

xu t bi n pháp phòng tr bênh cho bê, nghé ............. 44
phân nhi t sinh h

có kh

di t tr

4.4.2. Nghiên c u l a ch n thu

n th ng
ghé............. 44

u tr b

hi u l c c a thu c .......................................................................... 45
4.5.
4.5.1. T

xu t quy trình phòng, tr b

bê, nghé .................... 46

........................................................... 47


viii

4.5.2. V sinh chu ng tr i ...................................................................... 47
4.5.3. X
4.5.4. C i t

di t tr
ng c

............ 48

....................................................... 48
ng cho bê, nghé ........................... 48

5.1. K t lu n .......................................................................................... 49
ngh ........................................................................................... 49

I. Tài li u ti ng vi t ............................................................................... 51
II. Tài li u ti ng anh .............................................................................. 53


1

PH N 1
M

U

tv
y
cho nông nghi p và lâm nghi p. Trong nh
c

cung c p s c kéo

g

c ta phát tri n khá m nh, góp ph n

i s ng nhân dân và s

phát tri n kinh t - xã h

i

hai lo i th c ph m có giá tr cao và hoàn ch nh v
Th

c x p vào lo i th

ng là th t và s a.

có giá tr

gi i tiêu th kho ng 40 - 50 tri u t n th t, giá 1kg th
USD/kg. S

ng t 6- 7

c x p vào lo i th c ph m cao c

ph m hoàn ch nh v

i th c

ng và giúp tiêu hóa t t. Trâu bò là nh ng gia súc

nhai l i có kh

n th

ti

thành ph n khác nhau c a th t, s a. Tuy nhiên, các b nh x y ra
ng r t l
ik

n công tác phát tri

l a tu i bê,

n nuôi trâu bò,

nb

B

nh ký sinh trùng nói chung

không gây thành

d ch l

nh do vi khu

ng kéo dài âm , làm gi

n

n kh

ng và phát tri n c a bê, nghé.
B
vào v

bi n
- xuân,

c ta. B

i 3 tháng tu i. Bê nghé

ng phát
mi n núi nhi m

ng b ng.
Theo Nguy n Th Kim Lan và cs (1999) [8

ch Lân và cs

(2005) [1010], b nh do giun Neoascaris vitulorum gây ra, chúng ký sinh
trong ru t non c a bê, nghé và gây ra các tác h

non, m t s

t

(gan, ph i...) do u trùng di hành, giun l y ch t dinh


2

ng làm cho bê, nghé g y còm, ch m l
c t làm cho bê, nghé b
n

t

c, s t cao, a ch y, g y sút và d ch t

u tr k p th i.

Xu t phát t yêu c u c p thi t c a th c ti

huy n

ng H , t nh Thái Nguyên và nh ng v
hi

tài: Tình hình m c b

huy

c p

trên, chúng tôi th c

bê, nghé t i m t s xã c a

ng H - t nh Thái Nguyên và bi n pháp phòng tr

1.2. M

u
- Tìm hi u m t s
u ki

n nay.

- Nghiên c u m t s
nghé và xây d
phù h p v

m d ch t h c c a b

m b nh lý lâm sàng c a b nh g

c bi n pháp phòng ch ng b nh
u ki

huy
c ti n
c

nuôi trâu bò.

u qu ,

ng H , t nh Thái Nguyên.


3

c ti n


4

PH N 2
T NG QUAN TÀI LI U
khoa h c c

tài

m sinh h c c

bê, nghé

2.1.1.1. V trí c

th ng phân lo

ng v t

Neoascaris vitulorum, hay còn có tên g i

B

khác là Toxocara vitulorum thu c h Anikidae gây ra.
Theo Phan Th Vi t và cs (1977) [28
h th ng phân lo

trí trong

ng v t h

Ngành Nemathelminthes Schneider, 1873
L p Nematoda Rudolphi, 1808
Phân L p Rhabditia Pearse, 1942
B Ascaridida Skrjabin et Schulz, 1940
Phân b Ascaridina Skrjabin, 1915
H Anisakidae Skrjabin et Karokhin, 1945
Gi ng Neoascaris Travassos, 1927
Loài Neoascaris vitulorum Goeze, 1782.
m hình thái c a Neoascaris vitulorum
nh (1978) [22
Neoascaris vitulorum ký sinh
13 -

ng kính 0,3 cm;

c: Giun
bê dài 14 - 16 cm. Giun cái

c

nghé dài

nghé dài 19 -

ng kính 0,5 cm, tr ng 0,07 - 0,075 x 80 - 90 mm; giun cái

bê dài

20 - 26 cm, tr ng 0,075 - 0,085 x 0,09 - 0,1 mm. V trí âm h c a giun cái là
1/8 ph

c thân.
Theo Ph

uê và cs (1996) [6]; Nguy n Th Kim Lan và cs

(1999) [8], giun tròn Neoascaris vitulorum có thân màu vàng nh
lá môi, rìa c a nh

u có ba

c qu n dài 3 - 4,5 mm, ch n i


5

ti p v i ru t phình thành d dày nh , vòng th n kinh và l bài ti t

nhau ph
cm,

ngang

- 15 cm, r ng nh t 0,35
21 -

c và sau h u môn

20 - 27 gai, có m

phía b ng có

p dài 0,95 - 1,20 mm. Giun cái dài 19 - 23

cm, ch r ng nh t là 0,5 cm, âm h
dài 0,37 -

kho

u gai bao ph . Tr

v i

nhi u l lõm nh , dài 0,08 - 0,09 mm, r ng 0,07 - 0,075 mm.
Theo Phan L c (2005) [17] cho bi t, giun tròn có kích
kho ng 13-22 cm, thân màu vàng nh t,

c to, dài

u có 3 lá môi, rìa c a nh ng môi

u có 3 môi. Th c qu n hình ng dài, ph n cu i có
ch phình to ra g i là d d y gi . Xung quanh l h u môn c a giu

c có

nhi u gai ch i, có hai gai giao h p to b ng nhau. Tr ng có 4 l p v màu nh t,
l p ngoài cùng l ch

ong, tr ng dài 0,08 - 0,09 mm, r ng 0,07 -

0,75mm.
Nguy n Th Lê và cs (1996) [16

c ut oc

c dài 110 - 189 mm, r ng nh t 3,52 -

- 0,46 mm,

thon d n v cu i mút; th c qu n dài 4,49 mm; gai sinh d c dài 0,57 - 1,19
mm, có màng m ng bao b c;

c h u môn có 20 - 27 nhú x p thành

2 hàng, sau h

nh t kép. Giun cái dài 151 -

200mm, r ng 4,0 g

nhi u gai, dài 0,37 - 0,42mm;
2 nhú bên; l sinh d c n m

u kho ng 1/10 - 2/10 chi

ph

; tr ng hình c

, cách
c 0,076

- 0,095 x 0,065 - 0,080 mm.
Theo Ph m S

ch lân (1996) [11] cho bi

13 - 15 cm, r ng nh
gi

- 0,46 mm thon d n, t ph n

xu

nhi u gai t 20 - 27 cái;

c dài

c và sau h u môn
m tb

phía b ng có
u môn, trong


6

p dài 0,95 - 1,20 mm, có m t màng m ng trong su t
d c chi u dài.
Con cái dài 19 - 23 cm, r ng nh t 0,5 cm, âm h kho
- 0,42 mm. G
gi

c thân.

có hai bên m t b

c bao ph nhi u gai.
Tr

ngoài có c u t

c 0,08 -

0,09 x 0,07 - 0,075 mm.
Theo nh ng nghiên c u c a Taira và Fujita (1991) [46] t
1988 v giun tròn. Hai tác gi

cái v hình thái h c
bi

-

ghiên c

hai huy n Kyushu và Okinawa, Nh t B n. Tác gi cho

dài trung bình c

c là 15,64 cm (14-18cm) giun cái 25,75 cm

(16,5 - 34cm), thân tr

c và m m. Tr ng giun dài 81,6 µm và r ng

71,8µm, b m t v tr
Neoascaris

Prokopic J. và Sterba J. (1989) [41
vitulorum trên kính hi

n t th y c u trúc b m t c a giun g m môi,

và ph

nh

khi tu

Theo mô t

c a Urquhart G.M và cs (1996) [47

Neoascaris vitulorum
dài có th

ng ru t l n nh t c a bê nghé, giun

n 30 cm,

ng khi còn s ng, và

l p bi u bì khá trong su t nên có th nhìn th

i t ng. Tr ng

t l p v dày và trong su t.
i c a Neoascaris vitulorum
ic

i tr c ti p không qua ký ch

trung gian. Dactian (1934-1937) làm thí nghi m: cho bê nu t tr
có s c gây b nh thì sau 43 ngày có th th
bê. Ngoài ra, n u cho bò m

ng thành và con non
124 -192 ngày nu t tr ng

7

giun có s c gây b

ra 20 - 31 ngày t

ng t

ng giun

qua máu truy n vào bào thai.

trâu m th i k ch

u nu t tr ng giun c m nhi m thì t t c

ra

u b nhi
con

b ng 2

ng: nhi m tr c ti p và nhi m qua bào thai (Trích d n theo Nguy n

Hùng Nguy t và cs (2008) [19]).
nh (1978) [22], tr ng giun th i
ng
c a tr

th i k

n

và 17 - 19 ngày

u là tr ng không c m nhi m. S phát tri n

n c m nhi m kéo dài 12 - 13 ngày
nhi

250C.

Ph m S
nhi m qua 2
-

28 - 300C

nhi

] cho bi t, b
ng:
ng tiêu hóa do bê, nghé

i tr

c m nhi m.

- u trùng t máu trâu bò mang thai xâm nh p vào bào thai.
ng giun trong phân (t c là có giun
ng thành trong ru t) ch ng t nghé b nhi m b nh t trong bào thai.
phát tri n tr c ti p, không qua ký ch trung gian.
ng thành s ng trong ru t non c
ra ngoài, g

u ki n thu n l i thì phát tri n thành phôi thai trong tr ng.

Tr ng có phôi thai là tr
th con v t theo th c
phân chia. Tu

tr ng, tr ng theo phân

c gây b

ng này l

c u ng. Khi m i theo phân ra ngoài tr ng không
u ki n nhi

phát tri n thành tr ng c m nhi m có khác nhau.

m bên ngoài, th i gian tr ng


8

t0, A0,

Theo phân
N. vitulorum

Tr ng

ng thành

Tr ng ch a u trùng
AS

(có s c gây b nh)

(Ru t non bê nghé)
Bê, nghé nu t
H u

u trùng

Ph i

Gan

Máu

NM ru t

Tim
2.1
Theo Tr

g p nhi

i c a Neoascaris vitulorum
nh (1962) [28], tr

nóng m thích h p thì phát tri n thành phôi thai:

170C thì ph i 38 ngày,

nhi

nhi

19 - 220C thì ph i sau 20 ngày. N

khô ho c

15 phân

t sinh h c thì tr ng giun s ng ng phát d c.

i ánh n ng tr c ti p mùa hè thì m t tu n, n
ngày phôi s ch

t tháng phôi b di t.

250C tr

n thành tr ng u trùng sau 7 ngày. Giai

n th hai c a tr ng ch a
và có 91% tr

t thì 12 - 15

c quan sát th y

c phát tri

(1970) báo cáo r ng m t 9 ngày

vào ngày th 11

n này vào ngày 15 ngày. Tawkif
26-280

tr ng phát tri

n

tr ng có ch a u trùng (Theo trích d n Galila A. B và cs (1990) [34].
Vichitr Sukhapesna (1982) [49

u 10 trâu bò m nhi m

Strongyloides papillosus và Neoascaris vitulorum cùng v i bê nghé k t khi
c sinh ra. Tác gi cho r

a m m b nh chính

9

làm cho bê nghé con b nhi m S. papillosus và N. vitulorum. Bê, nghé
nhi m S. papillosus qua bú s a t trâu bò m và nhi m N. vitulorum qua nhau
thai.
N
giun

ng giun trong phân (t c là có
ng thành trong ru t) ch ng t nghé b nhi m b nh t trong bào thai.
n tr c ti p, không qua ký ch trung gian.
ng thành s ng trong ru t non c a bê

ra ngoài ,

u ki n thu n l

tr ng, tr ng theo phân
n thành phôi thai trong tr ng.

Tr

i

th con v t theo th
phân chia.

. Khi m i theo phân ra ngoài tr ng không
u ki n nhi

m bên ngoài, th i gian tr ng

phát tri n thành tr ng c m nhi m có khác nhau.
mv s
tr

Philipin, th y tr ng có s

kháng c a

kháng

i

ng

tr c ti p c a ánh n ng m t tr i. Tr ng trong phân thì t n t
ph thu c vào kh
nhanh, n u
tr
thì ch

ng c

c nóng có tác d ng di t phôi thai r t

trong phân thì tác d ng h n ch

c nóng 90 - 1000C

hân l p ra b h ng sau 2 giây, phôi b h

u

trong phân

t ngoài tr ng b h ng.
Tr ng giun c m nhi m có s
u t v t lý. Khi tr ng

v i m t s ch

kháng cao v i m t s hoá ch

trong phân thì tr ng có s

i

i v i m t s ch

Lysol 2%, Zyphen 4 - 5%, sau 17 - 20 giây phôi b hu
trong phân thì phôi không b di t. Ph m Ch c (1980) [2] cho bi t, Lysol 5%
di t tr

t gi ; Axit phenic 5% di t tr ng trong th i gian
n m t gi .
Ph m S

ch Lân ( 1999) [12] cho bi

tr ng


10

ru t non, theo phân ra ngoài, g p nhi
tr ng có kh

nh (nhi

thích h p tr ng phát tri n thành

15 - 17°C c n 38 ngày, 19 - 22°C c n

20 ngày, 25°C c n 10 - 12 ngày, 28 - 30°C c
n 34 - 35°C thì tr ng không phát tri n.
N u cho bê nu t tr
ng thành

nh sau 43 ngày có th th y giun
bê. Ngoài ra, n u cho m

nu t tr ng giun gây b

124 - 129 ngày

ra 20 - 31 ngày trong phân có tr

u này ch ng t

truy n qua máu vào bào thai.
i v i Neoascris vitulorum

S c m nhi m t nhiên c

l a tu i 26 ngày. Khi trâu qua các th i k ch
thì phát hi n t t c

ng giun c m nhi m

u b nhi m giun qua nhau thai.

Theo Nguy n Hùng Nguy t và cs (2008) [19] tr ng giun
có s

kháng v

y

u kiên ngo i c nh, ch b tiêu di t

bê, nghé

nhi

450C và

ánh n ng tr c ti p chi u tr c ti p.
n và cs (1986) [27

u tr ng, tr n v

y phân c a bê nghé b nhi m

gi

nhi t

trong phòng kho ng 15 - 220C (tháng 10 - 11), th y tr ng phát tri n thành
phôi thai sau 20 ngày, nhi

15 - 170C phôi hình thành sau 38 ngày.

Sau khi tr ng giun c m nhi

trâu bò m

i tác d ng c a

d ch v và ru t non, u trùng n ra và t ru t non theo m ch máu vào gan, qua
tim lên ph i,
u theo m
t

n tim và t

ào h tu n hoàn. Ph n l n u trùng

n các mô và ph t ng,

n và có th s ng

ng h p trâu bò cái nhi m ph i tr ng giun trong
n có ch a thì u trùng có th qua h tu n hoàn c

n bào

thai, ho c có th trâu bò cái nhi m trong th i gian không ch a,
kén

mô và ph t ng, khi trâu bò ch a, u trùng thoát ra kh i kén theo m ch
n nhau thai và vào bào thai.


11

Kén c a u trùng có th th y
n, não, gan, ph i.

nhi u mô và ph t ng c a trâu bò m

u trùng có th s ng

6 tháng.

con v t

không ch a, quá th i gian 6 tháng u trùng ch t.

con v t ch a trong vòng

6 tháng, u trùng chui ra kh

Tu i m c b nh quá s m

c

n bê, nghé có th m c b nh t khi còn

trong bào thai.
bào thai u trùng s ng trong gan, không bi

i trong su t th i kì

bào thai còn

trong t cung. Th i kì cu i,

c khi u trùng có th t gan lên

nghé

ra, u trùng m i ti p t c bi n thái sau khi hoàn thành m

hành qua ph i, khí qu n, ru t gi

n, xu ng ru t,

giun l n lên nhanh chóng và phát tri
u ki n t nhiên,

tìm th y tr

tr ng.

bê nghé t 17 ngày tu i tr
ng tu i bê nghé m c b nh là 15 - 42
Ascaris c a l n, Parascaris c a ng a

iv im ts
thì th i gian khi con v t b

t di

u c m nhi m tr

ng thành có kh

n khi thành

tr ng t i thi u ph i 1 tháng. M t khác,

nhi u thí nghi m: gây b nh cho bê nghé m t ngày tu i tr lên nu t tr ng giun
c
b ng cách cho m t bê nghé nu t tr ng giun 2 gi
xu t hi n tr ng trong phân. M khám sau khi ch t, ngày th 43 th y môt giun
ng thành và 8 giun con.
2.1.2. D ch t h c c a b
Neoascaris vitulorum gây ra

Swain G.D. (1987) [45

con có Neoascaris vitulorum

.


12

Theo Vichitr Sukhapesna (1981) [41
Neoascaris vitulorum
Neoascaris

Muangyai M. (1989) [39
vitulorum
qua bà
-

.

Theo Pandey V.S. và cs (1990) [40
-

giun có
-

Akyol C.V. (1993) [30
Neoascaris vitulorum

thái là khác nhau.
Starke W.A. và cs (1996) [43

Theo Roberts J. A. (1989) [42

-

6
Neoascaris vitulorum và S.

papillosus.
Gupta và cs (1985) [35

Haryana có 62,9%

i


13

,

.

4
- 35 ngà

bê và có th
Tô Du (2005) [3

bê
- Xuân.
P

-

- 60


14
0

C và nóng trên 420

1999 [12]).
Ngu

,

- Xuân ) do trâu bò

ng

i 30 -

- 1960 ) trên hàng nghìn
-

78) [22
-

2.1.3.1.

-

sinh b nh

giu

Khuê
8]).

Neoascaris vitulorum


15

tiêu hoá (E. coli, Salmonella, Proteus...)

và cs (2006) [26

,

19
trong
iêm

ó

-